10 Thoát kiếp

 

Nhật khẽ đẩy cánh cổng, lẳng lặng bước vào, ḷng bâng khuâng. Sân gạch đỏ ẩn nhẫn sóng xoài dưới những giọt mưa tí tách rỉ rả. Cỏ ven sân mọc cao, trĩu xuống ủng nước, nằm x̣a ôm lấy những mấp mô. Bước ṿng ra bờ ao, Nhật đến gốc cây sung, dựa lưng vào, lơ đăng nh́n những gợn nước thoắt hiện thoắt biến theo những giọt mưa, khi nhỏ khi to, khi thưa khi nhặt. Một chớp mắt, đă hơn hai năm. Dinh Khương Tả hầu tàn phế như một người già trước tuổi, mái ngói uốn lượn ṿng vèo theo những vết rêu phong ảm đạm. Hoang vắng đè xuống đám kèo cột ngang dọc vô hồn, lạc lơng. Thở dài, Nhật kéo chiếc áo tơi, nhẹ bước về căn pḥng chàng đă ăn ngủ suốt gần một năm, hồi tưởng đến nào là Thức, là Mai, là Du. Rồi Tế Lư, Đăng Khoa, và nhất là lăo Hài, người lính già đă bị voi quấn lên rồi quật xuống trong buổi loạn Kiêu binh. Nước mắt rưng rưng, Nhật cắn môi, tay bâng quơ vuốt nhẹ vào vách nhà như vuốt vào một sinh vật.

Bỗng có tiếng khụt khịt sau lưng. Nhật quay lại, tay để lên đốc kiếm như một phản xạ. Hóa ra là lăo bộc, xưa sống thui thủi với cái bóng của chính ḿnh, công việc chính hàng ngày chỉ có đun nước pha trà. Đến gần Nhật, lăo đưa cặp mắt toét nhèm, hấp háy nh́n lên, rồi mũi lại khụt khịt như thể đánh hơi. Nhật vừa cất tiếng th́ lăo reo nho nhỏ :

- À, th́ ra là Vơ tướng quân ...

Ở lại dinh để « giữ nhà » như lăo kể, lăo sống một ḿnh đă cả gần một tháng nay. Vừa nắm lấy tay Nhật, vừa run run, lăo bảo :

- Khương Tả hầu mang cả gia đ́nh chạy lên Sơn Tây rồi... Giặc Quảng đă vào, nó cướp nước ḿnh, Vơ tướng quân nay chạy đâu ?

Nhật không nói, nhưng lăo đă thấy cái tua đỏ buộc ở đuôi kiếm để phân biệt quân Tây Sơn. Lăo im bặt. Giọng như khóc, lăo cất tiếng :

- Vơ tướng quân nay mang giặc vào Kinh à ?

Không biết trả lời thế nào, Nhật đành im lặng. Ấm nước sôi, vung rung lên như gặp cơn sốt. Nghẹn ngào, lăo bộc lấy trà tra vào ấm, động tác như một cái máy, nước mắt ứa ra chảy dài trên má. Nhật để tay lên vai lăo, nhẹ nhàng :

- Lăo trách tôi à ?

Giật phắt tay Nhật ra, lăo bộc đứng lên, mắt lại hấp háy một lúc, miệng ấm ức một điều ǵ không nói được thành lời. Thảng thốt, Nhật nhẩm lại những biến cố vừa qua, nhớ lại bao nhiêu đưa đẩy khiến chàng trở thành chỉ huy của đội du binh Tiền kích. Ngạc nhiên, chàng ngẫm lại những biến cố xô chàng đi tới, đi khôngtự chủ, thậm chí không mục đích.

Lăo bộc lại khụt khịt, đầu cúi xuống, thở than :

- Thằng cháu nội duy nhất của già này vừa chết trên bến Tây Long ... Vơ tướng quân nh́n mà xem, mộ nó c̣n tươi đất ...

Nh́n ra góc vườn, một mô đất mới đắp nhô lên khỏi đám có dại, trên có cắm vài cây hương đă rụi. Lăo bộc rên lên nho nhỏ :

- Cháu già chết cho ai, cho cái ǵ ?

- ...

- Đất này lắm Chúa lắm Vua. Họ bắt binh bắt lính đánh nhau, độc chỉ làm có cái việc giật qua giành lại uy này quyền nọ. Sinh mạng người ở đây nào khác ǵ con rận con rệp !

Ôm mặt hu hu khóc, lăo nghẹn ngào rống lên từng chặp :

- Ối giời ơi là giời !

Trong đầu Nhật, h́nh ảnh Nguyễn Huệ lại hiện ra với cặp mắt tóe lửa, miệng vênh lên ngạo mạn thách thức. Hai hôm trước, một viên tả phiên lỡ nhếch cười trong tang lễ vua Hiển Tông. Huệ nhác thấy, bắt lôi ngay ra sân chém v́ tội bất lễ, nhưng mục đích là ra oai dọa dẫm. Hoàng Tự Tôn Lê Duy Kỳ và đám quần thần, mặt cắt không c̣n máu, qú run rẩy trong điện Kính Thiên. Huệ vờ khiêm nhường, nói :

- Kẻ này vâng mệnh Hoàng huynh mang quân ra làm việc tôn phù đă xong. Ngày mai, làm xong việc tang tế của con rể muốn tṛn đạo với bố vợ, thế là trung hiếu vẹn cả hai bề, kẻ này sẽ rút quân về nước.

Đám triều thần gập đầu vâng dạ, nhưng bụng mừng như mở cờ, vội chọn ngày đưa hài vị của Hiển Tông xuống thuyền. Huệ cưỡi voi, dẫn ba ngh́n quân đưa ra bến, chờ cho lễ rước tử cung về đất tắm gội xong, bảo công chúa Ngọc Hân :

- Ngày nay báo hiếu lại là gái, trong khi Tiên Đế có đến hơn mười người con trai. Thế có phải là « nữ tắc môn my » không ?

Khẽ nghiến răng, Hân dập đầu xuống đất lạy tạ ơn, nước mắt trào ra, ḷng lại nghĩ về cơ nghiệp nhà Lê. Huệ đỡ lên, Hân nghẹn ngào :

- Tục ngữ bảo « trai không ăn mày vợ, gái phải ăn mày chồng ». Tôi như hạt mưa bụi ngọc, bay ở giữa trời, may được sa vào hầu hạ khăn lược ông lớn, thế là đủ cho tôi lắm rồi ...

Nh́n vào mắt Hân, Huệ bỗng thấy ḿnh lớn bổng lên như một tên khổng lồ, ngồi trên ḿnh con voi co chân dẫm xuống cả kinh thành Thăng Long. Từ em một tên ấp trưởng buôn trầu nguồn, Huệ đă thành pḥ mă Vua Lê, mặc sức vần xoay cả một Đế chế, và tha hồ dầy ṿ cô công chúa tài sắc đang yếu đuối nép vào ḷng ḿnh t́m che chở. Hân lại thủ thỉ :

- Ngày ông lớn về, cho tôi theo với, đừng để tôi lại tôi không chịu được đâu !

Huệ cảm động, ṿng tay kéo Hân xuống. Nàng công chúa nhắm mắt lại, đầu ngật ra sau, ḷng chỉ mơ ngày quân Tây Sơn rút về Nam, trả cho nhà Lê những tấc đất Đàng Ngoài đang hoảng hốt oằn ḿnh dưới bước chân vơ dơng.

Tiếng khóc của lăo bộc lại bất ngờ vang lên như có cơn, kéo Nhật về thực tại. Chàng tự hỏi : « Ta đang về đâu, đi đâu ? ». Nhẹ nhàng, Nhật nh́n lăo bộc, nói khẽ như nhận lỗi :

- Tây Sơn sắp rút về rồi…Đâu sẽ lại đấy, chẳng mất mát ǵ.

Lăo bộc cứ lắc đầu quầy quậy. Nhật buồn bă ra khỏi dinh Khương Tả hầu.

Hai hôm sau, Nhật nhét vào hầu bao bốn lạng bạc mang cho người lăo bộc. Gọi lăo, không thấy trả lời. Nhật đi quanh t́m. Bước đến cây cổ thụ bên cạnh nấm mộ mới đắp, Nhật nh́n lên chạc cao. Lăo bộc đă xé quần áo làm giây treo cổ, thân thể như một cái cành mọc dọc khốn khổ t́m về nơi an nghỉ. Tai Nhật lại văng vẳng : « ... Ối giời ơi, là giời ! »

*

Tin thám mă báo vua Tây Sơn đang trên đường đến Kinh nổ như một cú sét làm choáng váng cả một triều đ́nh đang chờ ngày lên đường của Uy-dực Quốc công Nguyễn Huệ. Cho yết bảng ở cửa Đại Hưng để an ḷng dân, Huệ nhắc Hoàng Tự tôn Lê duy Kỳ sắm sửa để đón tiếp Nguyễn Nhạc theo đúng nền nếp Đế vương. Quần thần nhà Lê ngơ ngác, không hiểu ư tứ người Tây ra sao. Lúc đó, Chỉnh lại xin ra mắt Tự Tôn, bàn là dâng ngọc tỉ và thảo biểu xin hàng, khiến ai nấy đều nao núng, và có kẻ đă mang cả vợ con chạy trốn khỏi Thăng Long. Rắp tâm lập công để Nhạc tha cái tội xúi bẩy Huệ xua quân ra Đàng Ngoài mà không có lệnh, Chỉnh định tâm thu ngay cả Bắc hà về một mối bằng đầu môi chót lưỡi, chẳng tốn đến một mũi tên ḥn đạn. Trong đám thần tử nhà Lê, có kẻ chống lại ư hàng. Việc cứ chùng ch́nh nên đến ngày Nhạc vào Thăng Long mà chưa viết cho xong tờ hàng biểu. Hoàng Tự tôn sợ quá, tự ra đón ở phía Nam Giao, sai hoàng thần qú bên đường chào Nhạc. Nhạc giục ngựa đi thẳng, nhắn lại là xin cứ ngự giá về cung, ngày khác thong thả sẽ đến gặp. Thấy yên, không c̣n ai bàn thêm về việc hàng, bọn quần thần bụng lại càng ghét Chỉnh.

Huệ thân chinh ra cửa ô đón Nhạc, tạ tội đă tự chuyên kéo quân ra Thăng Long, nhưng không giấu nổi người anh ruột thịt sự kiêu ngạo, nhất là khi Huệ mang Ngọc Hân ra chào. Nhạc bảo :

- Em vua Tây Sơn làm rể vua nước Nam, môn hộ kể là xứng, người thế này đáng là em dâu nhà ta.

Đến tối, Huệ sai quây màn ở điện Chính Tâm, c̣n tự ḿnh lui xuống ngủ ở Lân Các. Nhạc gọi con rể là Tả quân Vũ Văn Nhậm vào hỏi riêng một số chuyện, miệng tấm tắc khen Huệ là quyền biến. Hôm sau, vừa gặp Huệ, Nhạc hỏi ngay, giọng cố làm ra tự nhiên :

- Chú đưa nộp ta binh phù.

Tia lửa trong mắt Huệ thoáng rực lên, nhưng tắt ngay khi Huệ cả cười, đáp :

- Anh chẳng cần hỏi, Huệ này cũng đă nghĩ đến trước, sẵn đây xin dâng lại.

Nhạc liền gọi cả Nhậm và Chỉnh vào hỏi việc quân. Cách sắp đặt cơ ngũ thay đổi quá nhiều, nhất là trong thủy binh dưới quyền Chỉnh. Nhạc cười x̣a, lờ đi, nắm tay hai vơ tướng khen ngợi không tiếc lời.

Hôm sau, Huệ sai bầy phủ đường rước Hoàng Tự tôn sang. Ngồi ghế giữa, Nhạc nh́n vị Hoàng tôn, miệng hỏi :

- Tự Hoàng xuân thu được bao nhiêu ?

Một viên trọng thần đáp, rồi nói tiếp :

- Thánh thượng là bậc từ nhân, đại nghĩa đă v́ đấng quốc quân chúng tôi chỉnh đốn lại nếp hoàng đồ. Nay, nước Nam là do ngài gây lại, nếu sẵn ḷng thu nhậân một vài quận quốc để khao thưởng quân sĩ đă ra công hăn mă th́ đấng quốc quân chúng tôi xin vâng mệnh.

Nhạc trợn mắt, đáp ngay :

- Tôi v́ giận cường thần áp Vua, nên ra đây làm việc tôn phù. Nếu là đất của họ Trịnh, một tấc tôi cũng không để, nhưng là đất nhà Lê th́ một tấc tôi cũng không lấy. Yên ả cho bốn phương b́nh định - quay sang nh́n Huệ, Nhạc rành mạnh - anh em tôi lại về nước tôi. Mong sao Tự hoàng nhức nhổ rường mối triều đ́nh, để cùng nước tôi đời đời kết nghĩa láng giềng, th́ đó là phúc của hai nước.

Viên trọng thần rập đầu, thay Tự tôn, ấp úng nói :

- Thánh thượng mở ḷng giúp đỡ, ơn ban cho thật là vô cùng. Quốc quân chúng tôi xin giữ lễ lân bang không bao giờ dám sai trái.

Lên kiệu về cung, Hoàng Tự tôn sai triều thần vào phủ Chúa chào Nhạc. Nhạc nh́n một lượt, hỏi :

- Tôi đột nhiên ra đây, các ông có ai ngờ dạ tôi không ?

Không đợi trả lời, Nhạc tiếp :

- Ai ngờ, kẻ ấy là ngu. Tôi nếu tham nước Nam, dẫu có lấy ngay, th́ đến đời con cháu tôi liệu có giữ được không? Chẳng bao lâu, anh em tôi về. Các ông nên pḥ Vua, giữ yên bờ cơi, hai nước kết nghĩa láng giềng, cùng hưởng thái b́nh là phúc chung cho thiên hạ ...

Các quan lạy tạ, lại nghe Nhạc nói :

- Tôi nghe nước ông có ông Nghè là quí lắm. Các ông có phải là ông Nghè không? Tôi sẽ xin với Tự hoàng cho năm ba ông theo tôi về dạy người nước tôi, các ông có đi không ?

Các quan lại phủ phục, lí nhí xin tuân mạng, không hiểu anh em Tây Sơn có ư định ǵ. Riêng Chỉnh, Chỉnh rất ngại v́ biết rơ tâm địa Nhạc và tham vọng của Huệ. Nếu quả thật Nhạc về tay không, th́ đó là cách Nhạc dùng để tước đoạt thắng lợi của Huệ, sợ cứ để th́ uy thế của Huệ như nước vỡ bờ ào ra nhận ch́m cái đế vị của Nhạc mà trên thực tế chỉ là làm chủ được thành Qui Nhơn. Trong trường hợp đó, Nhạc làm sao quên được Chỉnh đă xúi bẩy Huệ mang quân ra Bắc Hà ? C̣n phần Huệ, Huệ sẽ chẳng ngần ngại ǵ mà không thí Chỉnh cho Nhạc an ḷng, thừa biết là dẫu có dùng Chỉnh, Nhạc xưa nay vẫn coi Chỉnh là kẻ giảo quyệt, lúc nào cũng để ư giá ngự. Và Nhạc sợ để Chỉnh dưới trướng Huệ, v́ thế th́ có khác ǵ vuốt móng cho cọp ?

