4 Cơi nổi ba đào
Bơ già khệ nệ khiêng một cành đào theo Mai đi dọc chợ Đồng Xuân, rồi tạt ngang hàng Bè. Từ đấy, đến dinh Khương Tả hầu chỉ c̣n chừng trăm thước, đường quang người, đỡ phải chen lấn. Hàng phố ai cũng tất tả chiều ba mươi, ngược xuôi, nhớn nhác, nghiêm trọng như thể để dành nụ cười cho đêm giao thừa. Trẻ con không đợi được, rủ nhau đốt pháo chuột, tiếng nổ lạch bạch đây đó làm phố xá chớm thơm mùi khói. Vào cổng, Mai vừa reo vừa tíu tít gọi. Đặng-thị chạy ra, cười hở hàm răng đen tuyền có vết bă trầu, ôm chầm lấy cô cháu họ. Nghe tiếng lao xao, Toàn Nhật từ trái nhà sau bước vào nghiêng ḿnh vái chào. Mai ngước lên nh́n. Ơ, lạ chưa, chỉ độ nửa năm xa cách mà Toàn Nhật già dặn hẳn đi, miệng tuy cười nhưng vẫn lộ ra một chút ưu tư, một chút cẩn trọng.
Hơn tháng trước, La Sơn phu tử Nguyễn Thiếp để con trai trưởng là Mạnh Thuyên về Bùi Phong báo tin cho Đặng-thị là Trọng Thức nay trắng tội. Thức lại về nấn ná dinh Khương Tả Hầu, lần lữa đến măi tháng mười mới lên t́m Toàn Nhật trên Phố Hiến.
Sau vụ án năm Canh Tư, không khí Kinh Kỳ dịu hẳn ngột ngạt. Số người văng lai thăm Phu tử ngày một đông. Có kẻ đến ngâm vịnh, biện bàn kinh sách. Có kẻ đến xin một quẻ dịch, hỏi dăm ba câu chuyện hậu vận. Có người đem chuyện chính sự ra kháo. Họ đều là đám thượng lưu ở đất Kinh Kỳ, con vua cháu chúa, và nếu không khoa bảng th́ cũng là loại quan quyền văn vơ trong Chính phủ. Phu tử tiếp mọi người, thường th́ ừ à cho qua chuyện. Riêng với một người Phu tử có lưu t́nh, là Côn quận công Trịnh Bồng. Vào cuối tháng một, đột nhiên Bồng xuống tóc đi tu, trả lại dinh thự, nghe đâu đă đi lên thọ giới ở một ngôi chùa ở miệt Hải Dương.
Mai xin vào chào Phu tử rồi xuống bếp với Đặng-thị. Nàng cười, mắt lại thỉnh thoảng nh́n lên nhà trên, mau mắn giúp bà d́ sửa soạn đồ cúng. Đến chiều, Mai mới rảnh tay, đứng trên tam cấp, uống ngụm nước vối vừa pha. Nàng hỏi chuyện Toàn Nhật trên Phố Hiến, rồi giọng vẩn vơ : « ... Anh Thức có về Kinh cùng Nhật không nhỉ ? », mắt nh́n ra cổng. Lúc ấy, mặt trời chếch xuống dăy mái nhà phía Tây, lựng lên một ráng đỏ đang chuyển dần sang mầu xám lịm. Đường vắng hẳn người đi, thỉnh thoảng mới thấy dăm ba dáng dấp hối hả như có ai đuổi. Một lát sau, đèn thắp lên, ánh vàng hắt lên vách vôi trắng những bóng người vờn xung quanh nhau như đèn kéo quân.
Cơm tối dọn ra, mọi người ăn qua loa, xong lại ai làm việc nấy. Dưới bếp, nồi bánh chưng đặt từ đầu giờ Thân sùng sục sôi, phải dập bớt củi, mở nắp nồi. Toàn Nhật rửa lại từng viên cuội trắng, tṛn trĩnh, trông giống hệt như những viên kẹo bột. Nồi mạnh nha đă bắc khỏi bếp. Khi đă nguội hẳn, Đặng-thị bỏ từng viên cuội vào nồi, khéo léo gắp ra để trên một chiếc mâm đồng có phủ lá chuối. Mâm kẹo để tiếp khách uống trà trong ba ngày Tết được xếp lên theo kiểu ḥn núi non bộ, cheo veo tưởng như sắp đổ, nhưng thật ra mật dính chắc vào nhau, khó suy xuyển.
Mai vẫn ngóng về phía cổng, dáng băn khoăn lộ ra ngoài. Trong góc bếp, nàng lắng tai nghe từng tiếng động, thấp thỏm đợi một tiếng chân, thót người lại mỗi khi nghe tiếng chó sủa. Lấy tay dụi mắt cay xè v́ khói bếp, Mai bâng quơ, nhắm hai hàng mi lại, h́nh dung cho rơ khuôn mặt một người chắc là sắép về. Gần giao thừa rồi c̣n ǵ. Pháo lại đ́ đùng như thúc giục. Phu tử hết đứng lại ngồi, sốt ruột : «. .. chỉ chờ có nó nữa là đủ mặt Tết này ! ». Nói xong, Phu tử quàng chiếc khăn quấn cổ, bước ra vườn, đi về phía cổng.
Đêm ba mươi tối như mực. Đặng-thị đă sắp xong mâm cúng. Mai lại nhắm mắt, nhớ lại buổi đến thăm Thức trong ngục. A, cái con người kỳ lạ, mồm sưng vù mà vẫn toác ra cười khi nghe nói đến hai chữ số mệnh. Mai kéo thời gian ngược lại bằng cái trí nhớ mỏng mảnh căng ra đằng sau như tơ vương vào thuở ban đầu. A, cái thuở đến khó quên, dẫu là cho một người vô tâm nhất.
*
Nửa năm trước, khi chân ướt chân ráo đến Thăng Long, người đầu tiên đếùn thăm thầy tṛ Phu tử là Nguyễn Du. Hỏi thăm được nơi phu tử tạm trú, Du vội vă tới ngay. Đó là một thiếu niên mảnh khảnh, lưng hơi gù, miệng trễ, mũi cao, da trắng như da con gái. Tính dí dỏm, khi nói giọng Du có chút ngân nga, miệng tươi, nhưng cặp mắt sâu thăm thẳm thoáng có cái ǵ xa xăm vời vợi. Mừng ra mặt, Du nắm tay Thức và Nhật, rồi xin phép vào chào Phu tử. Khi ra, Du bảo :
- Thầy chỉ nói có một câu, đố các anh biết là ǵ, nói được th́ đệ xin đăi các anh một bữa tối ở đất kinh kỳ hoa lệ này.
Du bắt chước Nhật và Thức, quen mồm gọi Phu tử là thầy, mặc dầu ḿnh là con của Nguyễn Nghiễm, thầy Phu tử, và cùng vai vế với Khản, người bạn đồng môn nhưng kém Phu tử trên chục tuổi. Nhật và Thức chịu, Du nhanh nhẩu :
- Đệ giúp hai người anh văn hay chữ tốt nhé! Câu này là của Hàn Dũ.
- ...
- Chịu chưa ?
- ...
- Bất b́nh tắc minh. Phải chăng ḷng không đặng, ắt sẽ thành lời !
Thức vui vui :
- Thôi, thế th́ ta đăi bữa tối này vậy.
Du giẫy lên :
- Đùa à, anh thầy đồ «Nôm na là cha mách qué » kiết xác, túi có bao nhiêu mà ngông nghênh được. Đây là phần đệ ...
Nói chưa dứt lời th́ có tiếng gọi từ gian ngoài. Ba người ra, một người con gái nhỏ nhắn vội cúi chào. Du vui vẻ kêu : «A, th́ ra chị Mai ».
Đặng Thị Mai ngước lên, đôi mắt lấp lánh mầu hạt dẻ. Mai không cao lắm, ḿnh dây, mặc một chiếc áo cánh gà màu ngà có quấn dây lưng tím nhạt, tóc vấn khăn nhung màu đỏ gụ. Nàng hé miệng cười e lệ, hàm răng hạt huyền đen nhay nháy làm tăng sắc hồng tự nhiên của cặp môi căng mọng. Du giới thiệu, rồi trêu :
- Hai ông anh tôi chê gái Nghệ quê mùa, rắp tâm làm rể đất kinh kỳ này đấy.
Mai cúi mặt thẹn tḥ rồi xin vào chào Phu tử. Gia đ́nh nàng gốc từ Thanh Hóa đă phiêu dạt vào Phù Đổng từ hai đời trước. Nàng là em út của Đặng Thị Huệ, vốn họ hàng xa với Đặng thị, vợ phu tử . Huệä hiện là sủng phi của chúa. Ngược hẳn lại với người chị luôn đem cân sắc đẹp và sự khôn ngoan bằng vàng ṛng, Mai chỉ mê sách vở, thơ văn. Học chữ với phụ thân, rồi sau, nàng lại được Thụy Liên, cháu ruột của Hồng Hà nữ sĩ Đoàn thị Điểm, trau dồi thêm cho nên Mai nắm bắt được cách cảm nhận văn chương khá tinh tế. Khách thơ ở Thăng Long mỗi khi gặp nàng thường ít dám ngông nghênh, một phần v́ nhan sắc nàng, một phần v́ tài nàng.
Thụy Liên đeo đuổi chí của Đoàn phu nhân, nhất định không chịu hé mắt xanh tính chuyện chồng con, đến ở với bà cô mấy năm trời. Ban ngày Liên giúp Đoàn phu nhân chấm văn điểm sách với đám học tṛ, tối đến hai cô cháu lại cùng nhau ngâm vịnh. Cũng như Đoàn phu nhân, Thụy Liên coi trọng chữ Nôm, đến nay lại hết ḷng gửi gắm Mai tiếp tục con đường ấy. V́ thế nên tuy mới gặp, Mai đă biết tiếng Trọng Thức từ dăm năm nay. Dịp hội ngộ này, nàng đă sắm sửa thức ăn mang lên, nên cái dự định đi ăn tối của Du phải tạm gác lại.
Sùau bữa chiều, mọi người rủ nhau ra Khiêm Các. Vào cuối giờ Dậu, trăng lên trong màn sương tím bạc. Lạ thay, trăng lên từ ven hồ Trúc Bạch, lừ lừ đỏ tía, vụt lên trời nhanh đến độ chỉ một khắc sau đă đậu ngay đầu ngọn trúc. Nếu chẳng biết giờ giấc, trăng lên nhưng nh́n ngỡ như lại là mặt trời đang xuống. Phu tử tay gơ nhẹ vào phiến đá, miệng ngâm nga se sẽ :
Nguyêt lạc ô đề sương măn thiên
Giang phong ngư hỏa đối sầu miên
Cô Tô thành ngoại Hàn San tự
Dạ bán chung thanh đáo khách thuyền
Mọi người lắng hồn trong khói sương, ngây người trước cảnh thần tiên, im lặng đắm ḿnh vào không khí huyền ảo tưởng như sắp loăng ra những giấc mơ vô chung vô thủy. Du trầm ngâm rồi nói :
- Chị Mai, thơ hay thế chắc chị đă dịch ra Nôm rồi nhỉ ? Mời chị đọc hầu thầy.
Mai e thẹn, li nhí chối từ. Phải Phu tử giục đến lần thứ hai th́ Mai mới nhỏ nhẹ :
- Xin thúc phụ cho con phép...
Đợi Phu tử gật đầu, Mai nhẹ nhàng cấùt tiếng ngâm :
Trăng lặn, quạ kêu, sương giăng trời
Đèn chài le lói nỗi khôn nguôi
Thành cao bóng đổ chùa hiu quạnh
Nửa đêm văng vẳng tiếng chuông rơi .
Thức lắng tai nghe tiếng ngâm thơ da diết, hồn bay lạc vào vùng sương tím bạc đang ngày càng dày đặc. Phu tử vỗ nhẹ vào tay Mai, ư khen ngợi. Nhật cất tiếng :
- Hay, hay lắm. Nhưng Nhật hỏi chị Cô Tô đâu, Hàn San đâu ?
Mai ngước mắt lên, dịu dàng :
- Không cần ! Người ḿnh đâu ai biếât Cô Tô với Hàn San
Nàng nh́n về phía Thức, cúi xuống tiếp :
-... Nếu lập lại bằng Hán tự những địa danh xa lạ bên Trung Quốc, hay là dùng điển tích nhà Chu, nhà Tấn th́ chỉ tạo thêm mối lệ thuộc.
Quay sang Phu tử, nàng cúi đầu như nói riêng :
- ...thế chẳng hơn ǵ, và nhất là không tạo được sự độc lập tinh thần của ḍng Nôm ta.
Ngửng lên, Mai bắt gặp Thức nh́n lại ḿnh. Cặp mắt ấy nóng bỏng, cháy lên rừng rực đam mê, nhưng vẫn giữ được một sự tŕu mến lẫn kính trọng. Suốt đời, Mai không bao giờ có thể quên được cặp mắt ấy...
Bỗng một tiếng pháo đùng ở đâu nổ choáng tai làm Mai choàng dậy. Đặng-thị tươi cười: «Năm mới rồi... ». Tiếp đấy, không biết cơ man nào là tiếng pháo. Xa xa, pháo thăng thiên bay lên trời, vỡ thành những chùm hoa lóng lánh ụp xuống nhân gian, đánh mốc thời gian cḥng chành trên một sợi giây không ai biết đầu, không ai biết đuôi, và có lẽ chẳng ǵ buộc lại được.
