Lời dẫn truyện

 

Câu chuyện  kể  trùng hợp với những  nhân vật có thật trong đời nên tác giả  sẵn sàng gánh chịu mọi trách nhiệm pháp lư.

Rộng lượng đọc đến hết chương 7, độc giả sẽ phải chọn lựa. Nếu bạn đọc  một trong hai đoạn kết trong chương 8 và yên tâm th́ thôi. Nếu không, xin bạn quên đoạn đó, và đọc đoạn kia.  C̣n như bạn cứ vẫn bối rối, xin tha lỗi cho tôi, kẻ chót làm phiền ḷng bạn giữa hư và thực. Nước xuôi con suối định mệnh chảy cho đến khi đập vào ḥn đá chặn giữa ḷng khiến ḍng chẻ đôi, hư có thể là thực. Và ngược lại.

Nước vẫn trôi, chẳng ai biết ḍng nước ấy đă từng một lần chảy qua, hay đă chảy qua th́ sẽ chẳng bao giờ chảy lại.

25-04-2010

15-03-2011

 

 

nhập

 

1

         Thật ra, ghềnh có một cái tên mỹ miều. Nhưng tôi gọi là ghềnh V, chữ V lộn ngược nằm nghiêng khoảng 30 độ, h́nh ảnh rất trần trụi của cái ghềnh nay quá nổi tiếng. Nằm trong địa giới tỉnh QN, cách mộ một nhà thơ tên tuổi độ ba mươi phút chim bay, ghềnh nhô ra biển, từng kéo hút nhiều định mệnh vào những bước chung cục một đời  người. Anh bạn phóng viên ṭa báo nơi tôi làm việc đă viết một thiên phóng sự có cái tên rất câu khách ‘’ Nơi để Chết trong cái Đẹp cứu rỗi’’. Anh bảo hăy đến, và phải nh́n tận mắt tất hiểu. Dĩ nhiên, nh́n tận mắt cái Đẹp thôi, anh ta nhắc đi nhắc lại. Tuy vậy, vài tháng sau khi bài báo được phổ biến, một hiện tượng khiến tỉnh QN xôn xao, và cư dân quanh ghềnh hầu như đổi hẳn cách tiếp cận đời sống. Nhưng trước khi vào truyện, một phần là chuyện của tôi, xin một vài lời về nhà thơ, một người mắc bệnh hủi. Trăng lên là giờ Thượng Đế trừng phạt. Những vết lở lói trên cơ thể toạc ra ứa máu, ngứa ngáy, và nhức nhối chọc toang năo bộ, mắt hoa lên, thị giác vỡ thành hằng hà sa số những cánh chim bay. C̣n chim, loại chim sẻ. Chúng xấu xí, chẳng ai để ư trừ kẻ thù của chúng. Đến mùa, chúng sà xuống những mảnh ruộng cằn phá phách, tranh ăn với những kẻ đi mót từng hạt lúa rơi. Kẻ thù của chúng lúc nào cũng đói. Vài năm nay đói lê lết. Lạ thay, vậy mà những kẻ thù tội nghiệp này của đám chim nay không bao giờ c̣n lên ghềnh V. Như trước.

         Quyết định  lên ghềnh V là điều tôi cân nhắc hơn nửa năm. Rồ́ sau, tôi sửa soạn. Đầu tiên, theo cái tít bài phóng sự, phải hiểu sự Chết. Khó đấy. Hiểu th́ không, tôi chỉ có thể thật thà - thật thà và ngớ ngẩn - định nghĩa sự Chết như một hiện tượng sinh học, kiểu tim ngừng đập, lượng oxy chuyển lên óc giảm dần, tay  buông, chân duỗi...C̣n mắt th́ mở hay nhắm, tùy, mở khi c̣n muốn nh́n lần cuối và nhất là yên trí có người bên cạnh vuốt mắt sau đó. Nắm bắt cái Đẹp? Cũng khó, thậm chí khó hơn. Và chẳng như cái Chết thuần sinh học, cái Đẹp là một phạm trù rất chủ quan, qua thị giác để nắm bắt cái thấy được, qua thính giác cái nghe được, và qua xúc giác cái sờ thấy được …Tất cả lại thấm qua một bộ lọc cấu thành từ văn hóa và trải nghiệm của mỗi người. T́m hỏi anh bạn phóng viên, anh chép miệng, muốn hiểu th́ cứ đi, nhưng đi là khó có bước về, và nếu về, người đi và kẻ về sẽ chẳng thể là một nữa.