Tối hôm đó, Chỉnh vào cung Vạn Thọ, tâu với Tự hoàng :

- Tôi đem anh em hắn ra là chỉ để tôn phù, việc đă xong, nay tôi xin ở lại. Anh em hắn về, th́ Nghệ An là phên dậu của xă tắc. Vậy xin bệ hạ cho tôi vào đó trấn thủ, mặt Nam tôi xin đương hết.

Hoàng Tự tôn lẳng lặng nghe Chỉnh nói. Nghĩ đến việc Chỉnh giục triều đ́nh thảo hàng biểu cách đây mới vài hôm, Tự tôn không dám trả lời, chỉ nói qua loa cho xong chuyện.

Chỉnh ra khỏi điện Vạn Thọ. Ngửng lên nh́n bầu trời dày đặc những v́ sao lóng lánh, Chỉnh căng mắt t́m ngôi băn mệnh ḿnh. Mím môi, Chỉnh lẫn vào trong bóng đêm, lặng lẽ ḍ dẫm như một con sói t́m đường sống trên bờ tai họa.

*

Ngọc Hân gọi nhũ mẫu vào Lân Các. Nhũ mẫu nuôi Hân từ ngày lọt ḷng, đầu gối tay ấp thay cho mẹ đẻ ra Hân đă ĺa dương gian khi Hân vừa dược năm tháng. Mắt nh́n van xin, miệng ngọt ngào, Hân nhắc đi nhắc lại :

- Già vào với bé, bỏ bé một ḿnh sao được ? Phú Xuân nào có xa ǵ ? Nhé, già nhé !

Biết là nhũ mầu c̣n lo cho gia đ́nh, Hân đưa vào tận tay một gói bạc bọc bằng lụa điều, tiếp :

- Già mang về nhà, hôm sau già lại vào đây ...

C̣n một ḿnh, Hân đứng dựa song cửa, thẫn thờ nh́n xuống khu vườn sau Lượng Phủ. Những cành thược dược xưa nhởn nhơ nay sũng nước chúi đầu xuống đất, chẳng khác ǵ đám quan lại nhà Lê đang thấp thỏm đợi chờ một biến động chưa ai h́nh dung ra nổi. Tiếng trống điểm canh bỗng rền rĩ ngân lên ảo năo, xua những con quạ giật ḿnh quang quác kêu lên. Hân bồn chồn, chỉ muốn sang cung Vua. Nhưng Huệ đă dặn, cấm không cho đi đâu. Tại sao ? Mấy hôm nay, quân « đầu đỏ » cấm trại, đường phố vắng hẳn, hàng dân x́ xào to nhỏ. Đúng là Huệ và Nhạc đang rục rịch lên đường. Ít ra anh em hắn cũng phải thông báo cho triều thần và Hoàng Tự tôn để sắp lễ tiễn hành cho đúng nghi thức. Lại nữa, chỉ hai ngày tới, Hoàng Tự tôn dự định đặt triều để giáng chiểu chỉ đổi niên hiệu là Chiêu Thống. Nhưng không hiểu sao Huệ và Nhạc vẫn im ĺm. Riêng Vũ Văn Nhậm tất bật ở trại quân.

Từ ngày Nhạc đến Thăng Long, Chỉnh không c̣n dính ǵ nhiều đến việc quân sự, hiện chỉ c̣n lũ người nhà cùng ở với ḿnh ở chùa Thiên Tích. Sáng sớm hai ngày sau khi Chỉnh đưa Nhạc vào làm lễ trong Thái Miếu, Nhạc vời Chỉnh vào, bắt ngồi một bên. Nhạc hỏi :

- Tây Sơn về, Bắc hà sẽ ra sao ?

- Bắc hà? Triều đ́nh nhà Lê thành phỗng. Phỗng rỗng ruột, thưa Thánh thượng.

- ...

- Đầu tiên, bọn Dương Trọng Tế ở bên Gia Lâm sẽ mang quân về Kinh. Thứ là Trịnh Lệ ở Văn Giang sẽ kéo về cướp lại ngôi Chúa. Tế không thể chống nổi, sẽ hàng Lệ, lập công.

- Rồi sao nữa ?

Chỉnh trầm ngâm :

- Bọn Đinh Tích Nhưỡng, Hoàng Phùng Cơ cũng sẽ kéo vào Thăng Long. Chúng có phù Trịnh không, ta chưa thể biết.

Cầm cái ống nhổ đưa lên, Nhạc tḥ mồm vào khạc đờm. Chiêu một hớp nước, Nhạc vu vơ :

- Để ông bao nhiêu binh th́ ông giữ được nước cho vua Lê?

Chỉnh ḷng rúng động, nhưng sợ, không dám trả lời ngay v́ chưa rơ bụng Nhạc tính toán thế nào. Thật ra, Chỉnh nghĩ, chỉ với ba ngàn lính th́ Chỉnh có thể dường hoàng chiếm Lượng Phủ, và ít th́ cũng giữ được một năm, đủ thời giờ gây lực lượng. Nhạc lại nh́n, gặng :

- Độ bao nhiêu ?

Ṿng tay, Chỉnh nghiêm trang, giọng hơi run:

- Chỉnh vào làm dưới trướng Thánh thượng, xin đi đâu cho Chỉnh theo, chẳng có ḷng nào ở lại Bắc hà. Cho nên bao nhiêu lính, Chỉnh chưa hề nghĩ đến !

Nhạc ôn tồn :

- Đấy là nói thế thôi. Có ở Bắc hà, ta giao cho Chiêu viễn hầu Vũ Văn Dũng, họ hàng bên ngoại nhà ta ...

Chỉnh mường tượng ra Dũng, năm nay độ trên ba mươi, kẻ từ Hải Dương về Kinh xin ra mắt Nguyễn Huệ. Xưng là cháu đích tôn của Nguyễn Hữu Cầu, tức là bác của anh em Tây Sơn, Dũng phải đổi họ để tránh sự truy nă của những đời chúa trước. Huệ mừng lắm, phong hầu cho Dũng, và thưởng cho đám quân do Dũng đưa về với Tây Sơn. Từ đó, chính Dũng đă dần dần thay thế Chỉnh, nay nắm gần như toàn bộ thủy binh. Chỉnh gật gù, nhưng ḷng đau quặn lên, thưa :

- Thánh thượng chọn thế là đúng lắm. Chiêu Viễn vừa dũng lực, vừa mưu trí ...

Nhạc cắt lời :

- Chuyện đâu c̣n đó. Ta chưa định ǵ cả ngoài cái việc phải nhờ ông - Nhạc tươi cười, giọng cợt nhả - Ông lấy vợ cho Huệ, c̣n ta, ông nghĩ là ta già, không chiều đăi nổi gái Bắc hà hay sao mà ông để ta « pḥng không, chiếc bóng » thế này ?

Chỉnh cung tay, miệng nói :

- Thánh thượng không chê gái Bắc th́ có khó ǵ. Ai lại chẳng đợi ơn mưa móc của « Long ṭng Đông Hải »...

Phá lên cười, Nhạc thân mật vỗ vai Chỉnh, rồi bắt rót rượu ra, cứ thế chén tạc chén thù, cùng nhau ôn lại những lần công thành phá ải. Càng uống, Chỉnh càng yên ḷng, rồi khi được phép, Chỉnh khật khưỡng bước khỏi điện Chính Tâm, thủ hạ phải d́u mới lên được ngựa.

Trống canh một trong dinh trại Tây Sơn vang lên rộn ră khi Chỉnh về đến chùa Thiên Tích. Sang canh hai, trống chỉ thưa thớt. Lúc đó, Nhạc và Huệ cùng vào điện Vạn Thọ cáo từ Hoàng Tự tôn, rồi đi ra ngay trại quân, phát lệnh xuất hành. Người ngựa ngậm tăm, lẳng lặng kéo nhau đi ngay đêm đó, dân Kinh Kỳ không một ai hay.

Nghe tiếng Huệ giục lên kiệu, giọng cợt nhả : «Bây giờ, công chúa về nhà chồng nhé ! », Ngọc Hân đau thắt bụng lại, nhưng bề ngoài cố mỉm cười. Nàng lẳng lặng cắn răng, nước mắt ứa ra, khi bốn người phu nhắc bổng đ̣n kiệu để lên vai. Đằng xa, những mái các của cung Kính Thiên vươn xa như để rồi mất cân bằng đổ xuống, găy vụn dưới ánh trăng lạnh ngắt phủ lên dương gian màu lợt lạt của những xác chết sắp chôn. Kiệu đi, rập ŕnh như thuyền trên sông. Vén bức mành lụa che cửa, Hân nh́n như chọc thủng đêm đen, khe khẽ rên : « ... Nhũ mẫu ơi, già ơi, thế là bé phải đi một ḿnh mất rồi ! ». Hân biết thân ḿnh nay là bèo bọt trôi dạt. Nhưng cái cơ nghiệp nhà Lê ở đằng sau kia vẫn c̣n đó, như mặt đất sũng nước của những trận băo bất thần ập xuống Bắc hà.

Mím môi, Hân tự hứa sẽ không bao giờ nhỏ nước mắt khóc ǵ nữa. V́ mặt đất kia đă sũng nước. Và con cọp lưng vằn vện đă nhảy lên lưng nàng ngày hợp cẩn cũng chỉ là một loài động vật có thể dạy cho thuần. Như voi. Như ngựa. Miễn sao là cái mặt đất đó c̣n. C̣n, rồi sẽ khô đi. Và sẽ vững chắc như mặt đất ngày đức Thái Tổ vừa đuổi được quân Minh ra khỏi Lạng Sơn.

Ngọc Hân thấy miệng mằn mặn. Nàng thè lưỡi ra liếm đôi môi mím đến bật máu. Khi đó, ánh trăng Bắc hà đang chếch về phương Nam như bị nam châm hút đi, nhợt nhạt nhan sắc, không chống cự, mặc cho sức mạnh cường bạo đẩy sâu vào dốc gềnh định mệnh.

*

Một điệu ḥ Nam Ai vẳng lại từ đâu đó trên sông Hương mơ hồ sương đục buổi đầu đông. Giọng ḥ mang âm sắc Chiêm Thành, lê thê năo nùng, ê a than kể, rồi trách móc, nguyền rủa và tan biến đi như những vạt áo Chàm chợt lẫn vào rừng sâu núi thẳm. Thành Phú Xuân chơ vơ trên cao, giấu sau những bức tường dày bao nhiêu cơn giận dữ đang làm nổi lên hàng đợt sóng đánh vào xé toạc mặt cát nằm xoài người nơi cửa biển. Huệ ra lệnh bắt lính từ mười sáu đến sáu mươi khắp Thuận Hóa, nghiến răng kèn kẹt, la hét như hóa dại khi thám mă về báo là Nhạc đă đưa quân đến Quảng Nam.

Mẹ anh em nhà Tây Sơn và Chúa Út tất tưởi ra Phú Xuân t́m Huệ. Nguyễn-bà, năm nay thất tuần, vừa khóc vừa nói :

- Bay làm sao mà nát cửa tan nhà, sự nghiệp chưa có ǵ đă tự ḿnh phá nát ra? Nay c̣n thằng Toản, thằng Thùy ở Qui Nhơn, động tịnh ǵ th́ nó giết cả...

Toản và Thùy là con trai của Huệ. Tháng trước, Nhạc bắt vợ Huệ mang hai con lên, bảo :

- Mi nói sao cho thằng Huệ nó về đây gặp ta. Của cải nhà Trịnh nó cướp được, cứ chia cho ta một nửa ta cũng ưng. Nó tham, giữ hết, mặc dầu ta đă hạ chỉ phong nó làm Bắc B́nh Vương, cho nó đất từ Thuận Hóa trở ra. Bảo nó, nếu không nghe ta sẽ giết cả ba mẹ con bay !

Run lên cầm cập, Phạm-thị ôm lấy hai đứa con, mếu máo :

- Thánh thượng, tôi phận đàn bà làm sao bức bách được chồng. Thánh thượng là anh, biết tính chồng tôi ...

- Nó không c̣n là em ta. Hừ ! Làm sao bức bách. Nhạc gầm lên, vẫy tay - Lại đây, lại đây ngay !

Phạm-thị co rúm người lại, miệng van xin « Thánh thượng thương lấy người trong nhà.» Nhạc phẫn uất quát :

- Trong nhà ? Thằng nghịch tặc đó trong nhà ai ?

Nhạc hùng hổ nắm tóc Phạm-thị lôi xềnh xệch, tay phải rút đoản đao, thở kḥ khè. Mặc cho hai đưa bé khóc ré lên, Nhạc ṿng tay ra sau lưng Phạm-thị, lách đao vào áo rạch xuống một đường dài, tay trái nắm xiêm xé ra, tiếng vải rách xoàng xoạc. Phạm-thị ḿnh trần, hai tay để lên ngực, miệng rú lên. Cơn thú tính theo tiếng rú thức dậy khiến Nhạc như điên cuồng, mắt đỏ rừng rực, mồm chảy nhớt nhăi. Lao tới vật ngửa Phạm-thị ra, Nhạc nằm đè lên trên, vừa thúc hạ bộ vừa thét « Thằng nghịch tặc, thằng nghịch tặc ! ».

Sau hôm đó, Nguyễn-bà mang ba mẹ con Phạm-thị về nhà, dặn cứ thấy Nhạc đến là bà sẽ tự đâm dao vào cổ để chết. Mặt đanh lại như thép tôi, Huệ nghe mẹ nói, im lặng một lúc, rồi lạnh lùng :

- Mạ đi, ba mẹ con nó chắc lại nguy. « Vua anh » loạn luân, không là Vua mà cũng chẳng c̣n là anh với con. Toản và Thùy cứ coi là chết rồi. Nhưng như vậy, kẻ phải chết sau đó là Nhạc !

Đêm hôm đó, Huệ ngồi tư lự cho đến sáng. Ngày từ Thăng Long về, Nhạc cử Nguyễn Văn Duệ ở lại trấn thủ đất Nghệ mặc dầu đă mạnh miệng nói một tấc đất nhà Lê cũng không lấy. Huệ gài Vũ Văn Dũng đóng quân ngay sau lưng trấn Nghệ, nhưng Nhạc lại sai Nhậm giữ Đồng Hới, làm thành thế da beo. Duệ là tướng của Nhạc, cái đó đă chắc. Nhậm thế nào ? Hắn là con rể của Nhạc, làm ǵ chẳng có lưu t́nh, dẫu hắn chẳng vừa ḷng với cái tham vọng hạn hẹp của bố vợ.

Bấy giờ Huệ mới thấy tiếc Chỉnh. Ngay sáng sớm ngày Tây Sơn rút vào Đàng Trong, Chỉnh hoảng hốt cướp thuyền ở bến Thúy Ái, theo đường biển chạy theo. Khi Chỉnh đến Nghệ An, quân bộ Tây Sơn cũng lục đục kéo tới. Chỉnh xin ra mắt Huệ, nhưng không muốn vào chào Nhạc, biết rơ là Nhạc chẳng có ḷng nào cưu mang ḿnh. Huệ bảo :

- Tướng quân ở Nghệ giúp Duệ, Bắc Hà c̣n Nhưỡng, Cơ là c̣n loạn.

Nói xong, Huệ để súng ống, một trăm quân và hai mươi lạng vàng cho Chỉnh. Chỉnh lạy tạ, chỉ nhận vàng, giao lại quân cho Duệ nhưng Duệ lờ đi, không giao thiệp với Chỉnh. Chỉ tháng sau, Chỉnh lấy danh nghĩa pḥ vua Lê tự ḿnh kéo được một vạn quân, về Thăng Long đuổi Đinh Tích Nhưỡng và Trịnh Bồng. Nay Chỉnh đă thành B́nh Chương Đại tư đồ, tước Bằng Trung công, thực tế là có quyền như chúa Trịnh thuở trước.

