6 Bụi Kinh Kỳ

 

Dưới thời Diễn Đô Vương Trịnh Tông, Thăng Long trở thành một ḥn cù lao trong ḍng quyền lực. Ở hầu hết mọi trấn, từ Kinh Bắc trở lên Cao Bằng, Tuyên Quang hay xuống đến Sơn Nam, Hải Dương, các quan Hiệp Trấn đều án binh bất động. Chỉ riêng Thanh - Nghệ, bọn kiêu binh dẫu có ảnh hưởng nhiều nhưng vẫn gặp sự chống đối ngầm của viên Tham Hiệp họ Lê, tên Quốc Tŕnh. V́ thế, “ Chiến sách ” của Bùi Bật Trực nhằm tiến vào Đàng Trong bị chựng lại ở mọi nơi. Lệ cứ mỗi ba đinh bắt một lính khiến một số trấn như Hải Dương và Sơn Tây gây dựng được binh lực khá mạnh, nhưng hai đại tướng Đinh Tích Nhưỡng và Hoàng Phùng Cơ cứ mũ ni che tai, thậm chí thoái thái không về Kinh ra mắt Trịnh Tông. Áp lực của bọn Bằng Vũ, Bật Trực trên triều đ́nh kết cục cô lập hóa chính quyền trung ương, vô h́nh chung tạo ra sức đề kháng ở mọi nơi địa phương, và dần dà đưa Đàng Ngoài vào thế sứ quân. Trực lo lắng, bắt giết Lê Quốc Tŕnh, rồi ép Tông ra sắc lệnh cứ năm đinh mới bắt một lính như lệ cũ. Lư do đưa ra, Trực tâu, là có thực mới vực được đạo. V́ thế, triều đ́nh phải tập trung sức dân để tiến hành “ Nông chế ” trước.

“ Nông chế ” là người định. Lũ lụt do trời. Ngay quí đầu năm Quí Măo, gió băo liên miên, nước sông Nhị lên cao tràn vào, vùng ven đô ngập đến bụng. Mặt khác, đất đai đều hóa ra công điền nên dân cày biến thành những người làm công, cứ theo công mà trả bằng lúa. Thói thường, cha chung không ai khóc. Vả lại, của chung là của tất cả mọi người, nên ai nấy đều t́m cách tranh phần ḿnh. Dĩ nhiên, phần lớn nhất đều vào tay những kẻ có quyền phân, quyền quản. Dân làm vè ta thán: Ǵ cũng quản, ǵ cũng phân. Đến phân cũng quản th́ dân c̣n ǵ. Cũng v́ phân chia bất công khiến hàng dân làm vờ vịt cho có, hoặc lăng công phản đối. Cả một làng ở miệt Gia Lâm nhất định không một ai chịu ra

đồng đi cấy. Họ bị bỏ đói, kết cuộc chết quá nửa làng. Tiếng về Kinh làm hàng dân xôn xao, chẳng phải v́ sắp Tết, mà là v́ viễn tượng thiếu đói ngay ở Kinh Kỳ đă chập chờ đe dọa.

Lời đồn rằng Đinh tích Nhưỡng sẽ kéo quân từ Hải Dương về “ cứu giá ” khiến giá gạo tăng lên vùn vụt. Bằng Vũ ra lệnh chém bất cứ ai dị nghị lung lạc ḷng người, rồi mang yết chiếu an dân ở năm cửa ô. Vũ sai người mời Toàn Nhật vào dinh.

Thời gian từ ngày Kiêu binh chấp chính, Nhật vẫn trú ở dinh Khương tả hầu. Gần như mất hết sinh thú, suốt ngày chàng ngồi dựa vào gốc cây sung cạnh bờ ao, tay cầm be rượu, uống một ḿnh, say lại lăn ra ngủ. Bộ râu quai nón không cắt nay xồm xoàm đâm xỉa ra như lông nhím, che phần nào nét xanh xao, nhưng chẳng giấu được cặp mắt chàng nay lơm sâu vào, quầng thâm lại, và nh́n th́ cứ đâu đâu, lạc lơng, vô hồn. Bằng Vũ bước xuống đón Nhật, ngạc nhiên :

- Vơ huynh, sao mà tiều tụy thế ...

- ...

Kéo Nhật ngồi xuống bên ḿnh, Vũ hỏi han nhưng Nhật chỉ trả lời hờ hững. Vũ giả lả :

- Triệt hạ được Hoàng Tế Lư, công đầu là huynh, vậy mà Chúa không phong, không thưởng ǵ. Để ta vào Chính phủ lấy bằng được cái Tuyên lực công thân, tước Uy vũ hầu, cho Vơ huynh nhé ?

Toàn Nhật lắc đầu. Vũ lại gặng. Nhật nh́n lên trần, cười nhạt rồi buông thơng :

- Giết cha mà được phong hầu th́ c̣n trời đất ǵ nữa !

Lắc đầu quầy quậy, Vũ lại nói như biện minh hộ Nhật. Nh́n lơ đăng ra vườn, Nhật bất ngờ hỏi :

- Nhà quan Vận công thần có rượu ngon không ?

Vũ vẫy tay gọi người nhà. Uống một lúc sạch be rượu, Nhật mới thong thả :

- Bằng huynh gọi đệ đến có việc ǵ ?

- Kinh Kỳ có thể lâm nguy. Có tin chắc chắn là Nhưỡng ở Hải Dương gom quân tập trận. Anh em nhờ Vơ huynh chống giặc cho.

Buồn bă, Nhật nói :

- Cấm binh nay trong tay huynh. Ở dinh Khương tả hầu, đệ c̣n hai chục tay vơ, t́nh nguyện ở lại với đệ để tập vơ. Ngay chuyện tập ấy, đệ cũng chẳng c̣n quan tâm. Vậy làm sao chống được ai ?

Vũ cắt ngang :

- Đám Bật Trực, Gia Thọ không tin là Nguyên Nhưng có đủ khả năng. Họ muốn giao cho Vơ huynh bốn đội Tiền - Hậu - Hùng - Dũng. Kế hoạch là đem đánh thẳng vào dinh ổ Nhưỡng trước khi hắn gom được quân về.

Tay vê râu, miệng nhếch lên, Nhật đủng đỉnh :

- Nhưỡng nắm thủy binh, dinh trại dựa vào sát mé biển. Cấm binh có biết đi thuyền đâu mà đánh, mà đuổi. Vây bất ngờ có thể thắng được, nhưng lại không bắt được, nó quay về vây lại, lấy mười đánh một th́ chống đỡ thế nào?

Vũ lặng người đi, tay gơ nhẹ xuống mặt bàn. Một lát sau, Vũ hỏi :

- Thôi. Liệu cấm binh ở thế thủ có giữ được Kinh không?

- Vấn đề ở chỗ giữ được bao lâu. Bị vây, lính đói, dân đói th́ sao ?

- Nếu giữ được một tháng, lính Thanh - Nghệ sẽ về cứu. Vơ huynh giúp pḥng thủ Kinh Kỳ nhé ...

Toàn Nhật ngửa mặt cười, giọng bi thiết :

- Sức của Nguyên Nhưng có thể làm việc ấy được rồi. Về phần đệ, đă giết rồi chưa kịp để tang cha mà lại phải nhận quan tước cầm quân, th́ mặt mũi nào nh́n ai nữa... Nhật này chỉ xin huynh cho đệ rời Kinh về Bùi Phong phụng dưỡng thầy mà thôi.

Vũ đáp, miệng nói như có gang, nhưng mắt lại nh́n xuống đất :

- Ừ, để xem đă nhé.

Hiểu rằng đó là lời từ chối, Nhật đứng dậy kiếu :

- Đệ phải về, chiều nay nhà có khách.

*

Từ trước Tết năm Ất Sửu, Côn quận công Trịnh Bồng xuống Hải Dương, sau đó giạt tới Kiến An, xuống tóc vào xin thụ giới với một vị cao tăng không ai rơ tên tuổi. Năm sau, Chúa Trịnh Tông phái sứ giả đi t́m, khẩn khoản mời Bồng về giúp ḿnh, viết : “ Nếu không th́ chẳng biết cơ nghiệp họ Trịnh đi về đâu ”.

