1 TIẾNG HÚ

 

Đinh Hợi, Hưng Khánh năm thứ nhất, 1407

   Mùa Xuân, tháng 2, ngày 20, Tả tướng quốc Hồ Nguyên Trừng bị quân Minh đánh kẹp từ hai bờ sông Lô, lui về giữ  cửa Muộn.  Quân Minh rời về cửa Hàm Tử lập doanh trại.  Trừng cũng rời quân đến Hoàng Giang, đón Thượng Hoàng Quí Ly và Hán Thương Hoàng Đế từ Thanh Hóa tới.

   Tháng 3, ngày 13, Trừng cùng Hồ Đỗ, Đỗ Mẫn tiến quân về Hàm Tử, thủy bộ có bảy vạn người nhưng phao lên là hai mươi mốt vạn.  Quân Trừng bị mai phục tan ră, chỉ có thủy binh là thoát được.  Quí Ly và Hán Thương vượt biển về Thanh Hóa.

   Ngày 23, quân Minh đánh vào Lỗi Giang ở Thanh Hóa như chỗ không người.

   Ngày 29, quân Minh lại đánh vào cửa biển Điển Canh.  Ngụy Thức là tướng nhà Hồ, bẩm với Quí Ly và Hán Thương rằng ‘‘ Nước sắp mất, bậc vương giả không chết dưới tay kẻ khác ’’.  Quí Ly sai chém Thức.

Tháng 4, ngày 11, bọn vệ quân nhà Minh chỉ có bảy đứa bắt được Quí Ly ở băi Chỉ Chỉ. Một bọn khác bắt được Nguyên Trừng ở cửa biển Kỳ La. Hôm sau, lại bắt được Hán Thương và thái tử Nhuế ở núi Cao Vọng, thuộc huyện Kỳ Anh, Hà Tĩnh.

   Người Minh thống kê những thứ thu được : 48 phủ, châu;168 huyện, 3129500 hộ, 112 con voi, 420 ngựa, 35750 trâu ḅ và 8865 thuyền, không kể đám vua tôi và con cháu nhà Hồ.  Chinh di phó Tướng quân nhà Minh Trương Phụ sai Đô đốc Liễu Thăng giải tất cả về Yên Kinh với đủ loại ấn tín, gồm Quí Ly, kẻ đă thoán ngôi nhà Trần , với các con là Thương, Trừng, Triết, Uông, các cháu là Nhuế, Lô, Pham, chắt là Ngũ Lang, Quí Tỳ, cháu gọi bằng bác là Cửu, Tuynh, Hoa, Tuấn, Việt, Hoảng... Đám tướng thần khá đông, có Đông Sơn hưng hầu Hồ Đỗ, Hành khiển Nguyễn Ngạn Quang, Lê Cảnh Kỳ, bọn tướng vơ  là Bồng, Mông, Tài, bọn quan văn Nguyễn Phi Khanh, Nguyễn Cầu, Nguyễn Măo...

   Tháng năm, hạ chí.

   Đoàn người ṿng vèo như một con trăn khổng lồ trườn lên triền núi.  Mặt trời như cái đấu lửa đổ dầu sôi lên cây cỏ bỗng lu dần đi từ đầu giờ Dậu.  Gió ở đâu ùa về bừng bực từng chập.  Chim muông nháo nhác kêu, hàng đàn vỗ cánh bay chao trên đầu những ngọn cây nghiêng ngả trong gió.  Tiếng vó ngựa.  Tiếng quát.  Không khí oi nồng đặc quánh lại.  Rồi tiếng sấm.  Sấm động đổ rền vào vách núi, tiếng vọng từng chập âm a dọa nạt.  Đầu núi, nóc ải Phá Lũy mới đây c̣n nh́n rơ nay lung linh mơ hồ trong màn hơi bốc lên từ mặt đất.  Lát sau, nóc ải như biến mất. Trên không chằng chịt những chớp xanh lè  mắt mèo. Sét, sét nổ hàng loạt xé rách màn trời đục ngầu.  Lại tiếng quát, tiếng ḥ hét.  Đám lính nhà Minh vừa chửi vừa chỉ trỏ.  Con trăn khổng lồ chùn lại uốn khúc lẩn ḿnh vào b́a núi dưới cơn mưa bắt đầu nặng hột.

   Mưa quật xuống đất những làn roi trắng xóa.  Dưới tàn lá cây rừng, đám người vội vă treo những tấm lán kết bằng lá gồi và xếp những mảnh liếp chắn nước theo chiều gió tạt vào. Hai người lính dong ngựa từ đầu đến cuối ḍng người, tay đánh chiêng, miệng ḥ.  Lệnh cho cả đoàn người ẩn náu trú đêm tại chỗ.  Lệnh nhắc, kẻ có tên trong sổ đầy đi Kim Lăng nếu có ai trốn th́ cả gia tộc sẽ bị xử trảm.  Cả đoàn người im lặng.  Chỉ có tiếng gió dập mưa sa.  Và thỉnh thoảng, tiếng ngựa hí.

   Một thiếu niên ḿnh trần lẩm bẩm rồi hạ từ  lưng xuống chiếc gùi đan bằng mây, miệng nói với lại kẻ đồng hành tay đang đỡ một lăo niên mảnh dẻ.  Lát sau, dưới tàn lá gồi, lăo niên lẳng lặng nh́n về phía chân núi.  Củi nhóm lên, lửa bắt đầu cháy phừng phực.  Hai thiếu niên đổ nước vào chiếc nồi đất thổi cơm. Những mảnh khói sắc tím mượt lượn là theo triền núi trong mưa thổi đi mùi củi thơm lừng một buổi chiều nơi địa đầu giông băo. Lăo niên đằng hắng :

   - Hay là Bảo đi xuống phía dưới xem anh mày đâu ?  Để Hùng ở đây là đủ...  Đi đi !

Vâng lời, thiếu niên ḿnh trần khoác lên vai chiếc áo tơi rồi lẳng lặng bước.  Lăo niên nh́n theo thở dài.  Hùng cời lửa, rót nước ra bát đất, hai tay đưa cho lăo niên.  Cầm lấy bát, lăo niên trầm ngâm :

   - Có chuyện tṛ, th́ bảo anh con phải về. Việc chăm nom cha có con với Bảo là thừa đủ rồi !  Anh con về cũng là để báo hiếu, nghe không? 

Lẳng lặng gật đầu, thiếu niên mắt rưng rưng cúi xuống bắc nồi cơm, rồi vờ kêu :

   - Khói quá, cay cả mắt...

*

   Xuống dốc núi, Phi Bảo tay vin cành, chân xoay ngang, ḷ ḍ bước trên những ḥn đá bám rêu trơn tuồn tuột.  Đoàn người dẫu là đi đầy vẫn được xếp theo một trật tự xă hội cố định.  Đám đi đầu là vua, là hậu, là hoàng tử, hoàng tôn.  Sau đến bọn đại thần, cả văn lẫn vơ, mỗi kẻ được phép mang theo một số người nhà.  Tất cả, họ thực sự là bại binh của một cuộc chiến chớp nhoáng nên được canh  giữ hẳn hoi.  Lính nhà Minh được lệnh kèm họ sát nách, giáo mác hờm sẵn, sáng ḷe, loảng xoảng.  Kế đó, là một đoàn xe kéo.  Đoàn xe ước cả trăm, chở đủ loại chiến lợi phẩm bắt được ở Tây Đô, ở Thăng Long...  Dĩ nhiên là có ngọc ngà châu báu.  Lại c̣n tượng Phật, chuông, khánh. Rồi kinh, sách,  lăng, bia mộ, cột đ́nh, cột chùa trên có khắc chữ. Thượng thư Hoàng Phúc, kẻ giúp Tổng binh  Trương Phụ an dân, đă ra lệnh có thể th́ mang về tất cả những dấu vết chữ nghĩa của bọn Nam di, cả chữ Nôm lẫn Hán tự.  Cái ǵ không mang được, đốt, đốt hết.  Và giấu của th́ c̣n nhân nhượng, chứ kẻ nào giấu sách là mang chém cả nhà. Nghe đồn là ở cửa bắc Thăng Long, có một tay thư sinh  mặt trắng, ngông cuồng kêu trời rồi nhảy vào đống sách phừng phực cháy.  Bọn lính quây lại, và khi anh ta nhảy ra th́ chúng lại đạp cho ngă lộn vào đám lửa.  C̣n ở chợ Đồng Xuân, cả một nhà tám người bị chém, đầu cắm cọc, bêu suốt ba ngày.  Nhà này đem giấu gia phả không mang nộp.

   Sau đoàn xe chở chiến lợi phẩm là đến bách tính.  Họ thường là những kẻ nổi tiếng có tay nghề độc đáo.  Nào là thợ vàng, thợ bạc.  Nào là thầy lang, sư, săi.  Rồi ả đào, con hát.  Và rất nhiều thợ rèn.  Loại này nguy hiểm hơn cả, mang đi Yên Kinh th́ việc triệt cái khả năng rèn đao, đúc súng ở Giao Chỉ coi là xong.  V́ thế, chỉ đám thợ rèn là bị canh giữ cẩn thận, số c̣n lại tương đối thoải mái. Thường là họ được mang cả gia đ́nh đi theo, tránh chuyện sau này họ có thể trốn về v́ nhớ con thương vợ.

