7 Nẻo dương gian

 

Trên đê nh́n xuống, làng Đa Phạn trông như một cái cù lao khoảng trăm nóc nhà chơ vơ trong màn nước nối liền vào mặt biển chạy xa ra tít tắp chân trời. Nước mặn nên chỉ trồng được đay và cói, một số giáo hữu buộc phải chuyển sang đan chiếu để phụ với nghề chài lưới, vốn là nguồn thu hoạch chính của những người sống ven biển. Những mẻ cá, mẻ tôm, những cuộn chiếu cạp điều được đem lên bán ở chợ Xuân Trường, lấy tiền đem mua thóc gạo, cám, đỗ chở về Đa Phạn. Thừa không bán được, cá mang ướp muối hoặc phơi khô. Giáo sĩ Charles-Antoine Sieyès lại t́m cách hong khói theo kiểu Âu, nhưng cá hong khói không hợp vị, ít người tiêu thụ, nên rồi đành thôi. Tuy mới phần nào ổn định, thế nhưng giáo hữu đă dành hẳn một căn nhà năm gian làm nhà nguyện.

Sau khi đợi Danh Kỷ ở bến Thanh Tŕ ba ngày nhưng không gặp, Trọng Thức t́m cách bắn tin cho Toàn Nhật rồi giả dạng lái buôn đi ra Đa Phạn. Thời gian đó, người của viện Nội Mật được lệnh đi ḍ hỏi khắp nơi để bắt Thức về nộp cho Đặng Thị Huệ. Thừa biết là họ chắc sẽ giăng bẫy ở mọi nơi, Thức ngày nghỉ đêm đi, tránh những lộ chính, lội đồng lội ruộng ra đến bờ biển, rồi từ đấy men vào làng. Charles- Antoine gửi gấm Thức vào nhà lăo Hựu chăn vịt ở tận ŕa làng, tiện trốn ra bờ biển mỗi khi có động tĩnh. Ở bờ biển, lăo Hựu lại giấu một chiếc thuyền con dùng để thoát thân pḥng khi quan quân xô vào tróc nă.

Gia đ́nh lăo Hựu có hai người con gái là Nhu và Ḿ. Nhu năm nay mười sáu, mảnh mai, cao nhưng lưng hơi gù, da mặt trắng hồng, khi cười răng hở lợi, đen tuyền như những hạt na. Cô nhút nhát ít nói, nhưng giọng trong như chuông ngân, và mỗi lần hát Thánh ca là cả làng rưng rưng nước mắt. Ở nhà, hai chị em Nhu giúp mẹ đan chiếu, nhuộm điều, cạp viền rồi cứ đến phiên lại đem ra chợ. Nhu ngoan đạo, ham học nên đă bập bẹ nói được tiếng Pha- Lang- Sa với giáo sĩ Charles- Antoine, thường cầu nguyện Đức Mẹ Đồng Trinh cho ḿnh được phúc lành đi tu. Từ khi Thức tới ở ẩn trong nhà, Nhu học thêm được Quốc-âm, cách dùng mẫu tự La-tinh để phiên âm tiếng ta. Nhu sáng dạ nên học rất nhanh, dùng dao sắc cắt lông ngỗng làm bút, chép Kinh Thánh và những bài Thánh ca để dạy lại giáo hữu. Đùng một cái, Nhu ốm, mặt xanh tái, khi chóng mặt, có lúc lại nôn mửa. Bà Hựu bảo với chồng: « ... có lẽ nó ốm nghén ».

Ngày hôm sau, lăo Hựu nói với Thức: « ... thầy ạ, con cháu nó cũng vào tuổi lấy chồng rồi, thầy có thương nó th́ tôi cho thầy, lẽ mọn ǵ cũng được ! » rồi chằm chằm nh́n. Thức cầm chén nước chè xanh bốc khói, vừa uống, vừa chững chờ chưa biết đáp ra sao. Nhu đẹp, thông minh, thánh thiện. Có những buổi sáng dạy Nhu viết, chàng bắt chợt nh́n gặp những sợi tóc non nhỏ như tơ mọc sau gáy Nhu, những sợi tóc mượt mà ánh sắc xanh, mỏng mảnh nhưng dẻo dai, nồng một mùi hương thầm gọi sự sống. Có những buổi tối chàng lẳng lặng nh́n Nhu qú gối cầu nguyện, đôi vai gầy chập chờn cánh vạc bay đêm, thỉnh thoảng lại rung lên chạm vào cơi tâm linh, nài nỉ chốn thiêng liêng chút vỗ về an ủi. Có những buổi trưa nắng chói, chàng choáng ngợp trong ánh mắt Nhu, hồn nhiên tựa áng mây trời trắng ngần, nh́n chàng nghịch ngợm, viền mắt nhung đen thấp thoáng chào mời. Chàng chần chờ, bàn tay rát bỏng, chén nước nóng sóng sánh nước.

H́nh ảnh Mai bỗng hiện ra trong tâm tưởng Thức. Mai không đẹp nhưng duyên dáng. Mai từ chối không lấy một vị Thái tử dẫu mai sau thành Hoàng hậu. Mai vào dinh Khương Tả hầu, vừa khóc vừa cởi áo, hiến cái trinh bạch cho chàng, quyết liệt sống chết với t́nh. Mai giả trai ra bến Tây Long trốn đi với Thức. Bị bắt lại, bị cùm kẹp trong dinh Trịnh Cán, nay nàng ra sao ? Ḷng dạ nào ai nỡ phụ bạc một người trao thân gửi phận, đồng sinh cộng tử với ḿnh...

Ngay buổi trưa, lăo Hựu tất tả lên gặp Charles-Antoine. Đến t́m Thức, vị giáo sĩ th́ thào nói nhưng Thức chỉ lắc đầu, rồi nhờ hai thanh niên giúp ḿnh dựng một mái lán phía biển và kê một chiếc chơng. Nh́n ra, biển trải dài tít tắp, sóng vỗ nhẹ vào bờ thành những ṿng bạc xô lên cát vàng, tan ra rồi hiện lại, hằng có hằng không, trùng trùng nối tiếp. Giáo sĩ Charles- Antoine có vẻ bất b́nh, chẳng mời chàng về và cũng không lên thăm hỏi. Vào phiên chợ đầu tháng, bà Hựu giắt Nhu lên Bỉm Sơn. Bán xong đống chiếu, bà đưa con đến ông lang Thuần, nh́n vào bụng Nhu, miệng nói: « ... cháu nó ốm, phải chữa cho được ! Gửi cháu ở lại nhà thầy, bao nhiêu chi phí xin trả trước một phần». Lang Thuần bắt mạch cho Nhu, mắt nh́n bà Hựu, lắc đầu không nói ǵ.

*

Lang Thuần hiếm hoi, sinh được một cậu con trai đặt tên là H́nh. Thời đó, Thuần ở Phủ Lư, làm nghề bói, chuyên xem Tử Vi và Dịch. Đến khi H́nh lên năm, Thuần mới biết là H́nh câm, mồm chỉ ú ớ, không nói lên tiếng. Thuần bảo vợ: « ... thôi, bố lộ ¨ thiên cơ ¨ nên con chịu nghiệp, câm không nói được. Tôi bỏ, không bói toán nữa ». Thuần dọn về Bỉm Sơn là nơi chôn nhau cắt rốn, rồi dần dà bắt mạch, cắt thuốc được chục năm nay, có tiếng là mát tay. Năm mười hai tuổi, H́nh ốm nguy kịch tưởng chết. Khỏi ốm, H́nh bị năïng tai, gần như là điếc. Nhưng bù lại, H́nh cao lên như thổi, lực lưỡng ăn làm bằng hai người thường. Bà lang thường đùa: « mồm miệng đỡ chân tay. Người có chân tay rồi ai cần đến mồm miệng ! ».

Từ ngày Nhu đến, H́nh thay đổi hẳn. Mấy ngày đầu, H́nh ngượng, ngay bữa cơm cũng lỉnh đi, đợi tối về lục cơm nguội ăn dưới bếp một ḿnh. Dạn dĩ dần, nó chỉ thỉnh thoảng nh́n trộm Nhu, nhưng lúc nào cũng dành phần sắc thuốc cho Nhu. Nhu biết, chỉ cười, tay chắp lên ngực làm dấu cám ơn. Rồi Nhu dạy cho H́nh chữ Quốc âm. Học được chữ nào, H́nh cứ nhẩm đi nhẩm lại, dùng bút lông ngỗng, đă viết được đôi điều miệng không nói ra được. Dăm tuần sau khi Nhu đến ở, lang Thuần bảo: « ... cháu chẳng bệnh tật chi, mà cũng không nghén nghiếc ǵ cả. Đến tuổi phải lấy chồng thôi ».

Đến phiên chợ, bà Hựu lên nhà lang Thuần, nghe ông lang nói, mắt quắc lên nh́n Nhu. Khi chỉ c̣n hai mẹ con, bà cấu vào đùi Nhu rồi riếc: « mày động cỡn lên hóng trai, việc ǵ phải giả vờ giả vịt, làm tao tốn cả một tháng công đan chiếu! ». Nhu khóc rấm rứt, nhớ đến Thức, ḷng vừa căm vừa buồn, vừa thương vừa giận.

H́nh xin với ông bà lang cho ḿnh theo mẹ con bà Hựu về Đa Phạn để học «chữ » . Thương con, ông bà lang đành gửi gấm, nhưng trong bụng không tin là cái chữ nghĩa ṿng vèo viết bằng bút lông ngỗng có thể dùng vào được việc ǵ. Bà lang nói nhỏ: « ... bác ạ ! cháu nhà tôi nó phải ḷng con bé nhà bác đấy, nếu thành, tôi xin gửi rể ». Bà Hựu thầm nghĩ đến cái nhà lang Thuần ngay mặt chợ sau này thế nào lại chẳng sẽ vào tay Nhu, chịu đưa H́nh theo, nhưng dặn « ... để xem đă. Nhà tôi thiếu tráng đinh, chỉ có ông ấy, nay già nên cũng bắt đầu yếu rồi ». H́nh mừng lắm, tay xách nách ôm, theo mẹ con bà Hựu, đi không quay đầu lại.

Từ ngày có H́nh trong nhà, lăo Hựu bớt khó nhọc. Việc nặng, H́nh lo chu đáo, kể cả cái công lợp lại mái nhà đă bắt đầu bị dột mưa. Nhưng chẳng hiểu sao lăo Hựu cứ bồn chồn, thỉnh thoảng lại đi sang tận làng trên nghe ngóng, mặt mũi đăm đăm, vợ hỏi cũng không hé răng. Về phần Nhu, nàng bắt H́nh đưa ḿnh đến túp lều nơi Thức ở, mặt vênh lên nhưng giọng lại run run, nói: « ... em đến chào thầy, nay mai lấy chồng th́ c̣n dịp nào nữa. » rồi nước mắt cứ chảy ṛng ṛng. Nhưng đau đớn nhất vẫơn là H́nh. Nh́n những giọt nước mắt trên má Nhu, linh tính báo cho nó hiểu hết mặc dù không biết ǵ cả. Nó thấy bụng nó như rỗng ruột, rồi máu bốc lên giần giật hai bên thái dương, miệng chan chát đắng, ḷng cồn cào một cơn thù hận tựa băo biển nổi lên giữa mùa gió động.

Khi về đến nhà, H́nh lẳng lặng xếp quần áo vào cái giỏ đan bằng lạt, nhưng Nhu giằng lại. Kéo H́nh ngồi xuống đất, Nhu nh́n nó, miệng ấm ức khóc thành tiếng nhỏ. H́nh thẫn thờ như phỗng đá. Nhu lấy tay ḿnh đặt lên má nó, rồi ṿng tay ra sau đầu nó đỡ lấy. Xong, nàng cầm tay H́nh để vào má ḿnh. H́nh nghĩ thầm: « ... thế có nghĩa là đầu gối tay ấp ». Nhu lại tḥ tay rút chuỗi ṿng quanh cổ có cây Thánh giá làm bằng gỗ mun màu nâu đậm. Nàng nhét cây Thánh giá vào tay nó, tay kia chỉ lên trời. H́nh không hiểu. Rút trong giỏ một tờ giấy, H́nh đưa chiếc bút lông ngỗng cho Nhu. Nàng nghĩ ngợi, rồi cắm cúi viết « Muốn thành vợ thành chồng th́ H́nh phải rửa tội và xin làm con chiên của Đức Thánh Chúa ».