Bồng vốn là người nết na đạo hạnh. Cha Bồng là anh Trịnh Sâm; và dẫu cha bị chú ruột ḿnh hại, Bồng cũng chẳng oán ǵ Sâm. Khi Cán ốm đau tưởng là không qua, chính Sâm có ư lập Bồng lên nhiếp chính, nhất định không đoái hoài ǵ đến Tông. Nhưng Bồâng vốn ưa thanh tịnh, lẩn đi, có dịp lại đến chơi với Phu tử, luận bàn về vấn đề tổng hợp Nho-Phật.

Lần lữa, Bồng nhờ sứ giả về nói với Tông rằng đă dâng ḿnh cửa Thiền, không muốn dính ǵ đến bụi nhân gian. Tông lại phái sứ giả lên chùa, tha thiết cầu khẩn. Về đến Kinh, Bồng xin gặp Tông và nói ngay :

- Khải Chúa, tôi xin phép thầy tôi được đi hai năm đến hầu Chúa, sau đó phải về chùa.

Tông mừng, nắm hai bàn tay Bồng bảo :

- ... có huynh có đệ th́ mới giữ được nghiệp nhà.

Từ đó, Bồng dẫu tham sự vào việc triều đ́nh, nhưng cứ chân trong chân ngoài, về đến nhà là tụng kinh gơ mơ. Chiều hôm Nhật gặp Bằng Vũ, Bồng lững thững đến dinh Khương Tả hầu, nơi ngày trước Phu tử cư ngụ, để hỏi thăm tin tức. Cổng mở, Toàn Nhật ra mời vào.

Xưa kia, hai người ít trao đổi khi có dịp gặp nhau. Thoáng nh́n Nhật, Bồng bật miệng :

- Cái sát khí trong đôi mắt của tướng quân nặng quá ! Phải giải nó đi.

Nhật lửng lơ đáp :

- Tôi giải nó mỗi ngày bằng cách chém đúng trăm lần ba đường gươm. Thượng công có muốn xem không ?

Bồng lắc đầu.

Trời bỗng bần bật gió. Gió xoáy ṿng thành những cột bụi bốc lên thẳng trên trời, chạy sang trái rồi sang phải như một con trâu nổi cơn điên, quần quật đánh thốc vào những mái rạ, mái ngói. Tiếng đổ vỡ nghe chát chúa từ bốn về. Rồi tiếng người réo nhau. Tiếng chó sủa. Tiếng gà kêu quang quác. Bụi mù bay vào mắt vào mũi đến không thở được.

Lấy vạt áo che mắt, Bồng ra đứng giữa sân, im ĺm như một pho tượng chết. Khi gió đă ngưng, Nhật đến bên cạnh. Bồng nhỏ nhẹ :

- Bụi đấy, bụi Kinh Kỳ. Không khéo th́ dây lấm mà khéo th́ cũng dây lấm, tướng quân ạ ! Chỉ xa đi th́ mới tẩy trần được thôi.

Hai người bước sóng đôi đến ven hồ. Trăng nhô lên cao khỏi đầu những tàn lá, lạnh lẽo, mơ hồ. Nghe tiếng cá quẫy, Bồng đọc bài kệ :

Tâm có trước đất trời

Thân có sau đất trời

Đất trời bọc thân tâm

Xoay vần bao giờ mất

Đọc xong, Bồng tạ từ ra về, chỉ nói :

-C̣n duyên là c̣n gặp.

*

Mấy hôm rồi, trận mưa dầm kéo dai dẳng như đánh đu với trời đất. Nỗi sợ lúa úng nước ở đầu cửa miệng, hàng dân nh́n lên những đám mây ĺ lợm rồi ngó nhau chép miệng. Nước ven bờ đê sông Nhị réo sôi sùng sục dọa nạt. Đêm đêm tiếng kẻng hộ đê báo động đánh thức cư dân cứ từng chặp khua lên. Miệt phía đông, nước sông Nam Định đă tràn ra ngập trắng những cánh đồng chiêm. Nước tứ bề mênh mông nh́n tưởng như là biển. Dân chạy lụt bắt đầu thấp thoáng ở những cửa ô. Mùa màng năm nay chắc là không cứu nổi nếu cứ mưa gió măi thế này. Bàn dân lại th́ thào “ ... kiêu binh làm ngược đạo trời. Cho nên... ”.

Tiếng mưa tí tách trên mái ngói dinh Khương tả hầu đều đặn như ru ngủ. Du uể oải nh́n ra vườn, hỏi :

- Anh phỏng chừng lúc nào th́ đi được ?

Nhật lắc đầu, nâng ly rượu uống cạn, đáp :

- Chưa biết ! Nhật cười, tiếp - đi chẳng khó, nhưng đi đâu ? Đi đến đâu th́ cũng thế thôi. Ta cứ tạm ở đây để uống cho say cái đă ...

Ái ngại, Du định lên tiếng nhưng lại tần ngần rồi thôi. Đúng lúc đó, cửa pḥng mở, lăo bộc đủng đỉnh vào báo có khách.

Đó là một người đàn bà từ quê ra, đi cùng là ba đứa bé độ chừng mươi, mười lăm tuổi. Người đàn bà chạc trung niên, răng đen, môi đỏ màu trầu, nhút nhát :

- Bẩm các quan, nhà cháu ở Hưng Yên vào. Hỏi thăm măi, các ông ấy bảo là chỉ có quan đây mới biết chỗ chôn Bố-già các cháu !

Nhật ngạc nhiên, ngần ngừ nh́n mấy đứa trẻ :

- Nếu là lăo Hài th́ xưa nay có ai nghe ông ta vợ con ǵ đâu!

- Dạ, chính lăo - người đàn bà quay sang tíu tít nói với đám con - Đấy, thế là t́m được rồi !

Bà lại cúi đầu, tiếp :

- Bẩm quan, bố-già các cháu không đẻ, nhưng nuôi các cháu.

Bà tên là Thơm, vốn người làng lăo Hài. Năm mười sáu, Hài đă ngắm nghé Thơm, chưa nói ra nhưng t́nh ư ai cũng biết. Hài lúc đó đă đâu hai lăm hai bảy tuổi, lại phải nuôi mẹ già, chẳng dám tính đến đường vợ con. Dân làng chế là trai-già, nhưng ai cũng thương Hài, chỉ mong cho vợ con yên ổn. Đùng một cái, Chúa bắt cứ ba đinh một lính đi đánh giặc Nguyễn Hữu Cầu. Hài phải xung quân đi bằn bặt ba năm. Khi về, Thơm đă lấy chồng và có chửa đứa lớn. Thấy Hài, Thơm cắn răng, ra dựa gốc cây sung ở bờ ao khóc một ḿnh. Hài biết, không nói ǵ, cũng khóc. Mẹ Hài mất. Thế rồi Hài biệt tăm, khi đi trấn thủ Nghệ An, lúc lại vào đến Châu Hoan, Châu Ái. Sau này chồng Thơm, người làng bên, cũng phải đi lính. Trong lần đánh Phú Xuân, chồng Thơm chết trận. Hài về làng gặp Thơm, buồn rầu bảo “Cái phận nó vậy, biết làm sao được !”. Bốn năm liền, Hài cầm nửa phần lương của ḿnh cho Thơm, hể hả : “ ... trên Kinh tôi ăn cơm lính, có tiêu pha ǵ đâu, để tiền đầu giường lại sợ trộm cắp ”. Mỗi lần về, Hài thường đến thăm hỏi lũ trẻ. Chúng cũng bắt chước lính, gọi Hài là Bố-già. Và cứ hễ Bố-già về là lại có quà, khi th́ một lạng kẹo bột, khi lại một cân đường phèn. Đến Tết, thế nào cũng thêm một bánh pháo.

Một tối, Thơm ngồi giặt áo ở bờ ao, Hài đứng tựa gốc cây sung, lẳng lặng nh́n ánh trăng vừa độ mười sáu. Vạn vật nhuộm màu trăng xanh lớt như bất động. Chỉ có tiếng nước khuấy. Tiếng Thơm thở, ngực nhô lên hụp xuống cái chuyển động kỳ diệu của tạo hóa. Chợt Thơm lên tiếng “... Này, hay là...”, rồi lí nhí “ hay là, hay là...”. Hài ngẩn người ra chưa đáp th́ Thơm đâm bổ vào ḷng. Họ ôm nhau rất lâu. Thơm khóc rưng rức. Một lúc sau, Hài gỡ tay Thơm, nói từng tiếng, dịu dàng nhưng cương quyết : “ Không đi lính th́ lấy ǵ mà ăn. Cái đời lính nó bất trắc lắm. Thôi cứ để như vậy mà lại hay, Thơm ạ !”. Nói xong, Hài về, hút thuốc lào sằng sặc rồi uống đến say khướt. Hôm sau, Bố-già sang chào, bảo với đám trẻ “... Tết nhé, Tết bố lại về ”.