   Bảo vừa đi vừa trương mắt nh́n quanh t́m anh.  Mưa vẫn như roi quất vào mặt khiến Bảo cứ chập chập lại vuốt nước giụi mắt.  Sáng nay, Thượng thư Hoàng Phúc ở đâu bất ngờ cưỡi ngựa đến gặp cha con chàng rồi bảo Nguyễn Trăi đi theo. Khi Thăng Long thất thủ cách đây bốn tháng, Phi Khanh đưa đám con ngược lên Mường La nhưng giữa đường bị chặn bắt. Chia làm hai toán, đám đi với Nguyễn Trăi thoát được. Thế cùng, Phi Khanh phải hàng.  Hoàng Phúc gom quyển thi của đám hai mươi  sĩ tử cùng đỗ kỳ thi đầu nhà Hồ cách đây sáu năm rồi bỏ công ra đọc hết. Phúc bảo, trong số đó chỉ có Trăi mới có thực học, thấu hiểu Chu - Tŕnh, trí lực hơn hẳn người đời.  Bắt Phi Khanh thư cho Trăi dụ hàng, Hoàng Phúc giở thái độ bề ngoài mềm mỏng nhưng thực ra vô cùng quyết liệt.  Đổi lấy mạng cha, Trăi đành về Thăng Long và xin Hoàng Phúc cho ḿnh đi theo cha để báo hiếu. Phúc tính toán, giá mà thuyết phục được Trăi ra hợp tác th́ bọn Nguyễn Mộng Tuân, Lư Tử Tấn... là những kẻ đồng khoa với Trăi chắc rồi cũng theo.  Đặt một bộ máy cai trị mới, dùng bọn người này là bọn chưa có dính dáng sâu xa với cả nhà Trần lẫn nhà Hồ th́ đúng là thượng sách.  V́ thế, Phúc ầm ừ, lại xui Trương Phụ giả giận đ̣i đem chém Trăi, rồi chính ḿnh ra can xin như cứu mạng cho Trăi. Hiểu rơ cái chước ấy, Trăi vẫn rập đầu cảm tạ,  chỉ thưa, cha đi đầy mà con lại ra làm quan th́ cái mạng mọn này dẫu có cứu nhưng thế là thân bại danh liệt, nói c̣n ai nghe, thưa Thượng quan.

   - Này, nhà anh kia ơi !  Vào giúp cho một tay !

   Bảo quay đầu lại.  Dưới chiếc chiếu lá buộc xiêu vẹo ngang đầu, một lũ mấy người đàn bà ngồi co vào nhau, mặt mũi nhợt nhạt v́ lạnh.  Bảo lại gần, chân đá vào đám cành cây tươi xếp thành đống dưới một gốc cổ thụ.

   - Chúng em châm măi mà không cháy.  Anh châm giúp cho, trời lạnh quá.

Tiếng cô gái ban năy lại vang lên, giọng van chịu nghe mủi ḷng.

   - Các chị có diêm hoàng không ?  Bảo hỏi.

   - Có.  Chúng em cũng có để nhưng lửa không bắt...

Bảo rút ŕu chặt thêm cành, chọn ra những cành c̣n ráo, vun vào.  Rút ra một sợi giẻ, Bảo nhúng vào lọ dầu làm bấc rồi bật hồng châm lửa.  Lát sau, lửa bén.  Đến khi lửa đă có ngọn, Bảo lại nghe :

   - Đội ơn anh nhé !  Không có anh th́ chúng em chết rét mất.

Quay lại, Bảo bấy giờ mới để ư thấy năm cô con gái, cô lớn nhất th́ chạc hai lăm, cô nhỏ nhất chắc chỉ mười ba mười bốn.  Nh́n chân họ cong queo xếp ṿng v́ nay buộc phải mặc quần theo kiểu người Minh chứ không phải là váy như xưa, Bảo thương hại bảo :

   - Các chị ngồi xổm dễ chịu hơn !

Cô gái nhỏ nhất, cũng là người năy giờ lên tiếng nói với Bảo, nhấc người lên ngồi thử rồi bảo các chị :

   - Thật đấy, ngồi xổm đỡ mỏi...

Cô cười hở lợi, hai hàm răng nhuộm đen nhay nháy ánh lửa, nh́n Bảo vẻ biết ơn, miệng ríu rít :

   - Chúng em là chị em, ở phường Nghi Xuân, theo nghề ca kỹ.  Họ bắt chúng em đi, bảo là sang bên đó để hát cho Vua họ nghe, có ăn có mặc, không phải lo ǵ sất !

Cô chị lớn lúc bấy giờ thở dài, hai tay hơ lửa bóp vào nhau, mắt mở trừng trừng nh́n vào quăng không trước mặt. Bỗng cô cất giọng, hát nho nhỏ:

   Trèo lên núi dốc

Ngồi gốc cây rừng, (ôi) tôi ngồi gốc ( ơ à ) cây rừng

   Ối a, ông trời, ối a...

   Rằng t́nh ( ô anh ) ở lại

   Rằng t́nh ( sao anh ) ở lại

Cho chặt hết cây rừng, (là) em c̣n vẫn ( ối a ) khóc thầm...

Cả đám cất tiếng hát theo cô chị, giọng thê thiết như tiếng chim trú mưa trong tịch mịch núi rừng.  Cảm thấy nỗi bi phẫn dâng lên, Bảo quay mặt đi, ḷng rưng rưng thương cho kẻ đi người ở.  Không dám ở lại lâu, Bảo đứng dậy.  Cô bé nhỏ nhất hoảng hốt ngước nh́n :

   - Anh về dưới xuôi cho chúng em đi với.  Mưa băo thế này, trốn chắc dễ...

Bảo đứng sựng lại.  Cô bé đă đứng dậy đi đến cạnh Bảo :

   - Cho chúng em đi với, rồi em về hầu hạ cho...

Ánh lửa hắt lên mặt cô bé màu hồng rừng rực, màu của sự liều lĩnh trong tuyệt vọng, liều lĩnh đến nỗi sẵn sàng đốt cháy ngay cả chính đời ḿnh.  Bảo cắn môi, thở dài :

   - Không, tôi không về xuôi được.

Cô bé nh́n vào mắt Bảo, nửa thách thức, nửa khinh bỉ.  Bảo cúi đầu.  Một mảnh ván khi người ta bám vào để khỏi chết trôi mà là một mảnh ván mục th́ quả thật đáng khinh đáng hận.  Cô bé nh́n các chị, giọng thiểu năo :

   - Thôi em đi về đây !

Dứt lời, cô chạy băng băng đi.

   Trên đường về sau khi t́m thấy Trăi, Bảo đi ngang một khu cây cỏ rậm ŕ.  Rơ ràng, chàng nghe thấy tiếng cô bé lẫn trong tiếng thở hổn hển và tiếng cười thô bạo.  H́nh như cô gào lên thảm thiết :

   - Ối giời ơi, buông tao ra...

   Bảo nghiến răng rút con dao rừng, tay nắm chặt đốc dao, máu hừng hực dồn lên mặt. Đi được vài bước nhưng đủ thời gian để kịp suy nghĩ, chàng khựng lại, thụp người ngồi xuống vệ cỏ. Trong sự bất lực, Bảo chợt thấy chính ḿnh cũng là kẻ ṭng phạm của tội ác. Tiếng kêu trời trong rừng mưa chiều hôm ấy ám ảnh Bảo suốt một đời.

*

   Khi mưa dứt hột sau độ ba tuần hương, tiếng lính quát vang ngoài căn lán căng tạm. Lăo niên chậm răi nh́n ra ngoài.  Bảo đi trước, sau là Hoàng Phúc, Nguyễn Trăi và một đám vơ sĩ bước theo. Hoàng Phúc mặc triều phục nhà Minh, đầu đội mũ cánh chuồn, thắt đai màu tía dành cho cấp hành khiển. Trên dưới tứ tuần, người thấp bé nhưng tṛn trĩnh,  Phúc có cái tật cứ tập trung suy nghỉ là mắt nháy liên hồi, nhưng một khi quyết đoán điều ǵ th́ mắm môi lại. Vốn có tiếng cẩn trọng, Phúc lại mềm mỏng, thường rất tinh nhậy trong cách phân bổ hành chính nên được Vua nhà Minh hết ḷng trọng dụng trong việc b́nh định an dân. Bước vào, Phúc ṿng tay, vừa cười vừa nói :

   - Kẻ này đường đột đến thăm, mong đại nhân xá cho  - Quay sang Trăi đi cạnh, Phúc đằng hắng - ... có công tử đây nên tôi mới mạo muội để tỏ thêm đôi lời...

Đứng dậy, lăo niên vái lại, ngắt lời :

   - Tiện nhân là kẻ chiến bại, quan lớn cho sống th́ sống, bắt chết th́ chết, xin ngài chớ quá lời...

Vái lại, Hoàng Phúc nhẹ nhàng :

   - Quân tử ở ngoài ṿng thành bại, kẻ này có phải mù đâu mà không biết ai vào với ai.  Hai chữ  Thế Thời lại chẳng ở tay người nên thành bại do Trời, nào do ḿnh.  Dám xin đại nhân cho tôi có dịp đàm đạo dăm ba câu về Thế Thời và hai chữ Xuất Xử...

  

   Phúc nh́n quanh nhưng chưa kịp nói thêm th́ một tên lính phóng ngựa đến, nhẩy vội xuống qú vái,  rồi nghiêng người ghé vào tai  Phúc th́ thào.  Phúc nghe, trán hơi cau lại.  Bước ra, Phúc nh́n lăo niên, cúi đầu  nghiêm trang :

   - Kẻ ưu thời mẫn thế là người không bỏ phí đời ḿnh. Bản quan đă đôi lần bàn hơn thiệt rồi, xin đại nhân nhớ cho.  Minh Thành Tổ t́m cách phục hồi con cháu họ Trần là thuận mệnh Trời và hợp ḷng người.  Công tử tuổi c̣n trẻ, trí lực lại hơn người, bỏ phí th́ quả là vô cùng đáng tiếc  cho con dân Giao Chỉ.

Lăo niên vái, không đáp.  Đợi Hoàng Phúc bước khỏi lán, lăo quay lại bực bội :

   -  Hừ,  Trăi có biết chúng tính  thế nào không ?