*
Khi dâng tư dinh của ḿnh cho thế tử Trịnh Cán lúc c̣n miệng sữa, Hoàng Tế Lư chỉ nói với một ḿnh Đặng Thị Huệ về con đường hầm chạy từ dinh ra cửa Bắc. Lách qua phía vườn Bích Câu, đường hầm ngược lên phía Tây, nắp hầm ngụy trang bằng một ngôi mộ trông tầm thường trong khu nghĩa trang nằm cạnh bến Tây Long. Huệ thường ở sát bên Cán để trông nom, v́ năm lên ba là Cán bắt đầu oặt oẹo liên miên, thuốc men hàng tháng, lắm khi tưởng đă nguy. Có kẻ vu là Dương Ngọc Hoan, mẹ của Trịnh Tông, đă yểm bùa nơi mộ phần nhà Chúa ḥng triệt thứ tôn trưởng, nên Cán mới bệnh hoạn đến độ vậy. Huệ vào khóc với Trịnh Sâm, đập đầu xuống thềm, xin chúa tra xét phần mộ. Việc đó là việc cấm kỵ v́ đụng đến vong linh của tổ tiên nên Sâm gạt đi. Từ ngày Tông định làm phản và bị truất xuống làm ¨con út ¨, Huệ lại xin Chúa nghĩ lại, Sâm vẫn không chịu. Để bù trừ, Sâm đành bằng ḷng định ngày làm lễ thành hôn cho đứa con gái yêu là Ngọc Lan với Đặng Mậu Lân, em Huệ, kẻ dân Kinh Kỳ th́ thầm to nhỏ gọi là ¨ hung thần mắt cú ¨.
Huệ bàn với Tế Lư, vẫn khăng khăng là Cán bị bùa yểm, bảo Lư t́m ra cách xem có ǵ lạ ở phần chân của ngôi mả Trịnh Doanh, cha của Trịnh Sâm. Lư không tin, cực chẳng đă, lấy cớ sang sửa phần mộ nhân ngày Tết, đích thân đến đào trộm mả và hứa sẽ kể rơ ngọn ngành cho Huệ.
Tối hôm đă hẹn trước, Lư vào nghĩa trang cạnh bến Tây Long, theo đường hầm bí mật lẻn vào dinh Trịnh Cán. Con đường này, Lư đă nhiều lần qua lại và bố trí sẵn cả chỗ ăn chỗ nằm, pḥng làm nơi ẩn khi có biến. Qua cái ngách cửa, bất ngờ một bàn tay chặn Lư lại. Lư cau mặt, nhưng mặc cho bàn tay đó luồn xuống đai quần giật mạnh. Mùi hương nhài sực vào mũi Lư. Tiếng Huệ nói: « Há mồm ! » rồi tay tḥ ra cậy miệng Lư. Lư nuốt một ngụm thuốc, vị ngọt, nhưng hơi cay xông lên, mặt nóng dần. Lư túm lấy bàn tay đang lần xuống đùi ḿnh kéo mạnh, rồi ôm xốc người Huệ lên. Mái tóc Huệ đen biếc xơa tung ra rồi xổ xuống tựa một đàn rắn lục. Huệ trườn ḿnh lên hai chân kẹp vào mông Lư, hai tay nắm tóc, lưỡi lè ra cắn vành tai Lư, miệng rên rỉ, thúc giục. Thuốc ngấm. Lư gào lên. Huệ lắc người như con thoi, bàn tay t́ cứng lấy hai vai Lư, móng sắc bấm vào làm máu Lư ứa ra, rỉ xuống. Lư xoay người áp Huệ vào bức vách, hai tay nắm cứng lấy bắp đùi Huệ nhấc lên, rồi thúc hạ bộ vào, táo tợn, ĺ lợm. Cứ thế. Hai sinh vật ấy hào hển quấn lấy nhau, cắn rứt nhau, kêu van nhau rồi cuối cùng buông nhau ra, đẩy nhau nằm vật xuống, mồ hôi nhễ nhại.
Lúc trống canh hai điểm, Huệ tỉnh dậy, lay Lư : « Này, việc thế nào ? ». Lư đáp :
- Đào chân mả, quan sát kỹ nhưng không thấy ǵ ! Duy có một điều ...
- ...
- Lúc lấp lại mả, tôi bỗng thấy một con rết vàng dài bằng cái đũa. Nó nhẩy lên quần, rồi leo vào áo, tôi phủi không được. Nó lên đến cổ, rồi thoắt một cái, không biết biến đi đâu mất ...
- Chắc là nó rơi xuống đất, lủi vào cỏ ...
- ...
- Nếu màu vàng th́ chắc là điềm lành, màu vàng là màu đế vương. Con ông chứ c̣n ai ! Cán làm vua th́ đúng là ứng vào tên tục ông là Hoàng Đăng Bảo. Có đổi ra Tế Lư lúc ấy cũng chẳng được ! Hừm !
Huệ tư thông với Lư từ khi Lư c̣n ở trấn Nghệ. Rồi mỗi lần Lư về Kinh, họ lén lút gặp nhau, Trịnh Sâm không mảy may ngờ vực. Gần gũi Sâm trên ba năm, Huệ vẫn chẳng thai nghén ǵ. Ngẫm lại, hơn chục năm qua Sâm đă ăn nằm với cả tá bà phi, nhưng kể từ ngày đẻ công chúa Ngọc Lan, chẳng một ai thụ thai. Huệ tính toán, giả giận Sâm cả tháng dịp Lư về, tắt kinh mới lại làm lành, rồi báo Sâm tin vui. Khi Cán đẻ ra, Sâm vẫn nghĩ là đẻ non, lại càng yêu càng quí.
Lư cười nhẹ, xoay người lại nh́n Huệ, nói :
- Phế Tông, Cán chỉ thành Chúa thôi. Vua thế nào được !
Huệ cười khanh khách :
- Quan cách nhà các ông lắm chuyện lắm, c̣n quá đàn bà ! Trịnh Sâm muốn soán, sợ dị nghị, gặp Nguyễn Thiếp bàn ra là thôi ... C̣n ông vua « hề » Hiển Tông kia th́ lẩm cẩm rồi. Duy có một điều là tôi c̣n ngại : Hắn chết, rồi Thái tử Lê Duy Cẩn mà kế v́ ngôi vua th́ không thuận lợi cho Cán... Thằng Cẩn gần gũi con Hoan mẹ thằng Tông, không thể tin nó được.
Xưa nay Vua Hiển Tông thấy ḿnh không làm ǵ nổi Sâm đành nhịn nhục, suốt ngày viết kịch diễn tuồng. Giả như không ngó ngàng đến thế sự, Vua nói ra miệng : « Việc thiên hạ nhà Chúa lo mà nhà Vua hưởng, có chi phải phàn nàn ! Tôi sướng, Chúa khổ, vậy mà tôi không biết ơn th́ đáng chê đáng cười thật ». Mỗi lần kẻ ăn người ở hậm hực, Vua gạt phăng đi không nghe. Ngay việc chọn Cẩn làm Thái tử, và việc giam nhốt tự tôn là Duy Kỳ từ thuở tấm bé đến nay đă mười lăm năm, Vua để mặc Sâm muốn làm ǵ th́ làm, chẳng dám hé lời.
Huệ xoay người lại, nh́n vào mắt Lư, nhếch miệng :
- Thằng Cẩn lên làm Vua, chắc không lâu được. Nó đù đờ, bất nhất. Cứ để nó kế vị, đợi ít lâu cho đến lúc Cán thành niên, rồi bắt nó thoái vị. Lúc ấy Chúa thành Vua là lẽ đương nhiên. Tách thằng Cẩn ra khỏi đám mẹ con thằng Tông, tôi đă có cách
- ...
- Tôi đem gả con Mai, em tôi cho nó. Vợ thằng Cẩn vừa xấu vừa độn, chẳng làm vợ cả được ...
Lư nghe Huệ tính toán giản đơn, nhưng táo tợn, luồn lách, mặc nhiên không thèm để ư đến đám quan lại trong triều. Hỏi, Huệ thản nhiên :
- Chúng nó là bọn vừa tham vừa hèn, lại vừa ngu. Thả cho chúng tí quyền, tí danh là đủ. Chúng không đáng ta cho một đồng kẽm. C̣n ông, ông ở đấy th́ chúng làm ǵ được ? Con ông làm vua, ông cũng phải lo một tí chứ ! Đấy là cái số ông, không làm Vua th́ làm bố Vua - Huệ cười, tay lại vắt sang đùi Lư, lơi lả - không muốn à ?
Lư tự nhiên thấy ngứa ở cổ, khục khặc ho. Ngồi lên, Lư thấy mắt tối lại, khạc ra. Đó có phải là một con rết vàng ? Nó nhanh như cắt, thoắt một cái là biến mất. Lư hỏi Huệ có thấy con rết không ? Huệ kéo Lư đè lên trên người ḿnh, dạng chân, mồm bảo :
- ... chỉ tin nhảm, sao đỗ đến ông cống mà c̣n dị đoan vậy hả ?
*
Không về kịp cúng tất niên như đă hẹn măi đến mồng ba Tết Thức mới về đến Kinh. Việc di giáo hữu từ Phố Hiến về Đa Phạn y theo lệnh của Chúa Tĩnh đô Vương trở nên phức tạp. Giúp giáo sĩ Charles-Antoine Sieyès giao dịch với quan lại sở tại và đám chức sắc người lương tại địa phương, Thức thấy trước mắt một điều : sự mâu thuẫn lương-giáo trầm trọng đến độ đang biến thành những nứt rạn khó hàn gắn được. Mang đất của người lương chia cho người giáo, lại không đền bù ǵ cho tương ứng, đám quan lại đă đẩy người lương vào thế bạo động. Người lương hợp thành từng đoàn, mang giáo mác gậy gộc vây chặt đám giáo hữu khiến họ tiến không được mà thoái cũng không xong. Charles-Antoine mặt mũi tái ngắt, đưa sắc chỉ của Tĩnh Vương ra, ngón tay chỉ vào khoảng đất được vạch trên địa đồ nơi giáo hữu được phép định cư cho quan Cơ xem. Viên vơ quan này mang một đội lính bàng quang nh́n diễn biến, thản nhiên nhổ bă trầu rồi bảo Thức là không biết ǵ và chẳng có lệnh trên nào đưa xuống. Cứ thế, giằng co cả tuần, đàn bà trẻ con chịu cảnh màn trời chiếu đất, nhao nhao kêu khóc. Gọâp vàng lại đút lót, quan Cơ mới mở đường, lùa giáo hữu vào một khu đất lầy nước mặn. Giáo hữu cắn răng, kêu lên quan Huyệân, rồi cũng chuẩn bị dao gậy. Thức vào hầu quan, lo lắng : «.. từ Phố Hiến lên đây, ít ra là khoảng trên một ngàn đinh. C̣n giáo hữu ở Đàng Ngoài hiện có đến trên hai mươi vạn, cứ thế này là sẽ nội chiến trên toàn lănh thổ ». Quan cười khềnh khệch : « ... thầy rỗi hơi, lo chuyện đâu đâu. Ai chết mặc ai, cái thân thày, thày lo. Chuyện thiên hạ xá ǵ ! Thôi, về Kinh đi, ở lại khéo chết chẹt đấy ! ». Viễn tượng một cuộc nội chiến giữa những kẻ khốn cùng tranh nhau chút đất đai khô cằn để có cái mà ăn khiến Thức rùng ḿnh. Chàng ở lại Đa Phạn cho đến khi tạm ổn định được đời sống của giáo hữu rồi mới lên đường.
Dăm bữa rồi, cứ sáng ra là người đó dựa ḿnh vào thân cây hoa sữa, nón mê kéo sụp xuống mũi, ngồi đọc sách. Gia nhân mở cổng dinh Khương Tả hầu ra hỏi, người đó chỉ lắc đầu. Có kẻ hầm hè đ̣i đánh, người đó ngước lên, mắt sắc như dao, cḥm râu quanh mép đă ngả mầu muối tiêu, hất hàm : « Ngoài cổng dinh đất là của thiên hạ, vào hỏi chủ ngươi xem có phải không ? », rồi lại điềm nhiên cúi xuống đọc sách. Gia nhân vào kể lại, Trọng Thức bước ra sân nh́n.
Đẩy cánh cổng, Thức thủng thỉnh bước về phía cây hoa sữa. Người ngồi gốc cây giở nón, ghé mắt nh́n, rồi lại cúi xuống nói trống không: «Tôi xin được yết kiến La Sơn Phu tử ». Thức từ tốn báo là thầy ḿnh đă về Bùi Phong từ tuần trước. Người ấy lại ồ một tiếng, thở dài, rồi lại giở nón ngước mắt hỏi : « ... dám hỏi, huynh đài tên họ là Vơ Toàn Nhật ? », giọng trọ trẹ miền Hoan Châu. Thức lắc đầu, tự giới thiệu. Người ấy xưng tên là Trần Danh Kỷ, hiệu là Tiệp Dư, vốn có giao t́nh với Koji Mishima, người trên Phố Hiến đại diện cho Nhật Bản thương cục.
Trưa hôm ấy, khi Toàn Nhật về th́ Thức đang ngồi tṛ chuyện với Kỷ. Kỷ đứng dậy, ṿng tay chào. Toàn Nhật mới nhận chức Chưởng Cơ của đội Trung Kính, có trách nhiệm lo an ninh và bảo vệ toàn bộ dinh thự trong phủ Chúa và dinh các đại thần trong Chính-phủ. Kỷ tỏ vẻ ngạc nghiên :
- Huynh đài có cơ duyên đấy, có phải ai cũng có cái trách nhiệm ấy đâu. Quan Chánh dường tin người là phải có cơ sở. Thế c̣n Phu tử, ngài thuận ḷng cho học tṛ nhận quan nhưng chính ḿnh th́ lại lánh xa hoạn lộ, cũng là điều lạ ...
Toàn Nhật mỉm cười :
- Thầy tôi không o ép ǵ ai cả, chỉ nói “thuận thiên hành đạo”.
- Việc Phu tử nhất quyết không tán thành việc soán ngôi nhà Lê đă đồn đăi đến Đàng Trong, ai cũng tâm phục.
Tay chỉ Thức, Kỷ cười :
- Chỉ thiếu một chút là cái đầu huynh đài đây suưt rơi trong vụ án năm Canh Tư !