Đưa gia đ́nh bà Thơm đi lên nghĩa địa nơi Nhật đă chôn lăo Hài, Du vừa đi vừa ngẫm nghĩ về bao nhiêu oan trái mất mát trong những cuộc đời xung quanh. Bước ṿng vèo qua những g̣ đống ngổn ngang hoang phế, ḷng Du man mác một nỗi cảm thương vô hạn. Dưới kia là những bộ xương đă một đời chạy vạy, lăn lóc trong cuộc trần ai này. Trên đây, những linh hồn đă rời thể xác chẳng hiểu xô giạt về cơi nào vô định. Nh́n những nấm mộ hiu quạnh chẳng đèn nhang hương khói, Du lẩm nhẩm :

C̣n chi ai giỏi ai hèn

C̣n chi mà nói ai hiền ai ngu .

Đâu đây tiếng kèn đám ma văng vẳng. Cơi phù thế tạm bợ này lại đầy nước mắt của người sống. Họ khóc, một phần là khóc cho kẻ nằm xuống, một phần khóc v́ thương thân. Sự đau đớn mất mát làm họ tỉnh lại, nhưng chỉ giây lát. Khi chôn cất xong, họ về. Và thế là dứt, cơn u mê lại bắt đầu. Họ lại xông vào cuộc sống với ḷng tham lam, tiï hiềm và nhất là sự hăo huyền. Kẻ mạnh chèn ép người yếu. C̣n kẻ yếu, họ đi t́m người yếu hơn ḿnh. Họ ức hiếp, hành hạ, đâm chém lẫn nhau, ḷng ṿng xoay như đèn kéo quân kẻ nọ đuổi người kia. Không thấy ǵ khác hơn là cái bóng trước mắt ḿnh, họ cứ lao vào mà chụp bắt. Bắt xong bóng này, họ lại đi t́m cái bóng khác, vẫn ở đằng trước, và cứ như thế ...

Du quay lại tần ngần nh́n. Gia đ́nh bà Thơm quây nhau lại, tay che gió, tay che mưa, nhóm lửa đốt hương, rồi bày lễ cúng : Ba nắm cơm với một quả trứng luộc. Họ thắt lên đầu những ṿng khăn tang trắng, nước mắt giàn giụa, miệng lẩm nhẩm khấn vái. Đứa bé gái ngồi xổm cạnh nấm đất sụt sùi, chỉ biết gọi “ Bố-già ơi ! Sao lại bỏ con đi ! ”. Nước mắt ứa ra, Du hồi tưởng đến người lính già chết cũng bởi những cái bóng từ một cơi đi về ám ảnh nhân sinh. Ô, cái bóng huyển hoặc của phú quí, tiền tài. Cái bóng của quyền thế, của danh vọng. Thế nhân nhoài người với tay ra bắt. Lúc có, không thấy đủ. Không đủ, lại tiếp tục chụp bắt... Cho đến phút cuối, sức đă kiệt, họ có thấy chăng là đằng sau những cái bóng c̣n biết bao nhiêu điều có thật chót bị lăng quên ?

Đó chính là những niềm hạnh phúc của một cuộc sống b́nh thường. Hạnh phúc khi nh́n trời xanh. Khi đùa vui với con, với cháu. Khi chợt gặp một ánh trăng. Khi cắn vào trái vả chín cây. Khi ngửi hương cốm đầu mùa. Những niềm hạnh phúc ấy, mấy ai biết là nó đâu phải nhỏ nhoi ? Chắc lại muộn rồi, sao cứ măi lại muộn mất rồi, thế nhân ơi ! Cuộc hẹn với yên vui lẽ nào vĩnh viễn lỡ làng ? Thắp lên, thắp thêm một nén hương. Rồi thế nhân ơi, chớ quên ném xuống những lỗ huyệt đă tự ḿnh đào sẵn cho ḿnh dăm cánh hoa dại cứ muôn đời lỡ độ.

Toàn Nhật t́m đâu ra được một mảnh gỗ vuông vắn. Chàng h́ hục lấy đoản dao khắc tên lăo Hài lên, lầm ĺ không nói. Khắc xong, Nhật mang ra cắm xuống trước mộ. Nh́n cánh tay của Nhật chắc nịch nhấn sâu mảnh gỗ vào đất c̣n ướt, Du bất giác nghĩ đến cái bút lông mềm nhũn lúc nào chàng cũng mang theo bên người. Sự so sánh làm Du kinh hoảng : cây bút ích ǵ cho thời buổi này, một thời buổi mà cái chân, cái thiện, cái mỹ chỉ là để tô vẽ ngụy trang cho chiều của trục gươm, sống kiếm, chiều dọc theo đóù người ta uốn nắn thế quyền. Du thấy ḿnh nhỏ đi như một con sâu kèn. H́nh ảnh Toàn Nhật râu hùm - hàm én - mày ngài đang lững thửng đứng lên, cứ to dần cho đến độ ngợp choáng không gian cái nghĩa địa trong mưa dầm gió bấc.

Bà Thơm sửa soạn hóa vàng. Bà lại nhút nhát đến gần Du, thật thà :

- Nhà cháu chỉ biết khấn vái thường thôi. Ông ấy, lính đấy, nhưng lại cũng thích thơ thích phú một tí. Xin các quan làm phúc cho vài câu ...

Nhật ngạc nhiên, suưt ph́ cười, quay sang nh́n Du. Đúng là một dân tộc yêu thơ đến độ có những kẻ chết rồi mà vẫn c̣n mê ngâm vịnh. Ngâm vịnh thế này, Nhật nhủ thầm, quả là một quốc nạn. Và nhất là một điều thật bất hạnh cho nàng Thơ cứ bị dày ṿ không ngừng trong lầu xanh chữ nghĩa. Nhật khẽ huưch tay nhắc Du, lúc đó c̣n ngẩn ngơ nh́n theo những sợi khói chao đi trong gió nhẹ. Du trầm mặc, rồi đọc khe khẽ :

Nào những kẻ mắc vào ngũ lính

Bỏ cửa nhà đi gánh việc quan

Nước bầu cơm ống gian nan

Dăi dầu muôn dặm lầm than một đời

Trong chiến trận mạng người như rác

Thân đă dành đạn lạc tên rơi

Lập ḷe ngọn lửa ma chơi

Tiếng oan văng vẳng thấu trời tít cao ...

*

Chỉ c̣n nửa tháng nữa là đến Tết năm Giáp Th́n, nhưng Kinh Kỳ hầu như không vui lên được, ủ rủ trong những trận mưa dai dẳng kéo ngày này qua ngày khác. V́ ngăn sông cấm chợ, hàng quán loe hoe, người mua kẻ bán âm thầm, vội vă, lẩn tránh như những kẻ phạm tội. Giá gạo vẫn lên. Giá muối, giá đậu cũng lên. Chỉ có những cành đào, cành mai là rẻ. Như khiêu khích người, trời cho được mùa hoa. Đào đỏ ay áy, mai vàng rực rỡ óng ả, mai trắng thanh thản, cứ nằm dài ven chợ Đồng Xuân như thể trêu ngươi, mặc cho hàng dân đong từ lạng nếp đến dăm yến thịt lợn mỡ, lo cho một nồi bánh chưng tằn tiện đón chúa Xuân.

Tiếng chân rầm rập, rồi tiếng ngựa hí bỗng đâu vang lên, xô sự buồn thảm đi để thay vào đó nỗi bàng hoàng của hàng dân. Họ tan chợ, rồi ai về nhà nấy, ngơ ngác nghe ngóng, đồn rằng cấm binh vào vây phủ Liêu nơi Chúa ngự. Những kẻ có người thân thích trong đám quan quyền kháo nhau rằng nay Vua Lê đang lật Chúa Trịnh. Kiêu binh tiến về Phủ Chúa là chắc sắp lại có chuyện đổi rời. Cư dân ở ven đô tung ra tin quân Nhưỡng đă kéo quân về, rồi quận Thạcï cũng theo đường bộ cùng sáu người con sắp vượt qua sông Luộc.