 Nh́n vào màn đêm chụp xuống đen như đổ mực, Trăi đáp :

   - Dạ biết...  V́ thế, con xin với chúng để con theo cha báo hiếu.

   - ... nhưng thế là hạ sách.  Chúng tính rằng nếu con hàng phục chúng, th́ cả bọn sĩ hoạn sau rồi cũng vậy. Khi lớp sĩ đă cộng tác với chúng th́ chỉ c̣n đám vơ dũng vô mưu, đánh dẹp như phủi tay.  C̣n phục hồi nhà Trần, chỉ là danh, không là thực, con rơ chứ ?

Gật đầu, Trăi lại thở dài :

   - Bên họ ngoại nhà con, Vương thúc Trần Thúc Dao bị lừa v́ cái chiêu bài đó rồi.  Con nghe nói cả Trần Nhật Chiêu cũng đă hàng phục Trương Phụ, hiện được bổ đi trấn giữ Nghệ An...

Lăo niên cười nhạt :

   - Quân người, tướng ḿnh th́ tướng lấy đâu ra quyền.  Lại nhất cử nhất động là có kẻ tâu tŕnh ngay.   Thở dài, lăo niên hạ giọng - Thực như vậy th́ không thực, mà danh, xét cho cùng, c̣n tệ hơn hư danh.  Đời sau người ta gọi là bọn bán nước...  C̣n Nguyên Hăn th́ thế nào ?

   Trần Nguyên Hăn vốn là quốc thích, vào hàng cháu Quốc thượng hầu Trần Nguyên Đán, gọi mẹ Trăi là d́. Mẹ ngày xưa học với cha chàng lúc đó c̣n là anh đồ trẻ Ứng  Long, thương yêu ăn nằm vụng trộm với nhau đến có mang. Long sợ bỏ trốn, nhưng Đán cho người t́m nhắn, cứ xem cái gương Tương Như với Văn Quân, nếu thế được th́ Đán gả con gái cho. Ứng Long quả sau thi đỗ Thái học sinh, nhưng không được vời ra làm quan nhà Trần. Sau khi Quí Ly thoán ngôi, Ứng Long đổi tên thành Phi Khanh, được bổ làm Hàn Lâm học sĩ.

  

   Khi c̣n ở với ông ngoại là Nguyên Đán, Trăi thỉnh thoảng gặp Hăn trong những dịp tế lễ ma chay. Lần cuối là lần cả hai dự đám tang của Phế Đế Duệ Tông, bị chính cha là Thượng hoàng Nghệ Tông lệnh cho bóp cổ chết. Sau đó, Hăn nhất quyết không can dự vào chuyện triều chính. Về trang trại do cha ông đểà lại, Hăn  lo việc đồâng áng, thường hănh diện nói rằng bát cơm ăn là do chính tay ḿnh làm, không phải nợ  nần nhờ vả một ai. Sau nông vụ, Hăn thích đi ngao du, hễ có dịp là t́m Vũ Mộng Nguyên. Người này đỗ Thái học sinh năm Quí Dậu đời Thuận Tông năm thứ sáu, nhưng lui về ở ẩn. Không nói ra, Nguyên thỉnh thoảng úp mở chê cách dùng người của Thượng hoàng, ư ám chỉ sự chuyên quyền của Hồ Quí Ly lúc bấy giờ là Đồng bỉnh chương sự, làm mưa làm gió đến độ chính  Quốc thượng Nguyên Đán cũng phải nhẫn nhục nương thân. Sau khi Thăng Long thất thủ, Hăn mang gia tộc chạy về Thanh Hóa, gom thủ hạ trên dưới ba trăm người rút vào rừng tính kế phù Trần, nhưng h́nh như mới chỉ đánh tiếng, chưa rơ hư thực thế nào. Thấy Trải im ĺm, lăo niên sốt ruột  nhắc lại câu hỏi. Trăi giật ḿnh thưa :

   - Nguyên Hăn cản Thúc Dao không được, đă bỏ ra Hóa Châu đi lang bạt, rồi sau lại nghe đă quay về  nhà, không ai biết đích xác  ở đâu.  Con độ Hăn về lại vùng Hải Dương chăng ...

 Lăo niên thở ra:

   - Trong đám hậu duệ nhà Trần, chắc chỉ có Hăn là người được việc lớn thôi. C̣n lại th́ chẳng nên cơm nên cháo ǵ. Vả lại, đức mỏng lắm rồi, nhà Trần có muốn phục lại  tưởng chẳng khác chi chuyện vá trời đội đá.

*

   Cha con Trăi ngồi quanh đống lửa bập bùng cháy. Đêm về, sương núi bốc lên thốc buốt giá vào đến xương đến tủy. Không ai nói năng ǵ, chỉ c̣n tiếng củi cháy lách tách giữa núi rừng, và thỉnh thoảng  tiếng khỉ tiếng vượn chí chóe văng vẳng từ xa. Bỗng có tiếng chân rồi một người mặt tái mét chạy vào lán. Cúi đầu vái lăo niên, người đó qú một chân, giọng hốt hoảng :

   - Quan gia có  lệnh vời  Hàn Lâm học sĩ  Nguyễn Phi Khanh !

Nói xong, người đó lại vái chào rồi hấp tấp đi.  Lăo niên chép miệng bâng quơ, bây giờ vua chúa ǵ nữa mà xưng Quan gia, nhưng cũng quơ chiếc gậy đứng lên  vẫy Trăi.  Đỡ cha, Trăi d́u đi, chân đạp vào những mỏm đá sắc cạnh mấp mô trên dốc.  Khí núi lạnh buốt ngấm dần vào người, Phi Khanh run rẩy, thỉnh thoảng lại níu tay Trăi lấy đà.  Quanh lối đi, quân Minh đă giải thành từng nhóm đi tuần tra, tiếng dáo mác đập loảng  xoảng. Đến một khoảnh đất rộng, lính tráng quây ṿng một dăy lều có liếp chắn quanh.  Đó là nơi tạm trú của gia quyến họ Hồ vừa bại trận.

   Bước vào, Phi Khanh ngước mắt đảo quanh.  Cạnh một chậu than hồng, Quí Ly ngồi trên một tấm da báo, mắt nhắm lại như ngủ, lông mày bạc như cước trắng chạy xệch xuống đuôi mắt thỉnh thoảng lại giật lên nhè nhẹ.  Hai bên Quí Ly là Hán Thương và Nguyên Trừng. Hán Thươngï vẫn mặc triều phục, áo gấm màu vàng có thêu rồng bằng chỉ đỏ, đầu đội mũ Triều Thiên. Về phần Nguyên Trừng, cân đai không có nhưng vẫn c̣n nai nịt, chỉ thiếu đao kiếm, thứ khó mà giữ được khi quân chẳng c̣n, tướng chẳng có.  Đám quan văn vơ thuộc cái triều đ́nh phù du kéo đúng được  sáu năm quyền bính lục tục cúi đầu lấm lét bước vào. Đợi cho họ ngồi yên vị, Hán Thương ủ rũ kể lể rồi thở dài :

   - ... lại thêm cái vạ mới, chúng điểm danh tối nay và không thấy hoàng tôn Hồ Ngũ Lang đâu.  Thượng thư Hoàng Phúc ghé qua, dọa sẽ đối phó thẳng tay, nay đă lên hội bàn với Đô đốc Liễu Thăng.  Mong các vị giúp ư xem ta phải hành xử thế nào trong t́nh thế này.

Thời gian chùng xuống, giăn ra chơ vơ như một sợi dây căng mới đứt. Nh́n đám quan văn vơ đi đầy ngơ ngác, Trăi vừa giận vừa thương. Lát sau, Thượng tướng Hồ Đỗ ngập ngừng :

   - Giông băo thế này, đi lạc là thường.  Thôi th́ triều đ́nh cứ xin tạ lỗi họ là xong !

Lúc ấy, Nguyên Trừng lắc đầu nhếch mép.  Quí Ly mở mắt, lấy tay gơ xuống thành ghế, cười ằng ặc trong cổ. Đầu chít khăn đen, ngoài khoác chiếc áo ngự hàn lông gấu, thân thể Quí Ly ph́nh to tương phản với khuôn mặt xọm lại, g̣ má gồ lên như hai nấm đấm, và cặp mắt trũng sâu cứ mở ra nhắm vào mệt mỏi. Miệng đă rụng hết răng, Quí Ly móm mém phều phào :

   - Lỗi với chẳng lỗi !  Thua th́ tội lỗi ǵ mà chẳng phải chịu.  Xin ai, ai cho mà xin...

Hán Thương cuống lên :

   - Tâu bẩm Thánh Thượng, thế th́ phải làm ǵ bây giờ ?  Nh́n Nguyên Trừng, Thương tiếp - Ngũ Lang là con cháu huynh th́ huynh phải chịu tội là đúng phép.  Con dại cái mang là thế !

Cười khẩy, Nguyên Trừng mím môi không đáp, mắt ngước nh́n lên trời như không nghe thấy ǵ.

   - Im, im đi !  Quí Ly quát khẽ.  Chịu, ai cho chịu ?  Tội ǵ ?  Chỉ có một tội là thua, thế thôi.  Nh́n đám quan, Quí Ly tiếp - này các ông,  lộc nhà ta các ông chưa hưởng bao nhiêu, nhưng khi trước th́ chính ta ban phát cho các ông bổng nhà Trần.  Chẳng nhiều th́ ít, các ông cũng nợ họ Hồ.  Bây giờ, xí xóa hết nếu như các ông bảo làm sao chỉ có non nửa năm mà ta đă thua giặc Ngô dễ dàng đến vậy.  Biết th́ ta có chết mới nhắm mắt được...