Kỷ thân mật kể chuyện Đàng Trong cho Thức và Nhật , và nhất là t́nh bạn với Mishima suốt mấy năm qua. Cơm nước xong, Kỷ xin phép ra về. Khi Nhật tiễn ra cổng, Kỷ quay lại, bất ngờ hỏi :
- Quyển sách ấy của Mishima, huynh đă tŕnh lên quan Chánh dường chưa ?
Nhật ngẩn người, chưa nghĩ ra, hỏi lại : « Sách nào ? » th́ Kỷ đă chỉ vào những cành mai c̣n vàng hoa, nói lấp chuyện :
- Không, chẳng có ǵ quan trọng ! Toàn huynh xem, mai c̣n vàng thế này th́ chắc năm nay mùa xuân dài hơn thường lệ, và hẳn không phải lo hạn hán.
Nh́n bóng Kỷ khuất sau lối ngơ hai bên trồng trúc bạch, câu hỏi « sách nào » văng vẳng. Toàn Nhật thầm nghĩ, chẳng hiểu có phải là cuốn « Luyện kim yếu pháp » không ? Nếu thế, Kỷ là ai ? Một người gốc châu Hoan, đỗ hương cống năm Canh Dần, xử mà không xuất hơn chục năm nay, rày đó mai đây, kết bạn với cả những ngoại kiều như Mishima ? Nhưng cũng có thể là một quyển sách khác, chẳng hạn như cuốn « Chuyện các nước phương Tây » (Seiiku Monogatari ) mà Mishima vẫn để gối đầu giường. Toàn Nhật ngẫm nghĩ rồi lắc đầu, bật cười, tự nói cho ḿnh nghe « Cái bệnh ngờ vực ở đất Kinh Kỳ này lây thế mà nhanh thực ».
*
Đặng Thị Huệ vồn vă nắm tay em kéo ngồi xuống chiếc sập gụ lên màu đen tuyền bóng lên như thoa mỡ. Nàng đưa tay vuốt lại vài sợi tóc vấn vội c̣n x̣a trên thái dương Mai, miệng tươi tắn :
- Chị có một tin vui báo em. Này Mai ạ, Thái tử Cẩn nhờ người dạm hỏi em về Đông cung làm Đệ Nhất thứ phi. Việc cưới phải làm gấp, v́ nay Đức Vua chừng yếu lắm, chẳng biết lúc nào ... Chị tính là sau lễ tơ hồng cho Mậu Lân, chị mới có thể lo đến phần em ...
Mai bàng hoàng, tai ù lên, nghe Huệ nói như vẳng đến từ một cơn mơ. Cùng cha nhưng là con bà lẽ, thuở tấm bé Mai phải gọi mẹ ḿnh là «chị » cho đến khi mẹ mất. Ngày xưa, khi mẹ «cả» lấy vợ cho cha, mẹ hằn học: « tuổi tao hết vui hết thú, lấy người về hầu ông ấy, đỡ nhọc đỡ vướng ». Bà lẽ, lúc ấy mới mười sáu, là một cô bé c̣n ngây thơ. Sau lễ tơ hồng, cô bé mặt xanh lớt, nhịn ăn cả tuần lễ, cứ nghe tiếng chân ban đêm là dúm người lại. Hai năm sau, Mai ra đời. Mẹ «cả» ngắm Mai, rồi khinh khỉnh nói : «... đúng là cha già con cọc ! ».
Năm Mai lên tám, «chị » bỏ Mai đi, thở hắt ra, miệng rên : « Tội nghiệp con mẹ một ḿnh ! » rồi nấc lên, đầu ngoẹo xuống, tay vẫn nắm cứng lấy Mai, phải hai người mới gỡ ra được. Mẹ «cả» bảo Huệ, lúc ấy tuổi xấp xỉ tuổi «chị » đẻ ra Mai, giọng sa sả: «Từ nay mày lo cho con ranh này !».
Vài tháng sau, mẹ «cả» đau yếu, cả ngày nằm một chỗ, nhưng vẫn tỉnh táo. Mẹ bảo: «... Con Huệ, tao đă lo cho mày vào hầu hạ Chúa trước khi tao chầu trời, chậm th́ lại kẹt cái tang mẹ. Sau này, mày lo cất nhắc thằng Lân, nó chữ nghĩa không có, chỉ suốt ngày lêu lổng ». Mấy ngày sau, mẹ gọi Huệ và Lân vào pḥng, đuổi cha ra, rồi dằn từng tiếng: «Tao sắp đi về với ông bà. Vốn liếng nhà chẳng được là bao. Cha chúng bay là thứ vô công, chỉ lăng nhăng hết ngâm lại vịnh. Nh́n ngang, cũng chẳng bằng ai, nh́n lên th́ thấy ai cũng hơn, nên chỉ biết gục mặt nh́n xuống, miệng nói nhân, nói nghĩa, không màng công danh tự lừa dối ḿnh. Hai chúng mày chẳng nhờ vả ǵ được cha đâu...Nhớ đây, mẹ dặn : đời chúng mày, phải làm thế nào để chẳng phải qú gối trông lên một ai. Muốn thế, phải có tiền. Muốn có tiền, phải có quyền. Muốn có quyền th́ đừng lấy chuyện nhân nghĩa tầm phào làm mốc. Cái mốc khiến được thiên hạ là lợi, là tiền.Tiền à, là Tiên là Phật, là ngọc là ngà, là cái đà của danh vọng, là cái lọng của nịnh thần, là cán cân của công lư... ». Mẹ «cả» ngưng nói, rồi thều thào: « sáng mai, con Huệ vào phủ Chúa, nhớ lời mẹ ».
Mẹ «cả» đi ngay tối hôm đó, nhưng chỉ báo tang ba ngày sau, đợi Huệ vào phủ Chúa xung thị nữ trước đă. Huệ làm vẻ không hay biết ǵ. Ngày đi chôn mẹ «cả» chỉ có cha, Lân và Mai. Từ đấy, gia cảnh túng quẫn, đồng ra đồng vào là nhờ tay Huệ. Cha tuổi cao, chỉ quanh quẩn với Mai, dạy Mai ngâm vịnh, và phàn nàn Lân là loài nghịch tử, họ Đặng đến đây coi như tuyệt tự. C̣n Lân th́ kéo bè kéo đảng rủ nhau lấy tiền xâu ở chợ hàng Da, hung bạo đến độ nổi tiếng một vùng. Ít lâu sau, Huệ không những chinh phục Trịnh Sâm mà c̣n cả đám quan thị phục dịch trong phủ. Đến lúc ai muốn ǵ, cứ nói với Huệ là Sâm cho toại ư, người đời gọi Huệ là bà Chúa Chè.
Nh́n Mai, th́nh ĺnh Huệ lên tiếng:
- Em nghĩ thế nào ?
Mai ngước nh́n Huệ, cắn môi ngập ngừng :
- Chị để em nghĩ, việc một đời ...
Huệ ngắt lời :
- Bà Thái phi đau yếu, bệnh tật, lại đứng tuổi rồi. Sau, là em. Đức Vua chắc sống cũng chẳng c̣n lâu. Như vậy, chị độ là em sẽ thành hoàng hậu nhà Lê, làm vang danh cho họ Đặng, chắc cha cũng mỉm cười nơi chín suối...
Ngẫm nghĩ một lát, Huệ nói tiếp, giọng đanh lại :
- Không phải ai cũng được như chị em ḿnh. Chị cũng biết là em có t́nh ư với một anh thầy đồ xứ Nghệ. Thái tử Cẩn già nua, nên em cũng đừng phí độ xuân xanh của ḿnh. Quan Chánh dường có ư xếp việc cho thầy đồ nhà em được gần gũi em trong Đông cung phủ. Việc ấy không có ǵ khó cả...
Huệ nheo mắt nháy, cười giả lả :
- Bây giờ em về xếp đặt, rồi đầu tháng lên đây ở với chị, giúp chị trông nom thế tử Cán vẫn cứ oặt oẹo, chưa thuyên giảm được chút nào.
Huệ giữ Mai ở lại ăn cơm chiều, bảo Mai vào chơi với Cán. Đi qua những hành lang lờ mờ thấp thoáng ánh bạch lạp, Mai bước vào một căn pḥng tứ bề rủ chướng gấm, mùi thuốc xông vào mũi. Cán reo : « D́ Mai, mẹ dặn thế nào d́ cũng đến, Cán đă sắp sẵn đồ chơi đây rồi !». Cán đứng lên, chân không vững xiêu đi suưt ngă, mặt xanh xao, bụng ỏng, tay bưng một hộp gỗ đựng dế có đục lỗ. Mai ra cửa sổ định kéo mành, nhưng thị nữ giơ tay lên chặn lại, nói rằng tuyệt đối cấm v́ sợ gió máy. Mai ngồi xuống tràng kỷ, miệng đắng lại, khô tưởng như bỏng. Chập chờn tranh tối tranh sáng, văng vẳng trong đầu Mai tiếng hát quan họ « ... cá cắn câu biết đâu mà gỡ... chim vào lồng biết thuở nào ra ». Mai đưa tay lên quệt mắt, ḷng quặn lên một niềm hăi sợ đang ầm ập kéo đến hệt như một cơn giông bất ngờ.
*
Ra khỏi Cấm cung, Mai ngơ ngẩn như người mất hồn, chân bước về phía hồ Thủy Quân, ḷng trống trải để gió lộng tứ bề. Buổi tàn thu, những cây bàng cong queo rắc lá vàng xuống vệ đường ṿng quanh hồ như trải thảm dưới chân. Giữa hồ, tháp gươm nổi lên để đánh bạn với nỗi đ́u hiu của đàn sâm cầm tha về để hoang trên cỏ dại.
Ngồi xuống gốc cây đại thụ đâm chồi ra mặt hồ, Mai lẳng lặng nghe hồn ḿnh se sắt theo hơi lạnh đang lẩn qua chiếc áo bông bằng nhiễu màu gụ đỏ. « Như vậy, chị độ là em sẽ thành Hoàng hậu nhà Lê ...», tiếng Huệ lại vang lên trong đầu Mai. Không, chị Huệ, em chỉ là một thứ đồ vật mang ra gả bán. Khi thành Hoàng hậu th́ em chắc chắn em không c̣n là em. « ... Quan Chách dường có ư xếp việc cho thầy đồ nhà em được gần gũi em trong Đông cung phủ ». À, hay nhỉ. Vẹn toàn ghê, chưa ǵ đă rắp tâm trốn chúa, lộn chồng. Nhử nhau bằng vàng và tội lỗi, chị Huệ ơi, chị định nặn em theo khuôn chị, để « làm vang danh họ Đặng, ... cha cũng mỉm cười nơi chín suối ». Không, chị làm sao hiểu được cha. Cha chắc sẽ ngậm hờn th́ đúng hơn, chị ạ.
Mai chợt buồn nôn khi nhớ lại cảnh Huệ nheo mắt nháy, vục vội đầu nôn thốc nôn tháo xuống hồ. Nh́n bóng những cành đại thụ gẫy ra, rồi nḥa nhạt, như chắc không bao giờ sẽ hiện lại nguyên h́nh nguyên ảnh, nàng hoảng sợ. Đứng vội lên, Mai đi như chạy về dinh Khương tả hầu.
Khi Thức ra mở cổng, Mai ̣a khóc, nước mắt như mưa. Đưa Mai ra cạnh bờ ao, Thức chấm nước mắt cho Mai, tay ôm lấy bờ vai gầy guộc run rẩy nép vào ḷng ḿnh. Thức xót sa nhớ lại những giọt nước mắt ngày Mai khóc khi đi thăm ḿnh trong cảnh tù ngục năm ngoái. Nghe Mai kể xong, Thức thở dài, mắt nh́n lên bầu trời đang ngả sang màu mực nhạt. Mai im lặng, chờ đợi. Thời gian giăn ra tưởng dài đến vô chừng trong khi Thức vẫn mím miệng, hàm bạnh ra, cái sẹo đâm xuống chân mày co giựt từng hồi. Không nhịn được, Mai ấp úng :
- Phải làm ǵ bây giờ ?
Tránh cái nh́n trách móc của Mai, Thức hỏi lại, ngây ngô :
- Em định làm ǵ cơ ?
Vừa bực, vừa buồn cười, Mai sẵng :
- Hay anh muốn có cái việc ǵ ấy ở Đông cung phủ ...
- Không, nói bậy - Thức quay lại trừng mắt - Em phải từ chối. Rồi anh xin thầy đến hỏi em về ...
Bấy giờ, Thức bỗng nhỏ đi như một đứa trẻ trong mắt Mai. Nàng b́nh tĩnh :
- Họ nắm quyền, nắm thế, chẳng để ḿnh yên để hỏi để cưới như thế đâu. Hai ta không có cách ǵ khác là trốn đi ...
Thức như người trên mây, bật miệng :
- Nhưng trốn đi đâu ?
Bật cười để gh́m cơn giận, Mai cố nhỏ nhẹ đáp :
- Bầu trời này c̣n rộng chán cho ḿnh nương náu ...
Nh́n Thức cứ nghệt ra, Mai bỗng tủi thân, hệt như kẻ vừa ngửa tay xin mà không được cho. Hộc lên một tiếng, nàng lại cắn răng, nhưng nước mắt đă giàn giụa. Hai tay nắm lại, nàng đấm thùm thụp vào ngực Thức, miệng ấm ức kêu :
- Giời ơi là giời ...
Thức ngạc nhiên, rồi nhẹ nhàng nắm lấy hai tay Mai, áp vào mặt ḿnh cũng đă nḥe nhoẹt nước mắt. Mai nhũn người, thở hổn hển. Bấy giờ, Thức lẳng lặng xiết chặt lấy Mai, hiểu rằng từ nay sóng gió kéo vào đời cả hai người.