*

Những ngày cuối tiết Hạ Chí, gió lặng khiến bao nhiêu cụm mây trắng trên cao kia lênh đênh di động về phía biển như đi dạo mát, thảnh thơi, không chủ đích. Buổi trưa, nắng như bốc lửa, đất śnh khô đi, muối trắng đọng lại thành những vệt chạy ṿng vo suôi theo triền đất. Những lúc ấy, Đa Phạn im ắng đến lạ lùng. Dăm ba con c̣ co chân đứng, lặng yên, thỉnh thoảng mới vục đầu xuống nhổ con bọ cái sâu, rồi lại ngửng lên, thản nhiên đợi con mồi mới.

Thức gấp cuốn sách, mắt trĩu nặng, đầu như mê dần đi vào một giấc ngủ đang chậm chạp lê từng bước đến. Chợt tiềng kẻng ở đâu khua inh ỏi. Rồi tiếng mơ. Tiếng la gọi. Tiếng chó sủa. Tiếng chân người chạy b́ bơm dưới ruộng ngập nước. Thức choàng dậy nh́n ra phía biển. Thấp thoáng có bóng người. Thức nh́n về phía g̣ Đay. Cũng vậy. Trèo lên một chạc cây, Thức quan sát tứ bề. Lính ở đâu đă vây chặt Đa Phạn, từng tốp xiết dần vào, gươm dao sáng ḷe. Vội vàng trèo xuống, Thức quơ bọc quần áo và sách vở lúc nào cũng xếp sẵn, giấu vào bụi cây gai phía sau lán. Lối ra biển đă bị chặn, Thức chỉ c̣n đường vào khu nhà nguyện. Lập tức, Thức băng ḿnh chạy đi, đầu óc tính toán chọn chỗ ẩn Thức đă dự trù sẵn. Ṿng vèo tránh những giáo hữu đang chạy nhốn nháo, Thức đu lên cây đa cổ thụ phía nam rồi bám lấy một chạc ba khá cao, quấn giây chăo buộc ḿnh vào thân cây cành lá xum xuê.

Dưới kia, lính tráng đang lùa giáo hữu vào sân nhà nguyện.

Kể từ cuối năm Quí Tị, Tĩnh đô vương Trịnh Sâm lại ra lệnh cấm đạo ở Đàng Ngoài. Mươi năm nay, giáo hữu ở trấn Sơn Nam tản dần, một phần đi vào Đàng Trong, một phần chạy ra vùng đồng chua nước mặn vùng Tiền Hải, Kim Sơn ở ven biển. Lính trấn Sơn Nam ban đầu gắt gao, nhưng sau có phần lơ là v́ lẽ giáo hữu nay nghèo đến chẳng có ǵ để lột. Kỳ này họ vào Đa Phạn, quyết không phải là v́ lệnh cấm đạo. Quả thế, họ bắt giáo hữu ngồi sắp hàng rồi lần lượt gọi từng gia đ́nh ra bắt cung khai tên họ. Đám tráng niên được đặc biệt chú ư, mỗi lần có hai người lính đến nh́n tận mặt, rồi so đo với một bản vẽ mặt người trong giấy ngờ ngợ nh́n như Trọng Thức.

Quan Chưởng Cơ dí bản vẽ vào mặt giáo sĩ Charles- Antoine, quát hỏi: « Người này có ở đây không ?». Charles-Antoine lắc đầu. Thầy Quản và thầy Xứ, phụ tá của Charles -Antoine cũng làm hệt như vậy. Cai Cơ, tên là Bá, thẳng tay quất cây côn vào đầu gối thầy Quản, chửi :

- Tiên sư bố mày, đứa nào không nói th́ tao đánh què !

Rồi cứ thế, Cai cơ Bá cầm bản vẽ đi một ṿng sân, bước đến đâu là có tiếng rên la đến đó. Hắn lấy tay lau mồ hôi, đến gần nói nhỏ với quan Chưởng Cơ. Quan gật gù, phẩy tay, ư bằng ḷng. Bá lại ồm ồm :

- Không ưa nhẹ th́ tao nặng. Chúa chúng bay thờ bị đóng đinh. Tao cũng mang theo đây ít cái, xem coi đứa nào có gan theo Chúa chúng bay không...

Nói xong, Bá quay sang dặn lính, rồi lại giơ bức vẽ, cười cười hỏi Charles -Antoine :

- Thằng này ở đâu ?

Charles -Antoine lại lắc đầu. Lấy tượng Chịu Nạn từ tay một người lính vừa mang từ nhà Nguyện ra, Bá quát :

- Thằng này là ai ?

Charles -Antoine từ tốn :

- Người là Gia Tô Đức Chúa Blời, là Đấng Cứu Thế ! Người đă chịu chết v́ tội thiên hạ.

Bá ném tượng xuống đất, chân đạp lên, miệng gầm gừ :

- Tốt ! Chúa của bay giỏi th́ vật chết ta xem ! Ha, ha. Đấy, ta có làm sao đâu. Bây giờ, mày đạp lên như ta đạp ...

Charles- Antoine mỉm cười nh́n Bá rồi lại lắc đầu. Bá vung chiếc côn đánh vào đầu gối Charles Antoine, cười điên dại, thét lên :

- Giỏi, giỏi!

Lúc ấy, hai người lính dùng hai mảnh ván đóng lại, làm được một cây thập tự đang khiêng ra. Bá sai xốc Charles- Antoine dậy, chỉ tượng Chịu Nạn, gằn giọng :

- Mày đạp lên, tao tha. Nếu không, tao đóng đinh ...

Lẩm nhẩm : « Lạy Chúa lọn tốt lọn lành, người v́ chúng con mà chịu nạn chịu chết, nay con xin chân Chúa như các tông đồ xưa », miệng lại nhếch cười, Charles-Antoine quay sang thầy Quản, bảo :

- Thầy dẫn cho giáo hữu đọc Kinh, rồi sẽ qua cơn nạn.

Bá dang chân đạp vào bụng Charles-Antoine, hét đám lính ra khênh giáo sĩ lên, tay quơ quơ mấy cái đinh mười phân. Giáo hữu khóc la, người giơ tay bịt mắt, người rúc mặt vào đầu gối. Dăm tiếng thét đau đớn, rồi tiếng búa tạ đập vào đầu đinh cồm cộp nghe chói vào tai.

Thầy Quản đọc to :

- Lạy Chúa, xin nh́n đến giao ước của Chúa, và xin đừng bỏ rơi măi những tâm hồn nghèo khổ. Lạy Chúa xin hăy chỗi dậy và xét xử, xin đừng làm ngơ không nghe tiếâng những kẻ kiếm t́m Chúa. Tôi ngước mắt nh́n lên Chúa, Ngài ngự trị ở chốn cao xanh…

Giáo hữu đồng thanh đáp :

- Mắt chúng tôi nh́n vào Chúa cho tới khi Ngài thương xót chúng tôi.

Thầy Quản xướng :

- Phúc cho những ai bị bách hại v́ lẽ công chính, v́ Nước Blời là của họ.

Giáo hữu đáp : Alléluia.

- Phúc cho kẻ chịu thử thách v́ sẽ lănh nhận triều thiên sự sống. Nếu anh em bị sỉ nhục v́ danh Chúa Gia Tôâ, th́ phúc cho anh em, v́ Thánh Thần Chúa sẽ ngự trên anh em.

Giáo hữu lại đáp : Alléluia, alléluia.

Cai Bá hung hăng, quất ngang ngọn côn vào đầu Thầy Quản. Thầy hộc lên một tiếng, ngă chúi xuống, ḿnh giật lên giăy giụa, óc phụt ra trắng hếu. Bá gào :

- Đứa nào dẫm chân lên tượng Chúa bay, ta thả cho đi.Đứa nào không, th́ ở lại đây rồi lần lượt ta đóng đinh cho về với Nước Trời của bay ...

Nói xong, Bá lại cầm tượng Chúa đi một ṿng, ném xuống chân mỗi giáo hữu. Chỉ có tiếng côn đánh vỡ xương nghe lạo xạo, tiếng khóc đau đớn trong lời Kinh vẫn vang lên từng chặp.

Avê Maria, Chúa Dêu ở cùng bà...

Thánh Maria Đức Mẹ Chúa Blời, cầu cho chúng con lá kẻ có tội. Khi nay vào trong giờ lâm tử. Amen.

Đến trước mặt H́nh, Cai Bá lại quát :

- Cha tiên sư mày, dẫm lên ...

Nh́n sang Nhu, H́nh mếu máo. Không, dẫu là người lương, nó có thể làm thế được không ? Cặp mắt Nhu đang lạc đi v́ hăi sợ, sao bỗng lại lóng lánh sáng rực lên ? Có lẽ Nhu nắm lấy bàn tay nó ? A, cái bàn tay đó đă áp lên má nó, ṿng qua đầu nó ! H́nh cười sung sướng. Đúng vậy, thế có nghĩa là đầu gối tay ấp cho Nhu. H́nh quay sang nh́n Nhu rồi nó ngửng lên cương quyết lắc đầu. Cai Bá trợn mắt nh́n, giằng tay Nhu ra rồi thuận đà xoay người tát vào mặt, rít lên :

- Con đĩ này !

Hắn vừa đưa ngọn côn lên cao chực đánh th́ H́nh đă xông tới đấm thẳng vào mặt. Tên lính đứng cạnh đấy hoảng lên, phóng một ngọn kích rồi chạy lùi ra sau. H́nh gục xuống, nhoi nhói đau trong ngực.

Ngọn kích đâm trúng tim H́nh. Nhu ôm lấy nó. Đúng đấy, đầu gối tay ấp là thế, H́nh lại cười sung sướng. Nó cố hết sức đưa tay lên cổ Nhu với vào chiếc thánh giá bằng gỗ mun màu nâu. Tay nó quờ quạng đụng vào ngực Nhu, ấm áp, thơm mùi hồng non c̣n ủ trong gạo. Nó chỉ tay lên trời. Mặt Nhu ướt nḥa nước mắt. Đấy, H́nh xin làm con chiên của Đức Chúa, phải không H́nh ? Nhu gh́ tay níu lại nhưng cổ H́nh nhũn ra rồi oặt xuống.

*

Giáo sĩ Charles-Antoine Sieyès cố ngước đầu lên nh́n ánh trăng đă chếch về phía mái chuông nhà nguyện. Ông nghe văng vẳng :

« Này là đêm làm cho các người tin Chúa Kitô ngày nay trên khắp vũ trụ thoát khỏi nết xấu thế gian và bóng tối tội lỗi ...Đêm sẽ sáng như ban ngày, đêm sẽ chiếu soi sự hoan hỉ của ta, sẽ phá tan ghen ghét mang lại ḥa thuận và khuất phục mọi quyền bính ... »

Đầu lại gục xuống, Charles -Antoine nh́n giáo hữu lũ lượt ngồi, đầu dựa vào gối, miệng lầm rầm đọc Kinh. Cảm xúc đau đớn ở hai bàn tay và bàn chân bị đinh đóng sau một chặp bỗng như không c̣n, nhưng cơn khát bỏng rát cổ họng vẫn đó. Charles- Antoine tưởng tượng vài giọt nước trôi qua miệng. Nó ngọt, mát, tinh khôi. Oâng mê đi, tâm trí lạc măi đâu, về đến tận quê cha đất tổ bên kia đại dương. Ngồi cạnh mẹ ông, người đă kiêu hănh khi ông báo rằng ông sẽ vào chủng viện đi tu cách đây hai mươi năm, ông quàng lấy vai bà. Ông nói với Emmanuel, người em giống ông như hệt, rằng trong Nước Chúa, sự công chính ở ngay trái tim mỗi người. Emmanuel nhăn mặt : « ... nhưng Nước Chúa nào có ở đây đâu, trên trái đất này ? » Charles-Antoine th́ thầm : « Hăy tin và nh́n xem ơn lành của Chúa trong cơi nhân sinh. Hăy sống can trường, và chờ đợi Chúa. Chúa phán Ta đă gọi con trong công lư, đă đặt con thành giao ước của dân để con mở mắt cho người mù, đưa ra khỏi tù những người sự xiềng xích ... ».