Nhưng dẫu tiếc Chỉnh, nay cũng đă quá muộn. Điều c̣n lại khiến Huệ băn khoăn là lá bài Nguyễn Lữ. Khi phong Vương cho Huệ, Nhạc cũng hạ chỉ cho Nguyễn Lữ làm Đông Định Vương, cai quản từ ranh giới B́nh Thuận cho đến Hà Tiên. Lữ vào Gia Định, cùng Đặng Văn Chân lo ổn định an dân, nhưng vừa rồi lại đích thân dẫn thủy binh về đóng ở cửa Thị Nại. Huệ xưa nay tin Lữ, đứa em gần gũi ḿnh, và thừa biết là Lữ dẫu đối xử có trên có dưới, ḷng cũng không hẳn là phục Nhạc. Nhưng đó là khi thường. Lúc biến, liệu Lữ có thế chăng ? Lẽ thường, không dụng khi biến. Và ngược lại. Huệ bóp trán, sai quân đi gọi Toàn Nhật vào. Thở dài, Huệ thầm nhủ, Lữ theo ai là người đó thắng. Và nếu Lữ án binh bất động, chỉ lúc cuối mới ra tay làm ngư ông, th́ Lữ là người độc nhất thắng, v́ cả Nhạc lẫn Huệ đầu là trai, là c̣.

Chúa Út dậy sớm, pha trà dâng vào, rồi khép nép ngồi xuống cạnh sập. Nàng đă thay đổi trang phục, nay mặc xiêm dài, tóc vấn lên cài trâm có đính một viên bích ngọc, không giắt roi đeo kiếm như ngày xưa. Huệ tủm tỉm cười, và dắt Ngọc Hân ra cho chị em chào nhau. Khi Toàn Nhật bước vào, chàng ngạc nhiên trước vẻ duyên dáng có hơi chút quê mùa của một tiểu thư mới biết trưng diện, chỉ cúi đầu thi lễ. Huệ đứng lên, đi về phía Nhật, vỗ vai nói th́ thầm :

- Chú em « rậm râu » mang đội Tiền Kích về Thị Nại, nơi Đông Định Vương trú quân, và ...

*

Hai ngày trước khi Nhật lên đường, Nguyễn-bà sai người đến vời vào đăi ăn. Đến nơi, Nhật ngạc nhiên khi thấy ḿnh là người khách duy nhất. Ngày trước, khi Huệ sai khênh Nhật về nhà Nguyễn-bà ở Qui Nhơn, chàng đă giả đau nằm dài cho đến tối. Chỉ hé mắt nh́n, nhưng Nhật vẫn nhớ giọng bà mắng kiểu Đàng Ngoài : « Con gái con ghiếc, cứ huỳnh huỵch như trai. Mày thế th́ ế chồng đấy con ạ ! ». Đăng Vân thút thít, bỗng ̣a lên khóc, miệng lập đi lập lại : « Con lỡ tay, liệu anh ấy có chết không mạ ? » Bà lại la : « Chết được thế nào mà chết. Trẻ sức như voi, yên nào ...». Đến xế chiều, Nhật giả như tỉnh hẳn, Nguyễn -bà ra ngồi bên cạnh, hỏi gốc gác. Khi nghe Nhật kể ḿnh xuất thân ở Bùi Phong xứ Nghệ, bà chớp chớp mắt, rồi bảo :

- Thế cũng là chỗ tôi có chút giao t́nh. Các cụ khỏe cả chứ ?

Lúc ấy, Nhật lờ mờ đoán hiểu mối liên hệ của anh em Tây Sơn với gia đ́nh Hà Công, kẻ đă lên Bùi Phong trên hai mươi năm trước rồi mới đi vào Đàng Trong t́m đất đủ lửa cho rồng bay lên. Từ đó, Nhật vẫn để ư xem có ai là người có cái bớt đỏ sau gáy, nhưng tự ḿnh không dám hỏi thẳng Nguyễn-bà về Thúc Khải.

Vẫn cái giọng đặc sệt miền biển Hải Dương, Nguyễn- bà vẫy tay :

- Tướng quân, xin mời tướng quân ngồi xuống cho già hỏi dăm câu chuyện.

Đăng Vân ra chắp tay đứng sau mẹ, mắt thẹn thùng nh́n xuống đất, chỉ thỉnh thoảng ngửng lên liếc nhanh Nhật. Nguyễn-bà xoay quanh mục đích Nhật mang du binh vào Thị Nại, nhưng Nhật không dám trả lời, chắp tay tạ lỗi, thưa rằng việc quân là việc thố lộ ra tức là bất trung, bất chính. Nguyễn-bà nói thẳng :

- Nhà vô phúc, anh em mới tương tàn. Tướng quân có cứu văn cho được không ?

Nhật cắn môi, im lặng. Nguyễn-bà lại tiếp :

- Cản đừng để Lữ dây vào, rồi làm sao cho Huệ và Nhạc giảng ḥa, ấy là cứu cơ nghiệp Tây Sơn. Tướng quân nghĩ thế nào?

Nhật vẫn im lặng. Nguyễn-bà thấy không ép được, lại rơi nước mắt, than văn, thở dài rồi đi vào chái nhà phía sau. Đăng Vân bần thần nh́n theo mẹ, nét băn khoăn, không biết phải làm ǵ. Nàng lúng túng nói khẽ :

- Hay là tướng quân ra vườn dạo mát ?

Nhật bấm bụng cười, nhắc Vân rằng trời đă vào đông, có dạo th́ dạo, chứ mát th́ không v́ nay khá lạnh. Tưởng là Vân sẽ nổi giận, Nhật thích thú khi nàng chỉ cười x̣a rồi bước ra.

Hai người bước đi về phía góc vườn. Nh́n xuống dưới, ḍng sông uốn quanh như một giải ngọc bích lượn lờ, rải rác điểm dăm ba cánh buồm nâu căng gió trôi xa. Trong màn sương, tháp chùa Thiên mụ khẳng khiu, cô quạnh, trông ngóng một điều ǵ mông lung bất trắc. Mưa bỗng rơi, dịu dàng và nhẫn nhục. Rơi đi, những giọt nước mắt kiếp đàn bà rơi chồng mang thân lính chiến. Rơi đi, những giọt nước mắt con trẻ hờn khóc đợi cha đi trận, mang về những vết đao kiếm trên da thịt làm quà hồi hương. Mưa bỗng nặng hột, cắm xuống đất như cắm chông, đổ vào ḷng sông Hương đang tan thành những mảng nước chập chùng xô đẩy.

Nhật kéo Đăng Vân vào núp dưới tàn cây cổ thụ, đứng ra ngoài chắn những hạt mưa theo gió hắt vào người. Nh́n mắt Vân xa vắng, Nhật nói nhỏ :

- Công nương đứng sát vào gốc, kẻo ướt ...

Rùng ḿnh v́ lạnh, Vân đáp :

- Sao cứ một điều công nương, hai điều công nương ? Gọi bằng tên Vân đi ...

Mùi hương trầm quyện trong tóc Vân thoảng cái ẩm ướt như vướng vào hơi thở, theo âm thanh bay đi, len lỏi vào tâm trí Nhật, đánh thức một phần linh hồn c̣n ẩn dưới sâu. Chàng bỗng bồi hồi, nhưng quay mặt nh́n về hướng núi Ngự, không nói ǵ. Mùi hương lại sực vào khứu giác Nhật, như mời mọc, như van xin. Cái thân thể tṛn lẳn đúng tuổi dậy th́ kia bỗng nép vào, mềm yếu, ngả ra t́m sự che chở, rồi giả như vô t́nh, buông xa nhưng không hẳn chia ĺa, mà là vẫy gọi, chờ đón. Một động lực không biết từ đâu thúc đẩy khiến Nhật chợt nắm lấy tay Vân. Bàn tay đó cũng níu lấy tay chàng, hoảng hốt như sợ mất, rồi nhẹ nhàng để yên, hiền dịu đến mức thụ động. Nh́n sang, Nhật thấy Đăng Vân ứa nước mắt, nhưng miệng thoáng một nét cười v́ hạnh phúc.

Đến bữa, Nguyễn-bà ra cùng ăn, nhưng không dấu được sự ưu phiền đang gậm nhấm tâm can. Toàn Nhật thấy ḿnh bất nhẫn, lựa lời nói cho bà yên ḷng. Giữa bữa, Đăng Vân bỗng thốt lên :

- Con phải vào Qui Nhơn. Vơ tướng quân cho tôi đi theo !

Nhật giật ḿnh, miệng ngập ngừng :

- Công nương hỏi phép Vương thượng. Nếu được, tôi xin hộ giá cho đến chỗ Đông Định Vương.

Ngước mắt đăm đăm nh́n con gái, Nguyễn bà nhận ra cái nét quả quyết của người anh ruột ḿnh. Quận He, tiếng dân ven biển gọi Nguyễn Hữu Cầu, cũng có cách nói như đinh đóng cột, và cái nh́n lên ngang tàng, kiêu hănh như chim đại bàng trừng mắt trước con mồi. Thầm nhủ rằng Vân không c̣n bé bỏng ǵ, Nguyễn-bà lẳng lặng ra dấu ưng ḷng, rồi lại nhớ đến những vần thơ trước khi Cầu ra pháp trường đă hát lên, vừa bi ai, vừa hùng tráng :

« Hỏi sao, sao lụy cơ trần

Bận tài bay nhảy xót thân tang bồng

Nào khi vỗ cánh rỉa lông

Hót câu thiên túng trong ṿng lao lung ...»

Hai ngày sau, khi đến Bồng Sơn, Nhật và đám Tiền Kích gồm năm trăm du binh gặp một người con gái cưỡi ngựa trắng, mặc áo Chàm, đầu đội khăn tía, vai đeo trường kiếm, tay cầm roi, đứng chờ. Nhật chẳng hỏi xem Chúa Út có được mệnh Vương thượng không, chỉ mỉm cười nghiêng đầu chào, rồi vẫy quân đi.

*

Nh́n mặt Huệ xám xịt, mắt đỏ ngầu ngầu màu máu tươi, chẳng ai dám hé răng, chỉ lẳng lặng cúi đầu. Huệ đập bàn thét :

- Không bảo hắn là heo chó, là sài lang làm nhơ nhớp triều chính th́ bảo hắn là cái giống ǵ ? Không đánh trước, đợi rồi đánh trả th́ lợi ǵ ?

Huệ gầm gừ, nhưng giọng b́nh tĩnh hơn :

- Ta vào Gia Định hai bận, vừa thắng trận, chưa kịp b́nh định là hắn gọi về kiềm chế ngay. Ta ra Bắc, tháng sau hắn theo đến, lấy binh phù rồi ra lệnh về, để trống cái đất Đàng Ngoài cho ai muốn làm chi th́ làm. Đó, thằng Chỉnh đă ra « tôn pḥ » rồi, nay vào phủ Chúa ở. Nó đang bắt lính, lấy chuông nhà thờ nhà chùa đúc súng, đổ đạn. Bắc hà mạnh lên th́ ta nằm giữa hai gọng kềm, tiến thoái làm sao? Chỉnh chưa thể đánh ta, nhưng ta ra Bắc th́ Nhạc chiếm Phú Xuân ngay. Ta chỉ c̣n một đường là truyền hịch vào đánh Qui Nhơn, mặt Bắc c̣n Nhậm, Dũng th́ giặc Chỉnh c̣n e dè, hẳn không dám vọng động. Nếu ta đợi lâu, e t́nh thế có thể thay đổi bất lợi.

Lúc bấy giờ, Nguyễn Huy Tự đứng dậy, ṿng tay thưa :

- Về mặt binh, Vương công hoàn toàn có lư. Nhưng ḷng dân Đàng Trong nghĩ thế nào nếu nhà Tây Sơn đổ máu tương tàn ? Cái chính danh vừa sắp sửa có, không lẽ lại tự phá nó đi ! Rồi chỉ xem binh dịch như thế này, ḷng oán hận đă vang ra đầu làng cuối xóm khắp một vùng Thuận Hóa, chẳng lẽ Vương công không nghe thấy hay sao ?

Huệ phất tay, gạt đi :

- Ta biết, ta biết ... Nhưng c̣n Nhạc ở đó « kiềm chế » th́ ta vào Gia Định không được mà ra Thăng Long cũng chẳng xong, cái sự nghiệp Tây Sơn cứ quanh quanh quẩn quẩn ở một vùng lúa gạo không có, đồng, sắt hiếm hoi ... Giữ chính danh như vậy để làm chi ? Chính danh luôn luôn chỉ giành cho kẻ chiến thắng. Chưa chiến thắng, nói ǵ th́ cũng có đứa bẻ ngược, chính danh là làm sao ? Cứ để ta đánh, ta thắng ... rồi các thầy khéo nói dùng miệng lưỡi tạo cho ta chính danh, không năm, th́ bảy năm, thế nào cũng đặng.

Thật ra, Huệ đánh giá quá thấp sự chia rẽ nội bộ Tây Sơn. Vấn đề chính danh trước tiên đặt ra với lũ quân tướng. Thái bảo Chân ở Gia Định và Trấn thủ Duệ ở Nghệ An được mật lệnh của Nhạc kéo quân về. Trong khi đó, quân Huệ gặp sức phản kháng đáng kể khi vào đến Quảng Ngăi. Ở trận Đồng Tuyên, Huệ bị cầm chân, lại mất Lại bộ Hồ Đồng, kẻ đă viết hịch mắng Nhạc là chó heo. Đồng bị bắt và bị xử cho voi dầy.

Huệ mất gần nửa số quân ban đầu là sáu vạn, lại ra lệnh bắt lính từ mười lăm tuổi trở lên, ngửa mặt than :

- Không có cái khó nào bằng cái khó ta đánh với ta! Chết thế này th́ Tây Sơn c̣n ǵ nữa ...

Nhưng cũng lúc đó, Huệ lại hy vọng. Phái thủy quân từ cửa Đại vào đổ bộ ở Phú Yên, quân Phú Xuân chặn được và bắt sống Chân từ Gia Định đi vào Tiên Châu. Như vậy, Qui Nhơn chịu thêm một áp lực từ phía Nam, khiến Nhạc đă từ từ rút một số quân về để tăng thế pḥng ngự. Phía Bắc, Trấn thủ Duệ không dám trực chiến với Vũ Văn Dũng, kéo quân đi theo đường Thượng Lào, chắc chắn không thể nhanh mà tới được. Ở cửa Thị Nại, Lữ giữ khoảng tám ngh́n tinh binh, nhưng không động tĩnh ǵ, vẫn là mối lo ngại.

Huệ cho Tự đến gặp Lữ v́ mối giao t́nh giữa hai người với nhau, nhờ Tự thuyết phục. Nhưng đến nay, Huệ vẫn không có tin tức ǵ, chỉ phỏng đoán, ngày càng sợ câu chuyện trai c̣ đánh nhau ngư ông đắc lợi. Trong trường hợp ấy, vai tṛ của đám du binh Tiền Kích do Nhật chỉ huy trở thành lá bài ch́m có thể lật ngược được mọi sự việc. Nhưng khi biết rằng Chúa Út theo Nhật vào Qui Nhơn, Huệ lại đâm lo. Bàn tính với Trần Danh Kỷ, Huệ để Kỷ đi thương lượng với bọn giặc biển Tề Ngôi. Nửa tháng sau, giặc tầu ô đă lảng vảng ngoài vịnh, mục đích làm phân tán lực lượng của Lữ. Nhưng đồng thời, hai chiến hạm Tây dương mang súng thần công cũng tiến tới Thị Nại. Hàng dân khổ v́ chinh chiến, kháo rằng ông Chủng lại về.