2

Thôi th́ đành. V́ cái Đẹp ám ảnh từ không biết bao nhiêu năm rồi. Thú thật, chẳng hiểu làm sao mà tôi tin ḿnh thuộc vào chủng loại có khả năng biến cái Đẹp thành Lời. Hoặc thăng hoa Lời thành cái Đẹp. Lạy đấng Cao Xanh, tôi bỏ chức vụ Giám Đốc Kỹ Thuật  một trung tâm cung cấp dịch vụ cho những  doanh nghiệp của Thành Phố, công việc  từng cho phép gia đ́nh tôi sống tuơng đối an vui. Trước đôi mắt trợn tṛn của vợ, tôi thủng thẳng, sự thành đạt trong nghệ thuật cần nghệ sĩ dấn thân hết ḿnh.  Anh là nghệ sĩ à? Vợ hỏi. Tôi gật. Vợ thở dài.

Thế là tôi lao ḿnh vào công việc viết lách. Đầu nguồn của Lời, là thơ. Và như có đến  đâu 70%  người có tŕnh độ trung học ở nước tôi  làm thơ tự nhiên gần như ăn, ngủ và làm những thao tác bài tiết thiết thân, tôi gieo vần, gọt chữ, mài những câu du dương tiết điệu, và gửi nhà thơ ở tỉnh QN, hồi hộp đợi hồi âm. Sau hai tháng chờ phúc đáp nhưng bặt tin, tôi  bơ vơ mang tâm trạng hụt hẫng một đứa trẻ mồ côi. Thôi vậy,  nay tôi đành một  thân dấn ḿnh vào sương gió văn đàn có tiếng là tanh tưởi, gửi thơ đến những tờ báo văn nghệ, báo hàng tháng, hàng tuần, rồi báo hàng ngày. Cứ đâu độ mười bài gửi th́ tôi có một  được đăng, và cái gọi là nhuận bút không quá được giá một bát phở phẩm lượng trung b́nh. Nhưng có thơ đăng báo cho phép tôi làm quen với văn hữu.

Trong số những người làm thơ ở nơi tôi sinh sống, tôi có dịp gặp một nhà thơ khá tiếng tăm. Đưa thơ cho ông ta đọc, ông cười bảo, thơ anh du  dương giải trí được, nhưng khó nhớ quá, mặc dầu chữ nghĩa cũng xuề x̣a thôi. Thơ phải có đặc thù mới được! Đặc thù là làm sao, tôi gặng. Ông đáp, vẻ thần bí, đó là sự huyền ảo của nàng Thơ. Thường thường, nàng lơi lả chèo kéo mọi kẻ biết đọc biết viết, nhưng chỉ khi nàng chọn ai đó để  ăn ngủ th́ mới sinh hạ ra Thơ. Muốn được nàng vời tới một ngày nào đó, phải kiên tŕ. Nghĩ đến số tiền nhuận bút cho thơ khá c̣m cơi, tôi ngao ngán thở dài th́ ông hiểu ngay. Th́ thào vào tai, anh phải chọn nghề viết lách như làm báo chẳng hạn, rồi ``bỗng`` một hôm có phép lành nàng gọi, khi  đó nhà báo thành nhà thơ, dễ như lật bàn tay. Ông giơ tay rồi lật ngược, móng tay cáu bẩn đen x́. Cười ha hả, ông vỗ vai tôi nhắc, kiên tŕ nhé.

Tôi trở thành nhà báo vậy. Liên lạc bạn bè, tôi được giới thiệu. Gặp ông Tổng biên tập một  tờ báo hàng ngày, tôi khai tŕnh độ học thuật và kinh nghiệm nghiệp vụ. Ông trợn tṛn mắt. Tốt nghiệp Sư Phạm ngành điện toán ở Hà Nội, tôi theo gương ông thân sinh đi dậy học. Đồng lương nhà giáo chết đói khiến tôi mon men  làm ngoài giờ cho doanh nghiệp nhà nước, rồi sau th́ bỏ hẳn nghề chính, thu nhập lúc một  rủng rỉnh. Bạn bè đồng môn đồng nghiệp rủ, tôi rời Thủ Đô, vào miền Nam thông thoáng với  quyết tâm làm sự nghiệp cho ra tṛ. Nhưng chỉ mới mua được  một  căn hộ, tậu được  một  chiếc xe, lấy một  cô vợ th́ tôi bắt đầu ngờ vực cái gọi là sự nghiệp ở phía trước.