Charles Antoine lại mở mắt ra. Ở góc sân, sương trắng phủ trên toàn thân Nhu đang nằm xoài ra ôm lấy xác H́nh cứ trong dần, rồi sáng lên ánh pha lê. H́nh đứng dậy, miệng cười như hoa nở, bay vụt lên không trung trong tiếng hát thiên thần, chỉ để lại cái xác đang được ấp ủ bằng một t́nh yêu đến muộn. Charles-Antoine mỉm cười. Ông nghe như có ai kêu « Eloi, Lamma - Sabatchtani ». Lạy Chúa tôi, lạy Chúa tôi. Tại sao Chúa bỏ tôi ? Tại sao ? V́ trong câu hỏi đă có câu trả lời. Và trong câu trả lời sẵn ngay câu hỏi. Charles-Antoine trút hơi thở cuối cùng khi ánh trăng tan vào bầu trời gần sáng. Tiếng cầu kinh của giáo hữu như van vỉ, thảm thiết vang xa với gió sớm.

Lạy Chúa tôi, tôi ở vực sâu kêu lên Chúa tôi, xin Chúa tôi hăy thẩm nhận lời tôi kêu van, hăy lắng nghe tiếng tôi cầu xin, nếu Chúa tôi chấp tội nào ai rỗi được, bởi Chúa tôi hằng có ḷng lành cùng v́ lời Chúa tôi phán hứa....

Khi ánh nắng b́nh minh vừa lên, hàng trăm dân đinh từ Bỉm Sơn đă kéo vào Đa Phạn. Có người trốn ra ṿng vây hăm của lính Huyện rồi chạy đến báo, lang Thuần vội vă tŕnh làng rồi tất tưởi lên đường. Lúc ấy, giáo hữu đă ngồi qua đêm trong sân nhà nguyện lục đục đứng dậy. Quan Chưởng Cơ bước ra hỏi :

- Bớ hàng dân ! Đến đây làm ǵ ?

Lang Thuần chẳng nói chẳng rằng bước vào sân, đảo mắt t́m, rồi tiến về phía Nhu. Ông ta gỡ Nhu ra, nh́n xác H́nh nay đă lạnh nhưng môi vẫn giữ được nụ cười. Bà lang chạy ùa đến, miệng gào thảng thốt :

- Ối con ơi là con ! Con bỏ mẹ con đi đâu hả con ? Ối trời cao đất dày, làm sao bắt con tôi nông nỗi này !

Ông lang xốc H́nh lên ôm trong tay, lê từng bước, mắt đỏ rừng rực. Đến trước mặt quan Chưởng Cơ, ông nghiến răng :

- Tại sao mày giết con tao ? Con tao người lương, không phải người giáo, mày phải trả lời tao ngay ...

Quan Chưởng Cơ lùi lại một bước. Ở đâu, lăo Hựu bỗng xô ra thét :

- Đi đạo th́ tội t́nh ǵ ? Lạy Chúa tôi, chúng tao tội t́nh ǵ ?

Không biết làm thế nào mà có trong tay một cây mác, lăo Hựu quơ tay lên chém ào ào. Quan Chưởng Cơ la toáng lên rồi nhảy về đằng sau. Lang Thuần ḥ : « Bớ anh em, cứ xông lên » rồi cầm cây đinh ba đâm thốc vào đám lính huyện ngạc nhiên kéo nhau vừa kêu vừa chạy.

Tráng đinh Bỉm Sơn gọi nhau ào tới, rồi giáo hữu ùa đi t́m gậy gộc dao búa cũng lăn xả vào. Lăo Hựu nhướng đôi mắt rỉ toét t́m bóng Cai Bá. A, nó kia ḱa. Nó chạy về phía đầm Cả. Cai Bá như con lươn, luồn bên phải, lách bên trái, lẩn ḿnh sau rặng cói, lom khom chạy. Trọng Thức cắt dây chăo, từ chạc ba leo xuống, tay chỉ lăo Hựu, mồm kêu :

- Về phía bên này, nó chạy về phía bên này !

Lăo Hựu quên tuổi tác, vác thanh mác chạy bổ theo, tiếng chân b́ bơm lội nước. Một lát sau, Thức nghe lăo Hựu quát :« Đi ra, ra ngay ! ». Cai Bá trông hệt như con chuột đồng chạy lụt, ḅ ra, tay ôm đầu, miệng lắp bắp nói. Lăo Hựu hét lên rồi chém xuống, như điên dại, cứ thế chém, vừa chém vừa hét.

Lúc Thức đến, máu Cai Bá đă loang đỏ trên mặt nước đục ngầu gợn quanh gốc những cây cói chĩa thẳng lên trời. Lăo Hựu vừa đấm vào ngực b́nh bịch, vừa rên rỉ :

- ... Lạy Chúa tôi, lỗi tại tôi, lỗi tại tôi mọi đường !

Ngửng lên nh́n Thức, lăo Hựu nghẹn ngào :

- ... lỗi tại tôi. Tôi lên huyện báo cho huyện bắt thầy v́ tôi tưởng thầy làm cho con Nhu có chửa mà định bỏ rơi ... Có ngờ đâu, bây giờ th́ Cố chết, Thầy Quản cũng chết v́ Chúa, chỉ có tôi đây tội lỗi, Chúa ơi ...

Thức chưa biết xử sự thế nào th́ lăo Hựu đă vùng chạy ra biển. Thức đuổi theo gọi lăo. Lăo cứ chạy. Chạy đến chỗ giấu chiếc thuyền con. Lăo kéo thuyền ra, vừa đẩy vừa rú, rồi nhẩy tót lên chống sào cong người đẩy. Khi Thức chạy đến bờ, con thuyền chở lăo Hựu vẫn c̣n trong tầm mắt, tai Thức c̣n nghe lăo Hựu gào: « Lạy Chúa, xin thương xót linh hồn tội lỗi này. Lỗi tại tôi ...Lỗi tại tôi ... ».

Đứng ngơ ngẩn, Thức biết rằng lăo Hựu đă đi xa, xa lắm, xa như cánh chim âu đang tít mù bay về một miền chưa ai đến. Một lúc sau, chàng lủi thủi quay về. Lính huyện chết mất hai người, c̣n lại chạy trốn hết. Bà lang Thuần ôm xác H́nh vừa khóc vừa kêu Trời kêu Phật. Giáo hữu đă hạ xác thân của Charles-Antoine từ cây thập tự xuống, đặt cạnh Thầy Quản trong nhà nguyện. Nét mặt người chết xem ra có ǵ hạnh phúc, miệng vẫn nhếch lên cười một nụ cười b́nh thản.

Người lương ở Bỉm Sơn sợ lính huyện đến đánh trả thù. Đến tối, giáo hữu cử hai người lớn tuổi theo họ về. Bàn bạc với nhau thế nào không biết, mấy ngày sau đó, một đoàn cả lương lẫn giáo gần năm trăm nhân mạng đưa nhau đi dọc bờ biển về phía nam.

H́nh như chỉ có một ḿnh Nhu ở lại. Nàng đến trú nhà lang Thuần chịu tang H́nh ba năm. Sau đó, nàng xin tu trong ḍng Mến Thánh Giá. Đó là điều nàng đă cầu xin với Đức Mẹ. Phép lành Mẹ ban cho nàng chắc có vấy một chút kỷ niệm thế gian hẳn chẳng dễ mà quên đi ngay được.

*

Về đến La Sơn, Trọng Thức nhờ người lên Bùi Phong liên lạc với Phu tử. Thời gian đó, Chúa Tĩnh Đô vừa băng hà, Tế Lư và Tuyên phi Đặng thị Huệ lập Cán lên ngôi Chúa nên phải ra sức đối phó với những kẻ pḥ Trịnh Tông. Thấy chính sự chưa ngă ngũ, Phu tử dặn Thức tiếp tục lánh mặt, nhắn rằng Tiệp Dư Trần Danh Kỷ đă ghé t́m. Nhận lời mời của một người học tṛ cũ, Thức đến xă Nam Hoa rồi về ở ẩn dưới chân núi Bạch Tượng.

Nơi Thức trú ngụ là một căn lán lợp lá cọ nằm khuất sau một rặng chèm, cửa mở ra hướng con suối đổ xuôi xuống Vũng Bạc. Mùa này, suối ứ nước, ồ ồ chảy. Cứ dăm ba bữa nửa tháng, người học tṛ lại ghé mang cho Thức vài cân gạo và chút ít mắm muối. Bẹ, măng sẵn đấy, rồi Thức lại học đặt bẫy thú và đi câu cá, cuộc sống thanh bần hóa lại thảnh thơi.

Ngồi bên bờ suối, Thức thả câu, đôi khi cả buổi mới được hai ba con cá to gần bằng bàn tay. Thời gian ở đây đi chậm hơn so với gần hai năm vừa qua với biết bao nhiêu là biến cố. Từ ngày Thức trẩy Kinh với Phu tử, vào tù trong vụ án năm Canh Tư, xuống Phố Hiến, lại về Thăng Long, rồi trôi giạt đến tận Đa Phạn ... Và bao nhiêu những con người. Dương Quang, Koji Mishima và Charles-Antoine Sieyès nay đă ĺa đời. Phần người c̣n sống, Toàn Nhật hiện làm ǵ với những kẻ như Quan Chánh dường Hoàng Tế Lư ? C̣n Mai, bây giờ Mai ở đâu ? Thức nhắm mắt hồi tưởng lại ngày đầu gặp Mai, tối nghe Mai đọc thơ trong Khiêm Các ở tư dinh của Hoàng Đăng Khoa. Rồi h́nh ảnh Mai vào thăm Thức trong tù, giúi vào tay chàng cái gói bọc mấy quan tiền, mặt chứa chan nước mắt. Rồi cái tối hôm đó, nàng hớt hải đẩy cổng dinh Khương Tả hầu, ôm choàng lấy Thức ...

Vẩn vơ nh́n theo ḍng nước, Thức để ư nghĩ của ḿnh trôi giạt lông bông. Bật cười, Thức thầm nhủ : « th́ thân ta cũng thế, làm sao hiểu được bằng ấy gặp gỡ, bằng ấy sự việc ... ». Bỗng nhiên, chàng lại nhớ Dương Quang, nhớ đến lạ lùng. Tai chàng nghe văng vẳng lời Quang nhắc nhủ : « ...Vua quan chỉ là một định ước về sự ủy nhiệm công quyền của người dân ». Mở chồng sách của giáo sĩ Sieyès cho mượn ra đọc lại, chàng ngẫm nghĩ những điều trong kinh sử của Nho giáo mà chàng vốn coi như là hiển nhiên. Mạnh viết : « Vua là thuyền, nhưng dân là nước. Thuyền không lật được nước, chỉ có nước mới lật được thuyền ». Nước là dân ư ? Dân ư có lẽ là cái ư chí , theo Rousseau, của con người đặt ḿnh vào vị trí công dân ? Đặt vào vị trí này, ư chí lấy đối tượng là xă hội cộng đồng. V́ cậy, nó không phải đơn thuần phát xuất từ cá thể riêng tư. Nhưng công dân là ǵ ? Là cái Ta-tập thể, vừa như chủ thể lại đồng thời là khách thể của những ước lệ chung. Đó là, nói gọn lại, chủ quyền. Trên cơ sở đó, dân là chủ. Quốc gia, hiểu như tập hợp công dân, thành nền móng một xă hội đồng thuận cộng ḥa. Mỗi cá nhân chấp nhận ḿnh như công dân một quốc gia tức là chấp nhận một công ước. Từ cái công ước đó, mọi xă hội phải triển khai nội dung những giao kết thành Hiến Chương và Pháp Luật, và sau đó là ủy nhiệm ủy quyền Hành Pháp để thể hiện công ước. Về điểm này, Thức nhớ một hôm Charles-Antoine nói : « Chính Rousseau viết rằng nếu có một tập thể con của Thượng Đế, họ sẽ có một chính quyền dân chủ. Nhưng chỉ là con người, làm sao mà có dân chủ thực sự ? Ngay khi chính quyền được ủy nhiệm, nó sẽ liên tục gậm nhấm sói ṃn chủ quyền, thậm chí triệt tiêu một ngày nào đó cái công ước dựa trên dân ư ». Charles-Antoine suy nghĩ mông lung rồi tiếp : « Dân ư, Hiến Pháp và Chính quyền giống như ba ngôi trong đạo Gia Tô. Nhưng về mặt đạo, ba ngôi luôn luôn là một. Thế quyền th́ không ! Đó là vấn đề ... ». Cười x̣a, ông ta làm dấu thánh giá rồi kết luận «... cũng v́ thế mà tôi vẫn là con chiên của Chúa. Sự hợp nhất thành Một không có được với thế quyền th́ ta đi t́m nơi khác… ».

