THIẾU PHỤ
Gió luồn qua từng sợi chỉ chiếc áo bà ba nhạt màu, ướt sũng. Gió luồn qua từng thớ thịt, đâm sâu vào con tim chất chứa nỗi nhớ, nỗi thương, nỗi giận, nỗi buồn...
Người đàn bà ngừng lại ở bực cửa, khép nép nh́n vào. Chẳng c̣n ǵ để phải xấu hổ, chẳng c̣n ǵ để phải lo sợ, sao chị vẫn cố thu ḿnh nhỏ lại, e ấp vào nhà. Dù không muốn gây tiếng động, mỗi bước chân vẫn lao xao nhỏ từng giọt nước.
Qùy xuống, chị ôm chặt con vào ḷng, vuốt ve từng sợi lông măng trên má. Thằng bé dửng dưng mải chơi, bỏ mấy hột mít khô vào chiếc ống tre, lắc lanh canh rổn rảng. Chị nh́n khuôn mặt con tái xanh, đôi môi tím ngắt run nhè nhẹ cười nói một ḿnh, ḷng quặn lại. Bây giờ chị chỉ biết trách ḿnh. Chị trách cái tự ái hời hợt của ḿnh. Sao chị không chờ đến mai? Sao vội vàng chi lắm, bỏ con ra đi ngay khi trời chưa sụp tối? Chỉ một đêm thôi. Ờ, so với gần ba năm mỏi ṃn, chỉ một đêm thôi mà sao không kiên nhẫn được? V́ ḷng nghi ngờ nông nổi của chồng hay ḷng trung kiên của ḿnh không được đoái hoài? V́ nỗi oan nỗi nhục của ḿnh hay v́ chồng không yêu không hiểu? Và trời ơi, phải chi anh nặng lời với chị đi, phải chi anh to tiếng la mắng chị đi, hơn là cứ im ĺm, một sự im lặng dửng dưng như ngọn roi quất vào mặt chị! Chị muốn mở miệng th́ gặp bức tường câm nín lạnh lùng. Và chị chỉ khóc, không nói một lời. Tưởng quyết định lúc đó của ḿnh là chính đáng. Bây giờ chị sống trong nỗi hối, ḷng tự cấu xé và nh́n chồng con với cái nh́n ân hận hơn là giải thoát.
Chị đứng lên. Nơi chị vừa ngồi nước đọng thành vũng nhỏ, vậy mà thằng Đản vẫn nằm dài lên, với tay chụp ống tre lăn. Chị vào buồng. Căn buồng hạnh phúc ngắn ngủi với chiếc chơng tre bây giờ đă găy mấy thanh. Chiếc chơng tre này, đêm tân hôn chị đă ngồi chết cứng bên mép rồi bẽn lẽn dại khờ mở từng khuy chiếc áo vải thô nâu mới may cho dịp vu quy. Và chiếc váy đen tháo dây lưng trong đêm đó rồi xếp cất măi cho đến hôm nghe tin anh về, dở ḥm ra th́ dán đă nhấm mấy chỗ rồi... Đă nhiều đêm chị ngồi lặng lẽ nh́n chồng ngủ, một giấc ngủ mộng mị bất an. Bao lần chị nghiêng người xuống vai anh, nghe hơi thở đứt quăng nặng nhọc. Có khi anh thảng thốt gọi, chị lay vai anh nói nhà ơi, nhà ơi, tôi đây nhà. Và trong chị dấy lên nỗi thèm muốn được yêu. Nhưng anh thản nhiên với cơn mê sảng một ḿnh... Chị nh́n lu gạo trong góc vơi gần xuống đáy. Chị không dám sờ vào, không, không nên làm gạo ướt. Trên mái thấp, chiếc áo mới may cho thằng Đản đón cha về cùng vài chiếc vá víu dắt ngang hờ hững...
Chị xuống bếp. Chồng đang thổi cơm. Lửa rơm phừng phực hắt lên một bên má anh ửng đỏ. Làm công việc đàn bà trông anh vụng vịu và buồn, mắt xa vắng câm nín nh́n ngọn lửa liếm cái niêu ám khói. Đôi mắt hôm nào rực lên trách móc khinh khi lẫn tủi hờn nhẫn nhục. Đôi chân chắc nịch đàn ông không guốc dép, chị muốn mân mê mấy thớ thịt cuộn gân. Chiếc áo cũ sờn rách ở vai, chị ân hận là ḿnh không ở lại vá áo cho chồng...