   Dứt lời, Quí Ly ngửa mặt lim dim, ngón tay vẫn tiếp tục gơ nhẹ trên thành ghế. Khuôn mặt của một kẻ làm gió làm băo trên ba mươi năm liền căng cứng khẩn trương, hơi thở kḥ khè gấp lên như thúc giục.  Bọn Hán Thương, Nguyên Trừng cúi đầu. Đám văn vơ quan cũng cúi đầu.  Không khí đặc quánh lại, và gió bên ngoài lại bắt đầu cất lên giễu cợt.  Quí Ly th́nh ĺnh hổn hển mắng :

   - Đồ vô dụng.  Đồ chó heo, sao không mở miệng ra ?  Chúng bay là quân hèn hạ, bây giờ cho nói đấy, sao cứ câm như hến.  Xưa, sợ uy ta nên có câm c̣n hiểu được.  Nay ta có c̣n là cái ǵ nữa đâu mà bay cứ ngậm miệng nín lời...

Hụt hơi, Quí Ly lại nhắm mắt, tay xua xua. Nh́n Phi Khanh im lặng, nước mắt ứa xuống đọng vào những sợi râu ngả bạc, Trăi bỗng thấy tủi nhục vô bờ.  Lấy công nương nhà Trần, cha chàng dù đỗ đạt cũng không được dùng v́ cái tội dân dă mà dám vịn cành vàng lá ngọc, hai mươi năm liền vạ vật qua ngày.  Pḥ nhà Hồ thoán nghịch nên dẫu danh không phải là danh chính, cha chàng vịn vào ba chữ tri thiên mệnh. Nhưng nay, mang thân phận đi đầy, cái thiên mệnh nếu có th́ chữ  "tri" kia không thể đúng được. Quí Ly không nói nữa, chỉ nhổ ph́ ph́ khinh bỉ.  Trăi không ḱm được, đứng lên khom lưng vái :

   - Khải tŕnh Thánh thượng, non nửa năm thế là lâu chứ không phải là chóng.  Đấy là cái ngọn của sự được thua.  Muốn hiểu, phải t́m cái gốc.

Bật dậy, Quí Ly mắt sáng lên nh́n Trăi, giục :

   - Gốc.  Ừ, tiểu tử nói phải.  Gốc thế nào ?

Cúi đầu Trăi ngẫm nghĩ.  Xưa Thánh thượng có thề với tiên đế Trần Nghệ Tông là không thoán ngôi Vua, nhưng sau nuốt lời, ấy là bất trung, bất tín.  Sau, đă ép Thuận Tông đi tu mà c̣n giết cho bằng được, ấy là bất nghĩa.  Đoạt được ngôi vua, biết thế nên phao ḿnh là ḍng dơi Ngu Thuấn đổi tên nước là Đại Ngu.  Nhưng lại ngay đó đưa quân chinh phạt Chiêm Thành, cướp đất lập công, mong xóa cái tội thoán nghịch.  Chiến tranh khiến dân đen oán thán, trong khi nội cuộc  chưa yên, ấy là bất trí.  Rời đô từ Thăng Long về Tây đô Thanh Hóa chỉ v́ sợ giặc Ngô sẽ mượn cớ phục Trần mà xâm lăng. Ấy là bất dũng.  Kinh đô lại chỉ dựa trên hiểm mà không dựa vào đức,  ấy là bất đức.  Chống giặc Ngô, thu chuông chùa để đúc khí giới, bắt sư săi xung quân, lại dùng sách vườn không nhà trống khiến dân đen hoang mang, th́ là cách đánh giặc bằng lực mà quên đi rằng dân vi quí, ấy là bất nhân.

   Nghiến răng, Trăi định nói ra hết ḷng ḿnh cho hả. Ngước nh́n thấy Quí Ly mắt hau háu, chân tay run rẩy, Trăi bỗng thấy cổ khan chát, ḷng chùng xuống.  Một nỗi thương xót bao la cho thời thế chứ chẳng phải riêng ai dâng lên như thủy triều. Nói ra bây giờ, có thay đổi được ǵ đâu. Chỉ thêm cay đắng. Thêm tủi nhục. Quân thần nay một ruộc, chẳng lẽ c̣n dày ṿ chi nhau. Trăi khẽ lắc đầu. Giọng ngậm ngùi, Trăi chỉ thốt :

   - Cái gốc là ở Thiên Mệnh, bẩm Thánh thượng.

Quí Ly trợn mắt, quát khẽ :

   - Thiên Mệnh ! Ngẫm nghĩ một lát, Quí Ly khà khà cười, cao giọng -  Ai khiến mi an ủi ta hả ranh con ?

Lẩy bẩy đứng dậy, Quí Ly mất thăng bằng lại ngă ngồi xuống ghế, mồm hộc ra một bụm máu.  Nguyên Trừng liếc nh́n Trăi, ánh mắt long lanh như muốn ăn sống nuốt tươi.  Lúc ấy, Phi Khanh từ tốn đứng lên vái, chậm răi:

   - Tiểu tử nói v́ Thánh thượng hỏi. Thật ra, Thiên Mệnh không ở đâu xa mà chính ở ngay tay ta.  Mất Thiên Mệnh, ta mất nước . Tất cả chỉ v́ triều đ́nh thiếu đúng có một chữ Tâm.  Vua quan như thuyền nhưng dân như nước.  Thuyền không lật được nước, chỉ nước mới lật được thuyền.  Có chữ Tâm, nước xuôi gió thuận, thế là Thiên Mệnh.  Không có, ắt băo giông sóng dậy, chuyện ư trời ư dân hẳn nhiên là một vậy !

*

   Khi Hoàng Phúc sai lính đến th́ gia đ́nh họ Đỗ đă lục đục sắp chỗ ngủ qua đêm.  Đặng là thứ mười trong một gia đ́nh có đến hai mươi mốt đứa con, hành nghề hoạn lợn, nổi tiếng là lành tay, tục gọi là Đặng-thập v́ quen mồm hứa hẹn lợn hoạn xong chỉ dăm  bữa nửa tháng là to lên bằng năm bằng mười ngay. Đặng thị vốn khéo thu vén, kéo tấm chăn bông ra trải rồi bảo đứa con trai chui vào cho đỡ lạnh.  Nh́n vợ, họ Đặng an ḷng, cời lửa cho cháy lên rồi vác dao ra chặt thêm ít củi.  Một lát sau, Đặng quay về, xếp củi cạnh lán rồi ngồi xuống cạnh vợ.

   - Nhà ơi, phải chi mà mang theo được cái guồng quay tơ nhỉ ?  Tôi chẳng biết bên Đại quốc có không ?

   - Có chứ, Đặng cả quyết.  Với lại họ bảo ḿnh đi là để dạy cho họ cái nghề của ḿnh.  Dạy xong th́ muốn về là về, mang đi làm ǵ cho nặng...

   - Tôi vẫn không tin, nhà ạ !  Đi rồi, về chẳng dễ thế đâu.  Có lẽ là tôi chẳng có bao giờ thấy lại bu tôi nữa. Đặng thị nghẹn ngào - ... mà bu tôi chỉ c̣n một ḿnh, tuổi lại cao...  Nhiều khi tôi cứ nghĩ, nhà đi một ḿnh sang bên ấy, rồi xem sau về được th́ về.  Chứ dắt díu nhau thế này, muốn về cũng khó. Tôi nghe đến được Yên Kinh, đi cũng mất ba, bốn tháng, đường xá xa xôi, thổ ngơi không biết mà chữ nghĩa lại mù tịt...

Đặng kéo chăn phủ lên vai, vùng tay :

   - Mẹ mày lo xa. Nghề ḿnh dạy cho họ xong là ḿnh kiếm được cái vốn, chỉ mấy tháng là về thôi.  Tôi đồ vào quăng này năm sau là mẹ mày về làng, có tiền tha hồ mở mày mở mặt.  Xoa tay, Đặng nói, giọng lạc quan - lắm khi lại tậu được sào ruộng th́ có kém ǵ chuyện vinh qui bái tổ, hở !

Đắp thêm chăn cho thằng bé con nằm co gối đă chợp mắt ngủ, Đặng thị lắc đầu, tay quệt ch́a vôi lên lá trầu têm sẵn bỏ vào mồm từ từ nhai.  Đặng với lấy bị đồ nghề, lấy ra ngắm nghía. Bộ dao kéo này Đặng thừa hưởng từ ba đời, nhưng tất cả bí mật nghề nghiệp không phải chỉ ở cái h́nh thể lạ lùng của cặp kéo hay lưỡi dao.  Đặng mỉm cười đắc chí, tay mân mê chất thép lạnh tanh, thầm nhủ rằng có dạy th́ cũng chẳng dạy cho hết, phải giữ một phần để pḥng thân.  Đặng thị vừa nhai trầu vừa nói :

   - Nhà cứ đi ngủ đi, để tôi bỏ thêm củi đốt...

Nh́n vợ, Đặng trạnh ḷng.  Vừa định nói một câu an ủi th́ có tiếng chân th́nh thịnh.  Hai tên lính Minh và một người thông dịch hiện ra.  Lệnh của Thượng thư gọi, Đặng chẳng hiểu là chuyện ǵ, vội vă choàng tấm áo tơi lên người.  Đặng thị mặt tái xanh, lúng túng :

   - Chuyện ǵ vậy hả nhà ?

   - Cứ yên tâm, đi ngủ trước đi !

Ra đến ngoài, nghe người làm thông dịch th́ thào vào tai, Đặng lại  quầy quả vào lán, tay xách bị đồ nghề.  Đêm hôm ấy, đến thật khuya Đặng mới ṃ mẫm về. Mặt xanh rờn, Đặng chẳng nói chẳng rằng rúc vào chăn.  Đặng thị vẫn chưa ngủ, bảo với chồng :

   - Nhà ạ, quanh đây chắc nhiều sói.  Nẫy, chúng nó hú lên rung rúc, ghê lắm.  Nhà có nghe thấy không ?