Thức ngậm ngùi. Chàng dẫu chưa hiểu rơ, nhưng đă lờ mờ cảm nhận được cái lư do khiến giáo sĩ Charles-Antoine Sieyès dang tay chịu đóng đinh trên cây thập tự ở Đa Phạn, miệng vẫn cười khi trút hơi thở cuối cùng trong xác thân đau đớn.

*

Nh́n xuống nơi đặt cần câu, chiếc phao làm bằng bấc cứ trồi lên rồi lại ngụp xuống. Thủng thỉnh bước lại, Thức lần dây câu, tay kéo lên thấy nặng ch́nh chịch. H́nh như lưỡi câu vướng vào một vật ǵ đó. Ḷng suối nông nhưng Thức nh́n không thấy đáy. Tḥ tay xuống ṃ, Thức từ dưới lôi lên phiến đá h́nh quả tim, nhỏ bằng bàn tay, vân nổi óng ánh trắng dưới ánh nắng. Móc lại mồi vào lưỡi câu, Thức đem thả cần xuống một chỗ nước sâu hơn. Trưa hôm ấy, Thức câu được đầy một nơm cá. Đặt phiến đá lên nắp đậy nơm, Thức lẳng lặng đi đào ít măng non. Khi trở về, phiến đá vẫn đấy, nhưng trong nơm không c̣n một con cá. Thức nh́n quanh. Ai đến đây ? Vẫn không một bóng người. Chỉ có tiếng nước ồ ồ chảy xiết. Tiếng gió lao xao trên tít tắp đỉnh cây. Tiếng chim rừng xáo xác gọi nhau.

Vội vă về nhà, Thức bước vào lối sau. Để chiếc nơm và phiến đá vào góc bếp, Thức với chiếc gậy, rón rén đi lên. Vẫn không một bóng người. Nh́n quanh, đồ vật vẫn đấy, chẳng mất mát ǵ cả. Thức mở cánh liếp, buộc vào chạc cây cạnh lán. Phía trước mặt, rừng rạc xanh xám, lá lay hắt hiu trong gió. Thức tự nhủ : «... ta mê hay tỉnh đây ? Không, nơm đầy cá là chắc chắn ! ».Thức bật cười : « ... mà nơm không c̣n con cá nào cũng chắc chắn không kém ».

Đêm hôm ấy, Thức đang ngủ mơ màng, tai bỗng nghe có tiếng động trong bếp. Châm đèn bước vào, Thức không thấy ǵ. Vừa đặt ḿnh nằm xuống, Thức lại nghe thấy có tiếng người đang khóc. Nằm yên nhưng mắt mở, tay cấu vào đùi, Thức lắng tai. Đúng, tiếng khóc tỉ tê, lúc to lúc nhỏ. Thức nhảy khỏi giường, lao vào bếp. Tiếng khóc im bặt. Vẫn không một ai. Bên cạnh cái nơm, phiến đá h́nh trái tim sáng lên một màu xanh nhớt trong bóng tối. Thức cầm phiến đá lên tay. Nó lạnh ngắt, lạnh đến làm tay chàng tê cóng. Thức mở cửa bếp, thẳng tay ném cục đá ra ngoài. Vào giường, Thức ngạc nhiên. Chẳng lẽ chàng tin rằng đá biết khóc ? Nếu không tin, sao chàng lại ném nó ra ngoài ? Nhưng đúng ! Thức không c̣n nghe tiếng khóc tỉ tê. Một lúc sau, chàng chợp mắt ngủ. Sáng ra, Thức nhớ mang máng h́nh như có ai bảo : « ... không cho trú th́ trả về suối, sao lại bỏ ta vào rừng ! ».

Tưởng đă quên chuyện phiến đá, ba đêm sau đó Thức lại nghe thấy tiếng người ở sau nhà. Lần này, là tiếng gào khóc như v́ đau đớn sợ hăi. Chàng bật hồng châm đuốc đi ra. Gió đang lao xao trong lá rạc bỗng lặng hẳn. Thức ḍ dẫm bước tới. Tiếng gào khóc ngưng, sau đó lại tỉ tê. Ở giữa những bụi lá, phiến đá lóe sáng, cục cựa như một sinh vật. Thức giụi mắt, giơ cao bó đuốc, trừng trừng nh́n. Bên cạnh phiến đá, kỳ lạ thay, là một thiếu nữ. Nàng quấn những chiếc xiêm lớp nọ phủ lên lớp kia, toàn là màu trắng, từ trắng ngà đến trắng toát, trắng có pha màu xanh lơ, pha màu lục nhạt ... Tóc nàng dài xuống đến chân, đen tuyền, x̣a ra ôm lấy tấm lưng ong. Tay che mặt, nàng ấm ức nói trong nước mắt :

- Đại nhân không đoái đến tôi th́ xin mang trả tôi về suối nước, đừng bỏ tôi trong đám lá gai này .

Thức sợ, lưỡi tê cứng, chân như bị đóng đinh xuống đất. Gió bỗng đâu bốc lên, ngọn đuốc chàng cầm phụt tắt, chỉ c̣n le lói ánh trăng lưỡi liềm xanh huyền ảo. Thiếu nữ quay nh́n Thức, khuôn mặt trắng bệch, mày cong, mắt sâu thăm thẳm. Nàng nhếch miệng như cười, để lộ chiếc răng khênh khểnh nghịch ngợm, e lệ :

- Đại nhân chớ e ngại, tiện nữ là Băng Vân, đợi gặp đại nhân gần hai mươi năm tṛn rồi. Nếu ngài cho phép, tiện nữ xin được thưa vài lời ...

Dứt lời, Băng Vân cúi nhặt phiến đá rồi lướt về phía căn nhà. Thức như mất hồn, chân không tự chủ, bước theo, tay đẩy cửa liếp, lách vào nhà. Vừa định châm đèn th́ Băng Vân chặn lại, nói :

- Đại nhân cứ mở cửa đón ánh trăng.Trăng hôm nay đẹp lắm.

Trọng Thức ngần ngừ rồi ngồi xuống. Băng Vân thụp xuống vái Thức ba vái, miệng thưa :

- Tiện nữ người không ra người, ma không ra ma. Xưa, tiện nữ có duyên gặp được La Sơn Phu tử nên cũng ít nhiều liên hệ đến đại nhân, là học tṛ và là truyền nhân của ngài. V́ oan nghiệp, tiện nữ bị giam trong này...

Tay chỉ phiến đá, Băng Vân trầm giọng :

-...Đă hai mươi năm ṛng, muốn thoát đi để thành người hay hóa ma cũng không được. Nay cúi đầu xin Đại nhân. Nếu người muốn tiện nữ ra ma, xin mai lấy búa đập nát phiến đá này ra. C̣n giả như người rủ ḷng thương cho tiện nữ trở về dương gian th́ khó hơn một tí ...

Nh́n Thức ngước mắt lên ḍ hỏi, nàng nhỏ nhẹ :

- ... Vâng, và cần chút kiên nhẫn. Cứ mỗi ngày, Đại nhân trích tay lấy ba giọt máu nhỏ trên phiến đá đến khi nào hiện lên một bông hồng th́ khi đó thiếp lại trở lại làm người. Làm một người như mọi người b́nh thường trên thế gian ...

Chưa dứt lời, một cơn gió lạnh ùa đến khiến hơi thở Băng Vân như sắp đóng băng. Vội vàng, nàng thụp xuống lạy, mờ dần đi rồi biến mất. Phiến đá vẫn đó, sáng lung linh nhưng lai quay về thể vô tri, nằm trần trụi trên án thư. Thức hoàn hồn đứng dậy, tiến đến, tay nâng ḥn đá lên ngang mặt. Chợt chàng nghe đâu đây tiếng cười khúc khích, rồi tiếng hát :

« Gió giận cành đào

gió bẻ cành mai

gió ơi gió, gió chẳng v́ ai

chỉ v́ tiếng đinh bia mà cứ một hai đọa đầy »

*

Một tuần liền sau đó, Thức ngày ngày trích ngón tay nhỏ ba giọt máu vào phiến đá. Mỗi lần như vậy, máu thấm như bị hút vào ḷng đá, mặt đá ngay sau đó lại trắng bóng . Nh́n kỹ, thỉnh thoảng thấy mặt đá ánh lên màu hồng nhạt. Đặc biệt rơ ràng là phiến đá đă bớt lạnh, cầm vào tay không c̣n buốt cóng như trước. Đêm đêm, Thức thỉnh thoảng nghe tiếng sột soạt đi lại. Mở mắt ra, chàng không thấy ai, nhưng luôn luôn cảm tưởng có người gần gũi. Một sáng, Thức mở bọc quần áo và thấy những vết vá trên chỗ rách. Nh́n kỹ, cả những gấu quần đă sờn đều được gấp lên khâu lại. H́nh ảnh Băng Vân lại lảng vảng ám ảnh. Hôm ấy, Thức không trích máu nhỏ vào đá. Rồi cả hôm sau cũng vậy.

Khoảng canh ba, đang say giấc, Thức chợt choàng dậy. Băng Vân hốt hoảng :

- Thưa Đại nhân, người chỉ quên nhỏ máu ba ngày là bao nhiêu công sức lại tiêu tan hết.

Nh́n Băng Vân luống cuống sợ hăi, Thức động ḷng. Má nàng nay đă chớm sắc hồng, con mắt lay láy đen rớm lệ. Thức chưa biết nói ǵ th́ Băng Vân hỏi :

- Sao tự nhiên Đại nhân lại ngừng giúp thiếp ?

Thức ngập ngừng: « Bởi v́, bởi v́ ...» rồi không biết ăn nói thế nào, lảng nh́n ra chỗ khác. Một lát sau, Thức lên tiếng :

- Châm đèn được không ?

Băng Vân khẽ gật đầu rồi tự tay bật hồng khêu bấc lên. Ánh đèn vàng đục hắt bóng Thức vào vách. Nhưng lạ chưa, tuyệt nhiên không có bóng của BăngVân. Đưa tay chỉ, Thức mời Vân ngồi xuống ghế, rồi nhẹ nhàng :

- Nàng bảo có liên hệ đến thầy ta là Nguyễn Thiếp. Liên hệ thế nào ?

Băng Vân bỗng ̣a lên khóc, hai tay ôm lấy đầu, nghẹn ngào không nói được. Thức không nỡ ép, im lặng nh́n. Tiếng gà gáy sáng vẳng lên từ xa như kéo Băng Vân đứng dậy. Nàng vái Thức, miệng nói :

- Khi Đại nhân gọi tên thiếp, thiếp đến ngay. Và xin đừng quên nhỏ máu, thêm ngày nào là thiếp được ngày ấy để sớm về dương gian này.

Nói xong, Băng Vân mờ dần đi rồi lại biến mất.

Từ đó, nàng tối tối hiện ra, quét dọn nhà cửa, chuyện tṛ với Thức. Một tháng sau, má nàng đă hây hây đỏ, nhưng chân tay vẫn c̣n lạnh ngắt. Những cánh hoa hồng ngày một rơ nét bắt đầu thành h́nh trên mặt phiến đá. Trọng Thức quen dần, thôi không tự vấn ḿnh là mê hay tỉnh, đă lấy đêm làm ngày, thường ngủ vào lúc rạng đông cho đến trưa. Chàng cũng không c̣n gặng hỏi về cái liên hệ giữa Băng Vân và La Sơn Phu tử, v́ cứ mỗi lần nói đến Vân lại xúc động tưởng như đắm đuối vào một vực thẳm sâu không có đáy.

Một đêm, Băng Vân nh́n Thức rồi đỏ mặt khẽ nói :

- Ngày thiếp hoàn dương, thành người, th́ thiếp xin theo nâng khăn sửa túi cho Đại nhân, liệu chàng có khứng cho chăng ?

Thức nắm lấy hai vai nàng kéo vào ḷng ḿnh, mê đi trong mùi hương tóc thoang thoảng, chẳng biết đang ở cơi nào. Chàng kéo xiêm, Băng Vân nắm tay chằng giật lại, rồi lại thôi, bỏ ra. Bàn tay Vân vẫn c̣n lạnh. Ngực nàng dẫu phập phồng nhưng vẫn c̣n lạnh. Đùi nàng thon dài, cứng cáp, nhưng vẫn c̣n lạnh. Chỉ có mặt nàng nóng bừng bừng, mắt ánh lên đam mê, môi hé ra, răng cắn nhè nhẹ vào lưỡi. Thức cúi vục mặt vào, áp môi gh́ lấy, điên cuồng đắm đuối. Băng Vân đẩy Thức nằm xuống, tay đè chàng, hôn da diết từ đầu đến chân, hé miệng ngậm vào mơn trớn cho đến lúc Thức thở hắt ra, hộc lên, rồi nằm lặng đi mặc cho hồn ḿnh phiêu lăng đến những cảnh giới h́nh như chưa một ai biết được.

