9
GẬY TẦM VÔNG
Tiếng kẻng trên đê kênh Sắt đánh lên khi trời mới rạng, đất c̣n sũng hơi sương là là trên cánh đồng chạy đến tít mắt. Không hiểu sao, từ nửa tháng nay quạ về đậu đầy mặt ruộng mới gặt, vù bay tốc lên, cánh đập rào rào. Nghe tiếng kẻng, trẻ con trong thôn ùa ra tíu tít kêu :‘’ Đội về, làng nước ơi!, Đội về...’’.
Đoàn người đi hàng một, vai khoác túi zết, tay sách bị, mặt nghiêm trang lạnh lẽo bước ngang chỗ bà già mặc áo vàng và đứa trẻ chít khăn trắng, thản nhiên như không nh́n thấy. Đứa bé hỏi ‘’...lại Đội ǵ, hả bà?’’. Bà già nh́n trời ‘’... Ừ! Đội Cải Cách đấy. Nợ chưa trả hết, thần trùng lại đ̣i!’’ Đứa bé giật giọng ‘’ Thần ǵ cơ ?’’ Bà già lắc đầu không đáp.
Đoàn người rẽ quặt xuống, đi vào thôn Bùi Chu. Hai bên đường làng, hàng loạt tượng bị treo cổ trên những cành cây. Bên trái, là bên lương. Có tượng Phật Quan Âm, tượng Thích Ca. Có cả tượng ba vị Phúc, Lộc, Thọ. Bên phải, bên giáo. Tượng Đức Mẹ hằng cứu rỗi. Tượng Chúa Giê-su. Treo cổ thánh thần là Cách Mạng. Theo đồng chí Mác, tôn giáo là thuốc phiện. Thuốc phiện lại là âm mưu của thực dân Pháp lừa nhân dân ta hút vào cho hết ư chí đấu tranh. Giải thích đó đến từ Đội đợt trước. Và để làm gương, Đội đă phải bắn ngay tại chỗ một lăo già phản Cách Mạng ôm chân tượng Chúa ỉ eo khóc lóc trước giai cấp nông dân đang quyết liệt đấu tranh đ̣i quyền làm chủ. Sau đợt đó, dân bên giáo chạy ra Phát Diệm, khu tự trị của giáo dân do Linh Mục Lê Hữu Từ cai quản. Dân bên lương chạy lên thành phố. Có kẻ chạy vào tận trong Nam, có người vượt biên giới qua Lào. Ai ở lại, phải cụng đầu tố khổ. Với địa chủ hay cường hào ác bá bên lương, bắt bên giáo đấu. Và ngược lại. Phật co tay thử sức với Chúa qua những con người bắt đầu từ đợt Giảm tô Giảm tức.
Gia đ́nh bà Đồ Cửu nay chỉ c̣n có Xoan. Con bé B́nh Minh theo một lớp cứu thương, sau t́nh nguyện đi phục vụ mặt trận Điện Biên Phủ từ tháng chạp. Xoan học được nghề nấu tương thời Tổng Khởi Nghĩa, bỏ mối trên Vinh, lần lần bán đến vùng Nông Cống ở Thanh Hóa. Cuối năm 48, Xoan tích được ít vốn. Bà Đồ xuưt xoa ‘’...có hai mẫu đất hương hỏa Vua ban cho ông ngày xưa, lại đem thế chấp, giá bây giờ chuộc được nhỉ ! ’’. Xoan nghe, chuộc đất nhưng cho cấy rẽ, thêm được ít thu nhập. Năm 50, Xoan cho lợp ngói, xây thêm ba gian nhà. Chồng lén lút về, Xoan hí hửng, nhưng không hiểu sao Chính rất buồn. Có lúc Chính ngập ngừng như định nói, song lại thôi, nh́n trời thở dài thườn thượt. Được vài ngày, Chính lại trở về chiến khu Việt Bắc, chỉ dặn, lỡ mai sau có ǵ th́ Xoan thương mà tha cho Chính cái lỗi không chu toàn được việc gia đ́nh.
Sáu tháng sau, nhà cháy, nhưng hàng xóm đến dập được lửa. Xoan mím môi nh́n cột kèo nơi thần hỏa vào thăm, nhưng rồi cũng chẳng sửa chữa ǵ lại. Trong đợt giảm tô, Xoan cúng hai mẫu ruộng cho tập thể, được xếp vào hạng tiểu thương. Trước Cải Cách, bí thư xă trả lại ruộng. Nghe đâu Bác Hồ ngăn không cho thúc đẩy ‘’thổ cải’’, đă viết thư xin lỗi và giải thích cho đồng bào sau vụ nổi loạn ở Quỳnh Lưu. Gia đ́nh bà Đồ lại phải lấy lại hai mẫu ruộng thượng điền nhưng giao việc phát canh cho xă đội và dân quân. Xoan tiếp tục làm tương bỏ mối. B́nh Minh hăng hái tham gia đấu tranh giai cấp chống địa chủ cường hào gian ác. Không được là ‘’rễ’’ nhưng B́nh Minh được ‘’ xâu chuỗi’’, sau xung phong xin ra chiến trường, mặc cho bà và mẹ khóc hết nước mắt.
Đội lần này về chỉ có anh đội phó, tên Tị, kiêm nhiệm vụ phụ trách Ṭa Án Nhân Dân. Đội trưởng là đồng chí Khải Hoàn, hiện c̣n họp Đoàn nên chưa thâm nhập cơ sở để ‘’ ba cùng’’ với quần chúng. Tị xuưt xoa ‘’ ...Anh Đội lần này có tiếng là sáng suốt và kiên quyết, thằng ‘’địa’’ có trốn đằng trời cũng lôi xuống đấu!’’. Vốn thích nói chữ, Tị mất một đợt giảm tô và một đợt Cải Cách mới nói ‘’sáng suốt’’ chứ không chệch ra ‘’sống sít’’, và ‘’kiên quyết’’ chứ không ‘’càn quét’’. Người thấp nhưng to khổ, Tị bước ch́nh chịch, chưa thấy người đă nghe tiếng chân. Mắt có viền hoa đỏ, trán vồ, da tái màu da trâu, gân xanh hai bên thái dương phồng lên co giật khi phải suy nghĩ, Tị thích bẻ chữ lái câu chọc cười, và cứ cất tiếng h́ h́ trước khiến mọi người chẳng muốn cũng phải há mồm cười chiếu lệ.
Công việc của anh Đội vào khuôn phép theo đúng như đă học tập với Đoàn từ đợt trước. Bắt đầu là ‘’thăm nghèo hỏi khổ’’. Muốn hỏi được, phải biết ‘’khơi’’. Khơi th́ trước hết là nói ḿnh xưa khổ thế nào. Và thế là mỗi anh Đội trước Cách Mạng đều khổ, chẳng hiểu là khổ thật hay dựng ra. Sau thăm nghèo hỏi khổ th́ ‘’ bắt rễ’’. Rễ có cái thật, cái giả, cái ung, cái thối. Rễ cái, là thứ rễ khổ ba đời, nạn nhân của cường hào, ác bá. Là nạn nhân đấy, nhưng nhiều khi rễ không biết. Anh Đội lúc đó có nhiệm vụ gây căm thù giai cấp, động viên rễ, rèn luyện lập trường Cách Mạng. Sau đó, cùng với Đội, rễ phóng tay phát động quần chúng đấu tranh giai cấp để giải phóng nông dân vô sản khỏi ách địa chủ phong kiến.
Tị đi ṿng ṿng trong thôn, nh́n quanh quẩn, t́m những túp lều phía ngoài che bằng liếp, bên trong họa hoằn mới có một cái trơng tre.
‘’ Này, anh Đội ơi! Anh đi bắt rễ phải không?’’, có tiếng cất lên.
Tị giả tảng như không nghe thấy, tiếp tục bước.
‘’ Này, em nói cho mà biết... ở đây có rễ cái nhé. Rễ sâu ba đời, đến đời này vẫn chưa ngóc lên được!’’
Tị vẫn cứ đi. Chợt một bóng người xồ ra chặn đường.
- Đội không nghe nhân dân à! Cười ngặt nghẽo, người đó tiếp, giọng chua như mẻ - Đợt Giảm tô, anh bí thư không nghe nên phải kiểm điểm đấy! Vào nhà chơi, anh Đội. Rồi xem có ‘’ba cùng’’ với em được không?
Không nói không rằng, người đàn bà níu lấy túi zết, cứ thế lôi Tị đi.
- Ấy, để cho ông yên nào! Tị nổi cọc - không bỏ ra ông giộng cho một giộng bây giờ!
- A, a... Đội chưa ǵ đă định đánh em à? Bảo cho đội biết, ai đánh chứ Đội đánh th́ em... cũng chiều. Vào đây. Thăm nghèo mà. Rồi em kể khổ cho mà nghe!
*
Người đàn bà có tên Đơm, con gái ông Canh, đến mùa th́ đi cấy rẽ, sau lại đi đánh dậm. Đơm có một đứa con gái lên sáu, chồng bỏ đi đâu không ai biết từ lúc bụng mang dạ chửa. Đơm kể, rồi văng :
- Cha tiên nhân thằng bố nó - tay chỉ con bé con, Đơm ấm ức - bây giờ mà nó về đây th́ em băm em vằm nó ra!
Nh́n bộ ngực lép kẹp của Đơm, Tị hấp háy như cân đo. Ré lên cười, Đơm nói :
- Đội nh́n ǵ mà ghê thế!
- Ừ, th́ để đánh giá sinh hoạt mà!
- Bảo cho Đội biết, Đơm trề môi, cứ mót lúa ăn no ba ngày là nó nây nẩy ra ngay í mà! Nhà em là rễ, khổ nhất thôn này, ai cũng biết...