*

Tháng giêng năm Đinh Mùi, đại quân của Nguyễn Huệ đă vượt sông Trà Khúc, chia ra làm hai cánh tiền phong tiến về Bồng Sơn và An Du. Nhạc lùi quân về đóng ở núi Bích Kê và Chà Rang, hy vọng Nguyễn Văn Duệ kịp thời cứu ứng, đánh vào hậu quân của Huệ ở Quảng Nam. Trong khi đó, một đội Tiền Kích của Toàn Nhật đă bất ngờ theo đường biển vào chiếm G̣ Bồi ở phía đông Qui Nhơn. Một đội khác lẻn đổ bộ ở Vũng Dừa, đi ngược lên đóng trên Núi Một và núi Kỳ Sơn, đặt đại pháo ḥng ngăn đường thủy từ Thị Nại về Qui Nhơn của thủy binh dưới quyền Nguyễn Lữ.

Nhạc cho người vời Lữ về cứu, nhưng Lữ lờ đi, cho một bộ phận quan trọng bất ngờ đổ vào đầm Nước Ngọt, rồi tiến chiếm núi Thốc Lốc. Địa điểm chiến lược này khiến Huệ bối rối. Giả thử Huệ thắng Nhạc, lực lượng trung kích có thể bị Lữ cắt thành đoạn, tách rời nó khỏi hậu quân Phú Xuân, làm mất thế liền lạc. V́ vậy, Huệ bắt buộc phải đổi thế tốc chiến vốn là sở trường trong phép dụng binh của ḿnh, cẩn thận tiến từng bước một, chiếm núi Bích Kê, rồi án binh ở Phù Mỹ. Huệ lại phái Danh Kỷ đi thuyền vào Thị Nại gặp Lữ. Đêm ngày ngóng tin, Huệ bực bội quát tháo khiến đám thủ hạ ra vào chỉ nh́n xuống đất.

Chúa Út đi cùng Nhật đến G̣ Bồi rồi một thân một ngựa chạy ra Thị Nại. Khi chia tay, nàng nh́n Nhật, dặn ḍ :

- Chàng bằng mọi cách tránh đụng độ. Chuyện nhà, em cố gắng lo dàn xếp cho ổn thỏa.

Dăm ngày sau, Lữ đích thân cùng Chúa Út và Nguyễn Huy Tự đến nơi Nhật đóng quân. Lữ vừa cười vừa bảo :

- Vơ tướng quân nghe binh lệnh của Vương huynh, nhưng có chặn cũng chỉ là chặn người nhà thôi. Nếu ta manh động, lấy bốn, năm lính của ta đổi một du binh của tướng quân là ta mất già một phần ba lực lượng, hẳn yếu đi để ta có pḥ Hoàng Đế, ta cũng chẳng làm ǵ cản được Vương huynh. Nhưng như thế là Vương lấy bụng ḿnh suy bụng người, và định thí cả tướng quân lẫn đám Tiền Kích.

Nh́n Tự, Lữ tiếp :

- Nay lấy t́nh xưa, cả ba chúng ta cởi giáp, bỏ đao uống ba chén rượu đă.

Gọi quân sắp rượu, Nhật ṿng tay mời. Tự trầm ngâm nh́n triền sóng vỗ trắng xóa dọc theo bờ biển chạy dài ngút mắt, nói :

- Việc ta, Vương công sai ta đă làm. Đông Định Vương sẽ không ngả về phía nào. Nhưng như thế, Bắc B́nh Vương sẽ thắng, Qui Nhơn thành một bể lửa. Lửa đó đốt cháy chẳng những Thái Đức hoàng đế, đồng thời tiêu ma luôn cả sự nghiệp Tây Sơn mới dấy, v́ ai c̣n dám tin dám theo mà pḥ nữa ... Cái kỷ nguyên do chính Bắc B́nh Vương đă nói sẽ là một đám tro nguội trong dăm ba năm mà thôi.

V́ thế, Đông Định Vương không ngả về Phú Xuân có nghĩa là Qui Nhơn bị tiêu diệt. Nhưng thế là ngả rồi. Không ngả, là làm sao ngưng được cuộc tương tàn, và Qui Nhơn không thành một bể lửa. Nay chỉ Vơ đệ mới có thể giúp được việc này, không hiểu Vơ đệ nghĩ sao ?

Đăng Vân chắp tay đứng sau Lữ nh́n Nhật khẩn cầu. Uống cạn bôi rượu, Lữ nh́n đám mây bồng bềnh nơi chân trời, buồn bă :

- Ta xin Vơ tướng quân về với ta, để cùng nhau ngăn cảnh nồi da xáo thịt. Ngần ngừ, Lữ tiếp - Quan trọng hơn nữa, một thời chuyên chế dựa trên nông nô sắp tàn vong để thay thế bằng một kỷ nguyên của công, thương nghiệp dọc theo Đông Hải, từ Yên Quảng đến Hà Tiên. Tránh được sự đổ vỡ tương tàn, anh em giết lẫn nhau, để không mất chính đạo, nhà Tây Sơn có khả năng gầy nên kỷ nguyên mới này. V́ kỷ nguyên đó là sự nghiệp Tây Sơn mà Lữ này không muốn động quân. Vả lại, nếu muốn th́ ta đă chặn Vơ tướng quân khi du binh lên chiếm hai núi chốt cửa Thị Nại, chứ chẳng đợi đến lúc này.

Bật cười lên u oán, Lữ nói như than :

- ... Nhưng làm thế, ta giết thêm một tướng quân và mất một người anh em, nên ta không làm. Thế thôi ! Ta biết Vơ đệ cương cường, cho nên lấy hết tâm t́nh ra nói, sau sự thể xảy ra thế nào ta không có ǵ hối tiếc.

Nhật thần người ra, băn khoăn không biết phải làm thế nào. Theo Lữ, tức là làm trái ư Bắc B́nh Vương. Với giáo huấn của La Sơn Nguyễn Thiếp, vừa là thầy, vừa là người nuôi nấng chàng, thế là bất trung, bất nghĩa. Nhưng hai chữ trung nghĩa đó thuộc hệ luân lư cho một thời đại phong kiến. Trong thời đại đó, người dân chỉ là nông nô. Thế sự đổi thay qua sự tranh chấp của Vua này, Chúa nọ. Vua thay Chúa đổi, cứ gọi thế là mệnh trời cho tiện. Nhưng thực ra, như lời Tự đă say sưa suy luận, mệnh trời chẳng qua là nếp suy nghĩ của nông dân. Họ thức dậy với ánh mặt trời, việc đồng áng tùy thuộc nắng mưa lũ lụt. Ai làm ra nắng mưa lũ lụt. Ông Trời. Ông Trời là ǵ ? Là cái ǵ con người không chi phối được. Và ngược lại, ông Trời quyết định mùa được, mùa không. Tức là no, là đói. Là sự sống và cái chết. Là định mệnh. Nhạc xưng là « vua trời ». Vua Lê chúa Trịnh đều dành lấy thiên mệnh về ḍng họ ḿnh. Cần dân, nên lợi dụng nếp suy nghĩ của dânï, và nấp sau lưng danh nghĩa ông Trời là đoạt được quyền cho sống, cho chết, bắt đói, bắt no. Ba trăm năm nay, cả Đàng Trong lẫn Đàng Ngoài cứ thế đánh chém lẫn nhau chỉ v́ dăm ba kẻ tranh nhau chiếm cái mệnh trời !

Trung nghĩa như vậy là trung nghĩa với máu, với nước mắt, với cái định mệnh khắc nghiệt cứ lập đi lập lại đè lên đám dân đen thấp cổ bé miệng, xả thân ra cho những triều đại phong kiến măi măi sao? Trong cái kỷ nguyên Tự mơ ước, một kỷ nguyên mới dựa trên công thương, sự trung nghĩa đó có c̣n phù hợp nữa hay không?

Nhật cắn môi, nh́n Lữ. Lữ quả khác hẳn Nhạc và Huệ, vai không u, lưng không rộng, tay chân không cuồn cuộn bắp thịt. Và cặp mắt. Cặp mắt như u hoài, lúc nào cũng như mơ mộng về một điều ǵ xa xôi lắm. Tự không nói ǵ, tay cầm quạt phe phẩy, lại tự ḿnh rót rượu cho cả ba người. Gió nồm thổi về, rừng rực, khô khốc, và mặn vị biển. Lữ kéo chiếc khăn quàng cổ cho bớt nóng, đầu quay sang nh́n ra khơi. Nhật nh́n vào gáy Lữ và thấy một vết bớt đỏ to bằng nửa bàn tay. Chàng thót bụng, nhớ lại từng lời mẹ nuôi chàng dặn ḍ khi chàng vào Đàng Trong. Lữ là Đông Định Vương. Cái bớt đỏ này lại bảo Lữ không là Lữ, phải chăng là Thúc Khải, được phong Vương như lời Hà Công khi rời trại Bùi Phong cách đây ba mươi năm.

Thấy chàng trừng trừng nh́n vào gáy Lữ, Tự ngạc nhiên. Đăng Vân nâng bôi rượu lên cho Nhật. Có phải Thúc Khải chăng? Mà là Thúc Khải, th́ cái t́nh với chàng gần như t́nh ruột thịt. Nhật chóng mặt, tay cầm bôi rượu, ngửa cổ uống ừng ực. Uống xong, chàng lại ch́a ra cho Đăng Vân rót thêm, không thấy vẻ ngơ ngác trong mắt người con gái nẫy giờ chỉ lặng im, và kiên nhẫn chờ câu trả lời của chàng. Lữ quay lại, thủng thẳng :

- Vơ đệ. Quyết định đi ! Quân Phú Xuân đă rục rịch tiến về Phủ Ly. Có quyết định thế nào đi nữa, ta vẫn giữ những kỷ niệm tốt đẹp từ ngày đệ vào Qui Nhơn lập ra đội Tiền Kích.

*

Trần Danh Kỷ gặp Lữ, không thuyết phục được, vội vă trở về tâu :

- Đông Định Vương chỉ xin tha cho Thái Đức Hoàng đế, yêu cầu đ́nh chiến, và xin dâng đất Gia Định và ba trấn Biên, Phiên, Vĩnh nếu Vương công chấp thuận cho.

Huệ một mặt lại sai Kỷ trở vào Thị Nại giả như xếp đặt việc ḥa hoăn, mặt khác kéo quân đánh vào núi Chà Rang, pḥng tuyến cuối cùng của Nhạc. Quân Qui Nhơn quấn cờ vàng, tháo lui nhắm thành rút về, cơ hồ không thể cứu văn được thất bại. Toàn Nhật bỏ núi Một và Kỳ Sơn, để thủy binh của Lữ xuôi ḍng sông Côn đi ngược lên bảo vệ mặt Bắc Qui Nhơn. Sai quân trương cờ nửa vàng kèm nửa đỏ trên đề thêm hai chữ Đông Vương, đích thân Nhật mang toàn bộ Tiền Kích đi về phía tây, chiếm chính lộ cản đường tiến của quân Phú Xuân mang cờ đỏ Tây Sơn. Lúc đó, quân Lữ ở Thốc Lốc một phần vẫn đóng chốt, phần khác tiến về Chà Rang, cắt đôi lực lượng quân Huệ, không cho hợp với đạo quân đă chiếm được Phù Mỹ. Trong hoàn cảnh này, Huệ khó tiến thoái, chưa tính toán ǵ được th́ Kỷ lại về. Lữ nhắn Huệ : « Nếu đánh, th́ lực lượng Tây Sơn mười phần sẽ mất tám. Tầu Tây dương đă sáp gần Thị Nại, và nghe đâu Nguyễn Ánh cũng sắp sửa tiến vào. Vậy th́ anh em trong nhà ai thắng ai, cuối cùng cũng là thua người ngoài. Xin Vương huynh nghĩ lại cho ».

Huệ cắn răng, gọi hổ tướng Phạm Văn Lân đến, giao cho hai ngh́n quân Thượng và năm trăm súng hỏa mai, hẹn cho hai ngày phải chiếm được chính lộ dẫn vào Qui Nhơn lúc ấy đă do Toàn Nhật kiểm soát.

Đội du binh Tiền Kích đóng chính doanh trong nghĩa địa trên một ngọn đồi, rồi giải từng toán năèm hai ven rừng, có khả năng luồn ra đánh sau lưng quân Lân. Nằm bên cạnh nghĩa địa là am Chúng Sinh. Am nổi tiếng là thiêng, do một bà văi chạc dưới tứ tuần giữ. Bà văi tóc để xơa, trang phục người Chàm, là một người đàn bà có nhan sắc, khi xưa cả chồng lẫn đứa con trai đều bỏ mạng lúc quân Tây Sơn hai lần vào chinh chiến ở Gia Định. Từ đó, bà nhất định không mở miệng, đến am giữ đèn hương, sống bằng của bố thí, có th́ ăn, không th́ nhịn đă đâu năm sáu năm nay. Từ khi đội du binh đến đóng, bà văi ở chái hậu, chỉ đến đêm mới ra quét dọn bàn thờ am ở mặt tiền. Mỗi lần phải xuất quân, du binh thường đến thắp hương khấn vái.

Quân do Lân chỉ huy phần lớn là người Ra-đê, rất thiện chiến trong rừng, mỗi lúc một thêm đe dọa. Số du binh bị thương phế được cơng về, để nằm la liệt cạnh am, đau đớn rên la có khi suốt đêm. Bà văi chỉ lẳng lặng ứa nước mắt, miệng lẩm nhẩm đọc kinh sám hối. Một đêm, không ai đánh mà chuông kêu. Rồi bao nhiêu cây hương đă rụi trên bàn thờ am bỗng nhiên cùng cháy lên, lửa có ngọn, thổi nhất định không tắt.

Cũng tối đó, một đội ba mươi lính Tiền Kích do chính Nhật dẫn đầu phải cấp tốc đi cứu viện. Họ xin vào am cúng vái trước khi lên đường. Nhật ngồi trên mô đất đối diện với am, lẳng lặng đợi. Trái với lệ thường, bà văi cất tiếng, giọng lanh lảnh, nghe rợn tóc gáy :

- Lần này chết bảy c̣n ba. Không đứa nào muốn sống nữa à ?

Trong am, bà văi cười ngặt nghẽo đến chẩy nước mắt, tay nắm bó hương quay ṿng ṿng, nhưng lửa châm vẫn măi không chịu tắt. Bất th́nh ĺnh, bà cởi hết quần áo, trần truồng như nhộng, kéo tay đám lính, nói như mẹ nói với con :

- Ta làm phúc cho, sống cho thỏa th́ chết mới yên ...

Trong số ba mươi người lính, đêm đó hai mươi mốt người đă làm t́nh, làm lần cuối cùng, vừa hối hả, vừa tận sức cho cùng kiệt cái sinh lực như bốc lên với khói hương mù mịt. Họ lên đường. Chỉ có chín người sống sót, cộng thêm Toàn Nhật là mười.