Đó là những ngày tháng hạnh phúc. Trọng Thức quên hết. Quên thế gian với nào là dân ư, tự do, b́nh đẳng. Quên quân quyền chuyên chế và câu hát của Dương Quang, bảo con chim cánh đen mỏ vàng hăy cắn nan đan lồng để bay ra, bay xa. Quên Sieyès và những giọt máu ứa ra từ hai bàn tay đóng đinh. Quên Mishima, quên cuốn « Luyện Kim Yếu pháp ». Quên cả nhát kiếm ân sủng của Toàn Nhật dứt cho Mishima một cuộc sống chỉ có mỗi ước nguyện là đổi ư người thầy ḿnh về cách nh́n tương lai của đất nước Phù Tang. Quên Nhu, người con gái mới lớn đă chịu ngay sóng gió của t́nh yêu đầu. Tệ hơn, chàng quên cả Mai, chẳng hiểu nay đă lưu lạc về đâu sau loạn Kiêu binh ?

Thức quên như thế, sống bằng những đêm mặn nồng, bỏ mặc cho ngày chơ vơ với những chuyện dương gian. Hạnh phúc không ở đó. Nó ở đâu ? Có lẽ chàng không biết, nhưng chàng vẫn chắc là những ngày đă qua đi trong đời chàng không cho chàng niềm vui để sống như hiện tại. Trái ngược làm sao, cái niềm vui đó lại có khi mỗi ngày chàng nhỏ ba giọt máu, ḷng mong đợi bông hồng trên một phiến đá, miệng thầm gọi Băng Vân bằng ḷng độ lượng vô bờ, và thân xác ngụp lặn trong nỗi đam mê tràn ra như thủy triều đẩy cho biển lên cao với t́m về núi.

*

Cho đến một hôm, cuộc phù sinh lại giạt đến bến đời những cơn bèo bọt. Bèo bọt lần này chở ngầm một cơn sóng gió. Từ tay người học tṛ ghé Bùi Phong rồi mang lên cho Thức là bức thư do Trần Danh Kỷ đưa người cầm ra. Thư viết :

« ... mong rằng thầy nhận lời mời, cùng ba quân vào Gia Định, trước là yên giặc, sau lại liên lạc với người Tây dương hầu giữ giao hảo lâu dài. Kỷ có nói với quả nhân là thầy thông ngôn ngữ, nhờ theo phiên dịch để tạo môi trường thuận lợi ngoại giao. Quả nhân mừng ḷng, đă lâu nay trông ngóng. Vậy xin rời bước đi ngay kẻo lỡ việc quân, ngày tháng không thể nào rời đổi.

Long Nhượng tướng quân nay thư

Thái Đức năm thứ 6, tháng giêng Quí Măo, ngày thứ 8 »

Thức xoay phong thư trong tay, hồi tưởng lại một năm trước đây câu chuyện với Danh Kỷ khi ở dinh Khương Tả Hầu trong Kinh. Phải chăng Long Nhượng tướng quân chính là kẻ Kỷ gọi là người anh hùng cái thế ? Hay là c̣n ai khác ? hay kẻ đó là Nguyễn Lữ, người được Nhạc vừa xưng đế lấy hiệu là Thái Đức đă phong ngay làm Tiết Chế, thống lĩnh toàn bộ quân Tây Sơn ? Họ muốn chàng giúp một tay liên hệ với người Tây dương ḥng triệt hạ một liên minh quan trọng của Nguyễn Ánh, hậu duệ nhà Chúa Nguyễn, vẫn dấy quân đóng giữ từ Gia Định trở vào. Xưa ở Đa Phạn, Charles-Antoine Sieyès đă kể cho Thức nghe về một trường đạo Đàng Trong ở Mạc Bắc do giáo sĩ Liot đứng đầu cai quản. Liệu Liot có liên hệ ǵ với Nguyễn Ánh không ? Chắc chắn vấn đề sẽ không mấy đơn giản.

Đêm ấy, Thức báo cho Băng Vân việc đi vào Đàng Trong. Nghe đến địa danh Qui Nhơn, mắt Băng Vân lóe lên rực lửa. Nàng vội vàng hỏi :

- Có phải nơi ấy là nơi ba anh em Nhạc, Huệ, Lữ đă dấy quân rồi xưng đế không ?

Thức gật đầu. Băng Vân cầm phiến đá trầm ngâm rồi nh́n Thức nhỏ nhẹ :

- Chàng xem bông hoa. Nay có đủ cánh, chỉ c̣n đài hoa là chưa rơ nét. Em xem c̣n phải đợi đến một vài tháng nữa em mới đi được ...

Thức choàng tay ôm Băng Vân. Nay đầu chân và đầu tay nàng đă nóng lên, nhưng lưng, bụng và ngực vẫn c̣n lạnh hơn một cơ thể b́nh thường. Thức bảo là ngày hẹn đă gần, làm sao chùng ch́nh được lâu. Vân nghĩ ngợi, rồi thốt :

- Em cũng muốn vào. Ở đấy, em c̣n con em út mà em chưa biết mặt ! Nhưng đi như thế, em ḷng cứ ngài ngại, không hiểu v́ sao ... Hay là ...

- Hay là thế nào ? Thức hỏi.

Băng Vân đỏ mặt, lấy tay mơn man cổ Thức, đầu ngả vào vai, lọn tóc dài chảy xuống như thác đổ trên chiếc lưng thon, miệng ngập ngừng :

- Hay là ... là ...

Vụt khỏi ḷng Thức, Băng Vân vùng chạy, vừa cười vừa nói:

- ... Em không nói được.

Băng Vân lần đầu cởi phăng hết xiêm áo đêm hôm đó, đứng cuối giường nh́n Thức. Cái thân thể tưởng là mảnh mai kia giờ lồ lộ cong uốn những núi những đồi, những triền sông, băi đất ẩn hiện trong ánh đèn dầu chập chờn. Nàng không nói không rằng, áp người nằm lên người Thức, rồi ngồi lên, đong đưa, ưỡn ngực ra, cong người lấy tay bấu vào bắp chân Thức, đảo như người lên đồng. Cảm giác Thức bị bốc xoáy vào một cơn băo nhớt nhát, khi trồi lên khi tụt xuống theo tiếng gió hú trong rừng lá xạc xào, khi lại như bị cuốn hút từ bốn bề xuống thật sâu, sâu tận đáy của một đại dương cứ thế bóp vào rồi lại nhả ra, rồi để cuối cùng phụt lên từ đáy biển một con nước nhờn, ấm, mùi tanh tanh, tràn ra khỏi bờ, làm ướt hết nửa phần dưới thân thể Thức.

Băng Vân ngật người ra, mắt nhắm nghiền, nằm thở dốc. Thức ngạc nhiên rờ rẫm. Chàng vẫn chưa xuất tinh. Thức nh́n dọ hỏi. Băng Vân hé mắt, miệng cười lộ chiếc răng khểnh, nói nhỏ :

- ... em đấy. Cứ vậy, em đẩy ra chất âm để rút ngắn con đường hoàn dương. May ra như thế em mới cùng chàng đi Qui Nhơn được.

*

Đêm trước buổi sáng lên đường, Băng Vân để phiến đá vào tay Thức, run giọng :

- Chàng để bên ḿnh. Có thương em th́ nhớ rằng chớ để ba ngày mà không truyền dương khí. Tối thiểu là trích ba giọt máu - ngần ngừ, Băng Vân đưa tay vén tóc - Nay em chỉ c̣n phần trái tim là c̣n lạnh, nhưng lại là phần quan trọng để hoàn toàn thành người. Đường xá bấp bênh, giặc cướp lại đầy rẫy, chàng tránh đi ban đêm ...

Thức trấn an, tay cầm phiến đá, vừa cười vừa đùa, hỏi :

- Này phiến đá Băng Vân, giá như tim em cứ là đá măi th́ ta giữ em trong tay, làm sao mất em được. Trừ phi ta mất chính ta. Mang tim người, liệu em có c̣n biết thủy chung như nay không ?

Băng Vân bụm miệng Thức lại, rơm rớm nước mắt, chặn :

- Sao chàng lại nói thế, đừng nói gở nào ...

May một bọc lụa để phiến đá vào, Thức quàng quanh cổ rồi xách gậy đi về phía La Sơn. Được thầy báo cho biết rằng Ngô Th́ Nhậm sẽ ghé thăm, Thức định lên Bùi Phong trước khi vào Qui Nhơn. Từ ngày Kiêu binh pḥ Trịnh Tông lên ngôi Chúa, những người dính dáng đến vụ án năm Canh Tư đều bị tróc nă. Nhậm phải đi trốn, ở đâu lẩn quất trong rặng Hương Sơn, mỗi khi đi lại đều đề pḥng cẩn thận. Khi Thức đến, Nhậm đă ở trại hai ngày trước. Nh́n Thức, Nguyễn Thiếp đăm chiêu hỏi :

- Vào Đàng Trong ngay bây giờ liệu có sớm quá chăng ? Tây Sơn mới chiếm được một mảnh đất con con, mặt nam Nguyễn Nhạc phải đối phó với đám Nguyễn Ánh, Đỗ Thành Nhân, phía bắc có ba vạn quân Lê - Trịnh đóng khắp Thuận Hóa, lúc nào cũng là mối lo .. Về mặt chính danh, giang sơn này vẫn là của nhà Lê, dân đói khổ ca thán th́ cứ đổ cho hai chúa Trịnh - Nguyễn ...

Nhậm thở dài :

- Chúa chèn ép Vua, Vua vẽ mặt đóng tuồng cho qua ngày đoạn tháng. C̣n ra, bố vợ họ Trịnh với chàng rể họ Nguyễn th́ bảo con cháu đánh nhau hai trăm năm nay, vậy hỏi lấy ǵ mà giữ chính danh.

Quay sang Nguyễn Thiếp, Nhậm hỏi :

- Cái sấm kư về hai trăm năm nhà Chúa trị v́ đă có ṃi đúng rồi. Đoan Nam vương Trịnh Tông bây giờ bị đám kiêu binh loại Bằng Vũ, Nhưng Thọ kiềm chế, lại nhân danh Vua để chèn Chúa ... Tiên sinh thử nghĩ xem có lâu được không ?

Thiếp nh́n Thức, lắc đầu, nhưng lại nói :

- Lâu th́ không lâu, nhưng cũng chẳng chóng được ở cái thế tam quốc phân tranh - quay sang Nhậm, Thiếp ḍ hỏi - C̣n phần ông, ông tính thế nào ?

Nhậm nâng tách trà uống một hớp, móc quyển sách kẹp trong bụng ra, hai tay trịnh trọng đưa lên cho Thiếp, chậm răi :

- Ở thế xuất, th́ xuất, c̣n ở thế xử, th́ xử. Đây là tập « Xuân Thu Quản Kiến », tŕnh lên tiên sinh xem xét. Trong này, tôi có luận lại vấn đề chính danh.

Quay sang Thức, Nhậm hỏi :

- Nguyễn đệ nhất định vào Đàng Trong ?

Gật đầu, Thức cương quyết :

- Dạ, thế Ngô huynh luận thế nào là chính danh ?

Nhậm mỉm cười :

- Nghiêu được dân tôn lên là có chính danh. Nghiêu truyền ngôi cho Thuấn. Thuấn chẳng phải huyết thống máu mủ của Nghiêu, dân lại yên ḷng, sống trong thái ḥa. Đấy là giữ chính danh. Khi dân ca thán, chính danh bắt đầu lung lay. Lúc giặc giă tứ bề, chính danh đang lụi mà chỉ c̣n sức mạnh. Chỉ dùng sức mạnh là hoàn toàn mất chính danh. Theo cuộc tuần hoàn, cái mất đi luôn được bù lại. Đó là lúc một sức mạnh mới biết mang đến một cái ǵ khác với sức mạnh để hỗ tương cho nó. Mệnh trời thay đổi là vậy.