Tị nh́n quanh, hỏi :
- Có độc một cái trơng thôi à ?
- Để cho Đội, trong kia th́ lót ổ ngủ quen rồi. Cha em từ bé đến nay ngủ ở đó. C̣n cái trái cạnh bếp, là mẹ con em...
Tị đứng dậy, giằng cái túi zết khoác lên vai, miệng nói :
- Để đi một ṿng xem đồng bào ‘’sinh hoạt’’ đă...
Đơm níu cánh tay Tị, cười hinh hích :
- Đội chê em hả?
Chưa kịp đáp, ông Canh ở đâu lù lù bước vào. Đơm mau mắn :
- Cha ơi! Anh Đội đến thăm nghèo đây!
Mắt toét nhèm, ông Canh ngước nh́n Tị, rồi vái :
- Lạy anh Đội! Anh Đội ở chơi thêm tí để nhân dân chúng tôi c̣n phục vụ.
Quay sang Đơm, ông Canh quát nhỏ :
- Sao không nấu nước chè mời anh Đội, hả?
Đơm lại níu, nhưng Tị giằng ra :
- Tí tôi quay lại! Bây giờ th́ phải ‘’đi sâu đi sát’’ với quần chúng...
Ông Canh lại vái. Đơm bước theo Tị, lấy giọng hờn dỗi :
- Đi sâu đi sát với em nhé! Sâu sát với em th́ gọi là, gọi là... lên chín tầng mây. Chỉ sợ Đội không có sức!
Tị quay nh́n, chớt nhả :
- Hừm... để xem! Lúc ấy nhà chị lại van thôi... Thôi đừng ‘’phát động’’ nữa, mệt lắm rồi, hà hà...
Nghe Đơm phá cười lên nắc nẻ, Tị nghĩ thầm, nhà chị này đúng là rễ, nhưng chắc thèm ‘’quả thực’’ đợt này và nhất là cái thẻ gạo của ḿnh. Tị lẩm bẩm, sau đợt Giảm Tô, cái thôn này nhất định phải đạt chỉ tiêu năm phần trăm kỳ Cải Cách này. Nhớ lại con số Đội trưởng Khải Hoàn dặn, Tị thầm nhủ, cứ phát hiện hai địa chủ th́ là đạt kế hoạch. Nh́n quanh, Tị rảo mắt t́m nhà ngói. Địa chủ, ắt phải ở nhà ngói. Nhất định thế, trốn cũng chẳng được. Thế tại sao quần chúng lại chưa phát hiện được? Đến trước một cái lều rách bươm, Tị đằng hắng :
- Có ai ở nhà không? Đội đến thăm nghèo hỏi khổ đây!
Một người đàn bà tất tả chạy ra :
- Chào anh Đội! Chúng em ở đây là Thung. Quay vào, người đàn bà réo - nhà nó ơi! Có anh Đội đến thăm nghèo hỏi khổ này!
Phía cửa dậu dẫn ra một khoảnh đất ven sông, có tiếng chân th́nh thịch. Lát sau, Thung đi vào. Đó là một người trạc ba mươi, cao gầy, mắt xếch, hàm răng xỉn khói thuốc lào. Tị hỏi :
- Nghèo thế này, sao đợt trước không là rễ?
- Ấy, bởi các bác Đội đợt trước đánh giá là nhà em có tí liên quan - Thung ngần ngừ - nhưng sau cũng cho vào họp Nông hội...
- Liên quan thế nào? Tị hỏi.
- Th́ em là em chú bác với nhà Thành, ban đầu xếp vào nhà ‘‘địa’’! Nhưng sau th́ đánh xuống trung nông.
- Nhưng liên quan thế nào? Tị lại gặng
- Hồi bé em mồ côi cả cha lẫn mẹ, bác thân sinh ra nhà Thành đem về nuôi. Bác em chết năm đói, em ở thêm hai năm rồi được nhà Thành bán cho mảnh đất này đây...
- Thế vợ chồng là thành phần ǵ?
- Chẳng nói giấu ǵ anh Đội, chúng em là bần nông. Đến mùa th́ đi cấy đi rẽ. Sau, em làm gạch. Tay chỉ ra sau vườn - em có cái ḷ nung, mỗi vụ cũng làm được vài trăm viên, bán đi trang trải nợ nần.
Tị làm ra thân t́nh, lẩm nhẩm :
- Thế nhà anh chị cũng sinh hoạt riêng từ... coi nào... sáu bảy năm nay. Vậy th́ ‘’tách thành phần’’, cần ba năm là xong rồi, có ǵ mà ‘’liên quan’’ nữa!
Thung bóp tay :
- Anh Đội nói đúng, chúng em tách thành phần rồi...
- Thế nợ nần là nợ nần ǵ? Nợ nần ai?
Vợ Thung chen vào :
- Th́ nợ nhà Thành. Cái khoảnh đất này trả dần, chúng em hàng năm trả vừa công vừa tiền bán gạch...
Tị mở túi zết, lấy quyển sổ nhỏ, vừa ghi vừa hỏi :
- Thế nhà Thành ở đâu?
- Ở đầu thôn... cái nhà lợp ngói chỗ gần miếu Cây Sấu, Đội vào chắc đă thấy rồi!
- Thôn ta, có bao nhiêu nhà lợp ngói?
- Dạ, trước th́ năm, sáu nhà. Nhưng bây giờ c̣n ba. Những cái kia bần cố đă vào rỡ ngói rồi!
- Ngoài nhà Thành, c̣n nhà ai là nhà ngói?
- Nhà bà đồ Cửu, và nhà phó Chước.
Tị vừa hỏi vừa ghi chép, khi đi dặn với lại:
- Đợt này phải thủ tiêu toàn bộ giai cấp địa chủ. Đội sẽ phát động đấu tranh, nông dân thôn ta nhất định lập thành tích để cả xă lấy được cái ‘’điển h́nh’’. Tối nay sẽ họp rễ, chuỗi nhé!
Nh́n vợ chồng Thum khúm núm, Tị cười :
- Không sợ liên quan nữa. Lần này th́ phải kiên quyết ‘’tách thành phần’’, không thỏa hiệp ǵ với nhà ‘’địa’’ nữa!
Tị tiếp tục cuộc thăm nghèo hỏi khổ, bắt rễ sâu chuỗi. Khi mặt trời chếch về Tây, Tị quay lại nhà Canh. Không thấy Đơm, Tị giả giọng thản nhiên :
- Cái Đơm ấy, để làm tổ trưởng tổ dân quân có được không bác Canh. C̣n bác, Đội đề nghị làm trưởng thôn đấy, bác nghĩ thế nào?
Canh dúm người lại, nhưng hả hê cười :
- Anh Đội dạy quá lời, tôi có học qua một lớp quốc ngữ nhưng, nói anh bỏ qua, đầu óc mụ mẫm nên đọc c̣n chẳng biết, làm trưởng thôn thế nào được!
- Hừm... cốt cán thiếu ǵ người chữ không biết, nhưng quyết tâm cao th́ làm ǵ chả được! C̣n cái Đơm đâu rồi?
- Thưa anh Đội, tôi bảo cháu nó đi ṃ ít tép để cơm nước có tí ‘’chất lượng’’ tối nay...
Tị cười, vỗ vai Canh, vui vẻ :
- Ờ... tối nay sẽ họp rễ chuỗi. Cũng phải ăn ǵ cho nó chắc bụng, bác Canh nhỉ!
*
Lên khỏi mặt ruộng, tầm mắt trải ra từ lũy tre cuối thôn cho đến ḍng sông lấp lánh. Nước đồng chiều loang loáng trên những cuống mạ găm xuống đất như bao nhiêu mảng đời gắn vào đất đai một món nợ truyền đời. Tị bước chân lên kênh Sắt. Đàn quạ đen ven bờ nước đồng loạt vỗ cánh. Chúng bay lên trời, chao một ṿng kêu dọa dẫm rồi lại hạ xuống, gật gù bước, thỉnh thoảng xô đẩy lẫn nhau tranh một hạt lúa tép, một con giun quằn. Tị cất tiếng gọi :
- Đơm ơi ! Đơm...
Văng vẳng một tiếng khúc khích mơ hồ. Tị quay lại. Nhưng không một ai. Chỉ có gió. Và bóng mặt trời đỏ ối trên những chân rạ ngập nước. Tị lại gọi.
- Em ở đây, anh Đội!
Khuất sau mô đất, Đơm lúi húi, tay xách nơm, tay vén quần lên đến bẹn. Khi Tị nhô ra, Đơm bỏ cái nơm xuống, vẫy :
- Anh Đội xuống phụ một tay nhá. Đơm tru miệng, ‘’Ba cùng’’ mà! Nhưng cùng ăn cùng ngủ th́ em tin, chứ cùng làm th́ em chả... Các anh có lập trường, cứ bán nói lấy ăn mà!
- Ấy bậy nào, Tị cao giọng - để xem!
Nói xong, Tị xắn quần lội xuống nước, túi zết để lại ven đê. Tiếng chân dẫm ọc à ọc ạch trên bùn. Đơm chờ, người ngả vào bờ đất, miệng cười, túm áo buộc cao quá rốn, một chân nhô lên, chân kia thơng xuống nước. Tị ngẩn người, bạo miệng :
- Chân đằng ấy trắng thế! Cứ như con gái hàng phố...
Đơm lại khúc khích :
- Em bần nông ba đời, Đội nói oan cho em...
Tị sấn lại, hai bàn tay gồ ghề áp lên đùi, rồi lần lên bẹn Đơm, lắp bắp :
- Vừa trắng, vừa mịn...