Bật Trực bước lên chính điện Phủ Liêu, theo sau là Bằng Vũ và Nguyên Nhưng. Ngồi trên ngai, Trịnh Tông đưa mắt nh́n Khuông và Khản. Đám kiêu binh không qú lạy theo lệ, trương mắt nh́n Tông. Trực sẵng giọng :

- Thái phi đâu ?

Nổi giận, Dương Khuông hằn học :

- Thói ở đâu mà vào đến phủ Chúa, không chào không lạy, lại hạch hỏi Thái phi ?

- Hừ, mang Thái phi ra đây ! Rắp tâm giết Hoàng tự tôn, trốn tránh thế nào được !

Nghe Vũ quát, Trịnh Tông lạnh sống lưng, tay bóp vào nhau, xương nghe lách cách. Hoàng tự tôn là Lê Duy Kỳ, bị Trịnh Sâm bắt từ lúc tấm bé, bỏ ngục cho đến ngày kiêu binh đưa ra th́ đă mười sáu tuổi. Mặt mũi uy nghi, Kỳ đúng là bức truyền thần sống của Đông cung thái tử Lê Duy Vĩ, kẻ đă bị Sâm sát hại khi Sâm lên ngôi Chúa. Vua Lê Hiển Tông đón cháu đích tôn về cung Vạn Thọ, vừa khóc vừa bảo “ ... thế là hồng phúc nhà Lê chưa dứt ”. Từ đó, Kỳ ở cạnh Vua, ngày ngày đọc sách Chu Tử, có ǵ thắc mắc lại đem ra luận bàn với những nhà danh nho như Ninh Tốn, như Phan Huy Ích, và có tiếng là thông tuệ. Hiển Tông rất quí Kỳ, không cho ra ở riêng, lại bắt nhận Thái tử Lê Duy Cẩn làm nghĩa phụ. ư Vua là sau này Cẩn sẽ truyền ngôi lại cho Kỳ vốn thuộc ḍng trưởng nhà Lê.

Cẩn vốn thân t́nh với Thái hậu Dương Ngọc Hoan và Chúa. Thái phi vẫn nghĩ rằng một khi Cẩn lên nối ngôi Vua, vị trí Chúa của Trịnh Tông lại càng vững, nên luôn luôn săn đón mời mọc. Có lần, Cẩn dẫn cháu là Duy Kỳ đi theo, Hoan thấy tướng mạo Kỳ đúng là có quí phúc, đem ḷng ngấm ngầm ganh ghét. Gọi một thày tướng nổi danh vào Phủ, Hoan đăi một bữa tiệc có cả Tông lẫn Kỳ. Cuối bữa, Hoan hỏi. Thày tướng nói nhỏ vào tai : “ Một người là Chúa th́ người kia không thể là Vua. Một người là Vua th́ người kia không thể là Chúa. Đằng Kim, đằng Mộc, tướng khắc mà mệnh cũng khắc ... ”. Hoan nghe xong, mặt tái nhợt, đứng dậy kiếu đi nghỉ trưa.

Về đến pḥng, Hoan vẫy gia nhân tín cẩn ra dặn ḍ. Ngoài sảnh điện, Kỳ và Tông tiếp tục uống rượu. Thêm dăm chén, Kỳ thấy nhức đầu, xin phép đi về. Bấy giờ, kiệu rước Kỳ đă về cung Vạn Thọ v́ gia nhân nhà Chúa ra bảo rằng Hoàng tự tôn c̣n ở lại ăn yến bữa tối. Kỳ đành lên kiệu nhà Chúa, nhưng chưa đi ra đến cổng th́ kiệu rẽ về phía nhà hậu. Có người vén kiệu, úp một chiếc khăn vào mặt, làm Kỳ mê đi.

Khi nửa tỉnh nửa mê, Kỳ thấy ḿnh nằm bó gị trong một chiếc vơng có hai người khiêng chạy. Kỳ cố hé mắt ra. Trời lúc đó đă chạng vạng tối. Kỳ thét “ ... bay đưa ta đi đâu ? ” Chỉ có tiếng quát nhỏ “ Nhanh lên nào ! ” và bước chân phu vơng lại càng vội vă. Kỳ thấy nguy, hết sức vùng vẫy la hét. Đám cấm binh trong đội Trung Kính nghe tiếng chạy đến giải cứu cho Kỳ, khiến đám gia nhân ba chân bốn cẳng trốn mất.

Sau khi nghe Kỳ thuật chuyện, Bằng Vũ ngẫm nghĩ rồi cho mời Bật Trực và Gia Thọ vào. Họ bàn tính ǵ đến nửa đêm không ai hay biết, nhưng sáng hôm sau, cả bọn nai nịt rồi kéo kiêu binh đến vây phủ Liêu hạch hỏi. Đặng chẳng đừng, Tông đành phải cho mời Thái hậu ra đối chất. Bằng Vũ nhỏ nhẹ :

- Vơng mang Hoàng tự tôn đi đâu ?

- ...

- Lối đó vơng chỉ có thể ra hồ Thuyền Quang. Vậây ai định d́m chết Hoàng tự tôn ?

Mặt tái mét, Dương Ngọc Hoan lắc đầu :

- Tôi không biết !

Lúc ấy, Bùi Bật Trực vẫy tay, kiêu binh xốc nách một gă đàn ông chạc tứ tuần, đầu tóc bù xù, mặt mũi bị đánh sưng vêu lên, mang vào đẩy cho ngă xuống thềm điện. Trực hỏi :

- Thái phi có nhận ra y không ? Đây là người em con d́ con già của Thái phi, và là một trong hai người khiêng chiếc vơng bắt Hoàng tự tôn đấy !

Dương Khuông nh́n chị, mặt xanh như tầu lá. Khản chép miệng, thở dài không nói không năng ǵ. Bằng Vũ đằng hắng :

- Việc đă đến thế này, không giải quyết không được. Thái tử Cẩn vốn là do Tiên chúa đặt lên, xét đến công đức th́ không có ǵ, chỉ độc có tiếng là cục đất tṛn, lăn đến đâu th́ lăn. Nay, Vua giỏi Chuá tài th́ xă tắc mới yên ổn. Chúa có rồi, Vua già yếu, tất ai cũng nghĩ đến chuyện nối ngôi. Hoàng tự tôn Lê Duy Kỳ vốn là trưởng nam của Đông cung thái tử Vĩ, lên ngôi là hợp lẽ và đúng ư của Đức Vua. Quí vị nghĩ thế nào ?

Khuông lập cập :

- Thế là phải truất Cẩn đi à ?

Trực cười nhạt, không thèm trả lời. Khản hắng giọng :

- Việc như thế, phải có cả triều đ́nh, không chỉ một hai người mà làm th́ mới giữ được danh cho chính.

Vũ gật đầu, nh́n Tông ḍ hỏi. Như một cái máy, Tông lắp bắp :

- Phải, phải đấy. ư ta cũng thế, ta nói vào để việc lập Đông Cung cho Kỳ suông sẻ, được không ?

Trực lại đưa mắt nh́n Gia Thọ, xưa vốn là thư lại của Tông. Tên này bước lên, chân qú, tay vái, miệng ráo hoảnh :

- Chúa nghĩ thế quả là phúc cho xă tắc. Toàn thể cấm binh chúng tôi xin đời đời đội ơn. Nay chúng tôi sẽ ăn khao cái tin mừng mà hàng dân đang trông đợi ...

Tông ngạc nhiên :

- Ăn khao ?

Gia Thọ hềnh hệch cười, giọng nhẽo nhẹt :

- Vâng, khải Chúa. Tốn kém cũng không phải ít.

Người hiểu đầu tiên là Dương Ngọc Hoan. Thái hậu nay đă bớt sợ, chép miệng rồi bảo Thọ :

- Được, mai đến có rượu thịt ê hề cho trăm người ...

Thọ mặt dạn mặt dày :

- Đội ơn Thái hậu, mai chúng tôi sẽ đông đủ để chúc mừng công đức nhà Chúa. Thế c̣n hôm nay ...