Thiếp nhăn mặt, tay phe phẩy quạt. Thức nh́n Nhậm rồi nói :

- ... nghĩa là mệnh trời và dân ư hợp nhất. Là một, không tách bạch được ? Nhưng như vậy th́ cứ phải loạn lạc mới biết dân ư để đổi mệnh trời ? Ngô huynh cho là không c̣n con đường nào khác à ?

Nhậm buồn bă :

- Không, bởi cái truyền thống từ Bắc phương đă nhiễm vào đến xương tủy của ḿnh rồi !

Đứng lên, Nguyễn Thiếp lẳng lặng đi ra ngoài vườn nh́n về phía chân trời. Khi Nhậm và Thức đến bên, Thiếp chỉ tay vào đám mây đằng xa, vẩn vơ :

- Ta đố đám mây kia bay về đâu ? Nam hay bắc ? Nh́n Thức, Thiếp dặn ḍ - Vào Đàng Trong, có hai thế lực, chưa biết mèo nào cắn mỉu nào nên phải cẩn trọng, không được hấp tấp. Mắc vào th́ dễ, gỡ ra mới khó.

Thức không trả lời. Nh́n ánh nắng vàng trên cánh chim vút ngang tầm mắt, Thức thầm nhủ rằng mặc cho mây dạt về đâu, con chim tự do nào cũng phải t́m ra hướng bay của riêng nó.

*

Qua khỏi đèo Hải Vân, Thức ngoảnh lại ngước lên nh́n những cụm mây bạc đậu trên đỉnh đèo. Chàng thở phào, thầm nhủ từ đây không c̣n phải lẩn tránh lính tráng Chúa Trịnh. Đă mười ngày nay chàng ngủ bờ ngủ bụi, râu ria lởm chởm, áo quần lấm bụi đất, nhưng ḷng chàng phơi phới một niềm vui lạ lùng. Mỗi đêm, sau khi chàng trích tay nhỏ máu vào phiến đá đeo trên ngực, Băng Vân lại hiện ra. Thân thể nàng đă gần nhiệt độ người thường, duy chỉ ngực c̣n lạnh. Càng đi vào càng gần Qui Nhơn, Băng Vân càng bồn chồn. Nàng cắn môi, rồi ngập ngừng :

- Hay ta nghỉ, đợi thêm ít lâu cho ngực thiếp hoàn toàn dứt được âm khí rồi hăy vào ?

Thức cười bảo :

- Cái hẹn với Long Nhượng tướng quân nay sắp đến. Cứ vào, rồi sẽ tính sau. Nếu cần, ta sẽ xin ở lại Qui nhơn, hẹn Kỷ sẽ theo vào Gia Định, đợi khi em đă hoàn dương...

Băng Vân vuốt tóc, rồi nói :

- Lạ thật, em nửa muốn đến ngay, nửa lại cảm thấy thế nào ấy, cứ ngần ngại.

Thức nghe chỉ cười x̣a, tiếp tục con đường vào Qui Nhơn.

Vào địa hạt Quảng Nam, cư dân thưa dần, sắc phục cũng khác ở Thuận Hóa. Từ khi có lệnh của Chúa Trịnh cách đây sáu năm, dân chúng từ Phú Xuân trở ra phải thay đổi ăn mặc theo kiểu Đàng Ngoài. Ở đất Quảng, gần nửa vẫn là cư dân Chàm. Đàn ông quấn ḿnh bằng những giải vải màu trắng, choàng lên vai rồi vắt ra sau lưng. Đàn bà dùng nhiều giải vải hơn đàn ông, lại chen đỏ hoặc xanh hay vàng vào, trông rất rực rỡ nhưng vẫn thướt tha, uyển chuyển. Họ che mặt bằng một loại nhiễu thưa màu ngà, tóc hoặc vấn đến đỉnh đầu, hoặc để dài quá vai, thường là buông đến ngang lưng. Cả đàn bà lẫn đàn ông đều đi chân trần, và nhà nào cũng để ngay ngoài cửa một b́nh nước và chậu để rửa chân. Cửa nhà họ lúc nào cũng để trống, ngay gian ngoài có giải một loại thảm thêu sặc sỡ, xung quanh xếp những chiếc gối. Đến giờ ăn, khách dự bữa mà không cần hỏi. Ăn xong muốn đi th́ đi, cũng không ai hỏi tới, chỉ nghiêng người cười chào nhau. Cứ ngày ngày ba buổi, họ im lặng qú rồi dập đầu xuống đất, nghe tiếng đọc kinh như người ê a hát bằng thổ âm vang đến từ một tầng tháp cao ở đâu đó, miệng đồng thanh kêu Allah, thượng đế của họ. Riêng ở Quảng, một vị quan người Chàm trông coi bàn dân. Quan có quyền đi giầy, ăn mặc như mọi người Chàm, chỉ đeo thêm một giải đai thắt quanh bụng. Thường ra, luôn luôn có một vị thư lại người ta đi kèm vị quan Chàm, và việc ǵ cũng cần sự đồng ư của vị thư lại, kể cả những sự vụ như tang ma, hiếu hỉ, kiện tụng.

Về phía dân Kinh, họ vừa di cư đến lâu nhất là khoảng chục năm nay. Y phục của họ là một thứ nửa Chàm, nửa kiểu Đàng Ngoài, nhuộm nâu, hoặc đen. Bị ảnh hưởng của môi trường người Chàm, sinh hoạt của họ phần nào cởi mở hơn ở Đàng Ngoài. Họ thường tụ lại lập làng mạc, khác với người Chàm sống rải rác, biệt lập hơn. Đặc biệt, dân ta theo đạo Gia Tôâ rất đông, lắm nơi cứ mỗi ba người là có một giáo hữu. Ở phía bắc Quảng Nam, và nhất là ở Hội An, trong số giáo hữu lại có người theo Tin Lành bởi sự có mặt của một số giáo sĩ truyền đạo người Anh và người Ḥa Lan ở đó.

Thức dừng bước lúc trời gần tối. Chàng đến chân một trong ba chiếc tháp chiều cao chừng gần hai trăm thước ta. Làm bằng gạch màu mai cua, lại không hề có vết ghép nối, Thức nh́n tưởng ra như cả khối đất khổng lồ được nâng lên thành chiếc tháp gạch sừng sững, đỉnh nhọn hoắt chĩa lên trời cao làm chứng cho cái tài t́nh của những con người cấu tạo ra nó. Trong thinh không bỗng văng vẳng lời đọc kinh ê a than văn, cầu xin từ cơi linh hiển nào đó những ân huệ thiêng liêng cho chốn trần gian.

Tựa tay vào vách tháp, Thức bồi hồi ngẫm lại. Hai trăm năm trước, chốn này kinh đô một vương quốc huy hoàng. Đằng xa, thung lũng dưới chân đồi kia là thành Đồ Bàn, nơi xưa công chúa Huyền Trân đời nhà Trần đă nên duyên cùng Chế Mân. Món quà cưới - đúng hơn, là món thách cưới - là hai châu Ô, Rí chàng vừa đi qua. Của hồi môn có ǵ, ngoài hai câu dân gian mai mỉa: « Tiếc thay cây quế giữa rừng. Để cho thằng Mán thằng Mường nó leo »!

Thức phạt cỏ ở một góc cạnh tháp rồi bắt vơng, mở gói lương khô ra. Mặt trời đă khuất sau lưng núi, nhưng ráng đỏ vẫn c̣n luẩn quẩn ở nơi trời liền với biển. Một đoàn dăm người Chàm đi qua chân tháp, gặp chỉ lẳng lặng cúi chào Thức, tiếp tục nối đuôi nhau, những chiếc áo choàng trắng xa dần rồi thấp thoáng sau những lùm cây trong rừng. Thức nhắm mắt mơ màng, mặc giấc ngủ ập đến.

Nửa đêm, Thức choàng dậy. Băng Vân tay kéo áo chàng, miệng nức nở, tay chỉ :

- Chàng ơi, thiếp sợ lắm ... Xem ḱa, chàng có thấy không ?

Thức lắc đầu.

- Ông ấy cứ cḥng chọc nh́n thiếp nẫy giờ, chàng không thấy ǵ à ? Ông ấy đ̣i bắt thiếp đi ...

- Ông ấy ra làm sao ?

- Ông ấy choàng áo vàng, đầu đội mũ nhọn hoắt có đính một viên hồng ngọc, mặt đầy râu, tay cầm kiếm... Đúng, ông ấy lại trợn mắt lên... Ơ, lạ chưa, trông như Đèo Kha, phải... tay kia ông nắm cây sáo đinh bia. Đấy, ông ấy thổi sáo... Chàng nghe thấy không ?

Thức lại ngơ ngác lắng nghe, rồi lắc đầu. Băng Vân chui vào ḷng Thức, ôm chặt lấy. Thức chưa kịp nói ǵ th́ Băng Vân đă biến vào phiến đá. Chàng tự hỏi :

- Lạ thật ! Mà ai là Đèo Kha nhỉ ?

*

Theo đường chính, Trọng Thức vào thành Qui Nhơn khi mặt trời lên đúng ngọn cây. Chu vi thành khá rộng, cách kiến trúc gồm hai lớp. Tường thành lớp ngoài đắp bằng đất trộn với vỏ dừa và tre bện lại, cao khoảng ba đầu người, trên có đường đi lại, có chỗ để những ụ súng lớn và chi chít lỗ châu mai cho súng nhỏ. Lớp tường ở trong là tường cổ do người Chàm xây bằng đá ong đều đặn xếp chồng lên nhau, cứ mỗi trăm thước lại đặt một cḥi canh cao nghễu nghện. Dinh thự của hàng quan lại nằm trong nội thành, thường là c̣n sơ sài giản dị trừ nơi Vua Tây Sơn ngự.

Cư dân ở Qui Nhơn khá đông. Họ họp chợ ở phía Nam khoảng giữa hai lớp tường thành. Đến từ tứ xứ, người Kinh có, người Chàm có và cả những người Ra-đê chít khố, ḿnh trần trùng trục, thồ vào thành ngô, sắn, và thú săn để đổi lấy muối, dầu hỏa... Binh lính ăn mặc kiểu thường dân, chỉ quấn quanh lưng một giải vải điều và mang ở chân một loại dép làm bằng da trâu thuộc có sỏ những sợi dây buộc túm vào ống quyển.

Đến chân tường bao quanh nội thành, lính canh ở trạm gác chặn Thức lại hỏi. Khi nghe Thức t́m gặp Trần Danh Kỷ, họ lễ phép mời Thức ngồi, rót nước mời uống, rồi vào báo. Nh́n người lính tóc hoa râm tiếp ḿnh, Thức dè dặt hỏi :

- Bác nói giọng nghe như tiếng Đàng Ngoài ?

- Đúng, tôi họ Hà, từ Nghệ vào đây được một giáp, từ ngày Tây Sơn xưng vương. C̣n Bác ?

- Tôi ở La Sơn mới vào ... Đời sống ở đây thế nào ?

Người lính châm điếu cày, rít xong, trả lời :

- Cũng tốt, đỡ đói hơn là ngoài đó. Trong này, không có chuyện quan quân ức hiếp dân nên dân dễ thở. C̣n là lính th́ cứ chinh chiến thôi, được cái gia đ́nh có đồng ra đồng vào, khỏi phải lo cái ăn ...

Chưa dứt lời, một đoàn người cưỡi ngựa trờ tới. Người dẫn đầu nhảy xuống đất, chân đi ủng, lưng quấn giải khăn vàng, tay cầm gươm, đi thẳng vào trạm gác. Người lính già kính cẩn chào, mắt nh́n về phía Trọng Thức. Chắp tay chào Thức xong, người đó nói, giọng nặng nghe rất khó, tay chỉ vào một con ngựa không có ai cưỡi. Thức hiểu ư, lên lưng ngựa.

Đoàn người lại lên đường. Ngựa Thức cưỡi được kèm hai bên, đằng trước là người chân đi ủng, vừa ra roi, vừa quát. Ngựa chạy ṿng đường thành nội về mé Tây, đến một cửa thành lại không vào, rẽ sang hướng Nam. Chạy thêm một quăng, bức tường thành lớp ngoài đắp bằng đất đă trong tầm mắt. Thức ngạc nhiên, nhưng cả đám lính đi kèm cứ tiếp tục giật cương cho ngựa chạy. Họ ra khỏi ngoại thành.

Thức hỏi lớn :

- Ta đi đâu vậy ? Tôi muốn gặp Trần Danh Kỷ cơ mà !