Rồi chị lên nhà ngồi vào cửi như mọi lần. Khung cửi chị đă ngày đêm thoăn thoắt đưa thoi nuôi mẹ chồng, nuôi con thơ trong nỗi mong nhớ cô đơn. Mỗi cộng tơ mỗi đoạn vải đă chứng kiến chia xẻ t́nh yêu ba thế hệ. Và tấm vải dệt dở dang hăy c̣n trễ biếng trên khung, rổ tơ vẫn lăn lóc đó, tiếc nuối bàn tay tảo tần của chị... Không có ǵ thay đổi từ lúc chị bỏ đi, như thể anh cố t́nh giữ làm kỷ niệm. Nhưng kỷ niệm để làm ǵ khi không ai c̣n cần tới chị nữa? Như nhiều hôm từ khung cửi, chị chỉ nh́n thằng Đản vương văi cơm xuống đất. Bao lần rồi tiếc từng hạt gạo, chị bưng chén đút cho con, nhưng nó thản nhiên như không có chị, không nói với chị một lời. Vậy mà nó cứ hỏi mẹ đâu, mẹ đâu, như ngày xưa có thói quen cứ hỏi bố đâu...
x
Giặc Chiêm giày xéo quê hương
Cha con dong ruổi chiến trường xa xa
Thương con, tưởng nhớ mẹ già
Đêm đêm về hiện vách nhà thăm nom...
Ông thầy pháp nghe ngóng, tự dưng ngồi lùi vào góc. Đời ông đă quen giao thiệp với thế giới bên kia, bao lần chuyện tṛ hỏi han, ngay cả căi với họ, hăm doạ họ hoặc bị họ hăm doạ. Vậy mà lần này, tiếng ru đó văng vẳng bên tai, trong heo may lành lạnh, trong đêm tối bưng không một ánh sao đă cho ông cảm giác rờn rợn khắp người.
Cố thu can đảm, ông e hèm vài tiếng rồi lặp lại câu đă hỏi:
- Muốn cái ǵ xin hồn cứ cho biết, ta sẽ làm cho toại nguyện.
Tiếng ru lại vang lên nhè nhẹ, thoang thoảng trong gió. Trong bóng đêm, ông thầy pháp nín thở, đảo mắt long lanh t́m kiếm. Cảm tưởng như có người bên trái, rồi bên phải, đâu đây gần lắm khiến ông chột dạ. Giọng đàn ông run run:
- Cứ thế đó thầy.
Im lặng. Cái im lặng ŕnh ṃ giữa người sống và người chết làm cho đêm tối hơn, nặng hơn, u uất hơn, linh hiển hơn. Lá chuối ngoài vườn cạ vào nhau xoành xoạch đục hơn, lá cau xạc xào sắc sảo hơn. Và tiếng ai thở dài xa xa gần gần, nghèn nghẹn nen nén thế nào. Cái im lặng nín thở đẩy những âm thanh đó nổi bật trong đêm. Để chế ngự ḷng ḿnh, ông thầy pháp nói nhỏ nhẹ như không dám kinh động cái yên tĩnh rợn người ma quái ấy:
- Chú kể chi tiết mọi chuyện tui nghe.
Giọng đàn ông rụt rè:
- Vâng, mấy đêm đầu, hể cứ thắp đèn th́ thằng Đản chỉ bóng cháu trên vách kêu lên: đó cha về, cha về! Ban đầu cháu không hiểu, sau th́ hiểu ra là trong khi vắng cháu, vợ cháu đă nói an ủi con như vậy. Hèn chi nó cứ nói ông không phải cha tui, cha tui tối mới tới, hễ mẹ đi th́ cha đi, mẹ nằm th́ cha nằm... Cháu sợ quá không dám thắp đèn nữa.
- Không có đèn th́ về hát hả? Mà sao bữa nay chú mới gọi đến tui?
- Đúng ạ, không có đèn th́ về hát. Mà không đèn th́ có trăng cũng về lừng lững trên vách. Cháu đóng cửa, lấy chiếu che nhà tối bưng. Tưởng rồi sẽ thôi, ai ngờ đă ba con trăng rồi! Cháu không biết cháu vụng nuố nên thằng nhỏ hư hao, hay v́ vợ cháu cứ...
- Cử chỉ ra sao?
- Cháu sợ quá có dám nh́n kỹ đâu, chỉ van vái xin tha cho cháu cái tội ghen bóng gió. Cháu nói hễ tha thứ th́ xin đừng về nữa cho cháu yên ḷng nuôi con. Mà vẫn cứ về tức là c̣n hận cháu lắm, chắc muốn đ̣i mạng hay ǵ đó thầy ơi! Có cách nào giúp cháu với!
Giọng anh nghẹn ngào:
- Nếu phải chết để chuộc lỗi th́ cháu ngại ǵ. Chỉ sợ rồi thằng Đản sống với ai. Mẹ cháu mất khi cháu c̣n sung lính mới ra nông nổi.