Thấy chồng không đáp, Đặng thị tiếp :

   - Tôi chỉ sợ nhà đi đường rừng, sói ra th́ nguy...

Quay mặt nh́n ra b́a rừng tối đen, Đặng thở dài rồi bảo :

   - Không phải sói đâu.  Tiếng người hú đấy...

   Bị gặng hỏi măi, Đặng mới th́ thào kể vào tai vợ. Đặng thị nghe xong rú một tiếng nhỏ, chui ra khỏi chăn, sợ sệt quàng chiếc áo bông lên người. Cả đêm hôm ấy, Đặng thị ngồi bó gối, miệng lẩm nhẩm ‘‘ Giời ơi, thật là thất đức, mẹ con tôi sẽ ra sao, giời ơi là giời ! ’’.

*

   Đến cuối canh hai, gió lại bắt đầu xào xạc.  Nước trên lá rừng lộp độp rơi, lẫn vào tiếng côn trùng chập chập rên rỉ trong đêm thâu.  B́a rừng, than từng đống vẫn c̣n heo hắt cháy trước những căn lều căng tạm nằm suốt từ cuối lên đầu dốc.  Phi Khanh co ro trong chiếc áo bông đă sờn, tay vân vê râu nh́n Trăi.  Góc lều, hai anh em Phi Hùng và Phi Bảo co quắp nhưng đă ngủ say, tiếng ngáy kḥ khè lúc lên lúc xuống.  Đêm ch́m xuống như đ̣ ch́m, từng chút một, nhưng không cưỡng lại được. Phi Khanh cất tiếng :

   - Thế là cha đă nói hết.  Đừng bao giờ tin danh nghĩa phù Trần mà phải tự ḿnh cướp lại nước từ bọn giặc Ngô.  Chỉ có sách đó mà thôi, ngoài ra là mê muội cả.

   - Thưa cha, chúng lấy sách vở ta đem đốt.  Rồi bao nhiêu sinh  đồ, thợ khéo, thậm chí sư tăng có sở học, chúng cũng bắt đem về Yên Kinh. Chúng lại mang Tứ Thư, Ngũ Kinh thời Tống Triều  sang nước ta rao giảng. Cứ thế, nước ta ruỗng ruột trước,  rồi sau như rắn không đầu, th́  con cháu nhà Trần hay ai đi nữa cũng chẳng thay đổi ǵ...

Im lặng, Trăi lát sau nhỏ nhẹ :

   - Vả lại quyền lực xưa nay có ai cho không ai ?  Ban đầu, chúng sẽ ra oai giết chóc cho ta sợ. Rồi sau, chúng sẽ ra ân mua chuộc ḷng người. Nếu chúng mua chuộc  được là ta mất hết và chẳng có khả năng cứu văn ǵ nữa trong tương lai.

Phi Khanh cúi đầu thở dài lẩm bẩm nói một ḿnh :

   - Có sách ǵ khác không?

Chống cằm, Trăi nh́n vào màn đêm dày đặc, mặt đanh lại thành đá tạc. Nét đăm chiêu khiến Trăi  già hẳn đi, lưỡng quyền nhô cao lên, gân máu trên thái dương nổi thành những vệt xanh chạy xuống mang tai. Nh́n Trăi, Phi Khanh th́nh ĺnh nghiêm nghị  bảo:

   - Thôi, con về đi. Theo cha mà làm ǵ !  Nghẹn ngào, Phi Khanh tiếp - Làm trai th́ về mà trả ơn nước, thế mới là báo hiếu cho  cha, chứ theo để chỉ chôn một nắm xương tàn th́ cha có chết cũng không nhắm mắt được.  Nay, Hoàng Phúc sẽ lấy cái mạng cha ra để ép con hàng phục.  Đừng bao giờ !  Ngày nào cha nghe con theo giặc th́ ngày ấy là ngày giỗ cha, nhớ đấy !  Chết không khó, nhưng sống cho xứng đáng mới là khó...

Giọng đanh lại, Phi Khanh chợt hỏi :

   - Con có muốn ta chết ngay trước mắt con không ?

Ngạc nhiên, Trăi vội đáp :

   - Đừng, cha đừng...

   - Thế th́ cha sống.  Nhưng đổi lại, con phải về để mưu phục cơ đồ.  Sớm muộn cũng phải vào hai châu Hoan, Diễn.  Đó là chỗ dấy cờ.  Dựa lưng vào đất Lăo Qua làm chỗ lui, hiếu ḥa với Chiêm Thành để tránh thế bị kẹp.  Con nhớ chưa ?

   Trăi gật đầu, nước mắt ứa ra  chảy dài xuống má. Đêm đang lặng lẽ th́ th́nh ĺnh có một tiếng hú, kèm theo là tiếng trẻ con khóc ré lên từng chập. Cú rừng im bặt tiếng rúc nhưng bầy ngựa hoảng vía hí vang lên, móng lộp cộp đạp vào mặt đất.

Tiếng hú sắc như thủy tinh vỡ thành mảnh văng vào không khí. Tiếng hú lanh lảnh nhọn tựa đầu ngọn chông cắm chọc lên trời, xua lũ chim nháo nhác phành phạch đập cánh bay lên quang quác kêu cứu.  

   Tiếng hú thê thiết tuyệt vọng vẳng lại từ vách núi, kéo dài suốt một giải rừng dọc biên giới tựa không dứt được. Có khi, nó ậm ực tiếng nghẹn của loài hổ không nuốt được mồi, hả họng đến rách toạc yết hầu rồi đau đớn tru lên một lần cuối.  Sau, nó the thé tiếng mèo cái tranh đực trên mái dạ những đêm không trăng không sao trong mùa gió bấc, nghe nao ḷng đến bủn rủn chân tay. Rồi đôi lúc nó lại khàn đặc, ê a than văn, có đánh đập chửi bới cũng cứ tiếp tục xin xỏ như đám ăn mày từ châu Ái hàng năm lũ lượt rủ nhau về Kinh ch́a tay đợi bố thí. Và lắm khi nó thành lời nguyền rủa rít lên giữa hai hàm răng nghiến chặt, rít như cơn gió oán thù  lùa vào ḷng người đă chất chồng căm hận.

Cứ thế, tiếng hú lúc âm u năo nùng đến từ cơi ma thiêng chốn âm gian, khi lại hệt tiếng gào rồ dại lúc giơ tay vĩnh quyết giờ tử biệt. Nó bần bật rung trong không gian mọi thể điệu của con người. Tức tửi. Nghẹn ngào. Căm phẫn. Bi tráng. Nhưng dẫu ǵ th́ những tiếng hú đêm ấy đều chia xẻù cùng một niềm vô vọng cứ tựa biển muôn trùng. Mỗi lúc biển một bao la,  thản nhiên xoáy vào vỡ đất.

    Văng vẳng suốt một vùng sơn khê, tiếng hú theo gió bay tít mù trong cơi nhân ảnh mỏng manh của những kiếp huyễn hăo phù sinh. Cạnh Phi Khanh,  Bảo và Hùng đang ngủ cũng giật ḿnh chồm dậy lắng tai. Mấy cha con nh́n nhau, nhưng chẳng ai nói với ai lấy một lời. Lát sau, Bảo quay lại nói chậm răi :

   - Thưa cha, thưa anh.  Phải ngủ thôi !  Ngày mai c̣n đi và đường trước mặt sẽ dài, dài lắm...

*

   Tiếng hú vẫn văng vẳng trong đêm thâu đến từ phía đầu dốc. Trước đó không lâu, Hoàng Phúc đi theo Liễu Thăng vào căn lều nhà cha con họ Hồ.  Mặt mũi xương xẩu, râu rậm ŕ, mắt ốc nhồi chỉ thấy ḷng trắng, Liễu Thăng  cao hơn người thường dễ cả cái đầu. Hắn vừa mới bước vào đă quát :

   - Giỏi thật, bay giấu thằng bé đi đâu ?  Đúng là chẳng thể tin được bọn Nam di, hở một cái là chúng  lươn lẹo...

Ṿng tay vái, Hán Thương chậm răi :

   - Thưa ngài, mưa băo thế này  có đứa trẻ đi lạc th́ cũng là chuyện thường t́nh, xin ngài chớ mắng mỏ nặng lời.  Chắc tảng sáng, thế nào cũng t́m ra.

Quay lại nói th́ thầm vào tai Hoàng Phúc, Liễu Thăng không thèm nh́n ai, vẫy một người phục phịch đi theo.  Run rẩy, người đó  bước ra. Liễu Thăng quát :

   - Tên này họ Đặng, ở trấn Sơn Nam, nổi tiếng là hoạn lợn rất tài.  Nhất nghệ tinh, nhất thân vinh, nay bản Triều bắt hắn qua Đại Quốc để lưu lại cái nghề đó cho thiên hạ.  Bọn bay có biết tại sao ta mang hắn đến đây không ?

Cha con nhà Hồ nh́n nhau.  Quí Ly cười nhạt, miệng móm mém chiêu một ngụm nước, mắt lơ đăng không nh́n một ai, nhưng lông mày giật liên hồi.

   - Ta mang nó đến để nó thiến tất cả cháu chắt chúng bay.  Nh́n Quí Ly, Liễu Thăng gằn - Thế là bất hiếu hữu tam, vô hậu vi đại.  Chúng bay tuyệt diệt con cháu họ Hồ nếu như chúng bay cứ c̣n úp mở dối trá.  Thằng bé đó đâu ?  Ai mang nó trốn ?