Mai ở lại dinh Khương tả hầu ăn cơm tối. Khi nàng định ra về, Thức nắm lấy tay, kéo lại hỏi, giọng run rẩy :
- Em c̣n về đâu nữa ?
Nh́n mớ tóc búi vội c̣n ḷa x̣a trên trán Thức, Mai thấy nàng mềm ḷng đi, yếu ớt khẽ gỡ tay ra. Nghĩ thế nào, nàng quay phắt lại nh́n Thức, quyết liệt :
- Em nay chỉ c̣n một chốn về mà thôi !
Đêm hôm đó, Mai cởi quần áo, đắp chiếc chăn đơn mỏng mảnh, lên giường nằm. Ngồi xuống cạnh Mai, Thức rón rén với tay vặn bấc chiếc đèn dầu cho bớt sáng. Chàng kéo chiếc chăn khiến Mai nhắm mắt, mặt quay vào vách, hai tay đưa lên che ngực, chân vắt chéo co lại. Thức cúi xuống áp môi vào bụng Mai, ngụp lặn vào màu sữa trắng tinh mơ và ngát mùi dạ lan của da thịt trinh nữ. Cứ thế, Thức thăm ḍ từng tấc vuông trên cái thân thể đang nhũn ra, vụng về, quanh co, hệt một kẻ dẫn đường mà không biết đường đi lối bước. Bên khung cửa, ánh trăng chênh chếch hắt lên vách bóng lá lung linh, chập chờn, nhảy múa. Thức lần xuống hôn lên từng ngón chân Mai, rồi áp mặt vào giữa hai đùi nàng đă không c̣n khép lại như trước. Mùi nồng hắc thoảng lên, kích thích Thức đến tột cùng. Hai tay nâng đầu Thức kéo lên, Mai áp miệng vào tai Thức, nói th́ thầm : ... « Em là của anh, chỉ một anh thôi... ».
Mai nghiến răng chịu đau, hai bàn tay luồn sâu vào tóc Thức gh́ chặt lấy, biết là ḿnh chẳng muốn níu kéo ǵ một thời con gái. Thời nào rồi cũng phải qua đi. Để c̣n sang một thời khác, thời đàn bà...
*
Toàn Nhật được phân hẳn cho dinh Khương Tả hầu làm nơi cư trú, ngại ngùng không muốn, nhưng quan Chánh dường ép phải nhận. Bằng Vũ nay làm dưới quyền Toàn Nhật, đi lại luôn luôn, nhưng cả Thức lẫn Nhật đều ngờ Vũ là người của Nội Mật viện, có ư giữ ǵn. Vũ kéo đám thư lại của lính Tam phủ đến dinh, chèo kéo, làm thân. Trong bọn, Trần Nguyên Nhưng là kẻ suưt bị chém trong vụ năm Canh Tư, may có Đăng Khoa, con trưởng quan Chánh dường, đứng ra đảm bảo cho nên mới được tha. Rút cục, Nhưng chỉ bị đánh xuống hai trật, phái ra xung quân cho đội Tiền Hùng có trách nhiệm an ninh ở vùng ngoài ven đô chứ không c̣n ở Cấm cung như trước nữa.
Nhật tuyển một đám lính trẻ, mỗi sáng bắt tập vơ. Thời gian Nhật ở với Koji, ngoài ba đường gươm bí truyền, Nhật học thêm được phép Nhu Thuật và cách đánh ám khí, đặc biệt là ném tiêu và ném đồng chinh. Phép ném chinh, Nhật đă tập đến độ siêu tuyệt. Một tay, Nhật có thể vẩy ra ba đồng chinh được mài cạnh sắc như dao, kẻ địch đứng trong gần mười thước khó mà tránh né được. Về cách đánh kiếm, Nhật cũng cải biến cho phù hợp với loại kiếm ta, ngắn và nhẹ hơn loại kiếm Nhật. Vẫn đeo ngang hông nhưng xoay ngược lưỡi lại, cách rút kiếm của Nhật biến thành một nhát chém từ dưới lên trên, chiếm ngay thế thượng phong. Đồng thời, Nhật cũng nghĩ ra những bài liên hoàn cho ba tay kiếm đứng h́nh tam giác, tiến lui đồng bộ, linh hoạt chế ngự được ít ra là ba lần số đối thủ. Quan Chánh dường, xưa vốn đỗ Tạo sĩ, không phải là một kẻ vơ nghệ tầm thường, gật gù lẩm nhẩm : «... có ṇi cả ! » . Một hôm Tế lư đích thân ban cho Nhật cây kiếm chuôi có khắc ba chữ «Hoàng-gia kiếm ». Đăng Khoa không giấu được nét bực bội nhưng miệng chỉ cười nhạt. Lư biết ư, ghé vào tai Khoa nói nhỏ. Mặt Đăng Khoa tái lại.
Từ hai tuần nay, Thức rầu rĩ, lắm buổi ngồi đăm chiêu, không nói một lời. Mai bàn với Thức, rồi cả hai nói lại với Toàn Nhật. Nhật bóp trán đồng t́nh, bảo :
- Tính thế cũng được, nhưng Nhật phải nhờ tay Trần Nguyên Nhưng là kẻ trong đội Tiền Hùng phụ trách ven đô phía sông Nhị.
Trước kia, mỗi lần Tiệp Dư Trần Danh Kỷ ghé thăm Thức, hai người thường thảo luận một số cách nh́n xă hội của người Tây dương. Thời gian Thức đă học với Sieyès đủ cho phép Thức dịch ra vài đoạn trong cuốn « Công ước xă hội » do Rousseau viết bằng tiếng Pha- Lăng- Sa. Kỷ không đồng t́nh với nhiều điểm, trừ khâu nói về quyền tư hữu, theo Rousseau, là nguồn gốc của mọi bất b́nh đẳng trong xă hội. Thấy Thức dạo này im ĺm, không hăng hái chuyện tṛ như trước, Kỷ hỏi gặng nhưng Thức chỉ thở dài. Mấy hôm sau, Kỷ đến từ giă, quay về Hoan châu. Bấy giờ Kỷ nói với Thức :
- Huynh đài vào Đàng Trong, đă có Kỷ này. Thế sự Đàng Ngoài như nước trên lửa, vung nồi lại đậy chặt, sớm muộn cũng bung. Với người anh hùng tái thế ở trong kia, thế nào cũng sẽ đất bằng sóng dậy...
Thức hỏi :
- Có phải là Biện Nhạc ở Qui Nhơn không ?
Kỷ lắc đầu. Thức nh́n Kỷ, chậm răi :
- Vậy là Nguyễn Phúc Thuần hay Nguyễn Phúc Dương ?
Kỷ lại lắc đầu, bảo Thức với giọng chân t́nh :
- Huynh muốn cứu đời, ắt đây không phải là chốn thuận lợi. Kỷ này vào ḍ xét, biết thực lực của đám quyền thần ở Kinh chỉ đáng mớ lửa, không ai nhóm rồi cũng cháy, chẳng cần ra tay.
Thức ngỏ ư muốn ra đi, nhưng bảo chắc c̣n phải đợi ít lâu. Kỷ hẹn Thức ngày rằm tháng sau ở bến Thanh Tŕ, và dặn chớ thổ lộ cho ai biết.
Mấy ngày sau, Kinh Kỳ nhộn nhịp hẳn lên vào dịp lễ cưới công chúa Ngọc Lan. Đám quan lại tứ phương về Kinh dự lễ, quà cáp hàng đấu, ngựa xe tấp nập, làm đám lính Tam phủ phải ra sức lo bảo vệ, lúc nào cũng căng thẳng. Quan Chưởng Cơ Trung Kính là kẻ bận hơn ai hết, mỗi đêm chỉ chợp mắt được vài giờ, tất tả đốc lính hết công này đến việc nọ. Buổi tối tuần trăng thứ ba, Nhật vừa về đến nhà th́ một đội quân thuộc viện Nội Mật ập tới. Viên đội trưởng kính cẩn :
- Tŕnh quan, có giấy của Nội Mật viện đ̣i Nguyễn Trọng Thức cư ngụ tại đây.
Nhật b́nh tĩnh ch́a tay, mở tờ giấy, chăm chú đọc. Giữ sắc diện thản nhiên, Nhật bảo :
- Quan đội, Trọng Thức đă đi từ sáng hôm qua rồi.
- Bẩm quan, người ấy đi đâu ?
- Ta không rơ ...
- Bẩm quan, theo lệnh, xin ngài cho phép khám nhà.
Nhật cất tiếng cười ha hả, rồi sờ vào đốc kiếm, miệng khinh mạn :
- Viện Nội Mật coi người như rác hay sao mà chỉ có tờ giấy này là đủ xông vào đâu th́ xông, chẳng c̣n phép tắc ǵ cả. Các người khám nhà ta v́ không tin lời ta, có phải không ?
Viên đội trưởng cúi đầu lí nhí. Toàn Nhật nóng ruột muốn biết tin Mai và Thức. Không c̣n cách khác, Nhật lạnh lùng :
- Quí vị đưa ta lên viện, tội t́nh ǵ ta chịu. C̣n muốn khám nhà ta th́ không được !
Nói xong, Toàn Nhật ra cửa nhẩy phóc lên con chiến mă màu trắng, vẫy tay gọi thủ hạ. Tiếng vó ngựa trên đường đến viện Nội Mật đập th́nh thịnh trên nền đất vào lúc trăng ló lên qua rặng cây hoa sữa. Trong Nội viện, Đăng Khoa cười nửa miệng, bỡn cợt :
- Cá một cặp mà chỉ chộp được con cái, đă trả về cung Đặng Tuyên phi. C̣n con đực, không trú ngụ dinh quan Chưởng Cơ Trung Kính th́ ở đâu ?
Toàn Nhật nghe Khoa nói, mặt nóng bừng lên nhưng dằn xuống, hỏi :
- Thế ra họ không được phép rời Kinh ?
Khoa vẫy tay. Trần Nguyên Nhưng bị điệu ra, mặt mũi bị đánh sưng vù, ủ rũ nh́n Toàn Nhật. Nhật nghiêm trang hỏi :
- Trần huynh, ngài có chiếu chỉ ǵ cấm Đặng Thị Mai và Nguyễn Trọng Thức rời Kinh đô không ?
Nguyên Nhưng rầu rĩ đáp :
- Không !
Nhật quay sang Khoa, gằn giọng :
-Đăng Khoa đại ca ! Thế là bắt người trái phép, lại c̣n dám xâm phạm đến thân thể vơ quan của Chính-phủ, tội ấy anh bào chữa thế nào ? Trần Nguyên Nhưng làm sao biết ai cấm ai, ai cản ai ? Luật Vua phép Nước ra sao mà tước vị như anh lại hành xử tùy tiện đến vậy ?
Nhật tiến về phía Nhưng, rồi nhanh như cắt xoay người gạt hai tên lính canh ngă chổng bốn vó lên trời, tay ṿng ngang lưng Nhưng kéo về phía ḿnh, từ từ lui ra cửa. Đăng Khoa mặt tái lại, hét lính. Đám thủ hạ đi hộ vệ Nhật hợp thành thế kiếm trận tam giác, ṿng quanh Nhật và Nhưng, chậm răi lùi dần ra cửa dinh Viện Nội Mật.
- Gọi cung thủ và xạ thủ ! Không để đứa nào ra khỏi cổng này!
Đăng Khoa quát như điên như dại, tay tuốt kiếm xông lên.
*
Trịnh Sâm gượng ngồi lên sàng, tay dựa vào chiếc gối thêu chỉ ngũ sắc, đằng hắng lên tiếng cám ơn đám quan khách dưới trướng. Chúa nắm bàn tay bé nhỏ của Ngọc Lan đang run rẩy, nh́n đứa con gái ḿnh nưng như trứng, hứng như hoa, nói nho nhỏ : « Đừng khóc, con. ».
Phía bên kia, Đặng tuyên phi chủ hôn. Mậu Lân ăn mặc chỉnh tề, áo gấm màu gụ có thêu hoa mẫu đơn to như cái bát, lưng thắt đai bằng vàng có giát những thỏi ngọc h́nh chữ nhật, thỉnh thoảng lại đụng vào nhau leng keng. Khuất đằng sau là Đặng Thị Mai, đứng cúi đầu. Đại diện cho Đức Vua, Đông cung thái tử Cẩn bước ra chúc mừng hai họ, nói lại những câu sáo tụng loại như trăm năm hạnh phúc, đầu bạc răng long. Quan Chánh dường Hoàng Tế Lư cung kính đứng hầu bên Chúa, thỉnh thoảng lại cúi xuống nhắc tên những viên quan biên trấn từ xa xôi về mừng lễ thành hôn cho công chúa. Nh́n con ḿnh qú cạnh Mậu Lân cúi xuống lạy bàn thờ gia tiên, Sâm mủi ḷng, ứa nước mắt, gọi Sử Trung hầu đến th́ thào. Chúa giao cho Sử Trung theo pḥ công chúa, và cắt một đám hai mươi người thị nữ theo sang dinh cơ của Mậu Lân.
Thái tử Cẩn lân la đến gần Tuyên phi, mắt đáo quanh t́m Mai, bụng muốn xem mặt. Đặng Thị Huệ lễ phép : « Em nó mệt nên đă xin về nghỉ, để hôm nào Thái tử qua chơi em nó sẽ đích thân ra dâng rượu cho ngài ».
Miệng cười, Huệ nhí nhảnh :
- Mà duyên càng đợi, th́ lửa càng nồng. Thái tử chờ cho dăm bữa nửa tháng nữa ...
Hai hôm sau, Huệ th́nh ĺnh vào mở cửa pḥng Mai, mắt sắc như dao liếc, hỏi :
- Mày đi đâu mà định qua sông ngày thằng Lân lấy vợ ? Định trốn theo trai hả ?
- ...