Đơm đẩy nhẹ tay Tị, hổn hển :
- Thôi, thôi Đội ơi... Nhột lắm, không chịu được nữa!
Vừa nói, Đơm vừa khép chân lại. Tị xộc tay vào giữa, nhưng tự nhiên mắt dại đi, rùng ḿnh, kêu nhỏ :
- Ối giời ôi...
Đơm nh́n, hiểu ra, giọng hờn dỗi :
- Đă bảo... có thèm đến em đâu!
Luống cuống, Tị ngượng ngùng :
- Ấy là tại... tại lo nhiều việc quá. Đổi giọng, Tị tiếp - Đơm làm tổ trưởng tổ dân quân nhé!
- Không, làm bà Đội sướng hơn, Đơm kéo tay Tị áp vào ngực ḿnh. Em không làm tổ trưởng ǵ sất...
Tḥ tay xuống dưới, Đơm vuốt ve ḿnh, đầu ngật về phía sau, mắt lim dim. Tiếng quạ cất lên khi dăm con kên kên bay qua. Trời đất lịm dần vào một cơn hôn mê. Xa xa, bóng c̣ thấp thoáng điểm nét thủy mạc vào bức tranh nh́n ôi chao là bát ngát.
Bữa cơm chiều có tép rang và cà chấm mắm tôm. Đứa con gái của Đơm và vội cơm, mắt cứ lấm lét nh́n Tị. Đơm bảo :
- C̣n tí gạo, ăn một bữa với anh Đội cho sướng. Mai lại ngô với sắn đấy.
Biết ư, Tị móc túi zết đưa cho Đơm cái thẻ gạo, cười hềnh hệch :
- Đây! Phải bồi dưỡng th́ mới có sức mà đấu tranh với nhà ‘’ địa’’ chứ!
*
Tối, họp rễ chuỗi. Chia ra bốn tổ. Tổ đấu quan trọng nhất, phải qui thành phần, vạch tội ác, chia thành hai ban, ban tịch thu và ban trưng mua. Sau đến tổ kiểm kê sục sạo đi đánh dấu ‘’quả thực’’. Rồi tổ vận chuyển ‘‘quả thực’’ lên một cánh đồng. Cuối ‘’công đoạn’’ là tổ trật tự, có nhiệm vụ ghi chép xem bần nông ‘’thu hoạch’’ ǵ, của ai. Dân quân phải canh gác, ngăn chặn những trận hôi của hỗn loạn. Ngoài ra, phải tổ chức. Sáng đánh trống ngũ liên. Trẻ con họp thành đoàn, giong cờ, diễu hành, đập trống ếch hô khẩu hiệu phát động tinh thần. Chiều th́ Đội gọi loa, phổ biến đến quần chúng bần cố những phấn đấu tích cực, và thông báo buổi họp xóm ban tối. Không khí thôn xă rạo rực như mở hội, ‘‘quả thực’’ càng nhiều, thành phần tích cực càng đông, và cuộc đấu tranh giai cấp một c̣n một mất với địa chủ, cường hào ác bá càng sôi nổi. Mọi liên hệ giữa người với người trong quá khứ đều mờ nhạt như chưa hề có. Dây mơ rễ má, cắt hết để tách thành phần, không liên quan ǵ với giai cấp bóc lột. Nếu có, chỉ là việc bần cố đi vận động phú nông và trung nông, vừa vận động vừa ḍm dỏ, và ngon ngọt nói lại yêu cầu Cách Mạng là họ nên hiến ruộng hiến đất để mau chóng tiến lên ‘’hợp tác’’.
Tị trịnh trọng đọc chỉ thị của Đoàn Ủy huyện Hưng Nguyên, rồi giới thiệu :
- Đồng chí Khải Hoàn mai sẽ về trực tiếp chỉ đạo công tác Cải Cách Ruộng Đất của xă ta, gồm tất cả bốn thôn kể cả thôn Bùi Chu này. Phải nói ngay, Đoàn đă cách chức tay bí thư xă. Đồng chí Khải Hoàn kiêm nhiệm chức vụ này, và ai cũng biết, chỉ mai kia đồng chí sẽ c̣n lănh những trách nhiệm to tát gấp bội. Theo đúng tiêu chuẩn của Đoàn, tôi đă chọn đồng chí Canh vào vị trí Trưởng thôn, đồng chí Đơm làm Tổ Trưởng tổ dân quân. Có ai có điều ǵ góp ư bổ túc th́ xin cho tập thể rơ...
Tị im lặng, mắt đảo quanh. Tập thể cũng im lặng, ngơ ngác nh́n nhau. Bấy giờ Canh, miệng nuốt nước bọt ừng ực, giơ tay :
- Xin phép anh Đội, xin phép các quan viên, các cụ, các ông các bà. Canh nh́n quanh một lượt, ngập ngừng...Tôi th́ tài hèn sức mọn, chữ nghĩa mù tịt, ăn nói lơ ngơ, xin tập thể quan viên thứ cho...À, ừm... nhưng anh Đội đă quyết định thế nào, th́ tập thể thế vậy, tôi cũng không dám có ư ǵ khác. Chỉ có điều... là một ngày lên quan thế này, mà nhà lại chẳng có ǵ để khao cả làng... tôi sợ thế không phải...
Tị vội cắt ngang :
- Thôi được rồi! Nào tập thể vỗ tay hoan hô nào...
Thế là mọi người vỗ tay. Đơm hắng giọng, thỏ thẻ :
- C̣n tôi, vào chức Tổ Trưởng dân quân, tôi thề có ánh đèn - tay chỉ vào chiếc măngxông sáng chói treo trên xà - là tôi sẽ bảo vệ thôn ta, không cho người thôn khác đến hôi của và ăn cắp ‘’quả thực’’ là cái thuộc về nhân dân trong thôn. Mắt ánh lên lửa một sự hả hê, Đơm cao giọng - đứa nào lân la đến là dân quân sẽ đánh què, què hết!
Rồi như đă nhập tâm lời kể về bác Hồ hôm đọc Tuyên Ngôn Độc Lập, Đơm th́nh ĺnh hỏi :
- Đồng bào có nghe tôi nói không?
Thế là mọi người hô ‘’ Có’’ rồi vỗ tay.
Nửa đêm, buổi họp rễ chuỗi tan. Về đến nhà, Đơm nói khẽ vào tai Tị ‘’ Cùng ăn rồi, cùng làm rồi.Trong ba cái cùng th́ c̣n cái cùng ngủ. Đằng ấy vẫn c̣n nợ đấy nhé!’’ Tắt đèn được một lúc th́ Canh lủi ra túp lều cuối vườn. Tiếng trơng cứ cọt cà cọt kẹt. Lại có tiếng người rầm ŕ. Không hiểu thế nào, con bé Th́n cũng chui tọt vào túp lều, lay Canh :
- Ông cho cháu ngủ đây. Trong nhà, sợ lắm...
- Vẽ chuyện, sợ ǵ...
- Ông Đội th́ thở pḥ pḥ. Rồi bóp cổ mẹ cháu. Mẹ cháu cứ rên, ối giời ôi, Đội phát động nữa đi...
Canh chép miệng, tay sờ xuống quần. Con bé, giọng ngái ngủ, nói một ḿnh :
- C̣n cái trơng, nó cứ cọt cà cọt kẹt như đánh đu....Bảo thế th́ ngủ thế nào được!
*
Sáng sớm hôm sau, tiếng trống đánh từ lúc gà gáy. Già trẻ lớn bé lục đục dậy, vơ cái quần cái áo rồi vội vă ra khỏi nhà, tiếng gọi nhau í ới đầu thôn cuối xóm. Đơm quát dân quân xếp hàng, hát Đoàn quân Việt Nam đi, sao vàng phất phới, thuổng cuốc bồng trên vai như súng, ắc ê cứ như là lính pạc-ti-zăng. Khi đến gần đồng chiêm, có kẻ ḥ bài ḥ anh Đội Tị đă phổ biến ‘’... đánh đổ địa chủ, ḥ lơ...’’. Đám trẻ con chạy rầm rập theo sau đồng thanh :
‘’ Điạ chủ ta đánh đổ rồi... Đánh cho dập mặt, ḥ lơ...
Ba đời chúng bay...Ḥ lơ!
Đất cầy là của nông dân...Diệt hào diệt bá...ḥ lơ!
Một lần này thôi! ‘’
Không khí cứ như ngày hội, tiếng cười nói vui nhộn hơn cả ngày Tết.
Đoàn người vừa đi vừa ḥ hét, lên đến bờ kênh th́ bỗng nghe một tiếng nổ lớn. Ai nấy nhớn nhác nh́n lên trời, có kẻ nhanh chân lủi ngay vào bờ vào bụi. Nhưng ngửng lên, tuyệt nhiên không có bóng dáng máy bay Pháp đến dội bom. Hiện nay, chiến dịch Điện Biên Phủ đă vào giai đoạn cuối. Phóng thanh ngày nào cũng báo tin chiến thắng, bộ đội ta chỉ c̣n chiếm căn cứ cuối cùng là xong. Và có ném bom, thằng Pháp chắc sẽ ném ở Điện Biên để cứu thằng Đờ-cát-ti, có hóa dại nó mới bỏ xuống mảnh đất chỉ toàn những sỏi với đá này. Nghe ngóng không thấy ǵ khác, Tị ḅ khỏi bụi cây, đứng lên giương cao ngọn cờ sao vàng trên nền đỏ, hô :
- Nào... tiến lên. Ḥ lơ... ta là giai cấp bần nông.
Tất cả lại nhao nhao.
- Ba đời lao động, tay không có ǵ... ḥ là ḥ lơ.