Quí Ly th́nh ĺnh bật dậy, miệng rên rỉ :

   - Tướng quân không làm thế được !  Lạc một đứa trẻ, dẫu nó là con cháu họ Hồ, có can hệ ǵ mà phải hành xử nhẫn tâm đến vậy ?  Bất quá th́ để đến sáng đi t́m.  Nó chỉ mười ba, mười bốn tuổi, chắc đâu đó trong rừng, có đi đâu xa được... Vả lại, cha con ḍng họ tôi sang Đại quốc đội ơn mưa móc đức Minh Thái Tông là đă thần phục, thế th́ để lại trên đất này một đứa trẻ thân cô thế cô, miệng c̣n hôi sữa, thử hỏi là để làm ǵ, thưa ngài...

Hoàng Phúc bấy giờ mới xen vào, giọng mai mỉa :

   - Ngài không thần phục cũng chẳng được.  Sau trận Hàm Tử th́ coi như việc b́nh định là xong, lẽ ra Tướng Quốc Nguyên Trừng nên tự xử từ lúc tướng tan binh ră.  Nhưng úy tử là chuyện thường t́nh, tham sinh là chuyện thế nhân...

Cắt ngang, Liễu Thăng quát :

   - Quân đâu, vào quây lại bọn cháu chắt mười ba đứa.  Họ Đặng, cứ thiến.  Thiến một, ta v́ chữ đức mà lại cho bọn chúng nó nói thật mưu đồ giấu giếm là ǵ.  Nói th́ ta ngừng. Không nói, lại thiến.

   Đám trẻ cháu chắt nhà Hồ rú lên la khóc hoảng loạn. Chúng vùng lên chạy tứ tung, đứa rúc đầu như định chui xuống đất, đứa đâm bổ vào ḷng cha ông, đứa tuyệt vọng qú lạy như tế sao. Quí Ly chồm dậy lao vào Liễu Thăng, bị hắn chặn lại rồi thẳng tay đẩy cho khuỵu xuống. Nguyên Trừng định xông ra nhưng hai tên vệ sĩ nhanh tay chĩa đầu ngọn thương vào họng. Hán Thương khóc rống lên van lậy, mặt mũi nhoè nhoẹt nước mắt.

Họ Đặng định thần rồi bỏ từ lưng xuống một bị dao kéo.

Đặng vẫy, hai tên vệ sĩ lôi một đứa bé đè xuống. Nh́n Hoàng Phúc, Đặng nghiến răng, mặt tái mét, bẩm :

- Hạ dân chưa từng thiến người. Nếu mệnh hệ th́ sao thưa Thượng quan ?

- Chẳng sao ca û! Bớt một con rắn độc, càng tốt !

Lẳng lặng lôi một ḥn đá mài ra, Đặng chăm chú liếc một con dao dài độ hai tấc. Xong, Đặng lại tḥ tay vào bị đồ nghề lấy một cái móc có khoen làm bằng giây đồng đưa lên ngắm nghía, miệng lẩm bẩm tính toán. Chặc lưỡi, Đặng quay sang nh́n hai tên vệ sĩ, miệng chần chờ :

- Các vị lột quần của…của…công tử ra..

Có tiếng trẻ thét lên đau đớn.  Quí Ly lảo đảo đứng lên há mồm ra hú thảm thiết rồi gào :

   - Thôi, tuyệt rồi.  Ta cũng đi thôi !

Nói xong, Quí Ly cắn lưỡi.  Không răng, lợi phập vào lưỡi day đi day lại nhưng vẫn  không đứt, máu miệng Quí Ly ứa ra bê bết chảy ṛng ṛng xuống râu xuống áo.  Nguyên Trừng chạy lại. Một tên vơ sĩ hộ vệ Liễu Thăng vung ngọn giáo chặn ngay yết hầu, một tên khác kề kiếm vào gáy.  Nguyên Trừng la  lớn :

   - Thượng hoàng, xin đừng tự hủy hoại !

Cười sằng sặc, máu lại ộc ra nhuộm đỏ chùm râu bạc dưới cằm, Quí Ly tiếp tục vùng vẫy hú lên điên dại.  Cứ thế, họ Đặng thiến đứa thứ hai.  Quí Ly  lại cắn lưỡi. Vẫn không đứt.

   Hán Thương lụp xụp qú xuống lạy Liễu Thăng.  Tên tướng nhà Minh chỉ trừng trừng nh́n Quí Ly, miệng nhếch lên ngạo nghễ, chẳng thèm để ư đến Hán Thương kêu khóc van xin.

   Có người  kháo rằng nghe ra  đúng mười ba tiếng hú nơi địa đầu đêm hôm ấy.  Như vậy, Quí Ly cắn lưỡi cũng mười ba lần trong lúc Đặng thiến con cháu họ Hồ.  Sau, trong đám gia nhân tùy tùng nhà họ Hồ có một kẻ trốn được từ Yên Kinh về Đông Đô.  Hắn kể suốt tám năm sau, nghĩa là cho đến khi chết, Quí Ly không bao giờ nói một câu nào nữa.

*

   Cha con Hồ Quí Ly và gia thuộc ở toán xe đầu tiên vượt ải Phá Lũy khi trời chưa sáng rơ.  Tiếng bánh xe gỗ bọc sắt xào xạo nghiến sỏi lẫn vào tiếng ê a của bọn phu ngựa, rồi tiếng quát tháo của đám lính mở đường, khiến cho lũ chim rừng nháo nhác kêu chiêm chiếp rủ nhau đập cánh bay lên.  Cạnh những cỗ xe màn phủ kín, đám kỵ binh dong ngựa, tiếng lúc lắc đeo cổ reo lên như chế giễu những kẻ bại trận đi đày. Họ ngẩn ngơ, ḷng trống vắng hững hụt rơi tuột vào cái vực hun hút phân vạch biên giới giữa Đại Việt và Trung Hoa măi cứ giằng co như chửng giỡn với lịch sử hàng ngàn năm, ú tim rượt đuổi tựa tṛ nghịch ngợm của hai đứa trẻ tranh giật nhau một cái bóng.

Thằng to vồ, reo lớn :

   - Tao bắt được mày rồi !

Thằng nhỏ cười, giơ quả đấm :

   - Mày bắt được bóng tao thôi.  C̣n tao, tao đánh mày !

Thằng to :

   - Ừ nhỉ, nhưng sao bóng mày lại chính là tao ḱa.  Mày đánh tao là mày đánh cái bóng mày.

Thằng nhỏ :

   - C̣n mày, thế mày bắt cái bóng tao để làm ǵ cơ chứ ?

Thằng to :

   - Tao tô lại cho đẹp.  Đàn bà phải mặc quần.  Răng th́ đừng nhuộm đen nữa.  Và cấm ăn trầu.  Cái mùi nó hăng hăng không gợi hứng pḥng the...

Thằng nhỏ :

   - Thế th́ tao giựt lại.  Dẫu thế là tao giựt chính bóng tao từ h́nh mày.

   Tṛ đuổi h́nh bắt bóng  không chỉ là tṛ của Vua của Chúa. Sau toán xe đầu, đến lượt bọn quan văn, quan vơ nhà Hồ.  Họ im ĺm, đợi gọi lượt ḿnh, nhích lên khi nghe và ch́a một mảnh giấy có ghi tên những người trong gia quyến cùng đi sang Yên Kinh.  Đám vơ quan vẫn cân đai nai nịt nhưng ủ rũ nh́n xuống đất.  Đám văn quan khăn đóng, áo the, nét mặt phần lớn buồn và nghiêm. Phi Khanh hướng về phương Nam, tay nắm tay Trăi, không nói ǵ.  Khi gọi đến tên Nguyễn Cẩn, một người trung niên râu đen nháy bước đến gần Khanh, nói nhỏ ‘‘...thôi, đệ đi đây ! ’’.  Đó là bào huynh của Nguyễn Biểu, kẻ sau này ăn cỗ đầu người để thi gan với Trương Phụ và chịu chém ở bến sông Lam chứ không hàng giặc.  Cẩn vái Khanh, th́nh ĺnh xé áo buộc lên đầu như buộc khăn tang, vùng ḿnh đi thẳng đến một mỏm núi.  Quay mặt về Thăng Long, Cẩn lạy rồi thét ‘‘ Nước mất, kẻ sĩ không bổ gan xẻ mật báo ơn th́ chỉ c̣n cái chết mà thôi ! ’’.  Nói xong, Cẩn lao ḿnh xuống.  Khanh sững người, hai tay nắm chặt, răng nghiến ḱm cơn nấc cứ ậm ực trong cổ.

   Tiếng quát, tiếng roi quật, rồi tiếng chân ngựa lộp cộp.  Hoàng Phúc cùng đám vệ sĩ trờ tới.  Nh́n xuống vực, Phúc chẳng mảy may xúc động, lạnh lùng dặn ḍ bọn lính. Trăi  đặt tay lên vai cha râu tóc dựng đứng lên v́ bi phẫn, thầm th́ :

   - ... con sẽ về Hoan Châu, nhưng phải ghé lên Nhị khê đưa cả nhà cùng đi.  Cha đừng bao giờ làm như Cẩn, vô ích...

 Khanh mím môi, gật đầu :

   - Nợ nước trước, thù nhà sau.  Nhớ lấy...  Cha không chết để xem con trả nợ trả thù cho cha như thế nào.