Huệ thẳng tay giáng một cái tát nổ đom đóm, không thèm nh́n Mai ngă chúi xuống giường, riùt lên :
- Thân lừa ưa nặng. Tao dựng vợ gả chồng cho chúng bay toàn là con vua cháu Chúa, không muốn làm Hậu làm Phi, lại một lại hai đi đánh đĩ với một thằng thày đồ kiết xác gàn gàn dở dở, người chẳng ra người, ngợm không ra ngợm ...
- ...
- Từ nay, mày ở lại Cấm cung, không đi đâu nữa. Tuần sau, ta sẽ mời Thái tử Cẩn qua đây, liệu mà vui vẻ lên, đừng vác cái mặt đưa đám ra nghênh tiếp người ta. Mày cứng cổ th́ tao cho người t́m băm thằng Thức ra, chỉ mang cái đầu nó về cho mày đỡ nhớ với thương ...
Mai bật khóc, rên rỉ :
- Tôi lạy chị, chuyện lấy ai nữa th́ không được đâu. Tôi đang có mang.
Huệ nghe Mai nói, quay ngoắt lại, trừng mắt :
- Có thai th́ phá. Mất trinh c̣n dễ hơn. Chút vỏ hột lựu máu mào gà vào là trông như mới. Nghe tao đây : mày muốn thằng Thức sống th́ phải vâng lời tao. Nếu không, mày là oan gia của nó. Tao sai giết cả nhà nó chứ chẳng phải chỉ lấy cái mạng của một nó mà thôi ...
Nói xong, Huệ đi ra, gọi thị nữ dặn ḍ. Chiều hôm đó, quan Chánh dường vào dinh. Nh́n nét mặt Huệ, Tế Lư biết nàng đang cơn thịnh nộ, lửa bốc lên khóe mắt như đốt sống người đối thoại. Huệ gằn giọng :
- Quan Chánh dường ! Ngài đứng đầu Chính-phủ, việc ǵ cũng qua tay, xưa nay chẳng sơ suất một điều ǵ. Những sự ǵ xẩy ra cho em tôi, tôi chưa thông rơ, mong ngài cho biết thêm để tôi tường tận.
Tế Lư kể việc người Nội Mật viện theo dơi Mai từ hơn tháng nay, nên chặn ngay khi nàng cải trang thành nam nhi, đến bến Tây Long hỏi nhà thuyền ngược lên Thanh Tŕ. Phần Trọng Thức, chắc có lẽ đi đường bộ. Người Nội Mật viện lập tức giăng lưới khắp khu Hà Đông, nhưng đến nay vẫn chưa bắt được. Đồng thời, trấn quan hai vùng Thanh-Nghệ đều được báo, và chắc chắn là tóm được nếu Thức lần ṃ về quê.
Huệ lẳng lặng nghe, cắt ngang :
- Thức có bố mẹ anh em ǵ không ?
- Khải Vương phi, không ! Thức mồ côi cha từ nhỏ, mẹ cũng đă qua đời gần chục năm nay.
Huệ nghiến răng, trừng trừng nh́n Tế Lư, miệng mím lại, nói :
- Ngài làm sao th́ làm, thế nào trong một tháng cũng phải lấy đầu thằng Thức mang về đây. Ai chém nó, tôi xuất một trăm lạng vàng ra thưởng!
Vừa lúc đó, Mậu Lân ở đâu sồng sộc chạy vào kêu :
- Thế này th́ tức chết được ! Lấy vợ về mà chả đụng được đến cái gót chân nó. Thằng hoạn Sử-Trung lúc nào cũng lè kè bên cạnh, nào là Chúa dặn thế này, nào là Chúa dặn thế nọ. Thế th́ chị bảo tôi, mang con ranh con đó về nhà để làm ǵ hả ?
Nhận ra Tế Lư, Mậu Lân bớt hùng hổ, im miệng lại, nhưng mặt mày vẫn cau có. Huệ không nói ǵ, chỉ khẽ đứng dậy. Tế Lư hiểu ư, nghiêng ḿnh cáo từ. Đưa Lư ra cửa, Huệ quay trở vào, nh́n vào mặt Lân, thét :
- Mày ngồi xuống !
Có ai ngờ được kẻ bàn dân gọi là « hung thần mắt cú » líu ríu khuỵu chân xuống. Huệ cười nhạt :
- Mày ngủ với cả trăm con đàn bà, c̣n thèm nhạt ǵ. Mang con ranh con đó về nhà là tao mở mày mở mặt ra cho mày thành vương, thành tướng. Cái thứ đốn mạt như mày thật ngu hơn con chó ...
Đến trước mặt Lân, Huệ bất ngờ tát vào mặt, miệng tiếp tục hét :
- ... ngu hơn con chó.
Lân không dám đỡ, ngồi im chịu cái tát. Huệ cứ thế, tát liền tay cho đến khi mỏi ê ẩm.
« Hung thần mắt cú » ôm mặt khóc thút thít, chẳng khác ǵ một đứa trẻ lên mười.
*
Thật là may, Hoàng Tế Lư kịp thời đến vừa lúc Đăng Khoa tuốt kiếm xông ra. Lư vội hét : « Ngưng tay ! » rồi hoành thân nhảy từ yên ngựa xuống chặn giữa đám lính phủ Trung Kính và đội cung thủ của Nội Mật viện . Toàn Nhật cúi đầu chào :
- Thật chỉ có kẻ này đắc tội với bề trên, lính cơ Trung Kính chỉ biết nghe lệnh, xin ngài cứ xử phạt một ḿnh tôi.
Nhật nói xong, tự ḿnh cởi kiếm, hai tay dâng lên Tế Lư. Lư xoay người về phía Đăng Khoa, hỏi sẵng :
- Thế c̣n ngươi ! Không biết tự xử à? Hay bắt ta ra tay ?
Qú xuống đất, Khoa không nói năng, bắt chước làm như Toàn Nhật, mắt quét về phía Lư một cái nh́n nửa như ngạo nghễ, nửa như chịu đựng.
Lư phất tay, ra lệnh cho Toàn Nhật và Đăng Khoa vào Chính-phủ đối chất vào giờ Tị sáng hôm sau.
Người lo lắng nhất không phải là Hoàng Đăng Khoa. Việc giám sát Đặng Thị Mai và Trọng Thức là do Lư ra lệnh cho viện Nội Mật chứ không do Khoa quyết định. Khoa trong bụng vẫn hận việc Tế Lư trao cho Nhật thanh kiếm Hoàng gia. Nhân thời cơ, Khoa chỉ muốn vỗ mặt Nhật cho hả bằng cách phái quân đến khám nhà Nhật, mặc dầu thừa biết là Thức không có ở đấy. Phần Nhật, Nhật lo cho Mai và nhất là lo cho Thức. Cái mạng Thức có đáng ǵ ! Trong sự tính toán xếp đặt ở đất Kinh Kỳ này, Thức là cái gai phải nhổ đi để gả Mai cho Thái tử Cẩn. Nhật hỏi Trần Nguyên Nhưng mới biết Nhưng đă đưa được Thức qua bên kia sông Nhị, thoát khỏi sự kiềm tỏa của cấm binh. Khách quan về dự đám cưới công chúa dập d́u, Nhật hy vọng là Thức lẩn đi được dễ dàng.
Trước mặt Tế Lư, Nhật giữ thái độ cung phục nhưng vẫn ung dung tự tại. Nhật thưa :
- Bẩm quan, ngài đă biết Thức và tôi là đồng môn, lại như anh em. Anh đến nhà, không lẽ em lại đuổi đi ? C̣n như Thức làm ǵ, quan hệ với ai, tôi làm thế nào mà trách nhiệm cho được. Chức phận quan xếp đặt cho tôi là chỉ lo bảo vệ an ninh cho ngũ cung tam phủ, không phải giám sát bất cứ ai.
Lư giơ tay chặn Nhật, rồi quay sang Khoa, hỏi như buộc tội :
- C̣n ngươi ? Ngươi gọi cung thủ định giết quan của triều đ́nh à! May mà ta kịp đến, nếu không, ngươi có biết là tội ấy phải xử h́nh phạt nào không ?
Không để Khoa nói, Lư dằn giọng:
- Tội này phải xử tử, dẫu ta là cha ngươi ! Mạng đền mạng !
Ngừng một lát, Lư nói tiếp :
- Ta nai lưng gánh vác mọi việc trong Chính-phủ, nh́n quanh số người tin cậy được chẳng có bao nhiêu. Với Toàn Nhật, ta coi như là ruột thịt nên mới giao cho trọng trách.
Nh́n Nhật và Khoa, Lư dịu dàng :
- Ḷng ta mong hai người coi nhau như thủ túc, cho nên nếu một trong hai không làm được thế th́ cho ta biết ngay, để ta c̣n tính.
Quay nh́n Đăng Khoa, Lư trầm giọng :
- Việc Nội Mậït là quan yếu, con lấy đó làm trọng, chớ để mờ quáng bằng những chuyện không đâu. Tiện đây, ta hỏi cả hai con, việc Trần Danh Kỷ đến đâu ?
Nhật thót bụng tự hỏi có phải Kỷ cũng là người của Nội Mật viện ? Khoa nh́n lên, từ tốn :
- Thưa cha, Kỷ lẻn vào Kinh với bốn người. Hiện tóm được ba, nhưng tên nào tên nấy đều cắn móng tay lúc bị bắt, chết v́ độc dược. Kỷ rời Kinh hai tuần rồi, có tin hắn luẩn quẩn ở vùng Sơn Nam Hạ ...
- Hắn là người của Biện Nhạc ? hay là người của bọn Nguyễn Ánh - Đỗ Thanh Nhân ?
Khoa ngẫm nghĩ :
- Người của Ánh và Nhân th́ chắc không phải ! Hiện Ánh đang bị quân Tây Sơn dồn vào thế phải trốn chui trốn nhủi ở Gia Định, đâu ḷng dạ nào phái người đến đây ḍ xét ta. C̣n Biện Nhạc, từ ngày tự xưng là Thái Đức hoàng đế, hắn chừng thỏa măn, chỉ ra vào ở Qui Nhơn, mặc hoàng bào tay cầm ấn, tập làm vua, cũng lập tam cung ngũ viện, nghe đâu lại sắp «xuống chỉ » cho thi đệ nhất khoa tiến sĩ ... Kỷ chưa hẳn là người của hắn.
- V́ sao ?
- V́ cái Kỷ ḍ t́m là để lấy cả thiên hạ.
- ???
- Kỷ t́m sách « Luyện kim yếu pháp » của Koji Mishima. Có lẽ v́ biết Vơ tướng quân đă một thời ăn cận ở kề Mishima nên Kỷ mới lần lữa đến chứ chẳng phải là v́ muốn làm quen La Sơn Phu tử hay Trọng Thức ...
Hoàng Tế Lư khẽ ra hiệu cho Khoa ngừng nói, lấy tay gơ lộp bộp trên kỷ, mặt trầm trọng :
- Toàn Nhật, có biết ǵ về quyển sách đó không ? Có nó th́ đúc được ṇng súng, và đúng đấy, sẽ lấy được cả thiên hạ ...
Trong đầu Nhật, h́nh ảnh Koji lại hiện ra với những trang sách xé rời cháy xém trong lửa đỏ, và giọng nói khàn đặc ê a : «...A ha, nếu Đàng Ngoài này mà rèn được súng th́ Đàng Trong không chống nổi, đấy chuyện phong hầu cho tôi nó là thế ... Tôi không nhận th́ không được. Tôi nhận mà không làm ṇng súng, tất phải chết như kẻ bề tôi không hoàn thành trách nhiệm. Nhưng nếu tôi tham sống mà làm súng th́ biết bao nhiêu mạng người Đàng Trong sẽ tiêu vong ... Đàng Trong đánh, Đàng Ngoài đỡ. Rồi Đàng Ngoài đâm, Đàng Trong chém...cứ thế đă cả trăm năm rồi. Đâm chém thế, làm sao thành được một quốc gia. Không ! cái nghiệp dĩ này sẽ biến dân tộc các bạn thành một dân tộc chia rẽ từ trong tâm thức. Cùng gốc gác, cùng phong tục ngôn ngữ, nhưng chém giết nhau măi th́ cứ thù hận, cứ nghi kỵ, tạo ra cái nghiệp c̣n nặng hơn là phải đối phó với ngoại nhân. Nó như căn bệnh vô h́nh vô sắc, đục ruỗng ra từ bên trong, nguy hiểm gấp trăm lần mụn nhọt mọc bên ngoài thân thể ».
Nhật ngửng nh́n Tế Lư, chậm răi lắc đầu.
Lư lại nh́n Khoa dọ hỏi. Khoa thưa:
- Con đă cho người lật từ ḥn gạch, xem từng cái kèo, xét từng cái cột, nhưng không t́m thấy ǵ. Hiện nhà Mishima ta niêm phong canh gác cẩn mật.
- Đốt, đốt nhà nó đi. Sách không vào tay ta th́ không được vào tay bất cứ một ai. C̣n Kỷ, phải t́m bắt cho bằng được. Ta ngờ hắn là người của Quận Tạo Phạm Ngô Cầu, hiện đang trấn thủ Phú Xuân, chứ chẳng là ai khác ! Ở Thăng Long, chắc là yên, không có ǵ quản ngại. Vậy chuyến này, Đăng Khoa lấy người đi vào châu Hoan, bí mật đến Phú Xuân xem động tĩnh và tổ chức lại mạng lưới của Nội Mật ...
Nắng bên ngoài chếch qua mái hiên chiếu in lên tường những bóng cây rung rinh trong gió. Lư đứng lên, trầm ngâm, lẩm bẩm nói một ḿnh. Nh́n Toàn Nhật và Đăng Khoa, ḷng Lư bỗng hân hoan, miệng mỉm cười. Khi chia tay, Đăng Khoa nghiêng người nh́n Nhật nói :
- Vơ tướng quân, chuyện cũ bỏ qua cho !
Nhật chưa kịp trả lời th́ Lư đă cắt ngang, vui vẻ :
- ... chúng bay phải gọi nhau là anh em, ta đă bảo phải coi nhau như thủ túc kia mà !