Họ cứ thế đi, không để ư đến bà già áo vàng cạnh đứa bé mặc quần áo trắng, đầu chít khăn, tay vuốt ve một h́nh nhân làm bằng giấy điều. Hai bà cháu ngồi vắt vẻo trên bờ một cái hố mới bị bom đào, khói bốc lưng lửng, dưới là một vũng mủ vàng dính máu sực lên mùi khăm khẳm tanh tanh. Đoàn người bịt mũi, vẫy nhau đi cho nhanh. Bà già bảo cháu :
- C̣n may, chúng nó vẫn thấy mùi thối. Thế là mắt quáng lên v́ tham, tai điếc đi v́ nghe măi cái bài ḥ giai cấp, nhưng chúng nó vẫn giữ được khứu giác, cháu ạ! Cứ làm cho thối hoăng lên, may ra chúng nó tỉnh lại...
Đứa bé không nói ǵ. Nó giơ h́nh nhân làm bằng nhiễu đỏ khỏi đầu, vẫy lên làm gió. Mùi khăm khẳm tanh tanh đuổi theo đoàn người cứ cắm cúi bước. Đến đầu kênh, Tị giơ tay :
- Ta sửa soạn đội h́nh, chào mừng anh Đội Trưởng sắp về.
Lát sau, một bóng người từ xa hiện ra. Đoàn thiếu nhi gơ trống um lên. Bác Canh trưởng thôn lẩm bẩm ôn lại bài diễn văn hoan hô Đợt Cải Cách ‘’quê ta’’, thỉnh thoảng lại chau mày v́ không nhớ được những từ ngữ của nền văn hoá công nông c̣n mới toanh. Bác hỏi th́ Đơm gắt, bảo nhớ ǵ nói nấy, cứ có nhiệt t́nh Cách Mạng là đủ.
Khải Hoàn mặc áo đại cán, đội mũ chào mào, tay sách cặp, mắt đeo một cặp kính dâm to bản, lững thững bước, cười nửa miệng.
- Ḥ nào... Đơm thét lanh lảnh
‘’ Thôn Bùi Chu, bần cố nông
Chào mừng anh Đội, bơ công anh về
Ḥ lơ...
Đợt này, hạ một lời thề...
Đánh tan địa chủ... ḥ lơ
chẳng nề ...ḥ lơ... là quyết tâm!’’
Nghe ḥ, Khải Hoàn tươi tắn cười, nhưng thốt nhiên lặng đi. Chẳng nề quyết tâm là sao? Cái câu này th́ không phải là của Đội phó Tị. Hắn chẳng đủ tŕnh độ. Nhưng thôi, cứ để đấy. Bác Canh trưởng thôn bị Tị đẩy ra. Lóng ngóng, không hiểu thế nào bác chắp tay vái Khải Hoàn, rồi lấy giọng đĩnh đạc :
- Kính thưa anh Đội Trưởng, đồng bào thôn Bùi Chu chúng em mong mỏi đă lâu, nay mới được diện kiến long nhan anh Đội, ḷng vui t́nh yêu giai cấp, v́ là bần cố đă khổ cao độ, được anh Đội dẫn dắt kiên quyết đánh đổ địa chủ cường hào ác bá bóc lột, nên sớm muộn sẽ phiến diện đến miền cực lạc. Hoan hô anh Đội!
Cả đoàn người vỗ tay hoan hô rào rào. Khải Hoàn nghe Canh nói như đọc bài, cố giấu vẻ bực bội, mở cặp rút ra một bài diễn văn. Khẽ nghiêng người, anh ta từ tốn đọc. Đến đoạn cuối, cả đoàn người vẫn cứ đứng đực ra nh́n. Khải Hoàn cười. Tị phải nhắc, hoan hô. Thế là mọi người lại vỗ tay rào rào. Trẻ con gióng trống. Và đoàn người lại men lối cũ về thôn. Khi đi qua cái hố bom đào đầy máu me, ai nấy bịt mũi trừ Khải Hoàn. Anh Đội Trưởng đi đầu vẫn thản nhiên như không, mặt nghếch lên, chân dậm mạnh kiểu bộ đội đi diễu hành. Đứa bé áo trắng nói với bà :
- Anh Đội Trưởng đợt này không biết thối !
Bà già áo vàng ngắm nghía Khải Hoàn, rồi bật miệng :
- Thằng Tẹo-chột thôn dưới đấy mà! Thằng này là con diều hâu một mắt. Cháu xem đàn quạ...
Quả thế. Đàn quạ đen trước nay đâu có sợ người bỗng bay lên tán loạn khi thấy bóng Tẹo-chột. Xa xa, mấy con vạc cũng hoảng hốt vỗ cánh lao đi tít tắp. Đứa bé giật tay bà :
- Diều hâu dẫn người đi đâu thế bà?
- ... không phải người! Cứ nh́n cái đoàn sắp hàng theo bước thằng Tẹo. Họ là đàn sẻ và đi ăn cướp. Nhưng thời thế này là thời đi ăn cướp lại của những kẻ đă từng ăn cướp. Thế, hóa ra công bằng, người ta bảo vậy...
- Có phải thế là đấu tranh giai cấp không bà ?
Nh́n bà già áo vàng gật đầu, đứa bé ngước mắt :
- Thế sao nơi bà cháu ḿnh trú ngụ, lại chẳng có một ai nói đến chuyện này?
- Bởi nơi đó chẳng cần tiến hóa. Đó là chỗ tận cùng của lịch sử. V́ thế, không c̣n thời gian. Và như vậy, không gian cứ rút nhỏ dần, cuối cùng sẽ thành một cái chấm vô thủy vô chung, chẳng có cái ǵ gọi là sự vận động của lịch sử nữa.
- Tại sao bà cháu ḿnh cứ quay lại chốn hỗn mang này, hở bà? Cháu thấy con người ở đây cứ bỏ đói nhau, hành hạ nhau, chém giết nhau. Tại sao?
- V́ người này muốn hơn người kia. Và bậy nhất là muốn thay đấng cao xanh định đoạt cho mọi kẻ khác. Tṛ này là tṛ lên đồng, tên gọi là sứ mạng tiến hóa...
*
Ngần ngừ ở ngă ba, Khải Hoàn th́nh ĺnh mắm môi văng tục rồi đi thẳng về phía nhà bà đồ Cửu thấp thoáng sau rặng cây xanh. Con Mực xô ra sủa inh ỏi. Có tiếng suỵt, rồi tiếng chân hấp tấp chạy. Nghe máu rần rần bốc lên nóng mặt, Khải Hoàn đưa tay sửa cặp kính dâm, nuốt nước bọt. Xoan mở cổng, ngập ngừng :
- Mời anh Đội vào chơi!
Khải Hoàn ngập ngừng hỏi :
- Không nhận ra tôi à? Tẹo đây...
Xoan lúng túng :
- Nhận ra... nhưng không dám nói. Mời anh vào xơi nước!
Bước theo Xoan, Khải Hoàn nh́n quanh. Xoan mở nắp ấm, tay nắm quai b́nh trà, vừa rót vừa nói :
- Mẹ tôi dạo này yếu lắm, chắc không ra chào anh... Đội được!
- Tôi đến thăm nhà đây v́ cái việc qui thành phần.
- ...
- Nhà đây, tôi nói thẳng, dân thôn có người qui là địa chủ !
Xoan điếng người. Nàng thừa biết tai họa có thể ụp xuống bất cứ lúc nào. Đă qua đợt Giảm Tô, Xoan hiểu những nhục nhằn của kẻ bị hàng xóm bu vào rỉa như một bày quạ đói. Một người nắm cái quyền tối thượng bây giờ lại là Tẹo, kẻ đă si mê nàng, ngày xưa đ̣i lấy nàng nhưng bị ông bà Đồ từ chối. Giờ đây, Tẹo thành đồng chí Khải Hoàn, quần áo đại cán, túi giắt bút máy Trung Quốc hiệu Kim Tinh, ve áo cài huy hiệu đỏ chót h́nh Mao chủ tịch phương phi đường bệ.
Tiếng dép lẹt quẹt. Bà Đồ chống gậy từng bước lần ra. Nay mắt đă ḷa, nhưng trời lại đền bù bằng đôi tai bà vẫn c̣n bén nhạy tinh tường. Khải Hoàn không nói, đợi bà Đồ chào. Bà ngồi xuống phản, tay quơ t́m cái ống nhổ, chậm răi :
- Anh Đội đến có việc ǵ?
Hoàn đáp và khi vừa hết lời th́ bà Đồ thủng thỉnh :
- Tôi bây giờ gần đất xa trời, nói ǵ th́ cũng chỉ biết mong rằng khôn không qua lẽ, khỏe chẳng qua lời. Anh Đội xem, hai mẫu ruộng hương hỏa để lại cho ông cố chúng tôi là Nguyễn Trường Tộ từ thời Tự Đức xưa nay chỉ đủ bù vào tế lễ trong thôn, đâu dư dật ǵ.Từ ngày cháu Xoan ăn nên làm ra, chúng tôi cho cấy rẽ nhưng lấy tô là lấy cho có lệ, chẳng bóc lột một ai. Đợt Giảm Tô, chúng tôi cống hiến ruộng ngay, nhưng sau Ủy Ban lại trả lại, chúng tôi lại phải nhận.
Hoàn ngắt :
- Đội biết. Có hồ sơ đầy đủ cả! Nhưng đợt trước làm sai chủ trương, chúng tôi về thôn để sửa cho đúng...
- Nếu anh Đội muốn, chúng tôi lại xin hiến đất!
- Có đất th́ mới hiến. Xin hiến đất, tức biết ḿnh là thành phần địa chủ.