Hai người lính kèm bên ngựa Thức giơ tay ra nắm mỗi người một sợi cương, không nói không rằng, cứ thẳng đường trẩy ngựa. Một lát sau, họ rẽ vào một con lộ nhỏ, cho ngựa chậm chạp lại, rồi ngừng trước một căn nhà. Người đi ủng nhảy xuống gọi. Cửa mở, hai người dân binh đi ra. Họ th́ thào với nhau. Người đi ủng đến bên, đỡ cho Thức xuống ngựa, rồi nói :

- Phiền ông nghỉ lại đây. Trong thành nước tôi đang chuyển quân. Chuyện quân quốc là đại sự, không để cho người nước ngoài biết được nên buộc ḷng phải giữ ông ở đây vài ngày ...

Thức thầm nhủ : « À, th́ ra ḿnh là người nước ngoài », bực ḿnh hỏi lại :

- Ai bảo đưa tôi đến đây ?

- Tôi là kẻ dưới chỉ thừa hành lệnh trên.

- Lệnh từ đâu đến ? Trên là ai ?

- Trên là trên cao lắm, tôi không biết !

Người đi ủng đưa mắt làm hiệu. Hai người dân binh đến cạnh Thức, mỗi người nắm lấy một tay, rồi lôi Thức vào trong nhà. Một người kéo chiếc chơng tre, rồi mở nắp hầm ở dưới. Họ đẩy Thức xuống, đóng cửa hầm lại.

Nghe tiếng đặt chiếc chơng lên nắp hầm, rồi tiếng vó ngựa mỗi lúc một xa, Thức mím môi, quờ quạng trong bóng tối. Chàng nén bực bội, b́nh tĩnh suy xét t́nh thế nghĩ cách tiến thoái. Dĩ nhiên, không phải là Kỷ ra cái lệnh đón tiếp chàng theo kiểu oái oăm thế này. Lại chẳng phải Long Nhượng tướng quân, người đă viết thơ mời chàng. Có lẽ, có lẽ chỉ là một tên quan vơ lo việc giữ bí mật quân cơ đối với bàn dân. Và cứ thấy người ¨ nước ngoài ¨ là hàm hồ lo bảo mật !

*

Vào khoảng tuần sau, người ta mở nóc hầm đưa Thức lên. Một đoàn người ngựa đă chực sẵn, kèm Thức vào nội thành Qui Nhơn, đưa thẳng đến điện Thái Ḥa, nơi Vua Thái Đức nhà Tây Sơn coi việc triều chính.

Thời gian ấy, nhân mặt Bắc không có ǵ đáng ngại v́ đang loạn kiêu binh, nhà Tây Sơn quyết định phải dứt khoát thanh toán đám quân Chúa Nguyễn trong Nam. Theo nước ḍng, Tiết Chế Nguyễn Lữ đă dẫn thủy quân đi từ cửa Thị Nại vào Cần Giờ, và Long Nhượng tướng quân Nguyễn Huệ đưa bộ binh xuống B́nh Thuận trên con đường tiến ra Gia Định. Cờ ba quạt chăng lên tiễn ba quân lên đường chinh chiến vẫn c̣n la liệt khắp nơi. Dân kháo nhau là chiếm xong Gia Định, hẳn sẽ có những gia đ́nh buộc phải rời vào lập nghiệp trong đó, nên không khí khá xôn xao hăm hở.

Gọi là điện, nhưng Thái Ḥa chỉ là ba giẫy nhà, mỗi giẫy có tám gian bọc thành h́nh vuông, một mặt ngỏ nh́n ra phía biển. Nhà xây bằng gỗ lim, chính điện trông không khác ǵ kiến trúc một gian nhà thờ họ. Thức ngồi chờ ở gian ngoài một lát th́ có lệnh cho vào. Trên một chiếc ngai có phủ da báo, Nguyễn Nhạc người to lớn, mắt lộ, môi dày, răng hơi hô, da sần sùi đen như củ súng, ngồi vắt chân chữ ngũ. Mặc một bộ quần áo màu vàng có đính kim tuyến, đầu đội mũ triều thiên, tay cầm một chiếc quạt ngà, Nhạc nhai trầu, nước ứa ra khóe mép đỏ ḷm.

Hai người lính đưa Thức vào qú xuống hô « Hoàng đế, vạn vạn tuế ! ». Nhạc phẩy tay đuổi ra, rồi cḥng chọc nh́n vào mắt Thức, nhổ bă trầu, quệt mép quát :

- Mi người nước ngoài không biết phép tắc chi cả sao ? Mi gặp thiên tử nước mi, mi cũng chong mắt lên mà nh́n à ? Chúa Út đâu ? - Nhạc đảo mắt t́m - Gọi cho ta Chúa Út ra đây !

Qú một gối, Thức chắp tay vái ba lần, đĩnh đạc :

- Kẻ tiện dân này chưa bao giờ có diễm phúc được diện kiến một vị Thiên tử, nay vừa sợ vừa mừng, quên mất phép tắc, xin lấy lượng cả bao dung cho !

Hừ một tiếng, Nhạc hỏi :

- Mi vào tệ quốc làm ǵ ?

Nghe hai chữ tệ quốc, Thức suưt ph́ cười, cắn răng lại, đầu cúi xuống gh́m hơi cố giữ để khỏi thất lễ với vị Thiên Tử. Nhạc lại quát :

- Nói ngay !

- Kẻ tiện dân được Trần Danh Kỷ gửi người đến, đưa thư gọi vào, nên tuân mệnh đến quí quốc ...

Nói đến chữ quí quốc, Thức lại cắn môi, nhịn cười, thành ra ấp úng. Nhạc dịu giọng, tay ch́a bức thư của Long Nhượng tướng quân ra :

- Ta biết rồi, nhưng ta hỏi mi làm ǵ chứ không hỏi tại sao mi đến quí quốc ...

Bỗng có tiếng cười khanh khách, rồi một giọng trong veo vẻo cất lên :

- ... Sao mi đến nước ta ! Hắn nói quí quốc th́ được, nhưng Hoàng huynh th́ phải bảo là nước ta chứ.

Th́ ra Chúa Úùt là một người con gái chạc đôi mươi. Nàng mặc xiêm màu ngà, tóc vén cao, lưng đeo kiếm, nhanh nhẹ đến bên Nhạc cúi chào rồi đứng bên cạnh. Chúa Úùt ḿnh dong dỏng, mắt xếch, nh́n thoáng Thức thấy nàng có nét mặt từa tựa như Băng Vân, cười cũng lộ ra một chiếc răng khênh khểnh, duy chỉ có da là ngăm ngăm đen. Nhạc khạc đờm, nhổ vào chiếc ống nhổ, gằn giọng :

- Thằng Huệ và thằng Kỷ gọi mi vào đây làm ǵ ? Chắc đâu phải chỉ đi phiên dịch với bọn Tây dương. Ta biết thằng Kỷ nó đi khắp nước mi, ra đến tận Thăng Long t́m người pḥ thằng Huệ. Mi gặp thằng Kỷ hồi nào ?

- Kẻ tiện dân gặp ở Kinh năm ngoái, nhưng đây là lần đầu được nghe đến Long Nhượng tướng quân, chưa hề có liên lạc ǵ ngoài cái mối sơ giao với Trần Danh Kỷ.

- Đứa nào dính vào thằng Kỷ đều là phường nối giáo cho giặc, không tin được.

Thức ngạc nhiên, hỏi :

- Kỷ giúp việc Long Nhượng tướng quân, tướng quân vừa là bề tôi, vừa là em của Hoàng Thượng, sao gọi là giặc ?

Biết ḿnh lỡ lời, Nhạc nh́n Chúa Úùt, át tiếng :

- Láo, láo thật. Đến nước người mà dám vặn vẹo vua nước người ta thế à ? Cứ thấy mấy quyển sách trong nải của mi là ta biết mi có được ít chữ nghĩa, bất quá có ǵ mà ta phải sợ !

Đúng lúc ấy, Chúa Úùt nhếch miệng cười :

-Đúng, Hoàng huynh ta oai trùm trời đất, có ǵ mà phải sợ. Cái mạng mi, Hoàng huynh ta tha cho sống là may cho mi rồi - nàng ngước nh́n Nhạc, tiếp - chứ một mi hay trăm mi bắt chết cũng phải chết, khó chi mà không làm ...

Nhạc hể hả, cười ầm lên, vỗ đùi rồi quát :

- Thôi, lôi đi thằng này đi cho khỏi bẩn mắt ta, lôi ngay ra. Làm ǵ mà phải sợ... Hà, hà.

Lính lôi Thức bỏ vào ngục. Lần này, chàng bị đóng gông, đêm đêm phải cắn ngón tay lấy máu nhỏ vào phiến đá Băng Vân. Chàng ngạc nhiên khi thấy Chúa Úùt quả có giống Băng Vân, nhất là giống chiếc răng khênh khểnh, lộ ra khi cười trông như trêu ghẹo. Phải chăng Chúa Úùt chính là em nàng ? Thức gọi tên, nhưng trái với định ước, không thấy Băng Vân hiện ra. Chàng nh́n vào phiến đá, thấy cái đài hoa hồng đă dần dần lên sắc đỏ. Ngẫm lại thân ḿnh, Thức bật cười. Lần vào tù ở Thăng Long c̣n có chút lư do. Lần này, th́ thật không ! Và rồi cũng chẳng có thể đoán ḿnh sẽ ra sao ! Chàng bỗng nhớ Dương Quang, bắt chước cao giọng hát:

«… Này con chim cánh đen. Mỏ vàng mày nhọn. Chiếc lồng nhốt mày bằng nan mục nát. Hăy phá cho tan rồi bay ra, bay xa »

Hai tháng sau, Thức cứ ngỡ người ta đă quên ḿnh th́ chợt vào một buổi giữa trưa, một đội lính lưng cạp vải đen đến, trói gô chàng lại rồi bỏ lên một chiếc xe thồ, đánh xe chạy về phía cửa Thị Nại. Đến b́a rừng Bồng, họ ngừng lại, xách Thức vào, lấy giây chăo trói chàng vào một thân cây. Thức sởn tóc gáy. Vùng này nổi tiếng là lắm hổ. Nếu không bị hổ vồ, cũng chết v́ đói khát. Thức không làm ǵ được, ngước mắt lên trời kêu một tiếng. Chàng lại nhớ đến tiếng kêu của giáo sĩ Sieyès phút cuối cùng « ... Lạy Chúa tôi, tại sao Chúa lại bỏ tôi ? »

Bọn lính lẳng lặng bỏ về, không nói lấy một lời. Đầu tháng tư, gió bắt đầu hầm hập nóng. Trên cành cây trước mắt, một lũ khỉ đến đánh đu, giương mắt nhe răng nh́n chàng, rồi chí chóe với nhau. Chàng gọi « Băng Vân, Băng Vân ơi » nhưng biết là vô ích v́ nàng chưa thể ra được ánh sáng mặt trời. Thức nh́n lên. Ít nhất là phải đến đầu giờ tuất th́ Băng Vân mới hiện được. Vậy là c̣n ba giờ nữa. Chỉ cầu là hổ báo đừng đánh hơi t́m đến. Mấy chú khỉ mon men đến gần, lấy chân khều khều Thức. Bỗng chúng kêu eng éc, rồi nhốn nháo leo lên cây, chạy nhảy toán loạn. Thức thót dạ, hổ hay báo ? Hay trăn, hay rắn ?

Không, không có hổ báo. Một toán người vạch lá tiến đến, dẫn đầu là Chúa Úùt. Nàng reo lên « Đây rồi » và rút dao quắn ra cắt dây chăo trói Thức. Đúng lúc đó, có tiếng sột soạt trong đám lá cây trước mặt và tiếng khịt của một con thú lớn. Chúa Úùt cười, bảo đồng bọn :

- Chỗ này lắm hổ đói, cẩn thận nhé. Quay sang Thức, nàng tiếp - Ông c̣n may lắm đấy ! Hôm nọ, ông nhớ không, Hoàng đế bảo đâu có bắt ông chết, tha cho sống mà ! Nàng khúc khích - Tôi đến thả ông là làm đúng lời truyền; vả lại thế là tránh được lôi thôi với anh ba tôi ... Không th́ lục đục với nhau chẳng biết thế nào mà tránh được.