Mười người đến rạng sáng quay về nghĩa địa nơi đóng quân. Cạnh am, trên cây cổ thụ, một người đàn bà trần truồng thắt cổ. Bà văi đă chết, mắt mở trừng trừng, không thấy ḷng đen đâu, ḷng trắng lại phớt xanh như tráng lân tinh. Lạ một cái là bà thắt cổ chết nhưng lưỡi không thè ra. Lưỡi bà văi rụt lại, đâm sâu vào trong ruột, nên chẳng hiểu bà chết có được yên hay không ?

*

Nhật ra lệnh hạ xác bà văi xuống khi vầng dương lừ lừ dâng lên như một cái nia máu từ mặt biển tít tắp cuối chân trời. Với bà, hai mươi mốt lính Tiền Kích vừa tử trận đêm qua là những người cuối cùng chết cho cuọâc chiến nồi da xáo thịt Tây Sơn.

Quân của Nguyễn Văn Duệ từ Nghệ An về cứu Nhạc bị đánh tan tành ở Điện Bàn. Bắt được Duệ, Huệ cho voi dầy, trả cái thù Nhạc giết Hồ Đồng tháng trước. Nhạc vô vọng, vào từ đường lạy tro cốt tổ tiên, rồi lên mặt thành Qui Nhơn đứng khóc, kể lể t́nh anh em ruột thịt. Phần Huệ, đánh được Duệ nhưng tổn hại không phải là nhỏ. Mặt khác, đám tiền phong do Phan Văn Lân tiến chiếm chính lộ bị đẩy lùi, chết quá nửa, trong khi đó đội tiền kích vẫn bám rừng cố thủ, không thể quét cho sạch được.

Huệ hội tướng lại bàn. Muốn tiêu diệt Qui Nhơn, phải đối đầu với năm ngh́n lính dưới quyền Lữ, không kể đội binh ba ngh́n người c̣n giữ từ Thốc Lốc đến Chà Rang, cắt chủ lực quân Phú Xuân làm hai. Nguy hiểm hơn, thám báo về tŕnh là Nguyễn Hữu Chỉnh một mặt sai Trần Công Sán đi xứ vào đ̣i lại Nghệ An cho Lê triều, mặt khác đang thu chuông chùa, góp sắt, đồng thôi thúc việc đúc súng và bắt lính. Bắc hà như vậy đang trở thành mối lo chính, sợ chỉ một hai năm dưới tay Chỉnh là không c̣n kiềm chế nổi. Về phần Gia Định, Lữ bỏ đi, rồi sau đó Đặng Văn Chân cũng kéo quân về, nay hoàn toàn bỏ trống. Bọn tàn quân của Nguyễn Ánh đă hợp nhau tiến chiếm Vĩnh Trấn và sai người sang Xiêm đón Ánh về. Hai tầu chiến Tây dương là tầu La Dryade và Le Pandour đang lảng vảng bên bờ biển, gặp thuyền Tề Ngôi là nổ súng tấn công.

Giọng nghiêm trọng, Huệ dằn từng tiếng :

- Nếu tiến đánh, mất bao nhiêu th́ thắng ?

Ngô Văn Sở, hiện giữ chức Tư đồ, đáp :

- Nếu đánh, th́ biến Đông Định Vương thành kẻ đối đầu. Đông Vương đến nay chỉ làm áp lực để giải tỏa chiến trường, chưa khi nào t́m thế công kích quân ta. Và đánh, sẽ không thắng được bởi mất Bắc hà và Gia Định, quân ta bắt buộc phải chia sức ra thành ba mảnh.

Quay sang Danh Kỷ, Huệ hỏi :

- C̣n ḥa, ḥa thế nào ? Ông sửa soạn cho ta cái thế ḥa, nhưng kể từ nay ta không nghe lệnh của ai nữa. Để « Vua anh » một mảnh đất cũng được, nhưng tước binh quyền, không cho làm « loạn » nữa ...

Ngay hôm đó, Huệ sai Sở mang kỵ binh một mạch thẳng đến Đồng Hới, rồi hạ lệnh cho Vũ Văn Nhậm ra đóng tại Nghệ An để chặn Nguyễn Hữu Chỉnh. Sáng sau, Huệ vào bản doanh quân Lữ, theo sau là một đội quân cờ đỏ. Từ Qui Nhơn, Nhạc sai rước tro cốt của cha là Hà công lên kiệu vàng khênh đi đầu, sau lục tục đám vợ con Huệ và một đội quân cờ vàng, cùng nhau đi ra. Lữ sai đặt ba cái ghế, ḿnh ngồi giữa nhưng thấp hơn ghế hai bên dành cho Huệ và Nhạc, và trên cao là bàn thờ tổ tiên. Xin hai anh đến vái tro cốt cha, Lữ mời ngồi, tự ḿnh ra lạy mỗi người ba lạy và vái năm vái, tạ cái lỗi là không làm vừa ḷng được một ai. Huệ lên tiếng, lạnh lùng :

- « Vua anh » đă hả chưa ?

Thấy Nhạc ứa nước mắt nghẹn ngào, Huệ tiếp :

- ... Xin đừng lấy nước mắt ra làm vơ khí, và chớ đụng đến hai chữ cốt nhục. Mắt quắc lên, Huệ gằn từng tiếng - Nay tôi đă sai làm tờ ước, điều kiện để « Vua anh » vẫn cứ là « vua », Lữ vẫn là Đông Định Vương, nhưng giới địa và quyền hạn rơ ràng. Như vậy, không ai lấn ai, kẻ lo mặt nam người lo mặt bắc, nhưng giang sơn cả Đại Việt này là một, không chia cắt được.

Trần Danh Kỷ ra đệ lên tờ ḥa ước. Lữ không nh́n, hạ bút kư và đóng dấu ấn ngay. Nhạc biết thế ḿnh không cho phép mặc cả ǵ, cắn răng bắt chước Lữ. Huệ thu tờ ḥa ước, liếc qua, rồi bảo Nhạc, giọng mỉa mai :

- Hai đứa con tôi, tôi mang về Phú Xuân. « Vua anh » có xin Phạm-thị ở lại hầu hạ, nói một tiếng, tôi cho ...

Ở góc doanh, Phạm-thị bật khóc rồi cắn răng gh́m tiếng nấc. Nhạc cúi đầu không dám nh́n lên lủi thủi đi ra. Đợi cho Nhạc khuất bóng, Lữ mới nói :

- Lời đệ tŕnh với Vương huynh nhờ Kỷ nói lại là tự đáy ḷng. Nay đệ xin Vương huynh nhận lấy đất từ B́nh Thuận vào Hà Tiên, đệ không nhận tước Vương, lui xuống làm bề tôi cho Vương huynh.

Ngạc nhiên, Huệ nh́n Lữ cḥng chọc :

- Chú nói thật ? Thế quân vừa rồi chú sắp, ta muốn nuốt chú cũng hóc. Nay có tờ ước, chú « trả » ta cả miền nam là lỡm chơi à ?

Lữ cương quyết, hai tay dâng Vương ấn và binh phù, lại lạy ba lạy. Huệ chồm lên, đỡ Lữ dậy, kéo ngồi bên cạnh, miệng nói « ... để ta nghĩ đă ! ». Lừ lừ, Huệ đảo mắt nh́n quanh rồi th́nh ĺnh cất tiếng gọi Nguyễn Huy Tự. Giọng lạnh nhạt, Huệ hỏi :

- Sao ông ở lại với Đông Vương, không về với ta ?

Tự mỉm cười, nh́n Lữ. Huệ lại quát :

- Vơ Toàn Nhật đâu ?

Nhật b́nh tĩnh bước ra, vái lạy, miệng nhếch cười. Huệ nh́n cḥng chọc vào mắt Nhật, gằn :

- Phản chúa, bất trung tội phải chết ! Ta để ngươi tự xử !

Lúc đó, Chúa Út Đăng Vân đột nhiên tiến đến cạnh Nhật, run giọng nói :

- Lỗi tại tôi cũng nhiều. Giết Vơ tướng quân th́ giết cả tôi đi. Anh ba không thấy là máu đă chảy nhiều rồi sao ?

Nh́n Huệ như thách thức, Vân đằng hắng, nói trống không :

- Giết hết đi th́ làm Vua với ai ?

Không có vẻ ngạc nhiên, Huệ nh́n Chúa Út, b́nh thản bảo :

- Được, ta sẽ cho cả hai toại ư !

Th́nh ĺnh, Tự bước ra, đến trước mặt Huệ, rập đầu nói :

- Chữ trung kia cũng có năm bảy đường ! Vương công đă từng nói ḿnh là người sẽ mở ra một kỷ nguyên mới cho toàn dân Đại Việt. Trung với điều đó, là trung với Vương công, và đi thuận con đường lịch sử. Cả Tự này lẫn Vơ tướng quân đều hành xử theo chữ Trung ấy. Thế gọi là phản, không đúng. Tự này dẫu chết cũng không phục ...

Ngắt lời Tự, Lữ chen vào :

- Vương huynh ! Đệ đă dâng Vương huynh bốn trấn miền nam, nay chỉ xin tha mạng cho những người này. Họ là những kẻ đă đồng sự đồng tâm với đệ. Nếu giết, Vương huynh phải giết cả đệ mới phải ...

Huệ bỗng đứng dậy, ngước mắt lên, cười sằng sặc ôm lấy vai Lữ :

- Ta đùa, chú vẫn là Đông Định Vương. Đây, cầm lại Vương ấn và binh phù. Mang quân vào ngay Gia Định, ta để Tự và Nhật theo pḥ Vương đệ. Quay sang nh́n Chúa Út, Huệ nháy, miệng trêu - c̣n mi, chắc ta bắt mi về Phú Xuân để c̣n phụng dưỡng mạ ...

Trong khi Đăng Vân chề môi quay mặt đi, Lữ nh́n Huệ nghiêm chỉnh :

- Vương huynh rơ chí hướng đệ, nên thừa hiểu việc đệ trao binh, trao ấn là tự đáy ḷng đệ không muốn cáng đáng trọng trách. Đệ nhận là nhận tạm, để Vương huynh yên mặt bắc, rồi cùng với « Vua anh » bàn nhau, sai phái bề tôi khác thay đệ ...

Huệ ngắt lời Lữ, nh́n về phương Nam :

- Tờ ước nét mực c̣n chưa ráo, ta cứ y thế mà làm. Nay ta phái Phạm Văn Tham giúp chú việc quân, chắc chẳng có ǵ đáng lo ngại. Sau trận Rạch Gầm, bọn Xiêm không c̣n dám bén mảng. Đám Tây dương tả đạo cho đến nay chưa thấy thực lực, nên bọn thằng Chủng không hơn ǵ một bó củi khô bẻ là gẫy...

Lử nhỏ nhẹ :

- Đánh dễ, b́nh mới là vấn đề của bốn trấn nam bộ. Muốn b́nh, phải lấy nhân tâm, tạo yên ổn, cho cơm ăn áo mặc đến mọi người.

Nh́n Tự, Lữ trầm giọng nói tiếp :

- Việc này th́ phải nhờ sức thầy, xin thầy nhận cho.

*

Sau năm tháng khói lửa, Qui Nhơn bắt đầu hoàn hồn, lẳng lặng khóc những người chết, và cố chôn sống nỗi xót xa, chua cay cứ chực ứa ra để cào xé. Những người lính Tây Sơn chém giết lẫn nhau, phần lớn là họ hàng làng xóm với nhau, có khi là anh em ruột thịt, hệt như những kẻ cầm đầu họ. Ở chùa Thập Tháp, dân lập đàn giải oan, cúng liếng ba ngày ba đêm. Lời tụng kinh thỉnh thoảng điểm đôi ba tiếng chuông ngân nga bay lên với cánh chim trời, xa đi, không đậu lại như bao nhiêu oan hồn vất vưởng giữa trời và đất.

Theo Lữ, Toàn Nhật và Đăng Vân đi ṿng mé sau, vào chào Phương trượng. Thằng Thuấn cùng dăm đứa đồng lứa trong đội Tiền Kích được phép về quê trước khi đi hộ tống Đông Định Vương vào Gia Định. Thật ra, Nhật biết chúng đi t́m để chào một đám sơn nhân nửa người nửa vượn. Một lần tập vơ, bọn thằng Thuấn gặp đám sơn nhân không biết tiếng người, nhưng khá tinh ranh. Chúng bắt chước xô vào vật nhau, và dần dần, bọn thằng Thuấn cũng múa may với sơn nhân, miệng khục khăïc nhại, nô đùa ầm ĩ. Đám sơn nhân đă biết lấy vỏ cây chằng lại che phần dưới thân thể, đập đá nhóm lửa, và dùng lao để săn thú. Bản năng hiền ḥa, chúng trở thành thân thuộc với bọn thằng Thuấn, thỉnh thoảng lại mang để b́a rừng một con nai, một con hoẵng làm quà. Sống giữa thiên nhiên, sơn nhân phát huy trực giác đến độ cảm nhậy những nguy hiểm và thay đổi ngay cả một hai ngày trước. Khi bọn thằng Thuấn rời Đập Đá vào Phú Xuân với Toàn Nhật, sơn nhân cảm biết, không hẹn mà đă về gần, mũi khụt khịt như khóc, không đùa nô như mọi khi. Bọn Thuấn cũng quyến luyến, chân không nỡ rời.

Đẩy cửa, Lữ khom người lách vào, miệng kêu :

- A di dà Phật !

Có tiếng reo, và từ bồ đoàn, một người nhổm ḿnh dậy. Đó là sư cụ Từ Tâm, lông mày bạc thếch xụp xuống, móm mém cười :

- Hóa ra Vương công, bần tăng cứ thấp thỏm từ sáng. Hoàng đế đă ngự đàn hôm qua. Bần tăng có hỏi thăm, nhưng ngài chỉ lắc đầu ...

- Bạch thầy, cứ gọi là Lữ như xưa, xin thầy chớ lấy lễ nghĩa, ḷng Lữ không yên ...

- Ôi dào, Vương th́ là Vương, có sao. Cứ nghĩ Vương là khác người ta th́ mới ra chuyện. Thế, bần tăng gọi Vương bằng Lữ cho Vương yên ḷng.

Dí dỏm, sư tiếp :

- ...ư hẳn gọi Lữ bằng Vương th́ Lữ không yên ... Thế c̣n những vị nào đây, bần tăng giờ mắt kém.

Đăng Vân nhí nhảnh chào. Sư nhận ra tiếng, đủng đỉnh mắng yêu :

- Th́ ra bé út, mới năm nào Nguyễn-bà c̣n ẵm ngữa lên chùa ...

Quay sang Nhật, sư nh́n cḥng chọc, kêu lên :

- À, Vơ tướng quân đây à ? A di dà Phật, bần tăng nh́n râu ria mà cứ tưởng như tượng La Hán. Phúc đức thay, tướng quân sẽ dứt được nghiệp sát, ánh giác ngộ đă lóe lên ở con mắt thứ ba, sáng lắm ...

Nhật khom ḿnh vái ba vái, miệng nói :

- Đa tạ sư cụ !