Trong mơ, thằng Đản bỗng kêu ré lên "Mẹ ơi !" làm hai người đàn ông giật thót người. Tiếng hát ru lại vẳng lên chầm chậm buồn buồn...
x
Từ khi biết nhà thường có khách, chị vẫn có thói quen nép ngoài cửa, nghe ngóng trước khi vào. Hôm nay khác mọi lần, có tiếng đàn ông hổn hển thở, tiếng vật th́nh thịch dưới đất, tiếng đàn bà cười ré lên kêu "nhột, nhột" làm chị sững người. Chị nín thở đỏ mặt. Chị vừa ṭ ṃ muốn biết chồng ḿnh đang làm ǵ với người đàn bà bên kia sông, vừa xấu hổ lo âu cho những điều sẽ gặp. Để lại vũng nước nhỏ dưới chân, chị se sẽ vào nấp gần cửa bếp. Trong cái chập choạng buổi chiều, chồng chị đang dần cái cối đá. Cái cối xưa kia chị thường giă gạo. Anh thở ́ ạch, mỗi lần cái cối nhích một chút lại gây tiếng vang dưới nền đất nện. Ngoài sân, người đàn bà goá chồng trong đợt sung lính đánh Chiêm lần cuối của làng, đang tắm cho thằng Đản. Chính chồng chị là người đă đến báo tin chẳng lành này và trao cho người goá trẻ di vật của chồng chị ấy, chiếc tay nải màu đất ướt. Năm ngày sau nghe người goá phụ đang mang bầu bốn tháng, trụy thai... Dưới mỗi gáo nước trong cái yên ả nhà quê, thằng Đản và người đàn bà trẻ cười đùa thân thiện. Chị im sững nh́n, vừa xúc động vừa xấu hổ về ư nghĩ của ḿnh.
Người goá phụ dắt thằng Đản vào buồng thay áo cho nó và nói lúc chồng chị vừa bước lên nhà:
- Về đây. Có cái trứng hấp trong nồi cơm cho thằng Đản.
Chị với tay lấy nón móc trên vách phên. Bố thằng Đản hỏi mà không nh́n:
- Về rồi à? Chừng nào tới?
- Chiều nào không tới mà cứ hỏi!
Cái giọng dấm dẵn trách yêu chị hầu như quên rồi, từ ngày anh sung lính. Bây giờ nghe, chị như thấy lại thời hạnh phúc của ḿnh. Ờ, sao mà chẳng bao lâu sau th́ đời chị chỉ toàn là nước mắt đợi chờ thương nhớ? Bao nhiêu ngày chị được gần gũi chồng để bao nhiêu ngày nuôi con một ḿnh ṿ vơ mong anh? Khi anh trở về th́... đúng rồi, ra đường hỏi bà già về nhà hỏi con nít mà. Nhưng sao ḿnh không kiên nhẫn đợi qua đêm? Chỉ một đêm thôi, mọi việc đă có thể sáng tỏ, sẽ có thể khác đi, và chị sẽ măi măi bên cạnh chồng con. Chị thương ḿnh hơn thương con sao? Chị cho ḿnh oan không chịu được hơn cảnh bơ vơ của con sao? Ôi, bây giờ chị ước ao bị sĩ nhục vạn lần miễn sao được sống với gia đ́nh. Sao chị quá vội vàng, và sao người đàn ông lại đ̣i hỏi người đàn bà những điều tuyệt đối?
Họ không nh́n nhau, nhưng trong ánh mắt mỗi người nói lên cái điều mà trước kia chị và chồng đă nói. Ḷng chùng xuống, chị hết nh́n người goá phụ lại nh́n chồng con. Thằng Đản bỗng khóc chạy theo khi chị ta ra khỏi cửa. Chị kéo tay con nhưng nó thản nhiên nhào vào ḷng đ̣i người kia ở lại. Chị chưng hững, khe khẽ gọi con ơi mẹ đây, có mẹ đây. Nhưng không ai buồn lưu tâm đến ḿnh, chị ngần ngừ một lát rồi chạy theo...
Người đàn bà bước nhanh phía trước, chị gọi cô ơi chờ tôi với, cô ǵ ấy ơi, chờ tôi với! Nhưng người ấy cứ thoăn thoắt bước, tới bờ sông tháo đẩy chiếc xuồng con rồi bước lên nhanh nhẹn gọn gàng. Chị gọi to hơn, chờ tôi với cô ơi, chờ tôi với mà, cuối cùng đành chỉ bám theo đuôi xuồng, ngâm người trong nước sang sông.
Chị theo người goá phụ về nhà. Bà mẹ đă dọn cơm chờ, hỏi:
- Cha con nó có ǵ ăn không?