Bà Đồ nhếch mép cười nhạt. Khải Hoàn quay sang nh́n Xoan, tiếp :
- Ruộng lại được Vua ban, tức là phong kiến. Thêm một tội!
- Chuyện Vua ban ruộng tính đến nay là hai đời rồi, bà Đồ sẵng giọng.
Ho lên một tiếng, Khải Hoàn chậm răi nói từng chữ :
- Phải ba đời! Đến bần cố, cũng cứ ba đời mới được coi là thành phần cơ bản. Đời cha ăn mặn, đời con khát nước. Thế là có vay, có trả...
Xoan ngắt Khải Hoàn, nhẹ nhàng :
- Anh Đội dạy thế nào, là dân chúng tôi phải nghe. Những đợt trước, nhà này được xếp là trung nông, rồi tiểu thương. Ăn ở với hàng xóm láng giềng, chúng tôi không có ǵ gọi là điều tiếng. Ruộng th́ dạo trước đem hiến, chứ có tham lam giữ làm của riêng đâu...
Bỗng nhiên, Khải Hoàn cau mặt xua tay vẻ như không muốn nghe. Trán nhăn thành những vết cày, mép giật như động kinh, Khải Hoàn gằn :
- Có thật không điều tiếng ǵ không? Hơn hai mươi năm trước, điều tiếng ǵ không c̣n nhớ nữa à? Con bé B́nh Minh đâu rồi?
Trước mắt Xoan, Khải Hoàn hiện nguyên trạng một Tẹo-chột si t́nh ngày xưa. Nghe giọng Tẹo ấm ức, Xoan nhớ lại nỗi cay cực ḿnh phải gồng người lên chịu khi bụng mang dạ chửa. Nàng gh́m nước mắt, cắn môi nh́n xuống. Tẹo bực bội lại lập lại câu hỏi. Xoan gắng b́nh tĩnh, đáp :
- Cháu nó đang phục vụ trên chiến trường Điện Biên!
Khải Hoàn buông thơng :
- Hừm! Thế là tốt. Nhưng cái chuyện qui địa chủ th́ vẫn đấy, chạy trời không khỏi nắng...
Nói xong, Khải Hoàn giữ vẻ lạnh lùng, quay người đi không chào bà Đồ. Xoan theo ra cổng. Khải Hoàn lúc đó quay lại, ỡm ờ :
- Kể th́ muốn không bị đánh lên địa chủ cũng chẳng khó, nhưng... phải biết qui phục giai cấp nông dân!
- ...
- ...và phải thành khẩn quay về với Cách Mạng. Như Xoan, tôi biết là thành phần nông dân. Nhưng về ở nhà này th́ là ‘’liên quan’’ đấy! Khải Hoàn dịu giọng - Nói cho cùng, liên quan th́ cũng năm bảy đường liên quan, nặng nhẹ khác nhau, cứ thành khẩn là được...
- Dạ... cứ thành khẩn!
Giọng Khải Hoàn chợt vui hẳn lên :
- Đúng thế! Và phải quyết tâm ...Th́nh ĺnh, Khải Hoàn đổi giọng, ngọt ngào - có bao giờ Xoan đoán được hôm nay Tẹo này là Khải Hoàn không? Vật đổi, nhưng sao không dời. Xưa tôi với Xoan thế nào, nay tôi với Xoan vẫn vậy, trước sau như một!
Nghe Khải Hoàn dứt lời, Xoan biết sớm muộn nàng sẽ phải đương đầu với những oái oăm tai họa. Chao ôi, đó là thứ tai họa của đàn bà trước những người đàn ông quen đồng hóa t́nh yêu vào chiếm đoạt.
*
Đợt Cải Cách này không phải không có khó khăn. Trước tiên, nhà Thạch, anh họ của Thung, đợt ‘’thổ cải’’ trước chỉ xếp vào trung nông, với số không đủ hai trăm bốn mươi công trên năm mẫu ruộng nhưng chỉ có hai mẫu ba sào là cầy cấy được. Thạch có hai đứa con trai th́ một đă hy sinh cho Cách Mạng ở mặt trận Nà Sản, một đang chiến đấu ở Điện Biên Phủ. Thứ đến là nhà bà Đồ Cửu. Thuở sinh tiền, ông Đồ vừa dạy học, vừa bốc thuốc nam chẳng phải chỉ thôn Bùi Chu mà c̣n cho cả xă. Ăn ở thuận ḥa với cả người lương lẫn người giáo, ông Đồ được tiếng tử tế, trừ có một dạo người ta bêu Xoan là có chửa với bố chồng. Vả lại, bà Đồ cũng đă hiến ruộng, buộc vào thành phần địa chủ không phải dân người ta ai cũng thuận. Về phần bá Chước, nay góa bụa, con cái ở vùng tề, ngày xưa cha làm Chánh Tổng, ân oán không phải ít.
Phân tích lực lượng rễ chuỗi cũng phát h́ện những yếu điểm. Bác Canh trưởng thôn là rễ cái, nhưng học tập măi bác vẫn chưa thấm nhuần, lại có cái tật sính nói chữ mà không hiểu ǵ. Đơm th́ rốt ráo, dẫn bọn dân quân đi ŕnh, chưa bắt đầu tố nhưng đă để ư ghi lại ‘‘quả thực’’ của ba đối tượng đấu tranh giai cấp trong thôn. Đơm liên hệ ra mặt với Đội phó Tị, một hôm đă cào rách mặt cái Lựu v́ nghi nó có t́nh ư với Tị. Vợ chồng Thung cũng có vấn đề. Vợ quyết tâm, những anh chồng ề à ba phải, chưa vào thực tế th́ chẳng biết được.
Khải Hoàn duyệt lại cơ sở với Tị, quyết định đặc biệt bồi dưỡng cho đội đấu tố, chủ lực gồm từ bốn đến tám người, phổ biến cho cốt cán phương thức ba bước tiến hành :
1 - Lấy khổ gợi khổ, khổ từ riêng đến chung, từ việc ít biết đến việc ai cũng biết;
2- Đưa từ khổ đến căm thù, cứ mỗi tội ác của địa chủ, tố đi tố lại, càng tố càng đào sâu, đi từ căm thù một địa chủ đến căm thù cả giai cấp của nó;
3- Kết hợp tố riêng đến tố tập thể, dùng bần cố ‘’gây men’’, sau mới để trung nông tố, cùng phát động một hướng đấu để mọi người qui về, truy bức đến tận cùng xong mới đổi qua hướng khác.
Sau khi đả thông về phương thức, là phân công. Người chửi, kẻ khóc, người dọa đánh, kẻ nhổ nước bọt hay đập váy vào mặt địa chủ. Khải Hoàn gằn giọng, tay giơ nắm đấm :
- Giai cấp bần nông một c̣n một mất với giai cấp địa chủ. Cuộc đấu giữa ta và địch là thế, và ta phải chiến thắng. Bần cố đấu đến gốc rễ, tố nhiều, tố mạnh, tố sâu sắc và chặt đứt ‘’ liên quan’’. Bây giờ, chỉ có t́nh yêu giai cấp trong tranh đấu. Không bè bạn, làng xóm, ơn huệ, t́nh nghĩa nữa. Bây giờ, chỉ có bần cố phóng tay khai sinh một đời mới, có làm có ăn, người không bóc lột người. Bây giờ, không trước sau, trên dưới, không ruột thịt ǵ nữa. Nếu cứ măi nô lệ vào quá khứ như thế, là đầu hàng giai cấp, là phản Cách Mạng... Và tập thể quần chúng sẽ ‘’đánh lên’’ thành phần, quá mức trung nông th́ không cho họp, không cho học tập, và bị đ́nh chỉ sinh hoạt.
Lập hồ sơ tố giác, bản gốc có ‘’chữ kư’’ của bần cố, thường chỉ gạch chữ X. Anh Đội cũng kư vào, chứng nhận những tố giác có cơ sở và hỗ trợ của quần chúng nhân dân. Nhất anh Đội, nh́ mới đến Trời, anh có thể tùy ư ban phát thưởng phạt, hướng dẫn giai cấp, đi tiên phong trong cuộc đấu tranh không khoan nhượng giữa bần cố và giai cấp địa chủ, cường hào ác bá... Cả thôn như đang lên đồng, tối nào cũng học tập đấu tố. Khi đấu, hỏi ‘’ Có đúng không?’’ Tập thể đồng thanh ‘’... đúng rồi!’’. Đúng rồi! Bần cố phát hiện. Anh Đội mang lên Đoàn xin chính quyền xác nhận, tất đúng! Không có tội, không liên quan... do anh Đội định đoạt. Bây giờ, nh́ mới đến Trời, số mệnh nằm trong tay Đội. Ở thôn Bùi Chu, nhất đội là đồng chí Khải Hoàn đeo kính đen. Ông Thiên La, đội phó Tị. Và bà La Sát, tên Đơm, dạo này béo ra, vú đă xệ xuống, mặt vênh lên khi phổ biến đường lối đấu tranh. Cái Lựu bây giờ sợ, tiếp tục liếc t́nh nhưng đổi đối tượng là Đội trưởng Khải Hoàn. Anh ấy chột, nó nói, nhưng ‘’lập trường’’ vững nên em có ‘’thái độ tích cực giai cấp’’! Bọn trẻ trong đội dân quân lại ḥ lên ‘’... Đúng rồi!’’.
Tối họp cụng đầu tố khổ bá Chước, Lựu được phân công nhiệm vụ là đánh vào khâu đạo đức. Vợ Thung gợi ư :
- Mày thỉnh thoảng đến dọn dẹp nhà lăo Chước, nó có làm ǵ mày không?
- Làm ǵ là làm thế nào?