Từ Tâm là đệ tử của Đại ḥa thượng Từ Chiếu, một trong bốn học tṛ nổi danh đạo hạnh của thiền sư Liễu Quán, người đă chấn huy ḍng Lâm Tế của phật giáo ở Đàng Trong. Liễu Quán là đệ tử truyền đăng của Nguyên Thiều, người đă sáng lập chùa Thập Tháp hơn trăm năm nay, để lại bài kệ :

Tịch tịch kính vô ảnh ( Lặng lẽ gương chẳng bóng )

Minh minh chân bất dung ( Lung linh ngọc vô h́nh )

Đường đường vật phi vật ( Sờ sờ vật chẳng vật )

Liên liên không vật không ( Trống tênh không vật không )

Từ Tâm về tu ở Thập Tháp hai mươi năm nay. Sao bài kệ rồi sai khắc lên bốn cái cột cái ở chùa chính, sư dạy đệ tử rằng thấu được lời kệ là đă trên chặng cuối thành Phật. Có kẻ hỏi sư đă đến đâu, Từ Tâm đáp : « Chữ thứ ba của câu thứ ba, cảm được bằng lư. Đến đấy, th́ tâm lại đưa về hai chữ đầu của câu thứ nhất ».

Nâng chén trà lên ngang mặt, Lữ xin phép, nhắp một ngụm rồi thưa :

- Bạch thầy, Lữ đến xin thầy vẫn một chuyện xưa, có được không ?

Từ Tâm lắc đầu :

- Xưa, bần tăng từ chối bảo Lữ rằng khó lắm, phải đợi. Nay, bần tăng thưa với Đông Định Vương rằng c̣n khó hơn gấp bội. Phật pháp đối với Vương gia đ̣i hỏi nhiều lắm. Chẳng hạn như là Vương mà giữ giới sát, th́ độ được bao nhiêu là người, cứu được bao nhiêu là mạng... Nhưng làm sao giữ được giới khi tay chỉ ra là có người theo, miệng hô là trăm kẻ làm. Đấy, khó là v́ thế ...

Hít mùi hương trầm thoang thoảng đâu đây, Lữ mỉm cười, khoan thai :

- Bạch thầy, Lữ nào muốn ở ngôi Vương, nay chỉ đợi khi xuống ...

Khoát tay, Từ Tâm chặn :

- Bỏ ngôi Vương là bỏ cái địa vị có thể độ cho tha nhân để thu về hỉ xả cho riêng ḿnh, ngài đă bỏ khỏi con đường Phật dạy, làm sao bần tăng nhận lễ qui y cho được ? Tâm Vương công mà thành, xin ngài hoằng dương pháp Phật từ chỗ ngài đứng ngài ngồi, thế là qui y Phật ...

- Xưa Đức Tất Đạt bỏ ngôi báu th́ sao ?

- Ngài bỏ ngôi để đi t́m đạo. Nay có đạo ba ngh́n năm rồi, Vương bỏ ngôi th́ đi t́m ǵ ? Đi t́m hay đi trốn ?

Lữ ngẩn người ra, không biết đối đáp ra sao. Từ Tâm lại vái, rồi thủng thỉnh :

- Mô Phật, Phật ở mọi chúng sinh. Giác ngộ sẵn trong mọi chốn.Bần tăng kể để Vương công và quí vị nghe cho vui. Tri giáo hỏi môn đệ là thiền sư Thủy Nguyệt, thân an mạng lập ở đâu. Đáp:

Trong gió lửa nổi dậy

Trên sóng nước an nhiên

Tri giáo lại tiếp : « đêm ngày ǵn giữ nó ra sao ? » Thủy Nguyệt thưa :

Chính ngọ trăng sao hiện

Nửa đêm mặt trời lên

Ngưng lại, Từ Tâm nh́n Lữ, giọng hiền dịu :

- Vương công đă hiểu chưa ?

Lữ phục xuống lạy.

Người tư lự măi là Toàn Nhật. Khi Từ Tâm đề cập đến thân mạng với Lữ, Nhật liên tưởng ngay đến cái bớt đỏ sau gáy của Thúc Khải, đứa con lưu lạc của vợ chồng Nguyễn Thiếp. Oái oăm chưa, ai sắp ai đặt ra cái thân mạng con người ? Thấy Nhật bần thần, Đăng Vân nguưt dài, cười khúc khích rồi nói khi chỉ có hai người với nhau :

- Này, nghe sư mà đi tu làm chú tiểu th́ tôi sẽ thành bà văi tôi vào tôi phá cho mà coi ...

Nhật chợt rùng ḿnh. H́nh ảnh bà văi am Chúng Sinh bỗng đâu lại hiện ra như một lời nguyền độc địa. Chàng lẩm nhẩm « Mô Phật » mà không hề hay biết.

*

Từ dinh quân nh́n xuống Cầu Sơn, vài trăm mái nhà rải rác đang mọc lên như những chóp nấm rơm lẫn vào màu cỏ xanh mơn mởn chạy cho đến cuối mắt. Nh́n Toàn Nhật, Lữ lẩm bẩm :

- Hàng dân chuyển từ Chợ Lớn về đây vẫn c̣n thưa thớt. Người Minh hương có Thiên Địa hội t́m cách bảo vệ không chịu nghe, vẫn ngấm ngầm chống lại. Kể th́ cũng dễ hiểu ...

Trước ánh mắt ḍ hỏi của Nhật, Lữ thở dài, nh́n xa xăm :

- Cách đây chưa đến năm năm, « Vua anh » vào Gia Định trả cái thù Hộ giá Phạm Ngạn bị giết, ra lệnh tàn sát tất cả người Tàu. Ở riêng phiên trấn này, có lẽ có đến bốn ngh́n người chết, cả trẻ lẫn già. V́ thế, họ thù Tây Sơn. Số c̣n sống chạy vào Hà Tiên với con cháu Mạc Thiên Tứ, trở thành hang ổ dưỡng cho Nguyễn Ánh mỗi khi cùng đường.

T́nh h́nh Gia Định sau khi Đặng văn Chân rút quân về cứu Nhạc khá rối rắm. Thái bảo Tây Sơn là Phạm văn Tham mang năm ngh́n binh vào, từng bước đẩy lui đám tướng nhà Nguyễn, nay mới yên được Trấn Định và một phần Vĩnh Trấn. Nhân thế nước trống không, Vơ Tánh kéo quân ở G̣ Công, lực lượng chẳng phải là nhỏ, nhưng không biết có phải là pḥ Ánh hay có ư đồ riêng tư. Nguyễn Huy Tự cùng Lữ t́m đám xử sĩ ở B́nh Dương, gặp Vơ Trường Toản, Trịnh Hoài Đức ...Rước được Từ Tâm từ chùa Thập Tháp ra Gia Định, Lữ cho liên lạc với thiền sư Viên Quang ở chùa Tập Phước và thiền sư Đạo Trung ở chùa Linh Sơn trên núi Điện Bà.

Giao hết việc binh cho Thái bảo Tham, Lữ thúc đẩy công việc b́nh định với Tự và Toàn Nhật. Đây là lần đầu Toàn Nhật biết rơ rằng sức mạnh không phải chỉ là sống kiếm nối chủ thể và đối tượng thành một theo phép kiếm của Mishima. B́nh định không đơn giản phân ra sống - chết, được - thua. Ngược lại chuyện dụng vơ, ở đây dụng tâm nên trong sống đă sẵn có chết, ở được mầm mống thua cũng đâm mầm, luôn luôn trong trạng thái bất nhị phân ảo diệu. Lữ sai thêu một bức trướng thêu chữ Tâm bằng chỉ vàng, đặt ngay đại sảnh, vừa tự răn ḿnh, vừa để cho người biết ḷng dạ ḿnh.

Đám xử sĩ phần lớn gốc Minh hương, cách suy nghĩ rập khuôn Chu, Tŕnh, ẩn sau chữ Trung của Nho giáo để mặc cả. Họ khéo léo nhắc đến chính danh của Chúa Nguyễn, giả đề cập đến mối lo Xiêm-quân để phô trương một đồng minh quân sự của Ánh, và thắc mắc về Vương vị đặt trên đất Gia Định sau này. Khi họ về, Tự thưa :

- Bọn họ cũng chỉ là lớp thừa kế của đám Tống Nho, nh́n xă hội bằng cái phân định sĩ, nông..., tất viện dẫn hệ luân lư xă hội cũ mà căn bản dựa vào nông nghiệp. Lại nữa, đất bốn trấn thẳng cánh c̣ bay, rút nước cho hết śnh lầy sẽ thành một vựa lúa khổng lồ, nên họ vẫn mơ màng quay về đời Nghiêu Thuấn. Hay là ta trực tiếp liên hệ với đám thương nhân ?

Thương nhân gốc Minh ở vùng Sài G̣n - Chợ Lớn thời đó đă đă vững mạnh. Thường, họ độc quyền được lúa gạo, và nhất là kiểm soát toàn bộ những thuyền buôn đến từ vùng Lưỡng Quảng, có khả năng buôn được sắt, đồng, lưu hoàng, diêm sinh để phục vụ chiến tranh. Lữ suy nghĩ, hỏi :

- Dùng họ, được. Nhưng cách nghĩ của họ liệu có khác đám xử sĩ không ?

Xoa tay vào nhau, Tự nhẩn nha đáp :

- Nếu giống như bọn « lái » ở Đàng Ngoài th́ có khác. Cơ sở của doanh thương là thuận mua, vừa bán, không ai áp đặt được ai. V́ thế, sự ư thức về tự do và quyền hạn được nâng lên so với một xă hội nông nghiệp.

Trầm ngâm một lúc, Tự tiếp :

- Ở Đàng Ngoài, các « lái » không được tham chính nên mỗi khi cần v́ loạn lạc đói kém, triều đ́nh đến trưng thu của tư hữu bằng sức mạnh. V́ không bảo đảm được quyền tư hữu, Đàng Ngoài đâm kiềm chế sự phát triển của thương nghiệp, chỉ ăn bám vào nghề nông mà vẫn không đủ v́ đất đai nay mỗi lúc một thiếu, một cằn cỗi. Ở Gia Định, t́nh thế khác. Xuất ra là gạo, nên thương nhân mua đất, khẩn hoang ở tầm cỡ lớn, và bán gạo để mua vào đồ đạc công nghệ. Thương nhân như vậy có thực lực. Ta vời vào cho họ tham chính, tức là để họ có phên rào giữ của tư riêng, tất họ sẽ theo. Họ theo ta, Ánh mất một chủ lực để nương tựa !

Đắn đo thêm vài ngày, Lữ gọi Tự, bảo :

- Thầy lo xúc tiến vời đám thương gia vào tham chính. Ta vẫn lo cái mối hận Tây Sơn v́ vụ thảm sát xưa, muốn làm sao giải hóa đi. Nay, ta xin với Ḥa thượng Từ Tâm cho lập đàn Chiêu Hồn, rồi riêng ḿnh ta xin thí phát làm đệ tử tại gia của người. Mặt khác, thầy nghĩ thêm hai điều. Một là t́m Ánh ở Xiêm La, đề nghị phong làm Nam An Vương, cùng ta giữ Gia Định và bốn trấn. Hai là thông báo tự do truyền đạo Tây dương, và miễn thuế cho tất cả tầu bè từ mọi nơi vào giao thương với Gia Định.

Vào buổi trăng tṛn tháng sáu năm đó, tất cả chùa chiền lập đàn cầu an cho chúng sinh trong ba ngày ba đêm. Tiếng chuông tiếng mơ rền vang khắp một vùng, trời nước như nối dương gian này vào thế giới bên kia bằng những âm ba của lời kinh sám hối. Trong chùa Giác Lâm, hai hàng tăng sĩ qú dọc theo chính diện, mắt nhắm, tay lần tràng, miệng tụng kinh Thủy Sám. Thiền sư Viên Chân và Đạo Trung đă đến từ hôm qua, đang cùng Từ Tâm bàn nhau hoằng pháp th́ được báo Đông Định Vương xin vào. Vui vẻ, Từ Tâm vẫy tay, nhấp nháy cặp lông mày bạc thếch, miệng bảo :

- Bần tăng biết Vương từ khi ngài mười ba tuổi. Năm mười tám, sau lần cầm ấn Tiết chế vào Gia Định cách đây mười năm, ngài có vào Thập Tháp, ư nói xin xuất gia qui y pháp. Bần tăng không cho, bắt giữ nhẹm, nhưng cách đây hai tháng, ngài lại nhắc và xin lại. Bần tăng nhủ Vương nghĩ lại, v́ Phật pháp cho một vị Vương công khác với cho một kẻ b́nh thường. Ngài lần này cương quyết lắm, và chỉ xin làm đệ tử tại gia, để ở thế Vương mà phát huy Phật pháp ... Có duyên gặp Vương hôm nay, xin hai vị chỉ điểm thêm cho.

Vừa lúc ấy, Lữ bước vào, theo sau là Toàn Nhật và Đăng Vân. Khom ḿnh vái xong, Lữ thưa với Từ Tâm :

- Bạch thầy ! Đệ tử đă trai giới cho thanh tịnh, nay xin được thí phát!

Thiền sư Viên Chân ngắt lời :

- Thưa Vương công, thế nào là trai giới ?

- Là không ăn thịt, không gần gũi nữ nhân, sáng tụng kinh Hoa Nghiêm, đêm ôn kinh Bát Nhă.

- Đó là sự trai giới của hàng dân. Trai giới của đấng Vương công phải hơn thế.

- ...

Viên Chân thong thả :

- Trai giới cho sạch, đối với Vương công, th́ phải sạch cả nơi ḿnh cai trị, nghĩa là không một người nào không ngồi đúng chỗ, không ai chịu oan khiên, đói khổ, tù đầy, ép uổng.

Lữ đập đầu vái tạ. Thiền sư Đạo Trung nh́n Lữ kêu lên :

- Được, được !

- ...

- Vậy Vương công hiểu được cái ǵ ?

-...

- Không có ǵ để được. Nên được không có, hiểu làm chi ! Đó là vô sở đắc, vô sở ngộ, hai phép tu. Với nhân duyên này, bần tăng đọc tặng Vương công bốn câu :

Ưng hữu vạn duyên hữu ( Muốn có, ǵ cũng có )

Tùng vô nhất thiết vô ( Muốn không, ǵ cũng không )

Hữu vô câu bất lập ( Có, không khi sụp xuống )

Nhật cảnh bổn đương bô ( Mặt trời lên, ánh hồng )

Thiền sư Từ Tâm vái tạ đạo hữu, rồi lẳng lặng bước ra ngoài hành lang, đi giữa hai hàng tượng La Hán vào chính điện. Lữ bước theo các vị sư, ḷng bỗng thanh thản. Qú xuống nh́n lên tượng Tam thế trên bệ cao gần giáp mái chùa, Lữ bỗng nhận ra cả quá khứ, hiện tại và vị lai đang nhập thành một thể. Tượng Văn Thù cưỡi con thanh sư tượng trưng cho trí tuệ và tượng Phổ Hiền ngồi trên con bạch tượng tượng trưng cho chân lư như di động bên cạnh tượng Đức Thế Tôn, vững chắc, hiền ḥa, nh́n xuống chúng sinh với sự độ lượng vô bờ. Lữ nhắm mắt, tai nghe tiếng Từ Tâm vẳng lại rành rọt :

- Nhập thế và xuất thế không phải là hai nẻo. Bên Nho, Đường Ngu gọi là Trung, Khổng Khâu cho là Nhất, sách Trung Dung nói là Thành. Danh từ khác, nhưng cội nguồn là một. Đó là ǵ ? Là tâm mà thôi vậy. Lấy đó mà tu thân, thân tất tu. Tề gia, gia tất tề. Trị quốc, quốc được trị. Ví như Trời nhờ Nhất mà trong, Đất nhờ Nhất mà yên, Bậc đế Vương được nhờ Tâm mà thiên hạ thái b́nh. Qui nguyên là về đó, nhưng phương tiện lại nhiều cách. Đạo của Nho gia, là pháp hữu vi, kiến lập mà không biện luận. Đạo của Phật giảng giải lẽ vô thường, biện luận mà không kiến lập. Nhưng chỉ có một, nên kiến lập hay biện luận rồi cũng quay về chữ Tâm ...