*
Không biết từ đâu chim từng đàn bay về khoảng giờ Dậu. Tiếng chim quang quác ríu lên thảng thốt như bị săn đuổi làm náo loạn dân hàng phố sống ven hồ Thủy Quân. Họ kéo nhau ra ngơ ngác đứng xem. Từng đàn chim nháo nhác bay dọc, rồi bay ngang, lắm khi tưởng như sắp xô vào nhau, nhưng lại túa ra, bốc lên cao, sà xuống thấp. Đầu giờ Tuất, chim đậu đen nghịt tháp Rùa.
Sáng hôm sau, cánh chim bay che rợp mặt trời, tới giờ ngọ mà trông cứ tưởng chừng như là trời đă tối. Rợn nhất, vẫn là tiếng chim kêu. Tiếng chim có lúc chíu chít như kim chích vào năo bộ, có lúc lại o o tựa như cơn sốt của nước sông Nhị lên vỗ mặt đê. Bỗng nghe ầm ầm như tiếng súng thần công. Bàn dân bảo nhau rằng nhà Chúa bắn súng để đuổi chim. Chim lại nháo nhác, bốc lên tít cao, nhưng vẫn bay quanh, hàng đàn, hàng đàn, rít lên đinh tai nhức óc.
Cứ như thế, hai ngày liền. Sáng ngày thứ ba, chim sống bay hết đi đâu không c̣n một bóng. C̣n chim chết đầy đường, chẳng biết cơ man nào mà kể. Người ta đi xúc xác chim rơi hàng xe ḅ mang đi đổ. Các cụ x́ xào kể với nhau rằng điềm gở này đă xẩy ra cách đây hơn ba trăm năm, cũng vào độ tháng chín năm Nhân Dần, ngày Thái sư Trần Thủ Độ chôn sống ba trăm người tôn thất nhà Lư.
Trong hai trấn Thanh-Nghệ, lại hạn hán. Nạn đói đẩy cả vạn người thất thểu đi về xuôi, bồng bế nhau, mắt trắng dă vô hồn trên những khuôn mặt vêu vao sạm đen v́ nắng gió. Họ lê bước, im lặng đi, không c̣n đủ sức kêu xin, chỉ nh́n rồi ch́a tay ra, khóe mắt lóe lên một chút hy vọng như ánh đèn dầu đang lụn dần.
Hoàng Tế Lư nhân danh Chúa ra lệnh lấy gạo trong kho ra phát chẩn. Hết gạo kho, Lư phái thừa sai đến những điền ấp ở hai hạt Thái B́nh và Nam Định thu gạo. Đám điền chủ nhất định không chịu. Bọn quan quân địa phương được đút lót ngầm cũng lơ đi khiến Lư bắt buộc phải mua gạo. Giá quá rẻ, đám điền chủ từ chối không bán. Lư phái hai ngh́n quân từ đồn Hạ Hồi đến nơi, nhưng không vào được bởi đám điền chủ đă trang bị giáo mác cho tráng đinh và đắp lũy pḥng thủ. Khi ấy, người chết rải rác khắp chốn, xác nằm trên đê, dưới bụi, chương ́nh lên, mùi thối xốc vào mũi trong cả một vùng rộng đến hai huyện. Nạn dịch hạch lan ra, ban đầu chỉ ở Ninh B́nh, nhưng chỉ độ tháng sau đă thấy người chết v́ dịch ở vùng ven đô. Dân đất thượng Kinh cũng bắt đầu nhốn nháo.
Khi điềm chim bay về kêu liền ba ngày, họ kháo nhau rằng nước đang đổi Chúa, quyền hành thế nào cũng vào tay Hoàng Tế Lư. Họ đồn rằng Lư đă tư thông với Tuyên phi Đặng Thị Huệ. Chẳng bao lâu nữa, khi Thế tử Trịnh Cán oặt oẹo chết đi, Tế Lư sẽ liền tay cướp ngôi, ứng vào câu sấm « Nhất thiœ trục quần dương », nghĩa là «Một con lợn đuổi đàn dê». Họ x́ xào nhắc là Lư tuổi Hợi, c̣n Tiên Chúa Trịnh Doanh và Tĩnh đô Vương Trịnh Sâm đều là tuổi Mùi. Về phần Cán, họ nói ra miệng với nhau là con riêng của Huệ và Lư,ï đặt ra câu vè :
Ve vẻ vè ve
con rồng làm Vua
con rơi làm Chúa....
Lư giận lắm, ra oai bắt xẻo lưỡi ở chợ năm bảy người, làm thiên hạ ai nấy sợ, không c̣n dám nói năng ǵ nơi công cộng.
Cũng thời gian đó, Lư đă triệu được Lê Duy Trác, hiệu là Hải Thượng Lăn ông từ Hương Sơn về trị bệnh cho Cán. Bọn quan thị-y và thị-dược ganh ghét với Lăn ông, chê bai dèm pha khiến Huệ nghi ngờ. Ban đầu, bệnh Cán có giảm, đă ăn uống được sau khi uống sáu thang thuốc do Lăn ông bốc. Thấy vậy, đám thị-dược sợ bị thất sủng, tự tiện gia giảm toa thuốc. Cán lại đau ốm trở lại, mạch Thốn mạch Xích yếu hẳn đi. Huệ không tin Lăn ông nữa, dắt vào nơi giam Đặng Thị Mai, đay nghiến : « Phá cái thai trong bụng nó đi. Thuốc ông không cứu được người th́ chắc giết được người ! ». Sau, Tế Lư biết việc, cùng Lăn ông đến bắt mạch lại cho Cán, tự ḿnh giám sát việc thuốc thang. Lăn ông xem mạch rồi lắc đầu xin về. Lư mang hết đám thị-dược ra chém, nằn nỉ xin Lăn ông cứu Cán. Lăn ông đưa cho Lư một toa thuốc, nói :
- Nếu Thế tử qua mùa đông th́ c̣n cứu được. Nay cứ tạm dùng thuốc này cầm cự.
Thở dài, Lăn ông ngửng mặt lên trời như cầu xin :
- Sống chết là do Hoàng Thiên,Trác này mà làm ǵ được!
Lư tiễn Lăn ông, đưa tặng hai mươi lạng vàng. Lăn ông sụp xuống tạ ơn nhưng không nhận, miệng nói :
- Bẩm Thượng quan, Trác xin một việc.
- ???
- Xin đừng phá cái thai trong bụng một người đàn bà đang bị giam trong cung Đặng Tuyên-phi.
*
Nhật ăn cơm xong, mắt nhắm mắt mở định bụng ngủ trưa, chợt nghe tiếng chân ngựa, rồi giọng người hớt hải kêu :
- Vơ tướng quân ! Có lệnh quan gọi ...
Nhật nh́n ra, thấy lăo Hài bương bả bước lên thềm, cḥm râu bạc thếch dựng ngược lên qua hơi thở ph́ pḥ như kéo bễ. Lăo là lính từ thời Chúa Trịnh Doanh, đánh đông dẹp bắc, rồi pḥ Chúa Trịnh Sâm vào chiếm lấy Phú Xuân cách đây gần một giáp. Người lính già chất phác, suốt đời mở miệng chỉ biết một điều hai điều là «nhờ ân Chúa... ». Không vợ không con, bổng lộc riêng tư lăo Hài chia một phần cho bọn lính trẻ uống rượu, đứa nào cũng gọi lăo là Bố-già. Chẳng phải chỉ có quân, mà ngay cả quan cũng quen miệng gọi lăo như vậy, nên tên cúng cơm là Hài ch́m vào quên lăng, có lẽ là chỉ độc có lăo là nhớ được. Nhật ngồi lên, hỏi :
- Chuyện ǵ đấy Bố-già ?
- Đi, đi ngay ... Tôi suưt chết v́ tay Pḥ mă Đặng Mậu Lân đấy. Sử-Trung hầu bị chém bay đầu rồi !
Trên đường đến Chính-phủ, Bố-già kể lại. Đêm qua Lân say rượu nằng nặc đ̣i vào pḥng công chúa Ngọc Lan, thị nữ bị hắn đánh đuổi, réo gọi nhau chạy. Sử-Trung được Trịnh Sâm phó thác kề cạnh công chúa chạy ra can :
- Pḥ mă, Chúa dặn là công chúa vẫn chưa lên đậu, theo thói tục như vậy là chẳng thể chăn gối được. Xin ngài bớt giận.
Lân quát :
- Chúa, lúc nào mở miệng ra cũng Chúa. Ta ngủ với vợ ta mà nhà Chúa cũng ngăn, cũng cấm, th́ là làm sao ? Mà nhà Chúa là cái đếch ǵ ? Con ranh vô dụng kia - Lân chỉ tay vào Ngọc Lan - để lâu không sờ vào th́ nó mốc ra, quí báu ǵ !
Sử-Trung qú xuống, dập đầu :
- Xin Pḥ mă chớ nói nặng. Nhà Chúa hai trăm năm nay tiếp mệnh Trời cai quản thiên hạ, không phải là thường, ngài nên giữ mồm giữ miệng ...
Lân nóng mắt thẳng chân đá một cái, Sử-Trung văng vào tường, mếu máo đứng lên. Ngọc Lan nằm trên sàng, xiêm y bị xé rách toạc, lơa lồ nằm co vào, sợ đến độ chỉ ú ớ rên rỉ gọi « Ới, cha ơi ... », nước mắt nước mũi ṛng ṛng. Lân quay lại hét :
- Câm miệng ! Quí báu đéo ǵ !
Quay sang Sử-Trung, Lân rít lên :
- C̣n mày, đi khỏi đây ngay ...
Sử-Trung lắc đầu th́ Lân rút phăng kiếm ra, chẳng nói chẳng rằng cầm kiếm lia ngang một nhát. Máu Trung phụt ra từng vũng, tung tóe bắn vào mành, vào chăn, vào gối ... Lân sững sờ, tỉnh rượu, cuốâng lên quát thủ hạ đóng cổng dinh, canh gác không cho xuất nhập. Một người thị nữ của Ngọc Lan chui qua ống cống về phủ Chúa báo.
Nghe tin, Trịnh Sâm điếng hồn, vời ngay Hoàng Tế Lư đến. Lư b́nh tĩnh, miệng ôn tồn :
- Công chúa c̣n ở đấy, Pḥ mă Lân nổi dại nổi điên lên th́ ném chuột sợ vỡ b́nh.
Nói xong, Lư sai Bố-già đến dinh đ̣i Lân vào phủ Chúa. Lân sai người ra kiếu ốm nói thác rằng đang đau bụng. Bố-già nhất định không về, gọi to :
- Đặng Pḥ mă, việc ǵ mà phải sợ ...
Nghe đến chữ sợ là đúng ruột đúng gan ḿnh, Lân nổi cuồng lên, vác đại đao sồng sộc chạy ra, tay quơ chém loạn xạ, miệng hét :
- Việc đéo ǵ mà tao sợ đứa nào.
Bố-già đành chạy về báo quan Chánh dường. Lư bảo để đến mai xem động tĩnh, rồi sẽ tính. Trong bụng, Lư thừa hiểu là Lân sẽ nhụt dần, nhưng biết là Chúa v́ bị ép nên mới đành gả con gái cho Lân, nên nhân thời cơ Lư nhất định không nương tay mặc dầu biết Lân là em ruột Tuyên-phi Đặng Thị Huệ. Buổi sáng Lư vào chầu Chúa. Chúa bồn chồn phán : « Nó thế th́ cứ giết quách đi. Chém sứ của Chúa theo phép là tội tử h́nh. Vậy nó chống cự, cứ việc, khỏi phải xét xử ǵ nữa ».
Lư liền vời Nhật đến. Sau khi gặp Lư, Toàn Nhật và Bố-già cùng một toán lính đội Trung Kính thẳng đường đến dinh Mậu Lân. Cổng dinh đóng kín, trên nóc nhà thấp thoáng có bóng xạ thủ. Nhật dàn lính ra, rồi tay xách kiếm, một ḿnh vào trước cổng, quát :
- Lệnh của Chính-phủ, mở cổng !
Không thấy động tĩnh ǵ, Nhật lẳng lặng lùi ra, lấy đà phóng chân đạp. Đến lần thứ hai th́ chiếc cổng đổ xuống. Nhật vẫy lính, từ từ tiến vào. Đặng Mậu Lân tóc xơa, tay cầm đao chạy ra, tru tréo, lồng lộn :
- A, quân nào dám phá nhà tao ...
Toàn Nhật đứng sừng sững nh́n Lân chăm chú. Lân sựng người lại, ú ớ :
- ... mày giật roi tao ngày xưa phải không ?
Nhật làm sao quên được cái cảnh Lân cùng đám thủ hạ quây người mắc bệnh hủi lại rồi nổi lửa thiêu sống. Dằn máu nóng đang bốc lên mặt, Nhật định thần, từng bước đi về phía Lân, không nói năng ǵ cả, mắt xoáy vào mắt Lân cái nh́n lạnh đến làm nước đóng băng. Lân hoảng sợ, chân cứ lùi dần, đến vách th́ quị xuống. Tay trái, Nhật nắm lấy cổ Lân bóp lại, xách lên, rồi nâng bổng ép người Lân vào vách, gằn :
- Ngươi nói bậy một câu là ta vả vào cái miệng ...
Liều lên, Lân chửi :
- Tổ cha mi !
Một tiếng bốp vang lên chói tai. Mồm Lân đỏ ḷe loẹt máu, nhổ ra một búng răng, mặt như hề bôi son trong những vở tuồng cổ.