Lựu hỏi lại. Đội đấu tố cười ồ cả lên. Vợ Thung tru mỏ :
- Làm ǵ... th́ chẳng hạn nó có... hiếp mày không?
- Có chứ!
- Mấy lần?
- Nhiều lần, vừa hiếp vừa mắng...
Đội đấu tố ồn lên :
- Mắng thế nào?
- Mày là gái lớn tồng ngồng rồi mà đểnh đoảng!
Vợ Thung gặng :
- Mày đểnh đoảng thế nào?
- Nó kêu cháu lau cái của quí nhất của nó mà măi không sạch...
- Cái ǵ là của quí của nó, nói cho rơ ?
- Cái lư đồng mắt cua ấy mà.
Mọi người lại ôm bụng cười ḅ ra, mặc cái Lựu mặt cứ đuồn đuỗn, chẳng hiểu ǵ nhưng cũng gượng gạo hi hí cười theo.
Khải Hoàn giơ tay, ngưng mọi người lại, chuyển mục tiêu tố sang khâu thi công. Đến khuya, khi tan họp, Khải Hoàn bảo cái Lựu ở lại học tập thêm. Lúc tiếng chó sủa đă bặt đi, Khải Hoàn kéo Lựu ngồi xuống cạnh ḿnh, nhẹ nhàng :
- Này, thế ra em chẳng biết hiếp là ǵ à?
Cái Lựu nghe tiếng gọi em ngọt xớt, chớp mắt nh́n lắc đầu.
- Bây giờ, phải học tập thực tế nhé! Tḥ tay lần qua giải yếm Lựu, Khải Hoàn vừa mân mê, vừa hỏi - Thế lăo Chước nó có làm thế này không?
Lựu lắc, đầu vú cong cứng, giẫy lên :
- Làm ǵ mà nhột em thế...
Nghe tiếng Lựu cười, Khải Hoàn bảo, để yên, rồi tḥ tay giựt giải rút quần, đưa xuống lách vào giữa hai bắp đùi Lựu. Lựu rên, người nhũn ra, hốt hoảng hỏi :
- Anh làm ǵ thế anh Đội?
Khải Hoàn không đáp, rút tay ra, tủm tỉm ‘’ chưa chi đă ướt nhem nhép thế này...’’. Bất th́nh ĺnh, hắn lồng lên người Lựu như nhẩy lên ḿnh trâu, con mắt sáng bốc ánh ma chơi trên cánh đồng nhấp nhổm những nấm mồ u lên như nấm mọc mùa mưa. Con mắt chột căng ra trắng nhợt, Khải Hoàn một tay kéo cho Lựu dạng hẳn chân ra, tay kia tụt quần. Miệng hừ hự ‘’ yên nào, yên nào...’’, Khải Hoàn nghiến răng thúc hạ bộ vào.
- Ối giời ơi! Anh Đội ơi, đau quá!
Như không nghe thấy, Khải Hoàn dập dềnh lên xuống, mặc cho Lựu khóc nấc lên. Khải Hoàn vừa thúc vừa lập đi lập lại, thế này là hiếp đấy, hiểu chưa?
Lát sau, Khải Hoàn đổ gập người xuống như một phiến gạch nện xuống sân. Lựu lách ḿnh, tay đẩy, mũi hít hơi, miệng vẫn kêu, anh Đội ơi, đau quá. Khải Hoàn lồm cồm ngồi dậy :
- Đấy, hiếp là vậy. Địa chủ nó hiếp, c̣n đau gấp mười!
Lựu bỗng rú lên, cái ǵ ướt nhèm nhẹp ở chỗ này. Khải Hoàn bật đèn pin, soi vào tay Lựu đỏ ḷm. Thản nhiên, Khải Hoàn bảo :
- Máu! Địa chủ nó hiếp là đổ máu đến năm, bảy lần hơn vậy!
Giơ tay kéo Lựu đứng dậy, Khải Hoàn d́u đi, tiếp :
- Máu đổ ra nên phải căm thù thằng địa chủ, nhất định thế!
Vịn tay Khải Hoàn, Lựu bước khập khễnh, miệng thốt :
- Nhất định thế!
Hai người men chân ruộng đi ṿng nghĩa địa thôn Bùi Chu. Ma chơi từ đất bốc lên mặt ruộng những quả cầu đỏ, có cái to bằng cái thúng, chập chà chập chờn, lừ lừ lượn là trên mặt đất. Khải Hoàn kéo Lựu nhanh chân, buột miệng lẩm bẩm :
- Không siêu thoát, đám ma chơi này chỉ có thể là hồn oan của giai cấp nông dân bị thằng địa chủ ức hiếp ... Đấy, có thực tế rồi th́ cứ thế mà tố bá Chước, biến đau thương thành căm thù!
Hạ bộ Lựu đau nhói lên. Gió thốc vào khoảng đồng trống khiến ma chơi đồng loạt bay lên chập chờ. Lựu sợ, nhưng nghiến răng :
- Đúng rồi! Máu đă đổ th́ địa chủ phải đền nợ máu!
Khải Hoàn véo vào mông Lựu, giọng phấn khích :
- Không cho chúng nó thoát!
*
Dân quân đến điệu bá Chước, nhà Thạch và bà đồ Cửu đi ‘’phân hóa’’, mỗi người nhốt trong một cái buồng con ở ngôi chùa nay thành trụ sở hành chính của Đội Cải Cách. Ngay sau đó, đội sửa soạn xông vào nhà, kiểm kê rồi lấy vôi đánh dấu ‘’quả thực’’, ghi sổ toàn bộ tài sản địa chủ, từ cái bát cái chén cho đến bàn ghế, giường phản. Ở bước thứ nh́ cuộc Cải Cách, không khí đấu tranh sôi động lên. Sáng, trống ngũ liên đánh th́ thùng. Chiều chiều, tiếng loa làm bằng những quả bầu trắng phơi khô ra rả nhắc đi nhắc lại nhiệm vụ đấu tranh giai cấp của nông dân. Cơm nước qua loa, bắt đầu lại họp. Bần cố phải ‘’thái độ’’ Cách Mạng. Không ‘’tố’’ mạnh, tất bị tập thể đồng t́nh coi là ‘’liên quan’’ thành phần. Trong buổi cụng đầu tố khổ, một người ê a phát biểu rằng nhất định không nên ‘’tố điêu’’, hàng xóm láng giềng rồi ra cũng phải nh́n mặt nhau. Thế nào là điêu, đội phó Tị quát ? Cách Mạng ‘’thái độ’’ liền, đánh kẻ ngoan cố kia lên trung nông, đuổi không cho tham dự học tập. Đồng chí Đơm, nay được phát một khẩu Mút-cơ-tông, giương súng như thể sắp bóp c̣, nhưng bụng cứ tiếc rẻ v́ Đội chỉ phát súng mà không phát đạn. Khải Hoàn giơng dạc :
- Sửa soạn tiến hành triệt để cuộc Cải Cách sắp đến, giai cấp nông dân chúng ta kiên quyết hơn nữa, không để t́nh cảm gia đ́nh, ân nghĩa riêng tư làm lung lạc tinh thần tiến công, nhất định tiêu diệt địa chủ, cường hào, ác bá, tàn dư phong kiến và bọn phản động Quốc Dân Đảng... Nào, ḥ lên, không cho chúng nó thoát...
Mọi người ḥ :
Không cho chúng nó thoát!
Nông dân là quân chủ lực
Tre đực làm gậy tầm vông...
Tiến công!
Con người bạo gan không tham dự ‘’tố điêu’’ len lén đi ra, đến ngưỡng cửa th́ bị ai đó đạp cho một đạp, chửi :
- Tiên sư cha thằng ‘’liên quan’’!
Thằng ‘’ liên quan’’ sợ, về đến nhà móc tḥng lọng lên xà ngang treo cổ. Sáng hôm sau, vợ anh ta phát hiện, vừa khóc vừa tru tréo chửi cả làng. Tối đến, Khải Hoàn giơ nắm đấm, gằn giọng :
- Thế là giai cấp ta tổn thất một bần cố v́ thiếu ư thức cách mạng. Bà con thấy địa chủ gian ác ly khai nhân dân chúng ta chưa ?
Mọi người ḥ :
- Thấy!
Khi đó vợ thằng ‘’ liên quan’’ ở đâu xồ ra, tay chỉ miệng hét :
- Cha tiên nhân bọn đến phá làng phá xóm, chồng tao chết oan, kiện Diêm Vương, sẽ về móc họng chúng bay...
Tổ trưởng dân quân Đớm đến cạnh rồi bất ngờ vả vào miệng chị ta, quát :
- Câm mồm con đĩ phản bội giai cấp, bà nhét cứt vào miệng giờ!
Thế là nhốn nháo, người can kẻ kéo, loạn đến độ Khải Hoàn ra dấu cho đánh kẻng tan họp.
*
Nghe tiếng kẻng, Xoan đứng dậy bước ra cổng, nh́n tứ phía xem động tịnh. Nàng biết một vài ngày nữa, khi đă tập xong đấu ‘’thử’’, cuộc đấu thật sẽ diễn ra trên băi đấu nằm cạnh con kênh Sắt. Cánh đồng bên trái con kênh là nơi chia ‘’quả thực’’. Mấy hôm rày, đă nghe đến chuyện ăn cắp. Và những cuộc ẩu đả v́, chẳng hạn, người này nhận cái cối đá này là của mẹ tôi gán nợ, người kia lại bảo không, nó là cái cối bá Chước đă đi cướp về để bồi hoàn việc trâu nhà họ đă dẫm nát lúa trên khoảnh ruộng cao tám năm về trước. Tổ trật tự can thiệp và chỉ khi đội phó Tị quyết định cái cối đá là của cả giai cấp, tập thể sẽ chỉ định sở hữu sau th́ ‘’ḥa b́nh’’ bề mặt mới được văn hồi trên những đợt sóng ngầm đầy toan tính.