- Con có hấp cho thằng Đản cái trứng.
Bà cụ chép miệng:
- Mai mua kho cho cha con nó miếng cá.
Lưng nửa chén cơm, người con e dè:
- Mẹ, ảnh hỏi tháng sau xin cưới được không?... Tội thằng Đản quá, chiều nào con về nó cũng chạy theo khóc. Thấy thương quá!
Ngồi ở ngạch cửa, chị nh́n hai cánh tay tṛn lẵn khoẻ mạnh, nh́n hai đùi thấp thoáng trong chiếc váy đen, nh́n khuôn mặt tṛn trịa phúc hậu tươi tắn của người goá trẻ và ḷng chợt an ổn không ngờ.
Trăng bắt đầu lên. Làng xóm có cái yên ả thanh tao mà rờn rợn. Con đường làng loang loáng ánh trăng non không một bóng người. Xa xa, có tiếng ai gọi đ̣ trong đêm nghe như tiếng âm hồn trêu chọc. Ngoài tiếng ểnh ương thỉnh thoảng ồm oạp, bến sông vắng lặng đến nỗi nghe mồn một tiếng nước vấp vào bờ cỏ, cô độc và buồn.
Bà cụ ra khép cửa, chị đứng né qua một bên. Bỗng cụ kêu lên:
- Trời đất, nước ở đâu cả vũng ngay cửa vầy nè? Hồi năy giờ có con chó nào đâu?
Chị tần ngần nh́n cánh cửa khép lại trước mắt ḿnh như chia cách hai thế giới, lặng lẽ bỏ đi. Con nhà quê mà mắt mơ màng, tánh hay bẽn lẽn, cái dáng bước lầm lũi nghiêng nghiêng như gió đẩy, cái gót chân ruộng nương mà hâng hẫng nhẹ nhàng, hai cánh tay dệt cửi mà đong đưa tha thướt là tướng cả đời gian truân lại yểu mạng.
Chị dừng lại ở bến sông, nh́n mông lung trăng sóng sánh bơi trên nước. Đám lau run run trong gió nhẹ và xa hơn là hàng dừa nước nghiêng ḿnh cợt nhă dưới trăng. Bên kia, vào sâu trong xóm là nhà chồng con chị, có thể tháng sau sẽ đón thêm người mới. Chị biết sẽ không c̣n chỗ cho ḿnh trong căn nhà thân yêu ấy nữa. Thằng Đản đă thôi không c̣n t́m cha trên vách mỗi đêm, và người nó mong ở lại mỗi chiều chưa được gọi mẹ bao giờ.
Thong thả như đi dạo mát, chị hướng về phía đầu ghềnh. Ở đó dân làng đă xây nhà cho chị. Sừng sững chơ vơ chỗ khúc sông thâu hẹp, ngôi nhà nhỏ mái cong ơ hờ nh́n mấy phiến đá nằm ngang chắn nước. Vượt qua chỗ này, nước chảy xiết, xối xả, vùi dập bất kỳ ai... Chị khoan thai bước lên ba bậc cấp. Bước thứ nhất thổi ngọn gió thần hong khô người chị lâu nay sũng nước. Bước thứ hai biến chiếc áo sờn rách thành chiếc áo bóng bẩy tơ trời. Bước thứ ba nâng niu nhẹ hẫng cả hồn, không c̣n tiếc nhớ điều ǵ nữa. Và chị thênh thang vào nhà với những bước chân thần thánh. Mùi sông nước trên người đă thành mùi hương ngạt ngào và hai cánh tay gian truân yểu mạng uyển chuyển vén rèm.
Ngồi vào án thư, chị bỗng hiểu bài thơ nhà Vua đề trên vách một lần ghé qua, cho chị. Lát sau chị bước ra hiên nh́n xuống phía quá đầu ghềnh, tự buộc ḿnh có bổn phận phải trông nom không để một người đàn bà nào phải gieo ḿnh xuống nữa. Đủ rồi, một ḿnh chị sẽ mang tên làng xóm. Đă chắc ǵ trong năm mười năm nữa, có ai c̣n nhắc đến ḿnh? Chợt chị mỉm cười, tự hỏi không về nhà nữa v́ bất măn ghen tuông ḿnh không c̣n chỗ đứng, hay đúng như ông thầy pháp khuyên chồng: Đây không phải v́ ḷng thù hận, mà chỉ v́ thương con nên quấn quưt không rời. Muốn cho họ yên cơi ấy và ḿnh yên cơi này th́ phải t́m cho thằng Đản một bà mẹ khác, một bà mẹ mà người ta chấp nhận...
MIÊNG
Paris, Mars 2001-Sept. 2009