Thái hậu thở dài, xót xa :

- Hôm nay th́ ta c̣n một ngh́n lạng bạc, cứ lấy mà chia nhau. Có thế thôi, nài ta cũng chẳng đào đâu ra thêm cho được !

*

Câu chuyện ám hại Lê Duy Kỳ tưởng đến đấy đă xong, nhưng Bùi Bật Trực vẫn không bằng ḷng. Trực vào thẳng Hoàng cung tâu với Vua Lê rằng Tông bất tài bất tướng, phải phế đi để lập Trịnh Bồng lên thay. Thật ra, lư do chính là Trực thấy với Bồng th́ có vẻ thế nào cũng được, trong khi đó Tông vẫn âm thầm t́m cách khống chế kiêu binh. Vua không thuận mà cũng không chống. Được thể, Bật Trực t́m Trịnh Bồng nói thẳng.

Bồng nghe xong, buổi tối hôm ấy đến ẩn trong Vương phủ, kể lại đầu đuôi cho Tông và Dương thái phi nghe. Trịnh Tông mời Khản và Khuông đến vấn kế. Khuông lầu bầu :

- Thế này th́ chẳng c̣n lề lối phép tắc ǵ nữa. Chúng nó làm càn đến độ chẳng c̣n trời c̣n đất, đúng là quân bất trị !

Khản b́nh tĩnh hơn, đề nghị với Bồng là nên rời Kinh đi trong một thời gian. Bồng nghe như mở cờ trong bụng. Mẹ con Tông không phản đối nên Bồng xin phép đi ngay để tránh sự cấm cản của kiêu binh. Khản lại nói :

- Thượng công có thể lên hai trấn Sơn-Nam gọi Quận Thạc mang quân về không ?

Bồng chắp tay, lắc đầu :

- Chuyện này, xin thứ cho. Bồng tôi đă vào cửa Phật, không đành ḷng vướng vào những hệ lụy nhân sinh.

Trịnh Tông vội nắm lấy tay Bồng :

- Nhưng cơ nghiệp tổ tiên, bỏ đi sao đành ? Họ Trịnh ở ngôi chúa đă ba trăm năm, một lúc mang đổ xuống sông hết ư ?

Nh́n vào mắt Tông, Bồng hiền ḥa :

- Có sinh, tất phải có diệt. Có cơ nghiệp nào măi măi được ?

Thái phi Dương Ngọc Hoan chen lời :

- C̣n nước, c̣n tát. Hay là Thượng công cần vàng. Có cần, cứ cầm lấy ba trăm lạng tôi c̣n giữ được đây !

Bồng niệm Phật, nh́n Hoan, nhẹ nhàng :

- Bồng tôi không cần ǵ.

Lúc ấy, Khuông gằn giọng buông sơng :

- Không mang chiếu gọi quận Thạc về th́ không đi đâu được !

Bồng lại niệm Phật, không đáp. Khản gạt tay rồi từ tốn :

- Thượng công ở Kinh ngày nào, kiêu binh có cớ ép Chúa thoái vị ngày ấy. Nhưng tu th́ cũng dăm bảy đường tu. Có khi biến, có khi thường. Lúc biến mà xử như khi thường th́ mang tiếng là vô trí lự, xin Thượng công nghĩ lại cho.

Trịnh Bồng quay vái Khản một vái, miệng cười, chậm răi :

- Thượng quan quả là người danh giáo trí tuệ hơn thiên hạ. Song với đệ tử nhà Phật, không có thường mà chỉ có biến. Rồi qui cái biến hiểu ra lẽ, th́ biến lại hóa thường ở chỗ sinh, lăo, tử, bệnh. Giải thoát khỏi được những cái khổ ấy, đệ tử nhà Phật thấy gốc nó ở lục căn, ngũ uẩn và t́m diệt chúng đi từ sự tỉnh thức vô tướng vô ngă để rồi chỉ nhập thế bằng từ - bi - hỉ - xả. Chuyện quyền lực không phải là chuyện kẻ xuất gia, xin Thượng quan hiểu cho, Bồng này chắp tay cúi đầu cảm tạ.

Khản vội đứng dậy đỡ lấy Bồng, mắt nh́n có thoáng ngậm ngùi, không nói ǵ nữa.

Nửa đêm hôm đó, Bồng đến dinh Khương Tả hầu, nói với Nhật :

- Tôi đến chào tướng quân, và nhờ đưa tôi một thôi đường.

Toàn Nhật không ngạc nhiên, chỉ đáp nhỏ : “ ... Xin mừng cho Thượng công ”.

Giắt kiếm sau lưng, Toàn Nhật cùng Trịnh Bồng đi về phía sông Nhị Hà. Trên trời, những giải sao chi chít lấp lánh mỗi lúc một xa đi với cơi nhân gian. Bọn lính tuần canh gặp chủ tướng cũ, không hỏi han ǵ, chỉ cúi đầu chào. Gió thổi từ phía bắc về đă bắt đầu se sắt lạnh. Bỗng Trịnh Bồng lên tiếng :

- Mắt tướng quân c̣n sát khí là v́ tướng quân chưa giải được nghiệp. Tôi nghe kể là tướng quân đă tránh được một trường binh đao, nhưng cũng v́ thế mà phải ngộ sát cha ḿnh ...

Nhật nghe Bồng nói, hồi tưởng lại những giằng co trong tâm tưởng đêm trước ngày cấm binh làm loạn. Cũng trên bờ sông này, cũng với ḍng nước cuốn xiết dưới kia, chàng đă chực buông xuôi hết, rũ áo qua bờ bên kia, bỏ lại Kinh Kỳ với những dối trá, những lọc lừa, với những âm mưu quyền lực và nhất là ḷng tham muốn không bờ bến. Nhưng làm thế th́ xương máu hàng vạn người phải đổ ra! Không, không làm thế được! Bỏ đi như vậy là trốn chạy trách nhiệm của một con người trước sinh mệnh đồng loại. Vũng máu kia đổ ra sẽ là niềm ân hận theo Nhật suốt đời. Và nếu thế, chắc chàng chẳng bao giờ c̣n dám nh́n mặt ḿnh trong gương. Vậy th́ chỉ c̣n một cách độc nhất : cứ để ai làm ǵ th́ người đó phải đối đầu với trách nhiệm của ḿnh. Nghiệp người nào, người đó trả.

Nhưng khốn khổ chưa, Lư là cha ngươi đấy, Toàn Nhật ơi ! Lư vẫn là cha ngươi dẫu mẹ ngươi chết trong ḍng nước sông Lam v́ cái con người bạc bẽo đó bỏ mẹ lấy công chúa Ngọc Tĩnh để rồi được tấn phong Quận Công ? Mẹ đâu ! Mẹ ! Thoắt lại thấp thoáng người đàn bà miếu Ba Cô ở đâu đó, trả lời : “ ... Mẹ đây ! ”. Gió bỗng thổi dựng đứng những hàng lau ven bờ nước. “ Con đă làm ǵ ? Mẹ ơi !”. H́nh như chỉ có gió trả lời qua những tiếng vi vút nghe tưởng muôn đời không dứt được. Quay lại nh́n xoáy vào mắt Trịnh Bồng, Nhật buông gọn một câu đau xót :

- Không. Không phải ngộ sát mà...

Nghẹn giọng,Toàn Nhật cố mở miệng nói tiếp, nhưng rồi nghĩ thế nào lại mím môi lại. Bồng đầm ấm :

- Ta không có, th́ làm ǵ có cái gọi là cha Ta. Sợi dây oan nghiệp vô thủy vô chung, gọi là con cũng được mà là cha cũng thế, ai biết được cái chi trước cái chi sau ? Thôi, cởi dây ra đi ! Để chết có thể là cứu đấy. Để sống có thể lại đọa đầy thêm. Đường trần c̣n dài, càng ít vướng bận càng hay.

Từ đấy, hai người không nói ǵ, lặng lẽ bước trên con đường dẫn về phía sông, giữa tiếng côn trùng rên rỉ và tiếng ễnh ương thỉnh thoảng lại ộp oạp vẳng lên từ bờ mương. Đến khi tạt về mé phải là ra đến bờ sông Nhị, Bồng ngừng bước, nắm lấy tay Toàn Nhật, lại lặp lại :

- C̣n duyên là c̣n gặp.