Xoan vào nhà, lẳng lặng nh́n những đồ vật quen thuộc nay được đánh số, buộc lạt, quàng dây như bị trói, xếp lại để đội vận chuyển nay mai khuân lên băi chia. Riêng cái tủ sách của ông Đồ, sách nay quăng xuống đất, nhưng tủ th́ đội sục sạo đă bưng ra gian ngoài. Lạ một điều, Xoan thấy ḿnh vẫn dửng dưng. Nàng dửng dưng như người ngoại cuộc. Như kẻ bên lề. Và ngẫm lại, nàng tự hỏi đống đồ vật của cải do chính tay nàng tảo tần từ bốn năm nay có khác chi chính cái số phận nàng, một đời cũng bị chia thành mảnh. Mảnh cho cha mẹ chồng, mảnh cho đứa con gái không bố, và chút rạn vỡ c̣n lại cho chính nàng, sống kiếp góa phụ hai mươi năm qua tuy biết chồng ḿnh nào đă chết. Bốn năm trước, Xoan đă ao ước, giá Vơ chết và chết thật, không thể đội mồ sống lại với cái tên Phan Thượng Chính. Đó là một hôm mưa phùn rỉ rả. Về từ Thanh Hóa sau một chuyến giao hàng chục chum tương cho người bán lẻ, Xoan hí hửng bước vào nhà, ngạc nhiên thấy một thiếu phụ lạ mặt với hai đứa bé nh́n giống hệt nhau. Bà Đồ, mỗi tay nắm một đứa, miệng nhếch như cười. Bà kêu :
- Chị Cả đă về...
Người thiếu phụ đứng bật dậy, qú phục xuống chân Xoan, miệng thốt :
- Lạy chị, em mang hai đứa con anh ấy về chào bà!
Xoan sững sờ, người lạnh đi, mắt hoa lên. Nàng vịn tay vào cột nhà, nghiến răng, môi mím chặt, thứ phản ứng đă thành nếp từ bao nhiêu năm nay. Nghiêng người sang một bên tránh cái lạy của thiếu phụ, nàng đi thẳng vào nhà trong, không chào hỏi, không nh́n ai. Vơ vội giỏ quần áo, nàng lẳng lặng bước ra cửa, mặc con chó quấn quít chạy theo đến cổng. Nàng đi. Đi vật vờ lên huyện. Rồi bắt chuyến xe lửa ra Vinh. Nàng xuống ga, lại đi. Vô hồn. Đi hết một ngày. Hai ngày. Đầu óc nàng rỗng tuếch. Nhưng nỗi đau ngấu nghiến, cào xé. Nỗi đau của kẻ bị phản bội. Nàng hỏi đi hỏi lại, hy sinh hết thanh xuân cho một người chồng đi làm Cách Mạng, nuôi con, nuôi em chồng, phụng dưỡng cha mẹ chồng, để ra nông nỗi thế ư ? Thế là hết ! Nàng nghĩ đến cái chết khi đi đ̣ qua sông. Nhưng c̣n B́nh Minh. Nó tội t́nh ǵ ? Xoan cắn môi đến bật máu.
Khi Xoan về, bà Đồ Cửu chỉ c̣n biết khóc. Giọng nghẹn ngào, bà th́ thào :
- ... cũng là ḍng máu anh ấy. Chị cho mẹ xin. Đây - Bà ch́a tay - Cô Huyền để lại một bức thư!
Xoan cười nhạt, thẳng tay xé bức thư không thèm đọc. Nàng vẫn im lặng. Ngay với B́nh Minh, đứa con gái ngơ ngác trước một sự đă rồi như lời bà Đồ, Xoan cũng không hé môi. Và từ đó trở đi, nàng thành một chiếc bóng. Một thời gian sau, B́nh Minh không chịu nổi nữa. Nó lao vào đội đấu tranh giảm tô-giảm tức. Sau đó, nó bỏ nhà đi học một lớp cứu thương rồi vào chiến trường. Bà Đồ, cũng thành một chiếc bóng, nhưng là một chiếc bóng biết khóc. Sự trừng phạt bằng im lặng tiếp tục xói ṃn cuộc sống không lời, lở loét như khối u, sưng phồng, nhức nhối, máu mủ rỉ ra chẳng cách ǵ cầm giữ được. Năm sau, Chính về Bùi Chu. Xoan trừng trừng nh́n, im lặng. Chính kể lại sự t́nh. Cuộc chiến ở Hải Pḥng. Cái chết kề cạnh. Và xác thịt vùng lên như chống trả lại sự hủy diệt. Xoan vẫn trừng trừng nh́n, im lặng, lạnh buốt.
*
Nghe tiếng gọi cổng, Xoan tất tả từ bếp đi lên. Nh́n ra, anh Đội Khải Hoàn đứng đấy, cặp kính dâm sùm sụp trên mắt. Khải Hoàn vào, tay ch́a cho Xoan một cái phong b́, dáng nghiêm trọng. Xoan xởi lởi :
- Chuyện ǵ thế anh ... Đội?
Không đáp, Khải Hoàn ra dấu nhắc Xoan đọc. Nàng mở phong b́, mắt chớp chớp, rồi th́nh ĺnh ngật ra, ngă chúi xuống. Vội vàng Khải Hoàn đỡ Xoan lên, kéo cho ngồi trên chiếc trơng. Xoay lưng dựa vào vách, Xoan kêu nho nhỏ, Giê Su Ma chúa tôi ơi, thế này là thế nào. Xoan gục đầu vào hai bàn tay, mặt tái mét, nước mắt ṛng ṛng, cố ḱm không khóc thành tiếng. Nhưng chính cái thanh âm ậm ực như bị chẹn họng nó mới thê lương làm sao. Khải Hoàn vẫn im lặng, mặt cúi xuống, để tay lên vai Xoan. Lát sau, Khải Hoàn ngập ngừng :
- Cháu hy sinh cho Tổ Quốc, đấy là một vinh dự...
Ḱm tiếng nức nở, Xoan gằn giọng :
- Ừ th́ vinh dự... Nhưng tôi nay c̣n ǵ, hả...
Không, nàng biết ḿnh không c̣n ǵ, ngoài một sự căm hận tràn ra như lũ mùa lụt. Tất cả những cái nàng mất đều đến từ hai chữ độc lập. Mất hết thanh xuân để chồng đi Cách Mạng đ̣i độc lập, rồi v́ Cách Mạng mất chồng vào tay đứa đàn bà mang về xă Đoài hai đứa bé lậy bà Đồ Cửu. Và nay, mất B́nh Minh ở trận đánh cuối cùng tít tắp Điện Biên, cái ḷng chảo đầy xương máu của đám tuổi c̣n xanh ngây thơ hả miệng gào quyết tử cho Tổ Quốc quyết sinh. Xoan hực lên. Nàng bỗng thèm đập phá cho tan nát hết, cả quá khứ lẫn tương lai. Cả cái giống người tàn ác chà đạp lên những cuộc sống đáng ra là phải công bằng. Cả thánh cả thần, cả Chúa cả Phật...V́ tại sao lại để bao nhiêu mất mát dồn lên thân phận một Xoan đă chẳng hề làm điều ǵ nên tội?
Khải Hoàn đứng lên, lúng túng xoa tay, chỉ dặn sẽ quay trở lại. Ngay hôm đó, làng nước đến chia buồn nhưng Xoan đóng cửa không tiếp bất cứ ai. Khải Hoàn ra lệnh cho đám dân quân nấu nướng đem cơm cho Xoan, vẻ lo lắng hiện ra mặt. Chống chế, Khải Hoàn bảo chính sách qui định phải chiếu cố đến gia đ́nh những người hy sinh trong chiến đấu. Vài ngày sau, khi Khải Hoàn đến, Xoan bảo cứ để thế, đừng báo hung tín cho bà Đồ hiện vẫn bị biệt giam trước ngày đấu tố. Ngần ngại, Khải Hoàn nh́n quanh, nói nhỏ :
- Việc con cháu nó hy sinh và chuyện phải đấu là hai chuyện tách bạch. Nếu Xoan không muốn mất của, th́ phải vào đội đấu Đồ Cửu... Phải khẳng định thôi liên quan, tách thành phần!
- ...
- Với lại... Khải Hoàn đến gần, bất ngờ đặt tay lên vai Xoan, giọng nhỏ lại - ... chẳng nhẽ không bao giờ Xoan nghĩ đến tôi sao?
Lùi lại, Xoan dựa vào cột. Một ngọn lửa bốc lên. Đầu nàng bùng cháy. Như đống rơm bén vào, lửa bốc lên, nóng đến độ năo bộ chảy ra. Khải Hoàn khẽ ép người vào Xoan, tay quơ lên, biến thành Tẹo, Tẹo-chột si t́nh, hơi thở nóng rát mang tai. Ngọn lửa bây giờ cháy bừng bừng một cơn thịnh nộ. Khải Hoàn th́ thào :
- Bây giờ, Xoan phải thuộc về tôi... Thế là hết liên quan, nhà cửa này giữ được! Nhá...
Ngọn lửa bốc lên, quay một ṿng rồi chụp xuống cái thân người mang khuôn mặt một Phan Thượng Chính đă phản bội hai mươi năm t́nh nghĩa. Xoan đẩy Khải Hoàn ra, mím môi :
- Cái điều tiếng xưa anh hỏi hôm nọ, có phải là chuyện đồn tôi chửa với cha chồng không? Chuyện đó không có, nhưng muốn, tôi sẽ ‘’tố điêu’’! Nhưng anh có biết ai là cha con bé B́nh Minh không?