Lữ nhận ba chấm hương đốt cháy da nơi đỉnh đầu, mắt hé ra, lờ mờ thấy Nhật, thấy Tự, thấy cả đám xử sĩ được mời đến dự lễ. Mùi hương xông lên ngột ngạt, và tiếng chuông thỉnh ngân nga làm tê cứng sự thức nhận của các tế bào, xô tất cả vào một thế giới mông lung được níu giữ hững hờ giưă những làn khói nhạt trong tiếng tụng kinh gơ mơ. Chợt tất cả nḥa đi. Và bao nhiêu những khuôn mặt đau đớn, sợ hăi, oán hờn ở đâu ập đến từ tứ phía. Rồi tiếng la hét, tiếng khóc than. Tiếng voi rống. Tiếng ngựa rầm rập, ḥa vào thanh âm chói tai của đao kiếm loảng xoảng, chát chúa. Cặp mắt Huệ chợt xuất hiện, tóe lửa, đốt cháy một góc thành như hỏa hổ sáp công. Tiếng Nhạc hềnh hệch cười, nhổ bả trầu, và thét : « Cứ giết, thẳng tay mà giết ». Chung quanh Lữ, một biển máu dâng lên, mỗi lúc một cao, sắp sửa ụp xuống ăn sống nuốt tươi. Sợ quá, Lữ lẩm nhẩm « ... quan Thế Âm bồ tát, cứu khổ cứu nạn. » cho đến lúc sư Từ Tâm lay nhẹ :

- Ta ban cho thí chủ pháp danh Chính Tâm, đừng bao giờ sao lăng hoằng pháp, trả cho sạch tiền oan nghiệp chướng, để rồi thân tâm như nhất mà về với an nhiên cực lạc ...

*

Nửa tháng sau kỳ lập đàn làm lễ ở chùa Giác Lâm, Đông Định Vương ra thông lệnh tự do truyền đạo và miễn thuế cho tàu buôn vào Gia Định. Sư Viên Chân xin vào gặp, thưa :

- Vương công ! Đạo Tây dương là tả đạo, cấm thờ ông bà tổ tiên, lại cho rằng chỉ có một đấng tối cao là Thượng Đế của họ. Ngài cho họ tự do truyền đạo, là đem phá mất cương thường cả ngàn năm trước, xin Vương nghĩ lại !

Lữ chắp tay vái, rồi thận trọng nói :

- Bạch thầy, lời thầy nói quả có đúng. Cũng v́ thế, khi hàng dân thấm nhuần Phật pháp, đạo của Tây dương không xâm nhập được. Thầy xem, ở bên Xiêm, họ tự do truyền đạo nhưng có mấy ai theo ! Lư do là Phật tử được dạy dỗ bên Xiêm, không dễ ǵ lễ giáo ngoại lai xâm nhập được. Ở ta, chùa có, sư có, nhưng liệu giảng dạy Phật pháp có đến nơi đến chốn không? Có bao nhiêu chùa biến thành nơi thờ đồng thiếp, rút sâm, gieo quẻ, bói toán làm mê mị ḷng người ? Họ tự do truyền đạo, ta cũng tự do hoằng hóa Phật pháp. Vậy bạch thầy, thầy lo ǵ ? Trong mười điều cấm của họ, ta thấy ít ra là có bốn điều trong ngũ giới của nhà Phật, cấm họ là thế nào ?

Viên Chân hậm hực ra. Hôm sau, Đạo Trung vào hỏi :

- Vương công ! Đạo lớn là ǵ ?

- Là tri thức, là sự giác ngộ. Là những điều con người sắp xếp với nhau để cùng nhau giác ngộ.

- Đặt trên đài cao, ta đặt những người mang đến cho toàn chúng sinh sự hiểu biết, sự tỉnh thức ?

- Bạch thầy, đúng vậy ! Chỉ có sự giác ngộ mới mang đến được niềm an lạc. Trên cao đài là những bậc Thánh, bậc Phật. Họ để lại sự hiểu biết để độ chúng sinh !

Đạo Trung miệng niệm A di đà Phật, mắt cười với Lữ. Sư phẩy áo về núi Điện bà ở Tây Ninh, nói với lại : « ... cái pháp danh Chính Tâm đặt cho Vương công đúng là thiện duyên ! ».

Thời gian đó, Lữ đă phái sứ giả sang Xiêm cầu ḥa và liên lạc với Nguyễn Ánh. Đồng thời, Lữ cho đi t́m Thầy cai trường Liot, mời trường đạo trở lại Mạc Bắc. Việc đi sứ ai cũng biết. Phạm Văn Tham ở Ba Gịng về Gia Định xin gặp Lữ và tâu :

- Tŕnh Vương công ! Chủng tuyệt đường, quân không tướng không. Chẳng có lư ǵ phong cho hắn vương tước. Vương công làm vậy, e chẳng phải ư Thái Đức Hoàng đế, lại cũng không hợp ḷng Chính b́nh Vương !

Lữ cười, tay nâng chén rượu đưa cho Tham, nhẹ nhàng :

- Có hai khả năng. Một là Chủng nhận, về Gia Định này, tất không c̣n sợ lấy cái danh nhà Nguyễn để làm giặc, giặc tất ít đi. Hai là Chủng không nhận. Vậy nếu có chiến tranh, hắn mang trách nhiệm, không phải chúng ta. Người oán hắn sẽ có. Từ nay, bắt được bọn giặc, quan Thái bảo ra lệnh đừng giết mà thả, nói cho rơ sách an dân, b́nh thiên hạ, để nhà nhà ở bốn trấn hết chiến tranh, yên ổn mà làm ăn. Đó là thượng sách. Nếu một năm nữa mà sách lược của ta không thành, quan Thái bảo sẽ toàn quyền, cứ thẳng tay trừ cho sạch mầm họa chiến tranh !

Thái bảo Tham nghe, bụng bán tín bán nghi, lại quay về Ba Gịng, tiếp tục mở đường tiến chiếm Cầu Thơ, một cứ điểm quan trọng để kiểm soát nhánh sông Cửu Long xuôi ra biển. Nhật được lệnh của Lữ, cùng Đăng Vân giăng một mạng lưới để nghe ngóng tin tức trong hai trấn Phiên, Vĩnh. Họ kèm sát đám Thiên Địa hội, không cho lập ra những hội kín có vũ trang, và đồng thời họ phải tổ chức bảo vệ một hệ thống chùa chiền mang tên Cao Đài bắt đầu tỏa ra từ Linh Sơn, nơi thiền sư Đạo Trung trụ tŕ. Linh mục đạo Gia Tô là Lelabousse đ̣i gặp Lữ. Ông ta nói :

- Chúa của đạo chúng tôi bị người ta đặt lên Cao Đài để

thờ ở Tây Ninh. Đó là một sự xúc phạm ...

Lữ hỏi ngược :

- Thờ Chúa là xúc phạm ? Sao vậy ?

Thấy kẻ đối thoại lúng túng, Lữ giả lả :

- Nay tôi có thể làm ǵ cho thầy ?

- Cấm họ. Cấm họ không được thờ Chúa tôi !

Lữ vờ ngạc nhiên, hỏi ngược :

- Vậy là tôi cho tự do giảng đạo của Chúa các vị, rồi lại đồng thời phải cấm không cho thờ Chúa các vị ư ?

Đằng khác, về mặt các thương nhân được phong quan chức để tham chính, họ thoái thác xin đợi ít lâu. Nghi ngờ bị bẫy, họ cẩn thận đứng ngoài quan sát, đồng thời nhân thời cơ chuyển của cải tiền bạc về Vĩnh Trấn. Tự lắc đầu, nói với Lữ : « Phải chờ ! Nhân tâm không mua được trong một ngày. Họ chưa tin ta, ta càng xông vào, họ càng lùi ! Vả lại, họ cũng là một sản phẩm của xă hội nông nô. Cũng trung hiếu tiết nghĩa như đám xử sĩ v́ có chút học hành, nhưng thật ra, họ chỉ đầu môi chót lưỡi. Tin ta là họ sẽ trở cờ ngay ».

Những bước b́nh định tuy không thể tiến hành nhanh được, nhưng trên thực tế chưa có đối kháng nào đáng kể. Sự đối kháng gay gắt, như Tự dự liệu, sẽ đến từ vua Thái Đức. Trong một cách nh́n nào đó, nó cũng có thể đến từ Bắc B́nh Vương, nay đổi là Chính B́nh Vương Nguyễn Huệ. Quả nhiên, một sự kiện quan trọng xảy ra. Ở Ba Gịng, Thái bảo Phạm Văn Tham bắt giữ hai vợ chồng Hộ đốc Lư từ Qui Nhơn đi vào. Vợ Lư là thị Lộc tŕnh lên Tham một bức thư do Nhạc viết, bảo Lữ dùng mưu giết Tham đi v́ Tham kiêu hành, không c̣n nền nếp qui củ ǵ. Tham hoảng sợ, vội vàng đem ba trăm quân vào Cầu Sơn, trương cờ trắng đi vào. Lúc ấy, Lữ đang ở g̣ Mụ Lượng. Tham lên g̣ xin tương kiến, tŕnh bức thư của Nhạc cho Lữ. Lữ đọc, trầm ngâm một lúc, rồi bảo :

- Cầm thơ bảo Lữ giết Thái bảo mà lại đưa cho Thái bảo là người ta muốn Thái bảo giết Lữ đây. Ai ? Là bọn Nguyễn Ánh ? Ta nghe Chủng đă về, và sắp đổ quân vào Cần Giờ. Nhưng vợ chồng Lư là người Tây Sơn, vậy có thể là ai khác ? Quan Thái bảo nghĩ thế nào ?

- ...

- Dẫu sao, Thái bảo đă tin Lữ mà lên đây tương kiến, tránh được lầm lỡ, nghi ngờ. Đó là phúc lớn của dân, của lính. Ta định về Qui Nhơn, đích thân hỏi cho ra lẽ. Nên chăng? Một ḿnh, Thái bảo thay ta giữ biên cương có được không ?

Cúi đầu ngẫm nghĩ, Tham gật đầu, nói thẳng :

- Vương cẩn thận dẫn một ngàn binh về.

Lữ gạt đi :

- Không ! Ta chỉ mang một đám tùy tùng. Tướng quân cần binh hơn ta. Ta có đánh nhau với ai đâu !

*

Nói riêng cho Toàn Nhật biết lư do trở về Qui Nhơn, Lữ dặn giữ kín, kể cả với Đăng Vân. Lữ giao chính sự cho Tự, phao lên là vào chùa Giác Lâm tĩnh tọa dăm bữa nửa tháng, và dặn Tham mang quân về đóng chốt ở Cần Giờ.

Nhật định mang đội Tiền Kích theo hộ giá, nhưng Lữ gạt đi, sai lấy một toán nhỏ để phục dịch. Đăng Vân hí hửng xin theo, và bọn thằng Thuấn hớn hở được về quê cũ, hăng hái lên đường. Trầm ngâm nh́n mọi người, Lữ sai đính lên cờ đỏ một chữ Tâm đồ theo nét bút của sư Từ Tâm, kẻ đă làm lễ thí phát cho ḿnh. Khởi hành vào nữa đêm, đoàn người lặng lẽ từ Cầu Sơn di chuyển đến Đồng Chàm rồi ngược đường sông đi về hướng B́nh Thuận. Ở đó, Lữ truyền quan trấn biên cấp ngựa khỏe, ruổi dọc bờ biển đi ra Phú Yên. Trương cờ đỏ Tây Sơn nay có chữ Tâm, đoàn người rong ngựa chạy bên những triền cát trắng xóa dưới ánh nắng chói ḷa, áo quần phần phật căng gió nồm.

Cưỡi con Hắc Phong đi đầu cạnh Đăng Vân, ḷng Nhật êm ả một niềm vui nhẹ nhàng tựa những sợi tơ mỏng mảnh xoắn tít vào nhau. Thỉnh thoảng Vân lại cười mỉm, nh́n Nhật không nói. Ruổi rong cho đến quá ngọ, cả đám dừng ngựa khi tiếng đọc kinh của người Chàm từ xa ai oán vọng lại. Dưới chân đồi, nh́n lên là ngôi tháp bằng gạch nung sừng sững, trên cao rễ cây chằng chịt bám vào những nơi đổ vỡ, cành đâm ra chọc vào trời xanh ngăn ngắt. Đăng Vân đến bên suối rửa mặt, tinh nghịch tát nước vào người Nhật, không để ư đến Lữ đang tư lự nh́n ra rừng xanh ngun ngút. Nàng dịu dàng :

- Vơ tướng quân ! Chàng xem ... lần này về Qui Nhơn xin với Hoàng thượng cho em ... về nhà chàng.

Nhật trêu :

- Chết, công nương chớ nói thế, kẻ thuộc hạ này đâu dám vô lễ với đấng Đế Vương.

Nhớ chuyện xưa đă mỉa mai Nhật là thuộc hạ, Đăng Vân thẹn đỏ mặt, nhưng vênh váo, trề môi ra :

- Cứ một điều gọi công nương, hai điều gọi công nương. Quả là thủ phận, chắc sau thế nào cũng thành ma không vợ đấy !

Một đàn bướm trắng ngà to bằng bàn tay ở b́a rừng chập chờn bay ra, thấp thoáng bên những ghềnh đá hoa cương long lanh sắc tím đỏ. Tiếng nước ŕ rào, khoan nhặt ru ngủ, đệm vào tiếng sơn ca lanh lảnh từng chập, tấu lên một khúc nhạc của thiên nhiên cứ nửa hư nửa thực, lúc có lúc không. Bên bờ suối, bọn thằng Thuấn bảy đứa nằm lăn quay ra ngủ. Đám lính c̣n lại, kẻ nhắm mắt, người rê thuốc, hút ph́ phèo.

Đăng Vân đứng dậy, ngược ḍng suối, leo lên đồi. Nhật bước theo, tiện tay hái những bông hoa vàng mọc ven suối. Lên đến chân tháp, hai người nh́n ra xa. Ở tít tắp, thấp thoáng bóng những chiếc áo chùng trắng trên những thửa ruộng vàng tươi. Nhật đưa bó hoa dại vào tay Vân, tim bỗng đập mạnh, miệng tự nhiên ấp úng. Nàng nâng bó hoa lên môi hôn, cười nhẹ, chiếc răng khểnh lại lộ ra như sắp trêu chọc. Nhưng Vân không nói ǵ. Nh́n Vân, Nhật rơ ràng thấy ánh mắt nàng nửa khiêu khích, nửa mời mọc. Chàng đưa hai bàn tay đỡ lấy mặt Vân, cúi xuống, nhưng Vân chợt đẩy tay ra, khúc khích vừa cười vừa chạy xuống đồi, miệng nói :

- Không biết xấu, mắc cở chưa !