Nhật đứng nh́n theo bóng Bồng một ḿnh khuất bóng sau lũy tre già ở lối rẽ.

*

Khi Nguyễn Khản được thăng Thượng Thư, tước Tán quận công, lo việc triều chính cho Trịnh Tông, Du quay về ở hẳn trong dinh Kim Âu. Khản nổi tiếng là người sành chơi, nhà đầy đồ cổ từ đời nhà Tần cho đến đời nhà Thanh. C̣n sách xếp chật hai dăy thư pḥng, từ sách Xuân Thu Chiến Quốc cho đến đủ loại Tân Thư. Quí nhất là vô số những bản thảo tự tay những khách tài tử như thủ bút của Đặng Trần Côn, của Đoàn Thị Điểm.

Dinh Kim Âu không lớn lắm, nhưng cảnh trí xếp đặt tài t́nh, nét phong nhă khiến xưa Tiên Chúa Trịnh Sâm phải trầm trồ khen, và mỗi khi có dịp, Tiên Chúa lại đến ngự, chuyện tṛ đôi khi suốt ngày với Khản. Chúa rất thích ngồi cạnh hồ bán nguyệt, ngắm một cây đa triết thụ gần ngh́n năm chỉ cao bằng ba đốt tay, nghe nói là lấy từ Đỗ-Lăng, quê nhà thơ Đỗ Phủ.

Du ít khi ra khỏi dinh, đăm chiêu tư lự, chỉ thỉnh thoảng mời Nhật đến chơi. Khản coi Nhật cũng là loại kiêu binh, ngầm khinh khi nhưng không lộ ra mặt. Trong triều, Dương thái phi, Dương Khuông và Khản t́m cách kiềm chế sự thao túng quyền thế của đám Bằng Vũ, Bật Trực, Nguyên Nhưng và Gia Thọ. Họ chia rẽ kiêu binh bằng cách mua chuộc. Trịnh Tông gần gũi Nguyên Nhưng hơn những kẻ khác, định sắc phong cho tước Quận công, và cho hưởng một trăm mẫu công điền. Vũ, Trực và Gia Thọ nói thế nào mà Nguyên Nhưng không dám nhận, nhưng trong bụng đă hằn học. Sau đó, bộ ba lại o ép đến độ Tông uất quá, nói :

- Biết thế th́ chẳng làm Chúa c̣n hơn !

Bằng Vũ khinh khỉnh đáp :

- Tưởng Chúa muốn nên mới lập, nay nếu không th́ chúng tôi xin pḥ Thụy quận công lên thay !

Tông sợ, im ngay. Khuông và Khản đều lấy làm ức, t́m Chiêm Vơ hầu là một vơ quan khẳng khái và cầu được hỗ trợ. Chiêm Vơ bàn là nên xa giá lên Sơn Tây, rồi mang quân của Hoàng Phùng Cơ về dẹp kiêu binh. Họ bí mật liên lạc với Cơ, hẹn mang thuyền đến bến Tây Long đón Chúa, sau đó tức th́ khởi sự tiến công vào dinh. Việc vỡ lở, kiêu binh vào cật vấn, Dương thái phi khóc lóc :

- Nào có việc ấy, ba quân nghe đồn mà tin, làm ǵ có căn cứ.

Bật Trực quát :

- Chuyện đại sự không nói với đàn bà !

Trịnh Tông thót bụng lại, từ ghế ngự bước xuống, chưa kịp nói ǵ th́ Bằng Vũ đă mím môi dằn giọng :

- Cái chuyện định ra Tây Long lên thuyền đi trốn, chúng ta biết cả rồi. Đừng dài hơi mất công.

Từ đó, kiêu binh canh gác cẩn mật Vương phủ, người ra người vào ai nấy e dè, sợ sệt. Bọn Vũ, Trực tính đến đường truất nhà Chúa. Họ biết là hai mẹ con Trịnh Tông vẫn chần chừ trong việc phế Đông cung Lê Duy Cẩn nên vào tâu thẳng với Vua Lê xin lập Hoàng tự tôn là Lê Duy Kỳ lên làm Thái tử. Suốt đời bị họ Trịnh ép uổng, Vua Hiển Tông thuận ḷng ngay, lại khêu ư cho Vũ và Trực là sẵn sàng để cung điện làm chỗ ba quân hội bàn. Cẩn sợ quá, chạy vào Vương phủ, kiêu binh đuổi theo dẫm nát cái kiệu, chửi : “... ngôi Vua chẳng đứa nào cầu xin mà được ! ”. Tông phải ra trấn an, sai triều đ́nh lập ngay Kỳ lên ngôi Đông-cung cho được ḷng kiêu binh.

Bọn kiêu binh kéo nhau vào điện Vua đ̣i thưởng cái công truất Cẩn lập Kỳ. Bắt phiên tả sai người đánh cá hồ sen bắt lấy cá trắm làm gỏi để đăi, rồi cho kiêu binh vào cung Vạn Thọ, Vua tuyên chỉ ủy lạo và mang tiền ra phân phát. Trần Nguyên Nhưng chạy về báo cho Tông, Tông mời ngay Khản và Khuông đến hỏi ư. Khản nghiến răng :

- Xin cho bắt và giết đi.

Khuông bực tức, xen vào :

- Không cần hỏi tội trạng ǵ ! Chúng cậy đông mà ngông nghênh. Đũa bẻ cả nắm không được th́ cứ rút ra một hai chiếc mà bẻ, dần dần phải hết.

Tông liền sai Chiêm Vơ lấy lính phong vân vào vây bắt. Chiêm Vơ người huyện Yên Lăng, đỗ Tạo sĩ, có tiếng là gan dạ. Tuốt gươm ra, Vơ bảo : “ Gươm này đủ sắc để lấy đầu bọn phản tặc ”. Đang chè chén, bọn kiêu binh bất ngờ bị vây, bỏ chạy toán loạn, Vơ bắt được bảy mạng điệu về Vương phủ nghị tội. Đám triều thần xưa nay vốn nhút nhát, sợ bị kiêu binh trả thù nên ai cũng có ư che chở họ. Khuông hằn học :

- Cứ chiếu pháp mà làm.

Tông sai đem cả bảy người chém luôn hôm đó.

Bọn kiêu binh họp nhau lại, có kẻ nói nếu nấn ná nín nhịn chịu cái kế “bẻ đũa ” th́ sớm muộn cũng sẽ chết. Gia Thọ lại bàn cứ đến Vương phủ hỏi ân oán cho ra lẽ, rồi hẹn nhau khởi sự khi tan triều hôm sau.

Sáng sớm, một tốp kiêu binh bất ngờ đến vây nhà Khuông và Chiêm Vơơ. Hai người này ra cửa sau, chạy thẳng đến Vương phủ. Kiêu binh vào khuâân bàn, ghế, tủ sập ra chất lên xe, lấy hết đồ tế nhuyễn tư trang rồi phóng hỏa đốt nhà. Họ chia của vừa cướp, cười nói nhốn nháo, dân hàng phố chỉ đứng nh́n ngao ngán. Một tốp kiêu binh khác ùa đến dinh Kim Âu, nhưng c̣n thập tḥ không dám vào, e rằng dinh có pḥng bị. Khản ở trong nhà phái gia nhân ra ngoài nghe tin tức, nhưng họ đều bị kiêu binh đánh chết tại chỗ, không người nào về được.

Đến trưa, kiêu binh kéo nhau vây Vương phủ, đ̣i mang Dương Khuông và Chiêm Vơơ ra trị tội. Dương thái phi lo cho em, quên cả địa vị tôn kính của ḿnh, đưa ra biếu một ngh́n lạng vàng, qú lạy :

- ... cắn rơm cắn cỏ xin chư quân tha cho.

Bọn kiêu binh hềnh hệnh cười, bảo một ngh́n lạng th́ tha Khuông, muốn tha Chiêm Vơ phải thêm vào năm trăm lạng. Dương phi xót của không chịu, lải nhải mặc cả. Trịnh Tông khẩn khoản :

- Giết Chiêm Vơ, bẩn gươm đao. Thôi, hai trăm lạng, được nhé ...

Ba quân lại ồ ồ cười, quát ầm lên là nhà Chúa ǵ mà keo bẩn thế.