Khải Hoàn ngẩn người ra v́ ngạc nhiên. Xoan nhắc lại. Khải Hoàn gật đầu. Lại mím môi, Xoan th́ thào, nước mắt ứa ra. Khải Hoàn bất ngờ gỡ cặp kính dâm, tay chỉ vào con mắt chột kéo màng trắng, quát :
- Cái thằng chọc con mắt này chết rồi cơ mà?
Xoan lắc đầu. Con mắt sáng c̣n lại của Khải Hoàn lồi ra, đỏ au lên, trợn trừng trừng. Con mắt đó rừng rực lửa, đồng lơa với cái miệng trô ra rít lên :
- A... ra nó c̣n sống!
Không ḱm được, Tẹo lẩm bẩm, nó phải đền tôi. Nó ở đâu? Nó phải trả Tẹo này một con mắt. Xoan lấy lại b́nh tĩnh, giọng đóng băng :
- Nếu nó sống, th́ Xoan này không thuộc về ai khác cả!
Đẩy Khải Hoàn ra cửa, Xoan đi vào. Con chó sau vườn tru lên sủa, mặc dầu bóng Khải Hoàn đă khuất trong đêm đen. Chó sủa ma như thế cho đến sáng. Tinh mơ, Xoan lên nhà Chung Xă Đoài báo cho Văn, em Nguyễn Trường Vơ, rằng bà Đồ sẽ bị đấu. Và bảo Văn đi gọi Vơ, nay mang tên Phan Thượng Chính, đang nằm bệnh ở Quân y viện Liên Khu 4 về cứu mẹ.
*
Quàng tḥng lọng vào cổ bá Chước, dân quân giong lên băi đấu như bắt một con nghé đi lạc. Xung quanh, trẻ con ném đá làm tṛ vui, ḥ hét ỏm tỏi. Có đứa quất roi tre vào khoảng không, tiếng vút gió nghe sởn gai ốc. Bần cố đă tụ họp, xếp ṿng trong ṿng ngoài, ngồi xệp dưới đất. Lăo Manh đóng độc một cái khố lươn, ḿnh trần, xương sườn giơ ra đếm được từng đốt. Hỏi, lăo đáp :
- Bắn nó, là tao xô lại cướp cái quần địa chủ, mặc vào th́ chẳng thằng nào con nào lột được! Cho hết cái cảnh người bóc lột người!
Nói xong, lăo giương đôi mắt lèm nhèm, ḥ :
- Nông dân là quân chủ lực! Tre đực làm gậy tầm vông. Nào, bần cố tiên phong! Tiến công...
Bọn trẻ con ḥ theo, tiến công...
Anh Đội Khải Hoàn, chánh án ṭa án nhân dân Tị, Đội trưởng đội dân quân Đơm, trưởng thôn Canh đều có mặt. Vẻ nghiêm nghị, nhà Thung được chỉ định làm chủ tịch. Tuyên bố khai mạc ṭa án, Tị đọc cáo trạng trên cơ sở tố giác của quần chúng. Mặt bá Chước vô hồn, mắt thất thần, ngửng lên lẩm bẩm, trời cao đất dầy ơi! Đơm quát :
- Im! C̣n kêu Trời kêu Đất th́ bà vả cho găy răng!
Báng súng Mút-cơ-tông giơ cao, Đơm làm như sắp dận xuống khiến bá Chước co người lại, đầu rúc vào cổ, kêu ôi ối.
Bị đẩy cho qú xuống, bá Chước kêu :
- Anh Đội ơi, anh cho tôi ngồi, qú thế này đau lắm!
Đơm gầm ghè :
- Mày gọi ai là anh, hả thằng địa chủ. Mày là ai mà dám xưng tôi... Qú đau hả? Mày có biết giai cấp nông dân chúng tao qú ba đời đau thế nào không?
- Dạ dạ... ông Đội cho con ngồi, con biết, bà dân quân thương cho...
Mặt bá Chước co rúm lại, búi tóc bạc lúc lắc rồi đổ tuột xuống vai, xơa ra như lông một con nhím trắng. Khải Hoàn đưa tay ra dấu. Cuộc đấu bắt đầu bằng một loạt kê khai của giai cấp bần cố đă từng bị bá Chước bóc lột. Vợ Thung chu chéo :
- Mày có nhớ không, bà cấy th́ cấy như mọi người, nhưng khi tính công th́ mày cứ trừ chỗ này, chỗ kia, có bao giờ trả đủ đâu...
Bá Chước ngước lên :
- Bà cấy không như mọi người, ra đồng lắm lúc không thấy, t́m th́ bà đang dựa bờ bà ngủ.
- A, a thằng địa chủ ngoan cố. Vợ Thung chạy xô đến tát vào mặt bá Chước, chồng chạy kéo lại, cũng bị vợ tát, mồm chửi - Lại bênh nó hả...
Chánh án Tị để cái loa lên mồm, kêu :
- A-lô, a-lô. Đồng bào có nghe tôi nói không! Trật tự, trật tự...
Lăo Manh giơ tay phát biểu, giọng phẫn nộ :
- Địa chủ Chước cứng cổ, để tôi tiêu diệt ư chí nó. Lột quần nó ra, cho nó biết thế nào là giai cấp bần cố nhé!
Bọn trẻ con nghe, thích thú đánh trống ếch vang lừng. Lăo Manh bước đến, đẩy cho bá Chước ngă ngửa, tay nắm hai ống quần, vừa kéo vừa thở hồng hộc. Tị lại quát, trật tự, trật tự, ra dấu cho dân quân cản Manh lại. Lăo Chước mếu máo kéo quần lên. Đúng lúc đó, Lựu nhảy tới, xỉa xói :
- Mày có nhận ra bà không, hả thằng địa chủ?
- Dạ, có...Bà là con Lựu tôi mang bà với mẹ bà về nuôi năm đói!
- Đúng, cả nhà bà chết đói! Mày có biết v́ sao không? V́ giai cấp địa chủ chúng mày làm mưa làm gió cho mất mùa nên mới đói...
- Thưa bà nông dân, mưa gió th́ trời làm chứ con làm thế nào được!
Bần cố ồ lên :
- Lại ngoan cố...
Lựu hăng tiết, gào :
- Im miệng! Đói nên mày mới mang bà về được nhà mày. Về nhà mày để mày hiếp bà!
Bá Chước giơ tay lên trời, phân bua :
- Lúc ấy bà mới bốn, năm tuổi, chỉ c̣n da bọc xương, phải đổ cháo cho tỉnh...
Lựu th́nh ĺnh nhổ vào mặt bá Chước, hét :
- Mày c̣n chối à! Ôm mặt khóc rưng rức, Lựu kể lại cái cảnh Khải Hoàn nay thành nhân vật bá Chước vật Lựu xuống, và chồm lên thế nào, và... kể đến lúc Lựu tḥ tay xuống hạ bộ, tay nhơ nhớp máu, th́ Lựu rít lên – Mày làm cho bà đau đớn thế, mày có biết vậy là hiếp không? Vậy là tội ác không?
Bần cố đồng loạt vỗ tay đứng lên :
- Đúng thế là tội ác!
Bá Chước ôm mặt, rên rỉ :
- Dạ biết!
Trẻ con nhảy quẫng lên nhao nhao :
- Địa chủ nhận tội rồi!
Lăo Manh lại ḥ :
- Lột quần nó ra!
Tị trơ miệng vào chiếc loa, kêu trật tự, trật tự. Sau khi mọi người đă ngồi xuống, chánh án ṭa án nhân dân thôn Bùi Chu đọc bản tuyên án đă viết sẵn, kết tội tử h́nh địa chủ Chước. Dân quân lôi lăo đến một cái cọc đóng trước cái lỗ đă đào sẵn, nông tèm, đủ rộng đủ dài cho cái thân lăo ốm o gầy g̣. Lăo vẫn chưa hiểu, cứ tay vái Trời, rồi xin ông bà nông dân mở lượng hải hà. Đơm đi đầu đội dân quân, phất tay cho đám trẻ con hát. Lại nông dân là quân chủ lực. Tiếng hát nay có cả tiếng trống ngũ liên thùng th́nh điểm vào, nghe như trống trận.
Bá Chước bị trói giật cánh khuỷu, người nhũn ra. Đơm được phát một viên đạn. Tị lắp đạn vào cho Đơm, nháy mắt. Đơm qú gối theo tư thế bắn mới được học, nheo mắt nhắm lăo Chước rồi bóp c̣. Nông dân ồ lên. Nhưng viên đạn bay đâu không biết. Bá Chước ngửng lên sửng sốt, miệng nửa cười nửa mếu, ngu ngơ. Tị tái mặt nh́n Khải Hoàn. Anh đội trưởng rút khẩu súng lục ra tiến về phía bá Chước, kề súng vào thái dương.
Tiếng nổ ngắn, đục và chắc như tiếng chày nện vào cối đá.
Lăo Manh ào đến lột quần Chước. Dân quân đạp cho xác bá Chước rơi xuống lỗ huyệt, trong khi bần cố đua nhau chạy lên băi chia ‘‘quả thực’’. Lăo Manh vừa kéo cái quần mới cướp được, vừa ba chân bốn cẳng chạy theo. Lên đến mặt kênh Sắt bần cố ùa vào, xô đẩy và chí chóe, rồi ẩu đả.
Xác bá Chước cởi truồng nằm sấp, mặt úp xuống. Dân quân quên phủ đất vùi xác, nên chỉ lát sau một đàn chó hoang ở đâu đă sục đến.