Mặt đỏ lên, Nhật nh́n theo Vân rồi xuống theo, thong thả một cách gượng gạo, có cảm tưởng rằng đến cây cỏ xung quanh cũng đang chế nhạo ḿnh. Chàng lẩn thẩn trách « ... thế là nàng c̣n hờ hững, a được ! » rồi hằn học « ... để xem, để xem ». Đến chân suối, bọn thằng Thuấn đă thức giấc, đang xốc súng điểu thương lên vai, sửa soạn lên đường, hồn nhiên cười nói. Lữ vẫy Nhật lại, từ tốn :

- Vơ tướng quân, ta cố đi một mạch. Chắc sáng sau th́ tới được Qui Nhơn. Cơm chiều nay xong, cho nghỉ lấy sức rồi lại đi tiếp ... Không biết làm sao mà ta nóng ruột, cứ máy mắt !

Nhật cúi đầu nhận lệnh, đáp :

- Vương công yên ḷng. Vào đây là đất Tây Sơn rồi, không có ǵ phải lo. Ở Gia Định, sắp xếp yên cả. Thái bảo lại là dũng tướng, giặc có đánh cũng chẳng thể làm ǵ nguy được ...

Đưa tay vuốt mặt, Lữ lắc đầu :

- Không. Ta không lo chuyện đó. Thế nước nay chia làm ba. Nếu Hoàng Thượng ở Qui Nhơn không thực tâm đồng ḷng th́ lực lượng Tây Sơn mất thế liền lạc tiếp ứng ỷ giốc cho nhau. Cứ thế, lâu dài sẽ dẫn đến đổ vỡ, nếu không yên được ḷng người mà chỉ chú tâm cho việc quân là chính. Bọn Nguyễn Ánh kéo quân v́ biết cái thế yếu đó, và đoán là Chính B́nh Vương phải đối phó với Chỉnh ở Bắc Hà trước.

Nhật ngẫm nghĩ :

- Hoàng Thượng sẽ nhận ra điều ấy. Vương công mang luận bàn, ngài tất hiểu ...

Phá lên cười, Lữ nh́n Nhật, cắt ngang :

- Vơ tướng quân không biết hai anh ta bằng ta. Anh hai ta thích đánh bạc, có lần đă trắng tay, bán hết ruộng đất. Anh ba ta th́ chẳng chịu nhường ai, bất kể trời, bất kể đất ...

*

Cuối giờ Dậu, đoàn người đến chân núi Chúa. Trời chạng vạng tối, gió xào xạc trong cây và những người tiều phu cuối cùng đă sách ŕu trở về làng xóm. Nh́n vầng ô chếch bóng về tây đang nằm ngả dài xuống đất, hắt ráng đỏ lên nền trời tím đậm, Lữ hạ lệnh cho nghỉ ăn cơm. Toán lính buộc ngựa, nhóm củi nấu nước, mệt mỏi tựa ḿnh vào những gốc cây, kẻ vê thuốc hút, người nhai trầu. Bọn trẻ kháo nhau là đường chỉ c̣n đi độ hai ba canh là về đến Qui Nhơn. Thằng Thuấn nhấp nhỏm, nhắc đến mẹ và đám em, để dành đâu được năm, sáu quan tiền mang về làm quà.

Cơm chưa kịp rỡ, bỗng Nhật thấy rờn rợn, mắt đảo nhanh về phía bờ rừng. Một đốm lửa lóe lên, tiếp đó là một loạt súng điểu thương vang rền th́nh ĺnh phá toạc không gian. Nhật thét :

- Nằm xuống !

Tiếng súng cứ từng loạt, hết loạt này đến loạt khác. Cách bắn này không phải là cách của bọn cướp ngày. Nhật lẩm nhẩm đếm, ước không dưới một trăm tay súng, hô :

- Quân nghe đây. Nấp kỹ. Chưa có lệnh không được bắn. Bắn theo kiểu liên hoàn, không được phí đạn !

Nhật quay nh́n, thấy Lữ nằêm sau một gốc cây bên cạnh Đăng Vân, gọi lớn :

- Vương công ! B́nh yên chứ !

Lữ ra dấu cho Nhật yên ḷng. Ép người xuống đất, Nhật trườn đi như một con trăn, chuẩn bị đội h́nh pḥng ngự. Loạt súng bất ngờ lúc đầu đă hạ mất sáu người lính, trong đó có ba đứa trẻ trong bọn thằng Thuấn. Tính nhẩm, Nhật c̣n hai mươi tay súng, đạn dược đủ để cầm cự, nhưng phá ṿng vây th́ quả là chuyện không làm được. Tiếng reo ḥ la thét, lẫn tiếng hô xung phong nổi lên. Nhật hét :

- Chờ lệnh bắn !

Đợt xung phong đầu bị đẩy lùi, nhưng Nhật mất thêm hai du binh. Sau đó, hai đợt xung phong sau bị đánh bật trở lại, dằng dai như vậy cho đến cuối giờ Hợi. Lần thứ ba, quân tấn công dùng thêm hỏa hổ. Cây rừng bốc cháy, soi sáng một khoảnh rừng, đưa đám du binh của Nhật vào thế bất lợi. Nhật ḅ về phía Lữ, nói :

- Quân Tây Sơn ! Dùng hỏa hổ chỉ có Tây Sơn !

Lữ gật đầu, cười chua chát, rồi quát :

- Ta là Đông Định Vương ! Quân binh Tây Sơn hăy ngừng bắn. Ai cho lệnh bay làm phản chúa tướng ?

Đáp lời Lữ, là một loạt tiếng súng điểu thương kèm vào một quả đại pháo nổ xoáy vỡ ḷng đất. Lữ tự hỏi : « Nhạc hay Huệ đây ? ». Huệ ư ? Huệ có thể hận ḿnh cản không cho tàn sát Qui Nhơn, giết đi để Phạm Văn Tham là tay chân Huệ chiếm lấy toàn quyền. Nhưng toàn quyền để làm chi ? Chính Lữ đă nhường cả Gia Định và bốn trấn cho Huệ rồi kia mà. Vả lại, Huệ thừa biết năm Lữ mười tám đă có ư xuất gia, khiến Huệ đă t́m mọi đường ngăn cản, thậm chí đ̣i đốt chùa Thập Tháp. Đến khi Lữ lĩnh ấn Tiết Chế trong khi Huệ chỉ là Long Nhượng tướng quân, Lữ đă trao ấn cho Huệ ngay khi đặt chân vào Gia Định lần thứ hai, có bao giờ tranh giành quyền hành với Huệ đâu.

Vậy là Nhạc ? Nhạc oán Lữ đă trái lệnh, không thành đồng minh để cùng Nhạc tiêu diệt quân Phú Xuân của Huệ. Có thể. Nhưng Lữ cũng đă cứu cho Nhạc khỏi bị đánh cho tan tác. Hay Nhạc được mật báo là Lữ có ư định phong Vương cho Nguyễn Ánh? Nhưng chính Nhạc, khi bị vây hăm, đă chẳng cho sứ giả đi t́m « ông Chủng » để giả lại cơ nghiệp nhà chúa chứ không để đất Nam hà vào tay thằng em « nghịch tặc » hay sao ? C̣n bức thư gửi Lữ, lại vào tay Tham, có phải thực sự là Nhạc viết ? ưù đồ là để hoặc trừ Tham, hoặc trừ Lữ ? Lữ chết, ắt Huệ phải giết Tham. Tham chết, ấy là khiến Lữ nghịch với Huệ. Khi ấy, Lữ phải bám vào Qui Nhơn, quyền lại về tay Nhạc?

Ba trái đại pháo lại rơi xuống trận địa, khoảng cách xạ thủ chỉ chừng trên dưới một trăm thước. Nhật không c̣n cách nào khác, giao nhiệm vụ bảo vệ Lữ cho một viên đội, rồi dẫn sáu người toán tiền kích ṿng xuống dưới, bất ngờ xông vào vùng địch t́m phá những khẫu đại pháo. Cả năm nay, Nhật mới phải dùng đến kiếm. Chàng ép người chuyền từ gốc cây này sang gốc cây kia. Mỗi lần di động là lưỡi kiếm lại lóe sáng, chàng nghe tiếng thây người đổ xuống hệt như thân những cây chuối đứt ĺa như khi chàng tập kiếm với Mishima ở Phố Hiến. Nhưng lần này, quần áo chàng đẫm máu người, mùi tanh tưởi sực lên mũi khiến chàng chỉ chực nôn mửa.

Nhật là người duy nhất về được lại trận địa ḿnh.

Lửa hỏa hổ vẫn rừng rực cháy, cành khô nổ tí tách, đóm hồng bắn lên như pháo hoa. Ḅ về, Nhật đến bên Lữ. Tay trái bị thương, tay phải ôm Đăng Vân, Lữ buồn bă :

- Xem ḱa, cái kiếp người !

Nh́n quanh, chỉ hai đứa trẻ trong đó có thằng Thuấn là sống, dăm ba người lính bị thương nằm rên khóc, c̣n viên đội bị hỏa hổ đốt cháy mặt, xương trắng vều ra, mắt lơm sâu vào bầy nhầy máu me. Lữ nói một ḿnh :

- Thoát kiếp ! Thoát cái kiếp người khốn khổ này, ai ơi !

Nhật nh́n Đăng Vân, bụng nhói đau, nhảy xổ lại. Đỡ từ tay Lữ, Nhật ôm lấy Vân đang c̣n thoi thóp, ngực áo ướt đẫm máu, môi cứ run lên bần bật, nhưng hé cười khi nhận ra Toàn Nhật. Giữa lúc tuyệt vọng đó, bỗng có tiếng khụt khịt, tiếng khục khặc, gầm rú của một loài thú, rồi tiếng người la hét từ trận địa phía địch. Thằng Thuấn đánh hơi, mặt tươi hẳn lên, tay níu lấy Nhật reo :

- Sơn nhân. Sơn nhân đến cứu ḿnh ...

Nhật không nghe thấy ǵ, ôm xiết Đăng Vân vào ḷng, nước mắt trào ra, miệng rên rỉ :

- Công nương. Công nương đừng bỏ tôi đi !

Vân hé mắt rên lên :

- Lại công nương. Gọi em bằng Vân đi !

- Em, Vân em. Đừng nói kẻo mệt ...

Vân nhếnh mép, chiếc răng khểnh lại lộ ra. Nhật gh́ chặt lấyVân, khóc rưng rức. Lữ nh́n, mắt thương hại, khe khẽ lùi ra rồi đứng dậy. Địch bị sơn nhân tấn công bất ngờ, hoảng hốt bỏ chạy, trả về núi rừng sự b́nh yên của màn đêm lại lặng lờ sau cơn lửa đạn. Nhật nghe Vân thều thào :

- Ḿnh có biết em tiếc ǵ không ?

- ...

- ... Em chỉ tiếc hôm qua ḿnh chưa kịp hôn em thôi !

Nhật âu yếm đặt môi ḿnh lên đôi môi Vân đang hé ra chờ đợi. Chung quanh, rừng vẫn bốc cháy, nhưng Nhật cảm thấy đôi môi kia cứ lạnh dần, lạnh dần, trong cơi nhân gian khốn khổ tàn rụi đi giữa một cơn băo lửa.

Lữ trầm ngâm nh́n. Đám sơn nhân đă đến gần, lại khụt khịt mũi. Thằng Thuấn đâm bổ ra, vuốt tay sơn nhân, vỗ về, miệng cũng khục khặc. Nó nh́n Nhật, miệng nói, giọng ấm ức :

- Thôi, tướng quân ở lại. Con người ác lắm! Tôi vào rừng với đám sơn nhân bạn của tôi đây !

Bất th́nh ĺnh, Lữ gỡ Vương miện trên đầu ném xuống đất, rồi cởi đai giáp, cởi bào, cởi ủng, đi đến cạnh xác viên đội chết cháy. Với tay lấy lá cờ đỏ, Lữ quấn vào hạ bộ làm khố, lẳng lặng nh́n bọn sơn nhân quây quanh Thuấn. Nhật lại nhận ra vết bớt đỏ sau gáy Lữ dưới ánh lửa. Nhật bảo :

- Vương công. Ngài không phải là Lữ mà là Thúc Khải !

Trước ánh mắt ḍ hỏi của Lữ, Nhật vắn tắt kể lại lời Đặng-bà đă nói với chàng. Lữ nghe xong, ngửng mặt nh́n mây trời, mỉm cười :

- Lữ cũng vậy mà Thúc Khải cũng thế. Ta là con Hà công hay là con Nguyễn Thiếp th́ có ǵ khác chi nhau ? Ảo cả, và cái có thật là cái khổ của kiếp phù sinh khốn nạn này !

Nói xong, Lữ rảo bước theo đám sơn nhân và thằng Thuấn đang lên dốc và dần dần khuất nẻo. Nhật nh́n theo, cho đến khi cái khố chỉ c̣n là một cái chấm đỏ, cái chấm nhỏ nhoi đánh dấu cho một trang sử vừa lật qua.

Dĩ nhiên, sử quan không ai viết về Toàn Nhật và nỗi đau ḷng của những kẻ mất chồng, mất cha, mất người yêu trong trận phục kích ở Núi Chúa. Theo sử quan Tây Sơn, « Đông Định Vương giao công việc cho Thái bảo Tham rồi về đợi mệnh Vua, chẳng may ốm mà mất ở Qui Nhơn vào tháng tám năm Đinh Mùi ». Sử quan triều Nguyễn sau này thêm thắt « Lữ nghe đại quân kéo vào Cần Giờ tháng tám, sợ chạy lên g̣ Mụ Lượng. Vua dùng kế phản gián, giả thư Nhạc dặn Lữ dùng mưu giết Tham v́ Tham kiêu hành, nhưng lại bảo thị Lộc là vợ Hộ đạo tên Lư đưa vào tay Tham. Tham mắc mưu, đem quân về th́ Lữ chạy ra Qui Nhơn, sợ mà chết» .

Nhưng lư thú hơn cả là truyện thầy giảng Labrecque. Nguyễn Ánh dặn con cháu đợi, đến đời Minh Mạng th́ triều Nguyễn mới cấm đạo Gia Tô khiến Labrecque phải trốn vào rừng vùng Tây Nguyên chịu đói khát cả tháng. Ngẫu nhiên, thầy gặp một đám sơn nhân và được mang về cứu sống. Trong hang động, Labrecque thấy sơn nhân thờ một mảnh vải màu đỏ đă chuyển sang sắc đen nâu, trên lờ mờ có nét chữ, h́nh như chữ Tâm viết theo lối cổ tự th́ phải. Sau đó, thầy lại t́m ra một chiếc nồi bằng kim loại, trong khi đó th́ sơn nhân vẫn dùng đồ đá được đẽo một cách thô sơ. Thấy liền đưa ra một luận đề về sự tiến hóa của nhân chủng, cam quyết rằng con người có thể đi lùi từ thời đồ đồng về thời đồ đá, từ thời có văn tự về thời không c̣n giữ được cả tiếng nói. Được đưa về Pháp mấy năm sau, Labrecque viết một quyển sách dày ba trăm trang về cái đề án đó và mang tŕnh Hội Truyền Giáo tại Paris vào năm 1838. Hội tịch thu cuốn sách, không hiểu v́ sao mang đốt đi cho tuyệt tích. Đó là một điều đáng phàn nàn v́ chưa chắc ǵ đề án đó đă hoàn toàn sai hẳn. Lư do là có những ngoại lệ. Dẫu ít, nhưng ngoại lệ vẫn có, đặc biệt ở trên đất Đại Việt. H́nh như đi giật lùi là cách bổ báng của thần linh không những đối với kẻ tàn bạo mà c̣n cả với những người để mặc bị bạo tàn khuất phục.