Chiêm Vơ trốn trên lầu các nghe thấy hết, chán ngán thở dài, rút đôi song kiếm, đĩnh đạc bước xuống, nói :

- Vâng lĩnh mệnh Chúa, Vơ này trước khi chết cũng lấy đầu được chục đứa loạn binh.

Đám kiêu binh ngán vơ nghệ của Vơ, lùi hết lại rồi nhao nhao lên:

- Hễ động kiếm là chúng ta đốt Vương phủ, vạn lạng lúc đó cũng mất, nói chi đến hai với chả năm trăm lạng

Tông sợ quá, níu tay Vơ kéo vào, năn nỉ :

- Thôi, tướng quân v́ xă tắc hăy thôi đi ...

Nói rồi, Tông viết sáu chữ “Trung Nghĩa Tráng Liệt Đại Vương ”, ban cho Vơ một ngh́n mẫu ruộng làm đất nối đời, và sắc phong làm Phúc Thần. Chiêm Vơ vo tṛn mảnh giấy bỏ vào miệng nuốt, chỉ nói :

- Tôi chẳng xin tước lộc, chỉ mong Chúa dựng lại phép nước mà thôi !

Nói xong, Chiêm Vơ hiên ngang bước ra, vạch lối giữa đám kiêu binh mà đi, không mảy may hăi sợ. Có đứa hỏi “ Kiếm sắc của mi đâu ? Lúc này mi phải đền bảy mạng ! ” rồi xông vào. Vơ trừng mắt quát :

- ... ra khỏi Cấm cung đă.

Đi đến chân cầu bắt ngang hào vào Vương phủ, Vơ khoan thai ngồi xuống, miệng mỉm cười, nói lớn :

- Ta vâng lệnh Chúa không thi vơ với bay, nhưng vẫn có thể thi gan.

Bọn kiêu binh mỗi đứa lấy một cục gạch đến đập vào đầu Chiêm Vơ, máu me bắn đầy ra, nhưng đánh cả giờ mà Vơ vẫn ngồi không ngă, mắt mở trừng trừng, miệng vẫn nhếch ra ngạo mạn. Đến khi mây xụp xuống, mưa đổ như trút nước, sấm sét nổ một cơn thịnh nộ vỡ tung trời đất, th́ lúc ấy Vơ mới ngă ra, mắt nhắm lại.

*

Về phía dinh Kim Âu, đích thân Bằng Vũ phải đến để bắt Khản. Chỉ thấy một tay kiếm đi đi lại lại trong sân, Vũ ngại có mai phục, đứng ngoài vung tay làm loa vừa gọi vừa chửi Khản. Đột nhiên, Toàn Nhật cùng chín người cận vệ xuất hiện, đi thẳng lại phía cổng dinh. Vũ ngạc nhiên nhưng chỉ cười khẩy hỏi :

- Toàn Nhật ! huynh đến để cứu cho giặc ư ?

Không trả lời, Nhật trườn ḿnh đu lên cổng, thoắt một cái đă nhảy vào trong dinh. V́ Nhật là khách quen thường đến dinh Kim Âu, tay kiếm trong sân chỉ nghiêng đầu chào. Đi thẳng vào mé sau, Nhật gặp Du đi ra. Mừng rỡ, Du nắm lấy tay Nhật, nhưng miệng vẩn đùa :

- Bắt phong trần, phải phong trần ...

Nh́n quanh, Nhật nói nhanh :

- Phải đi gấp. Nếu chúng kéo đến đông quá, bất lợi. Ta đă cho người sắp sẵn thuyền ở ven sông rồi ! Quan Thượng thư đâu ?

Du cười tủm :

- Lệnh huynh cứ khi lâm nguy lại đau bụng. Để đệ vào tŕnh ...

Một lát sau, Khản bước ra, mặt mũi nhăn nhó, cố gượng cười :

- Đa tạ Vơ tướng quân. Đúng là Khản này được cứu mạng, làm sao đáp đền cho được !

Nhật xua tay, giọng đanh thép :

- Xin Thượng Quan cùng gia quyến sửa soạn đi mau lên, và chỉ mang theo những ǵ cho gọn, nhẹ.

Đợi cho mọi người lục tục ra đến sảnh đường, Toàn Nhật quét mắt nh́n đám đồ đạc ngổn ngang, rành rọt nói :

- Các vị mang kềnh càng, chỉ làm mồi cho bọn cướp cạn ŕnh ṃ khắp nơi, của không giữ được, lại có thể thiệt thân. Vậy xin mỗi vị chỉ hai tay nải, cái ǵ giấu được trong người th́ giấu. Trai tráng nhớ giắt theo đao kiếm, có lúc phải dùng. Khi đi theo tôi, tuyệt đối không được la hét hay khóc lóc. Đàn bà con trẻ đi vào giữa, thanh niên kèm hai bên, và không được tản ra rời hàng. Quí vị đă hiểu chưa ?

Đến trước mặt Khản, Nhật nói vừa đủ Khản nghe :

- Xin Thượng quan giữ ḿnh. Qua sông Nhị, ngài nên chia thành nhóm nhỏ, cải trang làm thợ gặt mà đi. Của cải vàng bạc lúc đó t́m chỗ chôn giấu, chớ có mang theo ḿnh mà mang họa.

Vái tạ Nhật, Khản hỏi :

- Tướng quân có cần tiền để chi dùng không ?

Nhật lắc đầu. Du lật đật ôm một chồng sách ra bỏ vào túi nải, miệng cứ xuưt xoa, chắc c̣n đang tiếc nuối những quyển sách quí không mang theo được. Nhật bật cười, quát nhỏ :

- Du đệ. Ta chỉ cho phép mang theo bản thảo những trứ tác của đệ. C̣n bao nhiêu, vứt lại hết trừ vàng. Có vàng là mua

được hết.

Đợi đến hai khắc sau, BằngVũ vẫn không thấy động tịnh. Chẳng hiểu Nhật định làm ǵ, Vũ thét kiêu binh cẩn thận và cho đi gọi lính tiếp viện. Lúc ấy, đám gia nhân đang d́u Khản ra, đi đằng sau có Du. Nhật ra trước cổng, nh́n Bằng Vũ, nhỏ nhẹ :

- Bằng huynh c̣n nhớ t́nh cũ th́ để đệ đem họ đi là tốt hơn cả. Nhà họ Nguyễn với đệ đây là chỗ ân t́nh, đệ không thể phụ họ được.

Bằng Vũ vừa quát “... vào bắt ! ” th́ Nhật đă lạng người đến bên, tay trái kẹp lấy cổ Vũ, tay phải để con dao trủy thủ vào cuống họng. Bọn kiêu binh ḥ hét nhưng không dám làm ǵ. Nhật bảo Vũ :

- ... ra lệnh cho họ lùi ra, cách xa ít nhất là mười trượng, tuyệt đối không được động thủ. Nếu trái lời, kẻ mất mạng đầu tiên là Bằng huynh đấy.

Nhật đi đoạn giữa, đoạn tiền và hậu do đám hộ vệ đảm lấy, di chuyển về bến Hàm Như theo thế kiếm trận tam giác. Bằng Vũ bị Nhật nắm lấy gáy, dao kề cổ, đẩy đi, đầu cúi gầm xuống, mặt mũi tái nhợi.

Dân hàng phố ra đứng hai vệ đường, ḥ reo hể hả như bắt được cướp. Bật Trực và Gia Thọ được báo, kéo thêm kiêu binh ra, nhưng chỉ đi theo, không dám đến gần, quát tháo dọa nạt bàn dân.

Đến bến, Nhật chia tay với đám thủ hạ, lấy hết tiền bạc chia đều ra, bảo ai về quê th́ về, ai muốn pḥ nhà Chúa th́ theo Khản. Họ mượn thuyền nhỏ qua sông Nhị, đám xuôi xuống Thanh-Tŕ, t́m đường lên Sơn-Lạng, đám đi thẳng về miệt Thái B́nh.

*

Trên chiếc thuyền con, chỉ có Vũ, Du và Nhật. Trời đă tối, đằng xa vẳng lại tiếng trống và tiếng reo ḥ. Kiêu binh ập vào dinh Kim Âu hôi của rồi châm lửa đốt. Nhân dịp đục nước béo c̣, vô số dinh thự của đám Công Hầu cũng chịu chung số phận. Hơn nửa những công tŕnh xây cất từ hai trăm năm phừng phừng cháy, lửa bốc lên cao, hừng hực, điên dại, không có ǵ ḱm chế được. Du hồi tưởng lại đống kinh, sách làm bạn với ḿnh từ thở thơ dại, ứa nước mắt, vừa thương vừa tiếc.