 

   Cuối cùng, sau vua quan mới tới đám thứ dân bách tính.  Họ có lẽ ít hoang tưởng hơn cả, giành giựt th́ có, nhưng ít khi giành h́nh giựt bóng. Họ thực tế, mang theo trăm thứ mùng, mền, chăn, áo và những thồ hàng. Hàng cũng đủ loại. Nào là lụa Hà Đông, nhăn Hưng Yên sấy khô, rồi xương hổ, cốt sấu. Nào là tượng Quan Thế Âm bằng đồng đen lấy từ tháp Bảo Thiên, chiếc áo bào của chính Hưng Đạo Đại Vương khi ngài đánh trận Bạch Đằng, cái nghiên của Trương Hán Siêu dùng khi c̣n là anh học tṛ mặt trắng. Họ kháo, đem đổi th́ lấy sáp Tô Châu dùng để thoa môi, nhiễu Kim Lăng vốn xưa nay được đám nhà giầu ưa chuộng, hay the Hàng Châu làm đồ lót rất thời thượng đối với những tiểu thư nơi khuê các…Trong truyền thống buôn hàng chuyến mỗi khi sao đổi vật dời, phải nói thật là hàng dân vừa mất nước trên con đường vượt biên chẳng có vẻ ǵ là dày ṿ đau khổ cho lắm, trừ một hai trường hợp đặc biệt.

   Trường hợp thứ nhất là họ Đỗ.  Sáng sớm, Đỗ tỉnh ngủ th́ không thấy vợ và con đâu.  Đỗ réo gọi, rồi chạy bổ đi t́m, vừa chạy vừa kêu ‘‘  Nhà nó ơi, tôi có nén bạc đây này ! ’’.  Nén bạc này do Liễu Thăng ném cho Đỗ để trả công hoạn mười ba đứa cháu chắt họ Hồ.  Bàn dân x́ xào là Đỗ thị đă mang con trốn được về xuôi.  Nghe ra, Đỗ cũng rắp tâm lẻn đi, nhưng ban ngày ban mặt, bọn lính nhà Minh bắt lại. Chúng đánh họ Đỗ một trận thừa sống thiếu chết và giải lên ải.  Mặt mũi sưng tím v́ trận đ̣n, Đỗ như phát điên, tay vẫn giơ nén bạc lên trời, miệng tiếp tục gọi  ‘‘... nhà nó ơi !  Ra mà xem.  Có tiền tậu được sào ruộng rồi ! ’’.  Một tên đội trưởng cưỡi ngựa chạy ngang giật nén bạc, miệng cười hềnh hệch, tiện tay lại giáng một gậy vào đầu họ Đỗ.  Ngă mặt úp xuống đất, Đỗ vẫn rít lên ‘‘... nhà nó ơi !  Có nén bạc đây này ! ’’.

   C̣n trường hợp thứ hai, không biết nên cười hay nên khóc.  Chị em ca kỹ phường Nghi Xuân làm cáng cho cô nhỏ nhất bị giặc hăm hiếp đêm qua, vất vả thay nhau khênh đi.  Cô em mặt tái nhợt, lên cơn sốt, mồm cứ lảm nhảm kêu ‘‘... mày là thằng Ngô, nhưng ta có là con đĩ đâu ! ’’. Đến đâu cũng có người ṭ ṃ bu quanh, nhưng sau một thôi đường, các cô yếu sức dần, đi mỗi lúc một chậm và thành cái mồi nhử bọn lính Minh.  Các cô sợ túm lại bàn nhau.  Cô chị lớn kêu :

   - Các anh ơi !  Nam nhi th́ đỡ tay đỡ chân cho chúng em.  Là phận con hát, chúng em hát cho các anh đi chân cứng đá mềm nhé.

Nói xong, cả bốn cô cùng hát :

   Trèo lên núi dốc

Ngồi gốc cây rừng, (ôi)  tôi ngồi gốc ( ơ à ) cây rừng

   Ối a, ông trời, ối a...

   Rằng t́nh ( ô anh ) ở lại

   Rằng t́nh ( sao anh ) ở lại

Cho chặt hết cây rừng, (là) em c̣n vẫn ( ối a ) khóc thầm...

Thế là đoàn người đi đầy theo nhịp Quan họ miền  Kinh Bắc.  Nghe đâu trước khi tới Yên Kinh, cả bốn cô đều kết duyên với những người đă nhận cáng cô em út.  Phi Bảo là người tận tụy nhất, có lẽ v́ cái đêm hôm trước. Cô em út mỗi lần thấy Bảo là quay mặt khóc ấm ức. Bảo dỗ dành :

-  Thôi, khóc làm ǵ…Cho tôi xin lỗi !

Cô em út sụt sùi :

-  Rơ hay, có lỗi ǵ mà xin…Cái phận tôi nó thế. Đừng đến cáng tôi nữa, tủi cho thân tôi…Trinh tiết chẳng c̣n, bơ vơ đất khách !

-  Không, tôi chẳng để em bơ vơ được ! Tôi thề…

-  C̣n tôi, tôi không tin.

Khi đoàn người đến địa phận Ung Châu, quân Minh bắt tách ra từng nhóm rồi chia về những địa phận khác nhau. Bảo lạc mất cô út. Sau khi xếp đặt yên ổn nơi ăn chốn ở cho Phi Khanh và Phi Hùng, Bảo lùng xục thăm hỏi khắp nơi. Mấy năm sau nơi đất khách, Phi Bảo t́m lại được cô này và xin cha cho cưới làm vợ.

*

   Sáng tinh mơ, đoàn người đă vượt cửa Phá Lũy trong tiếng quát tháo của bọn lính canh.  Mặt trời đỏ lửng ló ra từ sau mỏm núi, cây cỏ xanh tươi như vừa tắm gội sau một đêm mưa. Phía bên này ải, đám thân nhân đưa tiễn những kẻ đi đày đă ngừng chân, thiểu năo nh́n bóng người thấp thoáng trong những ṿm cây cuối con dốc dẫn vào địa phận Quảng Tây. Thỉnh thoảng, ai đó khóc, khóc ấm ức.  Tiếng nấc nén chặt từ cổ bật ra lạc lơng trong thinh không nghe giống như tiếng những ḥn đá núi vô t́nh lăn chạm vào nhau trên triền dốc.

   Khi chỉ c̣n cây xanh trong tầm nh́n, những kẻ ở lại thất thần ra về. Họ tránh nh́n nhau, chân trượt trên những ḥn đá bám rêu dùng để lát con dốc từ ải Phá Lũy xuôi về nam. Họ vừa mất cha, mất chồng, mất con.  Có thể họ vừa mất hết, kể cả chính họ, trong một đám tang chia hai. Đám xuôi, đám ngược, không hương đèn, không khói nhang, không một vành khăn trắng, và không có tiếng nhị, tiếng kèn phường bát âm. Chỉ thế, im lặng.  Sự im lặng trong tủi nhục nặng nề đến có là thánh là thần cũng không làm sao nhấc lên cho được.

   Cuối cùng, rồi Trăi cũng phải lê bước đi về, lời cha văng vẳng trong đầu. Chàng bơ vơ bước những bước không hồn, tâm trí tê đi đến độ không c̣n cảm thấy một ràng buộc nào gắn chàng vào cái thế giới hữu h́nh hữu thể vây bọc. Mọi sự ruỗng ra biến hóa hư hư thực thực.  Sáu năm qua là một chớp mắt như mơ.  Con cá quâăy đuôi, bèo tấm tán loạn trên mặt ao dạt làm tám ngả theo h́nh đồ bát quái.  Từ Thái Cực sinh lưỡng nghi.  Lưỡng nghi sinh tứ tượng.  Rồi tứ tượng sinh bát quái.  Và cứ thế, vũ trụ chồng chất theo vết cắt đôi của mọi thể, cả thực thể lẫn siêu thể, từ vật thể đến tâm thể.  Trăi thụp xuống, tay ôm đầu, miệng lẩm bẩm ‘‘...từ tám đến mười sáu, rồi ba mươi hai, cho đến sáu mươi bốn.  Những quẻ dịch này xếp đặt mọi biến đổi nhưng chúng đều chỉ có một điểm khởi đầu.  Điểm đó là ǵ ? Đi ngược lại ắt biết. Nhưng làm thế nào ?  Biết được th́ hiểu lẽ thịnh suy, sinh diệt, nhược cường, thắng bại...  Bằng không, Trăi cười nhạt, buột miệng nhắc đi lập lại  - ...Bằng không th́ chỉ có đi đày !  Vô minh là tù ngục... ’’. 

   Th́nh ĺnh có tiếng  người  ‘‘  Đâu phải chỉ có thế đâu.  Không biết là tù ngục mà biết cũng là tù ngục đấy... ’’.  Trăi hốt hoảng quay đầu lại.  Một vị sư quần áo nâu sồng không biết ở đâu tới từ lúc nào chắp tay cúi đầu:

   - A di dà Phật.

Cạnh vị sư, một đứa trẻ chỉ độ mười ba mười bốn giương mắt ṭ ṃ nh́n Trăi.  Vị sư nhẹ nhàng :

   - Thí chủ tha lỗi cho bần tăng lắm lời.  Thấy thí chủ ngồi ôm đầu, lúc đầu cứ tưởng thí chủ bệnh thương, lại gần th́ nghe thí chủ nói nên mới góp vào.  Bần tăng là Đạo Khiêm...

   - Tôi là Nguyễn Trăi, ở Nhị Khê.

Vị sư reo lên :

   - A, thí chủ hiệu là Ức Trai ?  Thí chủ có biết Lư Tử Cấu không?  Nh́n Trăi gật, vị sư tiếp - Thế th́ ta quả có duyên, Tử Cấu là chỗ quen biết nhà chùa đă lâu, nhiều lần nhắc đến thí chủ.  Bần tăng đi tiễn thầy là Đạo Khải, lúc về th́ nhặt được thằng bé này.  C̣n thí chủ chắc cũng đi giă từ quan Hàn Lâm ?

Trăi lẳng lặng gật đầu. Thằng bé chăm chăm ngó vào mặt Trăi, nhưng không nói năng ǵ, tay xách cái gậy dận xuống đất, miệng mím lại.  Đạo Khiêm lại chắp tay :

   - A di dà Phật.  Sinh ly c̣n nặng hơn là tử biệt.  Bần tăng chia tay thầy, người cho bốn câu kệ, xin đọc hầu thí chủ:

   Sống ở kề, gió cả

   Chết trôi xa, sông sâu

   Gió sông quanh ta đó

   Đi, ở có sao đâu !