*
Giải Lân về Chính-phủ xong, Bố-già và Toàn Nhật lững thững đi sang bến Hàm Như, nơi đóng quân của đội Tiền Hùng do Trần Nguyên Nhưng chỉ huy. Chiều hôm ấy, Nhưng mở tiệc mời bạn bè nhân ngày thượng thọ ngũ tuần. Trà dư tửu hậu, những lời đồn đăi hàng dân lại thành ra câu chuyện lính Tam phủ đem ra bàn bạc. Bố-già xưa nay vốn lừng khừng, sau dăm chén rượu, cũng mạnh miệng :
- Một họ nhà tôi đă ba đời nay xung quân tôn vua Lê, pḥ Chúa Trịnh. Riêng tôi, nay đây mai đó kểù từ ngày biết cầm cái dao, cái kiếm, thờ hai đời Chúa, có đâu một dạ hai ḷng. Ai chứ tôi, tôi sẵn sàng chết cho nhà Chúa, không để đứa nào tiếm ngôi được ...
Đám thực khách cười rộ lên đồng t́nh. Bằng Vũ, nay là thư lại đội Tiệp Bảo, đổ dầu vào lửa :
- Tệ nhất là cái đám quan lại khoa bảng xưng là kẻ sĩ, miệng nói chữ Trung nhưng bụng th́ chỉ biết chữ Lợi, đâm thọc, mưu này kế nọ, chỉ đợi Chúa băng hà là chia nhau lạm quyền ... Cứ vây lại, chặn gạo bỏ đói th́
Nhất sĩ nh́ nông
Hết gạo chạy rông,
Nhất nông nh́ sĩ
Mọi người trong tiệc thích chí reo :
- Nhất nông nh́ sĩ. Đúng đấy. Bọn sâu chữ có làm được ǵ ! Xốc vác việc nhà Chúa là chúng ta cả.
Chén vào lời ra, chẳng ai kiêng nể ǵ tên quan Chánh dường và Tuyên-phi. Có kẻ lại phao rằng Đông cung Cán đă chết rồi, nhưng tiếng giữ kín, để Lư tiếm ngôi Chúa trước rồi mới báo. Nhưng Thế tử Tông th́ sao ? Cán chết th́ ngôi Chúa lại trao về Trịnh Tông chứ ? Liền có người nói rằng Tông đă bị Lư phát văng về Sơn Tây, giao cho Quận Thạc Hoàng Phùng Cơ giam giữ. A, cái lăo Quận Thạc cũng chẳng phải tay vừa. Biết đâu lăo chẳng thừa cơ mang Tông về Kinh, lấy tiếng phù nhà Chúa mà đuổi Hoàng Tế Lư ? Những t́nh tiết bí hiểm, âm mưu lắt léo, tráo trở, ly kỳ kể ra hệt những sự kiện không thể chối căi được. Nghe chán chê, Nhật một ḿnh lững thững tản bộ về phía bờ sông, ngồi nh́n nước chảy. Ḍng nước đục ngầu như nước tù cứ loanh quanh như quẫn, xô vào đâu cũng là bờ là bụi, rác rưởi lềnh đềnh.
Một lát sau, Nguyên Nhưng và Bằng Vũ cũng theo ra. Ngập ngừng, Nhưng hỏi :
- Dân kháo, lính kháo như thế, chắc Nội Mật viện nắm hết, sao không thấy động tĩnh ǵ ?
- Động tĩnh ǵ được trước lời đồn như gió bay ? Nhật hỏi lại, rồi tiếp - ... Vả lại, từ ngày công tử Hoàng Đăng Khoa vào Phú Xuân, công việc của Nội Mật chắc cũng có phần lỏng lẻo ...
Bằng Vũ ngần ngừ rồi hỏi Toàn Nhật :
- Vạn nhất có ǵ xẩy ra, huynh liệu đứng ngoài xem hay muốn nhập cuộc ?
- Nhập để làm ǵ ?
Bằng Vũ như đinh đóng cột, chậm răi :
- Để mở đầu cho cái thời « Nhất nông nh́ sĩ ».
Chưa kịp đáp, Toàn Nhật nghe tiếng gọi Bằng Vũ. Một trung niên tay cầm quạt nhanh nhẹn bước tới, miệng tươi cười : « ... quí huynh cho Bùi Bật Trực này nhập cuộc với nhé ! ».
*
Bùi Bật Trực cũng người huyện La Sơn, xưa có học với Tiến sĩ Nguyễn Huy Oánh ở miệt Trường Lưu, làm Viên ngoại lang rồi mất quan, nhưng được Viêm Quận công cưu mang. Viêm Quận công là Quốc Cửu, đối với Chúa Trịnh Sâm là hàng bác, phú quí vinh hoa nhất nh́ thiên hạ.
Trước kia, Trực lân la đến chơi với Trọng Thức và Toàn Nhật ở dinh Khương Tả hầu, viện t́nh đồng hương và cùng là con nhà danh giáo. Trực thích biện thuyết, than thân là viên ngọc quí ở chốn bụi đen, rất trọng Hàn Phi nên thỉnh thoảng lại mang lời Hàn Phi ra, bóng gió nói lên cái chí của ḿnh. Hôm mừng thượng thọ của Trần Nguyên Nhưng ở bến Hàm Như, Bật Trực cũng có mặt, ngồi th́ thào với đám cấm binh, vẻ khẩn trọng, lo lắng.
Một tối, Trực mời Toàn Nhật và đám Bằng Vũ, Nguyên Nhưng đến dự tiệc nhân dịp ăn đầy tháng đứa con trai út. Đám khách quan gần hai chục người, trong đó có Gia Thọ làm thư lại cho Thế tử Trịnh Tông hiệân c̣n bị giam lỏng trong Nội phủ. Chè chén đến độ ngà ngà, Gia Thọ mớm lời xoay chuyện, lại đề cập đến việc tiếm ngôi Chúa, chủ tâm ḍ xem ư tứ. Thấy không ai chống, Thọ lửng lơ :
- Thế tử Tông nóng ruột, thấy xă tắc bấp bênh, nhưng thân cô thế cô, tính mạng lại đang nằm trong tay bọn nghịch thần, chẳng biết xoay sở thế nào...
Một người râu xồm đứng lên ồm ồm nói :
- Nếu Chúa băng hà, Thế tử có chính nghĩa mà đứng ra th́ mới nên chuyện, chứ cứ co lại sợ chết, hỏi ai làm ǵ được ? Cấm binh Tam phủ là người từ đất « tắm gội » của bản triều, có ai nỡ để nghiệp nhà Vua nhà Chúa rơi vào tay bọn hoang dâm vô đạo !
Thế là nhao nhao lên mỗi người một ư, bàn tán xôn xao. Bằng Vũ đứng dậy, hai tay vỗ vào nhau khiến mọi người im lặng, rồi chậm răi :
- Trong Kinh, quyền lực nào cũng phải dựa vào Cấm binh, kể cả Lư và Huệ. Vậy mà bọn ta là Cấm binh chứ c̣n ai vào đấy ! Thế th́ có ǵ là sợ... Trong bảy đội, chỉ c̣n hai đội ưu binh là chưa rơ ư, chứ ai cũng chỉ pḥ nhà Chúa, đâu có hai ḷng. Đội Thị Kỵ th́ nhỏ, thuận hay chống không là việc quyết định cho thành bại.
Quay về nh́n Toàn Nhật, Bằng Vũ hắng giọng:
- Riêng c̣n đội Trung Kính, anh em con nhà lính phân vân, chẳng biết Chưởng Cơ nghĩ sao ?
Cả bọn im lặng, mắt chăm chăm nh́n. Nhật mỉm cười, bỗng nhấc cả ṿ rượu lên tu ừng ực, tu xong nói :
- Các vị là bằng hữu, cứ theo nhân nghĩa mà làm th́ Nhật này không chống !
Gia Thọ xen vào :
- Không chống nhưng không theo ?
Nhật trừng mắt, hỏi lại :
- Theo ai ? Theo ǵ ? Theo để làm ǵ ?
Bằng Vũ thấy không khí có vẻ găng lên, vội đứng dậy, nghiêm trang:
- Thưa các vị bằng hữu, Vũ này ở lính đă hai mươi năm, kể ra không gọi là ngắn được. Lính chúng ta xuất thân từ dân dă, gốc gác nhà nông, dẫu có tí chút học hành th́ cũng không quên người làng xóm ḿnh cày sâu cuốc bẫm, mang hột gạo hạt thóc về nuôi cả nước. Thời b́nh, cái ăn là từ mô hôi nước mắt của ta. Thời chiến, th́ cũng lại xương máu của ta mang về để bảo hộ giống ṇi, yên bề xă tắc. Thế mà từ ngày Vũ này biết nh́n biết nghĩ th́ chỉ thấy dân dă chúng ta chịu sưu cao thuế nặng, c̣ng lưng cam chịu sự o ép của đám cường hào đă lươn lẹo thông đồng với đám quan lại ở Phủ, ở Huyện, thật là cay cực không sao tả xiết. Vừa đây, dân hai trấn Thanh-Nghệ lại chết đói đầy đường, thây nằm rải từ sông Lam đến núi Tản, càng nghĩ càng đau ḷng xót ruột...
Cảm động, Vũ nghẹn ngào nói tiếp :
- Thưa các vị, dịp này Cấm binh ta giữ nghiệp Chúa không để bị soán đoạt cũng là dịp ta tâu tŕnh để xin bỏ hết sưu dịch, giảm tô giảm thuế trong ba năm, để dân đen được thở ra...Vậy theo ai, ta theo nhân dân. Theo ǵ, ta theo đạo nghĩa, đền bù kiêm ái những người khốn cùng. Theo để làm ǵ ? Để bắt đầu một xă hội công bằng cho kẻ tay làm th́ hàm có quyền nhai, không để ai đi bóc đi lột ḿnh...Vâng, một xă hội công chính, căn bản là nông. C̣n tầng lớp Sĩ, Phú, Địa, Hào? Phải đánh tận gốc, trốc tận rễ...
Thời gian bỗng như chùng xuống. Lời Bằng vũ bay bổng mang sức mạnh một giấc mơ từ lâu đời. Cả đám thực khách cứ thế vỗ tay ḥ :
- Đánh tận gốc, trốc tận rễ.
Nguyên Nhưng đứng đậy, ṿng tay rồi nói :
- Các vị bằng hữu, về cứ nói cho mọi người tỏ cái đồng tâm, đồng chí của chúng ta, và hẹn ngày rằm lên chùa trên núi Khán Sơn cùng nhau cắt máu ăn thề.
Toàn Nhật là người ra về cuối cùng. Đến cửa Bật Trực nắm tay :
- Chắc Vơ huynh cũng bắt buộc phải nhập cuộc rồi.
Nhật cười khẩy, hỏi lại :
- C̣n huynh ?
Trực thâm trầm nh́n lên, rồi thủng thỉnh :
- Nhập thôi !
Nhật nheo mắt hóm hỉnh :
- Đừng quên ḿnh là Sĩ đấy. Đào tận gốc...
Bật cười, Trực nói như đùa :
-... rồi cũng có lúc họ cần người biết đọc biết viết chứ, phải không ?
*
Tiếng kḥ khè từ sập ngự xung quanh có treo những bức trướng thủy tinh mỗi lúc một gấp gáp. Đặng Thị Huệ vạch trướng bước ra, tay vẫy một người nữ t́ đứng gần, nói nhỏ vào tai. Lát sau, hai quan thị-dược vội vă bưng vào một bát thuốc sóng sánh màu đen biếc. Ánh sáng từ những ngọn bạch lạp để khắp pḥng lung linh, chập chờn rọi vào những nét mặt căng thẳng, môi mím chặt, mắt nh́n xuống, im lặng. Tiếng kḥ khè bỗng to lên, tưởng sắp tắc nghẹn, rồi lại nhỏ xuống, rên rỉ, lê thê kéo dài ra. Huệ xốc nách Sâm, đỡ đầu lên. Mặt Trịnh Sâm lúc này không c̣n thịt, chỉ vêu vao trơ xương, hố mắt trũng xuống sâu như cái chén hạt huyền, miệng há ra hớp không khí, nhe hàng răng lêu nghêu khấp khểnh đen sịt. Một thứ mùi thối khó tả xông vào mũi. Nó thum thủm, lại lẫn vào hơi chua như khi trẻ con ợ sữa, rồi nồng nặc mùi vôi đổ trên một đống rác lâu ngày chưa tiêu. Sâm hé mắt ra, thều thào :
- Mời Thánh Mẫu vào ...
Khoảng ba khắc sau, mẹ già của Sâm vội vă đến, đứng bên cạnh sập, sụt sịt khóc. Sâm được đỡ người ngồi lên, ḿnh dựa vào gối, nh́n mẹ :
- Con biết ḿnh không c̣n ở lâu để phụng dưỡng mẹ, sắp về với cha nơi chín suối. Xin mẹ cứ yên hưởng tuổi già, việc phụng dưỡng do Tuyên-phi và Tự -vương thay cho con ...
Thánh mẫu gạt nước mắt, ngần ngừ măi, xưng « Chị » theo lệ nói với Chúa:
- « Chị » thương con xót cháu, mà chẳng làm ǵ được với mệnh Trời. Trước khi con về với tổ tông, « Chị » xin thưa một điều : Tự-vương c̣n bé, lại yếu đuối trong khi Tông, bị giáng xuống làm đứa con «út » , dẫu sao th́ cũng chưa làm ǵ bại hoại, bất quá chỉ dại dột để bị lừa vào cái thế dấy loạn...
Thánh Mẫu nh́n Huệ, mím miệng tiếp:
- Nay, v́ xă tắc và v́ cơ nghiệâp nhà Chúa, « Chị » xin cho Tông tạm ngôi Chúa đợi khi Tự-vương lớn khôn, lại xuống nhận phận con «út » như giờ ...
Sâm xua tay, lả người ra. Huệ sụp xuống chân Thánh Mẫu, khóc to :
- Chúa đi th́ tôi cũng xin chết, chẳng muốn sống nhục trong nỗi ngờ vực oan khiên. Phụng dưỡng Thánh Mẫu đă có Tự-vương và các Đại-thần, có hay không có tôi cũng chẳng sao ...