Nằm chèo queo trong khoang, Bằng Vũ không biết số phận ḿnh sẽ ra sao. Thuyền ngược nước, nhà đ̣ ra sức đẩy, ḥ lên từng chặp. Toàn Nhật nghiêm nghị, nh́n Vũơ, rồi thủng thẳng nói :

- Từ vụ án Canh Tư, ta đă đoán biết Bằng huynh là người trong Nội Mật viên, lập mưu lấy cớ bắt Trọng Thức, ép thầy ta phải phế Tông lập Cán. Rồi Bằng huynh lại trở mặt, phế Cán lập Tông. Nhưng nghĩ cho cùng, kỳ thật là Bằng huynh chỉ t́m cách tiến thân, cũng muốn trở nên công, hầu, khanh, tướng ... Đạt được rồi, song vẫn c̣n chưa thấy đủ, nay Bằng huynh lại mơ tưởng đến tước Vương. Bịa ra nào là «Nông chế», nào là « Chiến sách », Bằng huynh lấy chữ ḷe đám kiêu binh, đem lợi riêng lung lạc dân t́nh, gây nên mầm chia rẽ, gieo họa cho cả nước.

Ngưng lại, Nhật nh́n về phía Kinh đang phừng phừng khói lửa, nói tiếp :

- Cứ theo lời Hàn Tử, chính sách pháp trị có hai điểm phải làm. Thứ nhất, pháp phải phổ biến ra để ai ai cũng biết. Thứ nh́, pháp phải nhất chấp, nghĩa là ai phạm vào cũng bị tội. Vừa đây, bất cứ cái ǵ cũng là pháp mà cũng là vô pháp, cứ theo cách suy diễn của Gia Thọ mà làm. Tệ hơn, đám kiêu binh đứng ra ngoài ṿng pháp luật, rồi dùng bạo lực ứa hiếp cả thiên hạ, quả thật đă đi quá cái mức khó có ai tưởng tượng ra nổi ...Tội của Bằng huynh, Bật Trực và Gia Thọ chất cao như núi, cứ nghe tiếng oán thán trong bàn dân, tất hiểu ...

Bằng Vũ đột nhiên rú lên như thú cùng đường, đầu rúc vào sàn thuyền, mắt lạc đi, nh́n Du, nh́n Nhật, lưỡi ríu lại không nói được. Sợ quá, Bằng Vũ ỉa đái ra đầy khoang, miệng rên ư ử. Lạ chưa ? Lúc xưa chẳng có ǵ trong tay, Vũ hiên ngang chẳng kể chi đến cái chết trước mặt Tế Lư. Thế mà nay, có quyền có lực trong tay để ép Vua chèn Chúa, Vũ lại hóa ra khiếp nhược, khóc hu hu xin tha.

Thuyền cập bến. Nhật lên trước, rồi đưa tay kéo Du theo. Nh́n người lái đ̣ cong lưng đẩy cho thuyền ra, Du hỏi Nhật :

- Bây giờ ta đi đâu ?

Nhật nhắm mắt, tưởng ra trại Bùi Phong, song miệng lại đáp :

- ... chưa, chưa đi đâu hết !

Nói rồi, Nhật cởi hết mũ, miện, cân, đai ném hết xuống sông. Trần truồng như nhộng, Nhật lao người vào ḍng nước, chồi lên hụp xuống, vừa bơi vừa hát :

“... Ới này sông ơi.!

Nước trong ta rửa giải mũ.

Nước đục ta rửa chân.

Nhưng chớ cạn.

Nhưng chớ kiệt..

Bởi nước cạn kiệt th́ ta c̣n ǵ là ta...”

Nhật vẫy vùng ngụp lặn, sải tay bơi, rồi hụp xuống thật sâu, thật sâu cho đến độ buồng phổi căng tức ra đẩy Nhật trồi lên thở hít khí trời. Nhật lại lặn xuống, mắt mở, tưởng như nh́n thấy nào là Bố-già, là Sâm, là Huệ, là Tông ... vùn vụt trôi bên cạnh, tay cứ quờ quạng bám víu, miệng kêu cứu trong tiếng ́ ầm chuyển động của ḍng nước cuốn băng băng trong cơn thịnh nộ. Nhật bỗng thấy một người đàn bà đưa tay vẫy. Có phải là mẹ chàng, người quay lưng ở miếu Ba Cô trên Phố Hiến ? Chàng chỉ nhớ tiếng mẹ gọi. Gọi chàng với giọng nặng nhọc oan khiên. Những xoáy nước ở đâu nổi lên, vỡ ra, rồi lại hợp lại. Nhật nhận ra mặt Tế Lư, người bỏ mẹ đi lấy công chúa Ngọc Tĩnh con Chúa Trịnh Sâm để t́m đến danh vọng và quyền lực.

A, cái Ta, lời Trịnh Bồng đâu đó vẳng lên. Tưởng có Ta, nên t́m cái danh vọng cho Ta, cái quyền lực của Ta. V́ cái Ta của ḿnh, Lư cam tâm phụ rẫy, bỏ mẹ chàng với cái bào thai trong bụng. Nước lại xoáy ṿng làm mặt Tế Lư khổ sở nhăn nhó, chiếc cổ bị chém đứt máu loang đỏ trên mặt sông. Mắt nh́n chàng, miệng ph́ phào đ̣i lại thân ḿnh chẳng biết là ai đă chôn cất ở đâu, khuôn mặt Lư dần dần nḥa nhạt đi, lẫn vào bóng cây ven sông, ch́m xuống một vực sâu không có đáy. Cái Ta biến mất. Nó thoắt đến thoắt đi. Danh vọng, quyền lực, phú quí đi

kèm cũng thoắt đi thoắt đến. Rồi cả giọt nước mắt và lời oán hờn của mẹ. Cả nỗi đau ḷng của Toàn Nhật khi ném trả thanh kiếm Hoàng gia vào tay Lư, cắn răng không nhận gốc gác ḿnh. Cả niềm ân hận dằn vặt Nhật từ mấy tháng vừa qua. Tất cả bỗng chốc hững đi như chưa hề có. Hay giả nếu có th́ chỉ như một cơn ác mộng, bập bềnh rồi biến vào những bọt nước vỡ tan, trả ḿnh lại cho ḷng sông thản nhiên nhận ch́m mọi điều ân oán. Đột nhiên, tiếng ́ ầm nhỏ dần đi. Ḍng nước lại trở lại hiền ḥa ôm Nhật vào ḷng như bồng bế. Nhật nhô đầu ra khỏi mặt sông, hả miệng hét : “ Nước ơi, chớ cạn, chớ kiệt. Bởi nước cạn kiệt th́ ta c̣n ǵ là ta... ”.

Lên bờ, Nhật mở cái tay nải bằng vải thô chàng mang theo từ lúc xuống trại Bùi Phong. Lôi ra ngắm nghía, rồi vuốt ve bộ quần áo thường dân nhuộm nâu có dăm miếng vá do chính tay mẹ nuôi chàng khâu cho, Nhật cảm động áp nó vào mặt ḿnh. Nó thơm hương cốm tươi có thoảng mùi mồ hôi. Nó nhẹ tênh, khác hẳn bộ vơ phục nặng nề chàng phải mang trên người từ ngày rời phố Hiến.

Tồâng ngồng bước lên bờ, Nhật vuốt nước trên mặt, miệng hỏi Du « Xem ta đă sạch bụi Kinh Kỳ chưa ?»

Chẳng đợi trả lời, Nhật vươn vai ưỡn người, hít không khí tự do đầy lồng ngực, vui vẻ mặc quần áo thường dân vào. Bên kia sông, lửa vẫn bốc cao, khói bay lên nhuộm hồng những đám mây đang c̣n ngơ ngác sợ. Bên này, gió sông mát rượi mơn trớn những tấm h́nh hài đổ xuống bờ đê những chiếc bóng khổng lồ.

Bỏ lại phía sau Kinh Kỳ hừng hực cháy sáng một góc trời, hai người nhắm hướng Nam lên đường.