Kinh  qua nghiệp vụ ngày trước, báo giao cho tôi phụ trách đưa tin về những  doanh nghiệp cỡ vừa và nhỏ. Chán những  con  số thường vô nghĩa và nhất là vô cảm, tôi thoái thác. Ông Tổng biên bảo, thế th́ cậu thử, cho cậu phụ trách một  phần trong ngành giáo dục vậy. Hai tuần đầu tôi khá chao đảo. Ông Tổng biên bảo, bài cậu khó ăn khách lắm. Chép miệng, ông dặn ḍ, cậu hăy chuyên về những chuyện  như tṛ đánh thày, nữ sinh đi làm gái bao, nam sinh rủ nhau hiếp tập thể cô giáo...Và viết với giọng điệu b́nh tĩnh khách quan, đừng để cảm tính xen vào phá cảm giác trung thực của độc giả là được. Kể chỉ thế th́ không khó mấy, và trong khi tôi phải kiên tŕ đợi nàng Thơ, hẳn có cái đút vào miệng là bức thiết. Nhưng tôi vẫn cứ luẩn quẩn với chữ nghĩa. Kư  hai ba tên lạ, tôi tiếp tục  gửi thơ đăng  báo. Tỉ số bài được chọn vẫn 1/10. Và đấy, tôi  vẫn là nhà thơ hạng ba, chẳng một ai biết trừ vợ. Và hai ba đứa bạn thân từ thuở ấu thời, trong  đó có anh phóng viên tác giả bài `` Nơi để Chết trong cái Đẹp cứu rỗi``. Nghe tôi gặng hỏi về liên quan giữa Chết và Đẹp, anh phóng viên đáp, th́ cái Đẹp cứu rỗi, như Dostoievski từng nói đấy. Không, tôi cằn nhằn, ông nhà văn lừng lẫy này người Nga, thừa hưởng văn hóa Kitô phương Tây. C̣n tôi, gốc phương Đông, tôi khác. Khác thế nào, anh bạn tôi trừng mắt, Đông hay Tây th́ cũng là con người thôi. Chưa chắc, tôi thầm nhủ, nhưng không hẳn biết những khác biệt văn hóa cơ bản. Lẩm bẩm, tôi nhắc như để tự thuyết phục, chết trong cái Đẹp là chết được cứu rỗi. Vướng ngay ở mệnh đề cái Đẹp cứu rỗi, tôi bảo anh bạn rằng chính tôi có một  trải nghiệm khác. Cái Đẹp  cho  đến nay khiến tôi bỏ chức Giám Đốc, thành nhân viên công nhật  cho một tờ báo khá rác, và vẫn cứ là một nhà thơ hạng ba, nay mang mặc cảm làm chồng mà chẳng cưu mang nổi vợ, về nhà len lén như kẻ cắp.

``Cái Đẹp cứu rỗi thế ư?``, tôi cao giọng hoài nghi. 

Anh bạn phóng viên khinh khỉnh, bạn đang  đi t́m cái Đẹp chứ có ai bảo bạn t́m thấy rồi đâu! T́m thấy nhiều khi không quan trọng bằng đi t́m, bạn ạ. Thấy, có thể rồi sẽ mất. C̣n đi t́m, th́ cứ măi măi trước mặt, chưa có th́ chẳng mất đi vào đâu được!

         Nhưng Đông và Tây khác nhau thế nào? Thế hệ chúng tôi được đào tạo bằng khẩu hiệu, thắc mắc  th́ tán láo như những triết gia chủ nhật ở quán cóc. Và sự bức bách của cuộc sống khiến ai nấy càng ít đặt câu hỏi càng thảnh thơi. Lần này, th́ khác, tôi tự nhủ. Rảnh được phút nào, tôi vào thư viện hoặc lên mạng t́m thông tin. Nhưng quả thật khó, nhất là kiến thức kinh điển phía phương Đông. Nghe tôi phàn nàn, anh bạn phóng viên thương hại, bảo :

         `` Ông Thày ở cái am gần ghềnh có thể giúp bạn. Xưa ông làm kiểm lâm, nhưng ba mươi năm nay quanh quẩn  trên ghềnh...Nghe đồn là sự minh triết của ông đă giải thoát nhiều người ...``