Nàng nghiêm mặt, giọng trở nên đứng đắn :

- Tôi chỉ xin với ông là khi gặp anh ba tôi, tức là Long Nhượng tướng quân, đừng nói lại việc bị trói trong rừng. Xuống bờ biển, tôi đă sắp sẵn thuyền rồi, ông cứ theo gió, theo ḍng là xuôi vào Nam. Trên thuyền, sẵn lương khô và bản đồ. Trần Danh Kỷ theo anh ba tôi, chắc cả hai vẫn chờ ông trong Gia Định.

Chúa Úùt chắp tay chào và về. Đám tùy tùng nàng hộ tống Thức đến cửa Thị Nại. Thức lên thuyền, chống cho ra xa bờ, tay sờ lên ngực nắm lấy phiến đá. Mặt trời lặn trên cửa biển. Trên cao tít, trời chi chít sao. Thức lại vừa chết đi sống lại. Chàng nh́n lên t́m v́ sao bản mệnh ḿnh đang lấp lánh đâu đó, mong nó đừng ĺa vũ trụ này một cách vô lư như những ngày tù ngục vừa qua.

*

Hai ngày liền, Thức gh́m tay lái cho thuyền chạy dọc ven bờ, mắt lấy những hàng dừa xanh làm chuẩn, giữ hướng nam thuận gịng trôi đi. Mây trên trời xanh lơ lửng trôi theo gió cao lồng lộng, bồng bềnh như bông hiền ḥa trong những bức tranh vân cẩn. Thức ngả lưng vào mạn thuyền, mơ mơ màng màng nghĩ đến những ngày vừa qua, lắm khi tưởng như là không có thật. Đêm đến, Băng Vân lại hiện ra. Ấp tay lên ngực nàng vẫn c̣n lạnh, Thức nhắc chuyện Chúa út có nét giống Băng Vân, đă cứu mạng chàng, và thắc mắc không hiểu sao vua Tây Sơn lại định tâm bắt chàng tội chết. Hỏi, Băng Vân chỉ đáp :

- Nó chính là em của thiếp, đẻ ở Đàng Trong nên thiếp cũng chưa biết mặt. Mỉm cười, Băng Vân vui miệng- Thế ra là hai chị em nh́n giống nhau thật hả ?

Thức khêu cho Băng Vân nói thêm, nhưng nàng chỉ nép vào ḷng, bảo :

- Trên đường vào Đàng Trong, em trượt chân ngă xuống suối ở chân núi Bạch Tượng, bị giam hăm trong phiến đá này. Lúc ấy, em có ba đứa em trai, chưa có đứa em gái nào. Chàng có hỏi thêm, em cũng không thưa được. Chỉ xin chàng tin là em hoàn dương là để nâng khăn sửa túi cho chàng, như em đă nói ... Cái duyên đẩy cho chàng gặp em, cả ngh́n năm mới có một lần ở cơi nửa tiên nửa trần, vậy chớ có lỡ lầm ...

Ôm Vân vào ḷng, Thức trầm ngâm tưởng lại những ngày qua. Hạnh phúc của sự sống, cạnh một Băng Vân dẫu chỉ sắp thành người, thực sự là có với Thức ở chân núi Bạch Tượng, nơi có tiếng suối reo cho những đêm mặn nồng chăn gối. Ra khỏi cái cơi riêng tư tuyệt vời đó để vào cơi người ta, Thức sa ngay chốn tù ngục mà chẳng rơ lư do, chứng kiến ngay chuyện binh đao chém giết mà động cơ vẫn cứ rặt là quyền lực và ḷng tham mù quáng. Chàng nh́n vào cặp mắt ướt át của người yêu, dịu dàng:

- Hay là ta về, bỏ quách cái cơi đời cho người đời. Có ta, đời chẳng hơn ǵ. Không ta, biết đâu đời lại không bớt đi vài niềm đau khổ ? Em nghĩ thế nào ?

Ngạc nhiên, lần đầu Thức nghe Băng Vân rít lớn : « Không, không ! ». Nghiến răng lại, rồi quay nh́n về phía Qui Nhơn, Băng Vân tiếp, mắt rừng rực lửa :

-... để ngày nào em thành người là ta sẽ lại về Qui Nhơn hầu giải cho sạch cái nghiệp cũ. Khi ấy, em sẽ cùng chàng t́m núi cao rừng sâu vui vầy, chẳng c̣n ǵ để dính dáng vào cuộc thế này nữa.

Thức gặng : « cái nghiệp nào ? » nhưng Vân mím miệng lắc đầu không nói. Nàng kêu lạnh, run lên bần bật, rồi lại biến vào phiến đá.

Lênh đênh hai ngày đêm, bỗng một hôm trời hầm hập, gió ở đâu rít lên phần phật, ngày càng mạnh. Sóng biển mỗi lúc một cao, tiếng nước sôi lên ào ào kêu quanh đe dọa. Thức buộc ḿnh vào tay lái thuyền, giữ hướng trong cơn giông bắt đầu dậy lên từ cuối đất, thổi vào biển rộng những trận gió ào ạt. Lát sau, gió ngạo nghễ quay cuồng, xoáy vào nước điên dại. Những cột nước vọt lên cao đến hàng chục thước bỗng ở đâu hiện ra, rồi hụp xuống làm thành những vực sâu hun hút. Cắn răng chống trả cơn thịnh nộ của thiên nhiên, Thức mất hoàn toàn phương hướng. Kiệt sức, Thức buông thả tất cả cho định mệnh, để phó mặc thân ḿnh vào lượng đất trời, nắm chặt lấy tay lái thuyền, ch́m nổi trong ḍng nước mặn chát vị muối.

Khi tỉnh lại, Thức thấy ḿnh nằm trong khoang một chiếc tầu. Tai loáng thoáng nghe tiếng người qua một thứ ngôn ngữ lạ tai, Thức cố gắng mở mắt ra nh́n. Thủy thủ trên tầu đều là người phương Tây. Da họ đỏ rực, râu ria đen thui xồm xoàm. H́nh như họ nói tiếng Bồ Đào Nha. Thức đưa tay vẫy, khát đến cháy cổ. Một người thủy thủ đến vực đầu Thức lên, đổ nước vào miệng. Nước ngọn lịm, mát đến tận hồn, trôi qua cổ họng. Thức mơ mơ màng màng, nghe có người hỏi :

- Người đi với mày đâu rồi ?

Thức ngạc nhiên, lẩm bẩm: « Ai ? Ai đi với ta ? », rồi lại ngất đi. Khi tỉnh lại, Thức thấy chân tay đă bị trói gô lại. Một người đầu đă chớm bạc, cởi trần phô ra những bắp thịt như đồng mun, ghé vào mặt Thức nói chầm chậm :

- Mày đi thuyền của Tây Sơn là đi về đâu ? Con đàn bà cùng đi bây giờ nó ở chỗ nào ?

Thức chợt rùng ḿnh. Có phải là bóng dáng Băng Vân chăng ? Giông băo kéo đến ba ngày nên chàng không thể trích máu nhỏ vào phiến đá. Vậy, trời đất ơi, Băng Vân sẽ ra sao ? V́ cớ ǵ mà bọn thủy thủ xôn xao hỏi đi hỏi lại về ¨ con đàn bà ¨ nào đó ? Thức lắc đầu, chỉ tay vào miệng, vào đầu, ư bảo ḿnh không hiểu. Tên thủy thủ già lại bỏ đi.

Đêm xuống dần. Sau cơn băo, trời quang tạnh hẳn. Gió biển lại ào ạt buốt giá. Sao trên trời giải khắp tầm mắt, từ bắc sang nam, từ đông sang tây, lấp lánh vô t́nh. Chợt có người khều tay Thức. A, Băng Vân, nàng ở đây ? Thức reo :

- Lạy Trời, Băng Vân c̣n ...

Băng Vân kêu lên, mặt trắng bệch, tay đă bắt đầu lạnh :

- Chàng, chàng ơi ... Thiếp yếu lắm rồi, đă năm ngày nay thiếp không có một chút dương khí ...

Đúng lúc ấy, hai tên thủy thủ ở đâu áo ra nắm lấy nàng, gọi ầm lên :

- Đây, bắt được con đàn bà rồi ! Anh em ơi ! Bắt được rồi !

Thức vùng lên, nhưng lại ngă sấp mặt xuống sàn tầu. Chàng co người ngồi lên th́ bị một cái đạp vào gáy. Thức ngất đi, đầu lơ mơ, tai nghe văng vẳng xung quanh tiếng cười, tiếng hú. Tiếng rên rỉ. Tiếng chửi nhau, tranh giành căi cọ. Bọn thủy thủ hết đứa này đến đứa khác vồ vào thân thể Băng Vân như những con thú đói đàn bà từ bao nhiêu ngày, bao nhiêu tháng. Chúng sắp thành hàng dài, có đứa mắt hau háu đợi phiên, mũi phập phồng, mồm há chảy ra rớt giăi, xô đẩy chen chúc nhau. Lại tiếng cười. Tiếng rên. Tiếng thở hổn hển. C̣n Băng Vân, nàng nằm xoạc cẳng, mắt nhắm nghiền, miệng mím chặt. Cái nàng cần là dương khí. Nàng cắn răng chịu những cơn gió dập mưa sa cuồng bạo, nhưng người ấm dần lên. Đột nhiên, nàng mở mắt ra cười khanh khách, cười điên dại, rồi gào lên lanh lảnh « ... bọn đàn ông khốn nạn, cứ đè lên đây, tao chấp hết ! ».

Thức ứa nước mắt. Cái giá phải trả để hoàn dương làm người là thế ư ? Khi Băng Vân một ngày nào không c̣n sợ ánh mặt trời, khi đài hoa trên phiến đá đủ hồng để giải thoát khỏi cơi tù ngục một linh hồn muốn quay lại nẻo dương gian, liệu trái tim nàng có thể nóng lên nhiệt độ b́nh thường ? Hay trái tim đó sẽ măi măi lạnh buốt với khối kỷ niệm đóng băng chung quanh xác ướp của bốn mươi tên thủy thủ đang điên cuồng trong cơn đ̣i hỏi của xác thịt ? Thức lắc đầu, nước mắt ở đâu ứa ra ướt đầm đ́a, tai vẫn vang vang tiếng Băng Vân lanh lảnh kêu, lanh lảnh cười, bập bềnh theo con sóng ào ào nhịp vào mạn thuyền.

Trên nẻo dương gian khốn khổ này, trời sáng dần. Ráng hồng đang nhô lên từ phía đông. Biển trở lại hiền ḥa sau một cơn làm ḿnh làm mẩy, đón những cánh chim âu sà xuống lượn quanh tầu t́m mồi. Tiếng chim ríu rít sức sống, nhắc lại cho những kẻ chóng quên rằng luôn luôn c̣n hy vọng những niềm vui mai sau. Tầu dậïp dờ trôi đi như không phương hướng, muốn đến đâu th́ đến.

Bỗng nhiên hàng trăm tiếng súng thần công cùng một lúc nổ lên, sau là tiếng reo ḥ nghe như ngay bên cạnh. Bọn thủy thủ Bồ Đào Nha trên tầu nhốn nháo. Chúng quơ quần áo, chạy vội lên boong, ḥ hét hoảng loạn. Chung quanh chiếc tàu Bồ, sáu chiến thuyền Tây Sơn đă cặp lại, phun hỏa hổ, bắn súng và bắn tên lửa vào. Hỏa hổ đánh thủy rất lợi hại, gặp nước bắt cháy c̣n ghê gớm hơn trên bộ. Quân Tây Sơn ḥ reo hô xung phong. Trên tầu những ḥm thuốc súng bắt lửa nổ tung lên. Đầu chiếc tầu chúc xuống, nước cuồn cuộn ào vào, mạn tầu vỡ ra thành từng mảnh.

Cố sức ngọ nguậy, nhưng bị bọn thủy thủ Bồ trói chặt vào thành tầu, Thức không làm sao nhúc nhích được. Những ḥm thuốc súng tiếp tục nổ thành loạt, lửa bốc lên như dướn ḿnh với vào ṿm trời xanh. Thức có cảm tưởng bay bổng lên không trung như là chim, rồi rơi xuống, phiêu du trong một thứ dung dịch mặn chát nước biển động. Lần cuối, Thức chỉ c̣n giữ lại được là h́nh ảnh cái eo biển uốn éo lượn theo viền trí nhớ một tấm bản đồ ướt sũng đang ră ra trong những con sóng nhấp nhô từ muôn đời muôn kiếp.