   - A di dà Phật.  Trăi ngập ngừng - Xin cảm tạ thầy có ḷng khai sáng cho.

Ba người lững thững kẻ trước người sau xuống đến chân núi.  Dưới ánh nắng hừng hực, bóng họ trên đường hợp lại, rồi tan ra, cứ thế chập chùng thể  như trói buộc lẫn nhau vào một thứ qui luật càn khôn bất di bất dịch.

*

   Chuyện văn, Trăi mới rơ Đạo Khiêm cũng đă từng là sĩ tử vào kỳ thi cuối cùng kỷ nhà Trần, đời Thuận Tông. Đi thi cùng khoa với Vũ Mộng Nguyên, Khiêm chính là kẻ đă bẻ bút đập nghiên, không đợi phép quan trường, bỏ ra rồi đi thẳng lại chùa Bảo Thiên xin xuống tóc.  Từ đó, ai cũng x́ xào đáng lẽ ra Khiêm mới là kẻ đỗ đầu, và thế chẳng chóng th́ chày cũng rồi chiếm chỗ tôn nghiêm nhất trong chốn quan quyền.  Nghe được, Khiêm chỉ cười rồi thủng thỉnh niệm Phật.

   Vào chính Ngọ, họ xuống đến chân núi.  Cả bọn uể oải t́m bóng cây, giở lương khô ra ăn.  Chợt Đạo Khiêm hỏi Trăi:

- Thí chủ định về đâu ?

   - Tôi tính về Nhị Khê, rồi sau th́ chắc vào Hoan châu.  Nhưng cũng chẳng vội ǵ !  Trăi cười, giọng bùi ngùi - dục tốc tất bất đạt...

   Đạo Khiêm hỏi, Trăi chậm răi kể qua câu chuyện trước khi từ biệt cha là Phi Khanh.  Đạo Khiêm im lặng nghe.  Bên cạnh hai người, thằng bé đi theo chèo queo nằm, mắt hướng về phía rừng, miệng ngáy ph́ pḥ chừng như ngủ đă say.  Khi Trăi kể đến những tiếng hú đêm qua và đám cháu chắt họ Hồ bị Liễu Thăng sai đem thiến đi cả v́ hoàng tôn Hồ Ngũ Lang lạc đâu mất th́ thằng bé th́nh ĺnh bật dậy. Nó ngồi lên, ngơ ngác nh́n, nhưng rồi lại nằm úp mặt vào tay, co quắp như một đống giẻ. Đạo Khiêm bật miệng kêu ‘‘A di dà Phật ’’. 

   Nhắm mắt, Đạo Khiêm tay lần tràng hạt, mồm mấp máy tụng kinh. Một lát sau, Đạo Khiêm nh́n Trăi  trầm ngâm :

   - Sau này mời thí chủ ghé thăm chùa Thiện Chính ở Trường Yên ít bữa.  Chùa thuận lối vào Hoan, Diễn  hẳn cũng tiện đường. Bần tăng tin là ta c̣n cái duyên hạnh ngộ.

   Trăi ầm ừ cám ơn, rồi ngả ḿnh dựa vào thân cây.  Tay che lên trán, Trăi chợp mắt lúc nào không biết.  Giấc ngủ mệt đầy mộng mị kéo một mớ hoang tưởng rối vào nhau tựa mớ ḅng bong, lúc hư lúc thực, lúc ẩn lúc hiện, lúc hiền ḥa lúc đe dọa. Ánh sáng qua ṿm cây mơ hồ hắt xuống mặt đất những vệt nắng lỗ chỗ như mụn ghẻ căng mủ, thứ mủ vàng khè cứ lớn dần rồi toang vỡ chảy vào Cửa   Nam Thăng Long thành.  Trăi quay nh́n, chỉ thấy Phi Bảo đang tất tưởi hạ xuống chiếc thuyền nan.  Cha đâu ?  Các em ở chỗ nào ?  Bảo lắc đầu, lầm ĺ, rồi hỏi, anh có thấy mái chèo không ? Trăi cuống lên, không, không.  Chèo để đâu ?  Dung dịch vàng khè đặc sệt tràn lên trên mặt đê.  Bảo ơi, thấy chưa ?  Chưa.  Thôi, chạy ngược sang cửa Đông, chỗ đó đất cao.  Nào, Bảo, chạy thôi.  Ai cho bay chạy !  Hoàng Phúc ở đâu đưa tay ra chặn, nhếch miệng cười hiểm độc.  Bay đợi đấy, Chinh di Đại Tướng Quân sắp đến.  Phúc chưa dứt lời th́ Trương Phụ đứng trên mũi một chiếc thuyền bằng đồng lướt tới.  Phụ quát, bay có muốn lên thuyền không ?  Đúng lúc đó, Phi Khanh từ xa thét, đừng, đừng, nó lừa ḿnh lên là giết ngay, các con chạy, chạy nhanh lên.  Bảo lắc đầu, cười sằng sặc.  Phi Khanh giơ hai tay lên trời, hai cánh tay khẳng khiu, cứ dài  ra, dài như thân rắn. Hai con rắn đầu cong lên.  Phi Khanh lại thét, chạy, chạy đi, đợi cha làm ǵ hở ?  Trương Phụ ha hả cười, chạy đằng trời à, trời ta cũng đă chăng lưới rồi.  Lên thuyền ta cho sống.  Tên hoạn lợn họ Đặng giơ bộ dao kéo lên.  Hoàng Phúc bảo, thằng này có nghề, nó thiến vừa gọn vừa ngọt, soẹt một đường là xong.  Hai con rắn mắt như hai cục bi ve nhay nháy ngóc quay xuống hờm ngay đỉnh đầu Phi Khanh, lưỡi thè ra thụt vào.  Trăi tuyệt vọng, chỉ biết kêu, Cha ơi, rắn, rắn...  Nhưng nỗi sợ khiến tứ chi tê liệt, có muốn Trăi cũng chẳng nhúc nhích nổi. Trăi đợi cái chết của cha như điều không cứu văn được.  Cố vùng dậy, Trăi lại kêu, vừa kêu vừa khóc.  Rắn ở đâu ḅ ra nhung nhúc luồn lên luồn xuống cái dung dịch vàng khè bốc mùi tởm lợm đang ứ lên khắp mọi nơi.  Mạng ta đến đây là tuyệt chăng ?   Bốp, một tiếng chát chúa, ngay bên cạnh tai.  Rồi bốp bốp.  Thêm hai tiếng.  Ai đó lay mạnh kéo tay Trăi.  Mở mắt, Trăi thấy  thằng bé. Tay cầm chiếc gậy, nó bảo, này, nh́n này.  Bên cạnh Trăi một con rắn bị đánh dập đầu.  Trăi vùng ngồi lên. Đó là một con rắn thật chứ không phải những con rắn  trong cơn ác mộng vừa qua.  Con rắn dài đến hai thước, ḿnh nâu xậm có vân hoa nửa vàng nửa đỏ, nằm sơng soài trong đám cỏ rừng xém cháy dưới nắng hạ.

   Nh́n thằng bé đang lấy cây gậy chọc vào ḿnh con rắn, Trăi hiểu là nó vừa cứu mạng ḿnh.  Thằng bé buột miệng :

   - May mà thấy kịp.

Trăi vỗ nhè nhẹ lên vai nó ra dấu cám ơn :

   - Tên em là ǵ ?

   - Hà Trí Viễn.

Nh́n quanh không thấy Đạo Khiêm, Trăi hỏi :

   - Nhà sư đâu rồi ?

   - Ông ấy đi trước, cách đây cả giờ...

   - Sao em không theo ?

   - Tôi phải vào Hoan Châu, đại nhân cho tôi theo với...  Có được không ?

Viễn lại lấy cái gậy chọc vào đầu rắn như nhắc cái công ḿnh. Trăi ngần ngừ, nhưng đặng chẳng đừng, gật đầu :

   - Được, nhưng đừng gọi ta là đại nhân.  Nh́n Viễn, Trăi chép miệng - Chắc em trạc tuổi Phi Bảo.  Cứ gọi ta là anh.  Thế nhé.  Em quê quán ở đâu ?

Trí Viễn ngần ngừ :

   - Quê...  quê tôi ở Hà Tĩnh.

Trăi bật cười :

   - Nhưng nơi nào, Hà Tĩnh rộng lắm...

Trí Viễn nói nhanh :

   - Ở Kỳ Anh.

   - Chỗ ấy là nơi cựu hoàng nhà Hồ bị giặc Ngô bắt, phải không ?

Cúi xuống nhặt chiếc bọc, Viễn lảng chuyện :

   - Đại nhân ngủ mê, kêu la thế nào mà rắn nó ḅ đến, ghê thật ! Bước lên vài bước, Viễn ngoái lại nh́n Trăi như giục lên đường - ... thôi, không đi ngay th́ đêm nay chắc phải ngủ rừng mất. 

   Bần thần nh́n về phía ải quan, Trăi lặng thinh không đáp, trong tâm tưởng h́nh ảnh cha và hai em hiện ra nhưng xa xôi như áng mây lượn lờ cuối núi. Rồi th́nh ĺnh tiếng hú khủng khiếp kia lại vang lên. Trăi ngơ ngác, hai tay ôm lấy đầu, mắt lạc tựa kẻ không c̣n hồn vía. Thấy lạ, Viễn ngừng chân, quay lại nh́n, vẻ ḍ hỏi. Trăi hoảng hốt bật miệng kêu:

   - Lại tiếng hú đêm qua...

   Không đáp, Viễn ngoắt người bước nhanh về đồng bằng phía dưới.