Sâm cố sức hổn hển :
- Mẹ lo cho xă tắc th́ con không biết lo sao. Lúc này chưa nhắm mắt được cũng v́ thế ... Thằng Tông định làm phản cả cha lẫn em, đưa ngôi Chúa cho nó th́ sự nghiệp họ Trịnh tiêu tan. Biết con, nào ai hơn cha. Thôi, xin mẹ về đi ...
Thánh Mẫu lui ra, bắt gặp cái nh́n tóe lửa của Huệ, bụng thót lại, không ḱm được văi ra ướt quần.
Sâm lại cho vời quan Chánh dường Hoàng Tế Lư, miễn lạy, chỉ tay cho ngồi cạnh sập. Lư tâu :
- Khải Chúa, c̣n những chuyện phải làm ngay. Một là xin Đức Vua sắc phong cho Thế tử Cán làm Chúa, hai là thảo ra «cố mệnh» chỉ định một số Đại-thần phụ chính cho Ấu Chúa.
Sâm giơ tay, chặn Lư :
- Tờ «cố mệnh» cậu lo thảo ngay. Đ̣i cho ta Quận Khanh và Quận Hoàn vào.
Quận Khanh là Trịnh Kiền, em Trịnh Doanh, là vai chú của Sâm. C̣n Hoàn đỗ tiến sĩ khoa Quí Hợi, trước làm Hữu- tri giảng, dạy Sâm học, rồi lên đến chức Tham Tụng ở tiền triều, nay đă cáo lăo. Sâm nói :
- Chắp tay lạy chú, lạy thày. Con bệnh nặng, nay sắp ĺa đời, muốn Thế tử Cán lên nối ngôi Chúa, xin chú và thày đồng tâm hiệp lực giúp cho.
Nói dứt lời, Sâm lả đi, Huệ phải đỡ lấy giúp Sâm đặt ḿnh nằm xuống. Hoàng Tế Lư qú xuống dâng tŕnh tờ «cố mệnh » nhưng Sâm chỉ xua tay lia lịa, miệng phùi bọt, lại thở kḥ khè. Khanh Quận công cầm bút phê vào những chỗ c̣n để trắng tên của bảy Đại-thần phụ chính. Ngoài Hoàn và Lư c̣n thêm năm người. Đó là Tứ xuyên hầu Phan Lê Phiên, Châu Quận công, Đàm Quận công, Diễm Quận công và Thùy Trung hầu Tạ Danh Thùy, toàn là hàng quan thị gần gũi với Thế tử.
Khi Quận Khanh hai tay dâng tŕnh lên bản «cố mệnh» th́ Sâm mắt đă nhắm nghiền, miệng há ra hớp như cá hớp bọt.
Một quăng đời bốn mươi bốn năm quay về trong một chớp mắt. Sâm thấy một cậu bé trông giống ḿnh. Nó lấy nhựa mít dính lên đầu sào ngồi ŕnh chuồn chuồn, miệng ê a nho nhỏ : « Chuồn chuồn có cánh thời bay ...». Rồi Sâm lại thấy Thái tử Lê Duy Vĩ. Nh́n vào mắt Vĩ, Sâm bảo : « Có Chúa này th́ không có Vua ấy ». Vĩ cười nhạt. A, cười hả ? Sâm sai vào cung Vua bắt Vĩ. Trốn đi đâu ! Bỏ nó vào ngục. Chưa bơ. Chém. Vợ con nó ư ? Bắt, bắt ngay. Giam lại. Sâm mặc hoàng bào thắt đai đỏ dẫn đầu ba quân vào Phú Xuân. Mọi Tây Sơn đuổi Nguyễn Phúc Dương vào Gia Định, mặt bắc đâm ra bỏ trống. Xua quân vào lấy hết Hoan Châu. Cứù để chúng lục đục đánh nhau mặt nam. Phong hầu cho Biện Nhạc. A, cái phường gá bạc, quân vũ phu. Láo nhỉ ? Nó dám xưng Đế. Ha, ha, thằng vua Mọi ... Mặc nó, ta đánh giữ Phú Xuân, đẩy về phương nam ắt nó phải vào diệt bọn Nguyễn Ánh. Chúng nó kiệt sức th́ ta vào thôn tính cả hai. Lê mạt rồi. Cứ xem Hiển Tông bôi mặt diễn tuồng trong Hoàng cung để mà cười. Hai trăm năm nghiệp Vương, đă đến lúc nối tiếp bằng nghiệp Đế cho họ Trịnh. A, Huệ ơi, Huệ yêu dấu ... Ừ, hôm nay ta làm ông hổ, được không ? Ta vồ nàng, lấy chân móng sắc cào vào nhé ?
Này, sao mày lại về đây Duy Vĩ ? Mày vẫn theo tao ám hả ? Tao cắt lưỡi mày, tao cắt lưỡi mày ! Vĩ mặt xanh lè chẳng c̣n tí máu, cười nhạt :
- Đă đến lúc này mà c̣n hung hăng sao, ta bảo cho mi biết, họ Trịnh chỉ đương được nghiệp Chúa mà chẳng quá hai trăm năm. May thêm được hai ba năm nữa là cùng.
- Nói láo, tao đă thảo tờ « Cố mệnh », Tự-Vương được phù chính. Hoàng Tế Lư mưu cơ như thế, trời lại đưa Lư cho ta dùng, ắt rồi sẽ dấy nghiệp Đế cho mày xem.
- Thằng Cán chắc đâu là con mi. Mi có nghe lời thiên hạ đồn đăi không ? Nó là con thằng Lư đấy ! « Nhất thiœ trục quần dương » , mi nhẹ dạ quá nên quên đi mất. Một con lợn rừng lại thêm vào một con rắn lục như Đặng Thị Huệ, th́ cái mạng con dê của mi đến ngày tuyệt... Mi có biết thuốc mi uống hàng ngày có độc dược không ? Chính Hoàng Tế Lư bày ra đấy... Nói ra, cho mi chết mà không nhắm mắt được, ha ha ha...
Lúc đó là giờ Mùi ngày mười ba tháng chín năm Nhâm Dần. Chiếc đỉnh đồng đặt giữa phủ Chúa tự nhiên rung rinh phát ra những tiếng ken két như người nghiến răng. Bỗng đâu cả trăm tiếng cú rúc ban ngày rờn rợn vang lên. Chiếc đỉnh đồng tự nhiên đổ lăn kềnh, rơi xuống vườn uyển, cắm sâu vào ḷng đất.
Sâm oặt đầu, miệng thổ ra một cục máu bầm, mắt trợn trắng dă trong hai hốc đen đầy lệ. Nơi chiếc đỉnh đồng rơi xuống, đất sụt sâu, nước ngầm tóe lên tuôn phùn phụt, lâu thành một cái ao. C̣n cặp mắt Sâm, đúng là ai vuốt cũng không nhắm, tê cứng đi như làm bằng một loại kim màu sắt rỉ.
*
Nhật bực bội vung tay ném ḥn đá xuống ven hồ. Những gợn nước tỏa rộng ra thành những ṿng tṛn, lan ra rồi tan dần vào mặt hồ chỉ lát sau là lại phẳng lặng, lung linh bóng cây cổ thụ rễ gân guốc trồi lên mặt đất, ḷng ṿng chạy tủa ra rồi đâm vào ven bực tam cấp lên chùa.
Từ ngày Thức trốn, rồi Mai bị bắt và cầm tỏa trong dinh Thế tử Cán, Nhật không đi lại chơi bời với ai, kín đáo ḍ xét đợi dịp cứu Mai khỏi chốn tù hăm. Việc cắt đặt đội Trung Kính để bảo vệ tam cung ngũ phủ đă vào nếp, Nhật mặc thường phục, bỏ th́ giờ đi vào khắp nơi ngóc ngách của đất Kinh Kỳ. Khi đầu óc căng thẳng đến độ Nhật chỉ muốn đập phá cho hả, chàng lại ṃ đến chùa Trấn Quốc, một ḿnh ngồi cạnh gốc cây sống hẳn đă ngh́n năm nay, đợi nghe tiếng thỉnh chuông, để cho ḷng theo tiếng ngân, bay xa, nhẹ nhơm.
Những cơn chán nản và bực bội ùa đến Nhật như cơn triều sông Nhị mùa nước lớn dấn vào bờ đê sồi sụt lở lói. Nhật lôi cây kiếm Hoàng gia ra, nh́n chầm chập vào sống kiếm có đổ ch́, nghĩ ngợi mông lung. Bây giờ, Nhật chẳng c̣n nghi ngờ ǵ về gốc gác của ḿnh. Nhưng cái gốc gác đó khiến đường gươm thứ nhất trong ba đường chiêu kiếm học được của Mishima mỗi ngày một chậm. Nhật lại nghe văng vẳng lời dặn «... có dứt bỏ được vọng niệm, căm hờn th́ đầu mới liền lạc được với tay, và đường kiếm nhanh bằng vận tốc của suy tưởng, nghĩ đến đâu là kiếm phát ra đến đó ». Rồi h́nh ảnh người đàn bà quay lưng lại, tay quạt cho Nhật buổi trưa nắng ở miếu Ba Cô cứ chập chờn hiện về, chẳng phải chỉ trong giấc mơ, đôi khi như luẩn quẩn giữa ban ngày ban mặt.
Nhật nhắm mắt, mơ màng nhớ về thuở ở trại Bùi Phong. A, cái thời trong trắng. Cái thời tưởng đă bay khỏi tầm tay níu kéo của mỗi con người, nhưng rồi lại vẫn lảng vảng đâu đây, thoáng trong hương hoa bưởi, vẳng về từ tiếng ếch ven ao. Nhật thầm nhủ : « Thôi, về thôi... Cũng là biển cả với nương dâu, chốn Kinh Kỳ này như thế là đủ ».
Bỗng có tiếng hát lanh lảnh rợn người. Hát rằng :
Ta về, ta hát, ta chơi ...
Co chân xoạc cẳng đo trời ngắn cao ...
Nhật ngạc nhiên, lần theo tiếng hát đi về phía sân chùa. Một người đàn bà trạc tứ tuần, áo cánh vàng, chít khăn đen mỏ quạ, chân đi ṿng, tay múa miệng hát, nước mắt nhỏ ṛng ṛng. Thỉnh thoảng bà ta ngưng bước, ngửa mặt lên trời gào : « Mẹ, Mẹ ơi ! », rồi lại tiếp tục :
... Kinh Kỳ sóng nổi ba đào
Nước dâng tám cấp lửa cao chín tầng
Bà ta bỗng đứng khựng người lại, thét lên:
- Mẹ ơi ! Thánh thần nay cũng hư nữa, nói chi đến con người !
Hai tay chắp, bà lại bất động đứng dưới bệ thần Bạch Hổ, lưng quay về phía Nhật. Không ngoảnh lại, bà ta đột nhiên gọi :
- Này anh ơi ! anh vào đây ...
Ở góc sân, một đứa bé gái trạc lên mười ngồi thụp xuống đất, bên cạnh một sư ông râu tóc bạc phơ. Họ nh́n Nhật, không nói. Nhật bước vào sân. Người đàn bà lại cười khúc khích :
- Anh lên bệ đây, cho em lạy chào... Cứ lên, không ai ăn thịt đâu mà sợ...
Nhật rón rén ngồi xuống cạnh bệ thờ. Bà ta lại ṿng chân bước, miệng hát :
Trăm năm trong cơi người ta
Bên tài bên mệnh khéo là ghét nhau
Trời đầy kẻ trước người sau
Biển kia cùng với ruộng dâu, cũng là...
Nhật giật ḿnh. Hai câu đầu là hai câu thơ của Nguyễn Du, cậu bé đă lên sống trên trại Bùi Phong cách đây hơn ba năm. Nhưng những câu này họa chăng chỉ có Thức biết, làm thế nào mà nó lại từ cửa miệng của người đàn bà kia vừa cất tiếng hát ? C̣n hai câu sau ? Lạ quá ! Người đàn bà như đọc được tư tưởng của Nhật vài phút trước, khi chàng muốn bỏ chốn Kinh Kỳ, vừa nói vừa cười :
- Này anh ơi, chưa về ngay được đâu ! Mà về th́ rồi nhớ giúp ông Hoàng Mười, ba bốn năm nữa anh lại ra đây.
Dứt lời, bà ta xoay ṿng, tay x̣e ra múa may uốn éo, hát theo điệu Hồ Quảng :
Duyên chưa đành, nghiệp chưa dứt, ới ai ơi...
Cái cơi sân si nó rộng, nó nổi ba đào !
Nhật hoảng sợ, không biết ai là ông Hoàng Mười và chẳng hiểu làm sao người đàn bà kia có thể nói toạc ra một phần tâm thức của chàng. Bước về phía sư ông, chàng ṿng tay chào, tai lại nghe :
- Đấy, nhà em đấy. C̣n con cháu kia là con chúng em ...
Nhật ngẩn người ra. Sư ông chỉ cười hiền lành :
- Mẹ nó điên, ông đừng chấp.
Mùi khói hương sực vào mũi ngây ngất. Chẳng hiểu v́ lẽ ǵ, tự nhiên Nhật thấy nhẹ hẳn ḿnh. Phải chăng phần số đă là tiền định, th́ có xá ǵ, thành mây mưa nắng gió hay hổ báo chim chóc cũng là...
Cũng là ... cả biển xanh với nương dâu. Cũng là ... kẻ trước với người sau...
Nhật lững thững ra cổng chùa. Con bé con, mặt mũi lem luốc, cặp mắt nâu tṛn lóng lánh, đứng đậy đi theo. Nhật lại nghe giọng lanh lảnh :
- Con ơi, chớ bỏ theo trai ...
Nhật bước nhanh giữa gió chiều trống trải. Từ xa vẫn cứ văng vẳng tiếng hát :
Ới ai ơi ...
Cái cơi sân si, nó rộng , nó nổi ba đào.