TỪ BỐN PHÁC BẢN THỜI GIAN
ĐẾN MỐI MƠ CỦA CUỘI
Vấn đề đặt ra không phải là chiều thứ tư phẳng hay cong. Không phải là tính co thắt hay khả năng đảo ngược của những quá tŕnh động trong sinh học hay vật lư. Lại càng không phải là đi lùng thời gian đă mất, và đến cuối đoạn đời, hóa ra thấy thứ thời gian t́m lại được của một Proust viễn mơ trong căn pḥng tối tăm, cửa đóng, rèm rủ với mùi ẩm mốc của trí nhớ và những giấc mộng mị liên miên.
V́ gọi là phác bản thời gian, tôi tránh đào sâu t́m hiểu cái chiều thứ tư này, chỉ xin đề cập đến những con người nhỏ bé trong cái không gian đó. Vâng, họ rất nhỏ bé. Nhưng thiếu họ, tôi không biết làm sao đo được thời gian, ít ra là qua cái vở kịch này tôi mang ra giúp vui cho quí vị. Trên sân khấu ba chiều hạn hẹp của tôi, những con người đó gồm có bốn, hai nam, hai nữ. Thế là âm dương có vẻ cân bằng mặc dầu những nhân vật này cùng sống cái thuở trời đất nổi cơn gió bụi khiến cả mày râu lẫn má hồng đều nhiều nỗi truân chuyên. Họ là :
Thược, con gái, tóc thắt bím, dáng tỉnh thành, độ 11, 12 tuổi, lớn nhất bọn .
Lụa, nhỏ hơn Thược hai tuổi, tóc kẹp, ăn mặc nhà quê, ngổ ngáo.
Mống, đẻ thiếu tháng khó nuôi, là tên tục v́ có thành ngữ khôn sống mống chết, lớn hơn Lụa một tuổi.
Hùng , khai sinh tên đề Vũ Anh Hùng, nhỏ nhất, kém Mống hai tuổi, áo sơ-mi, quần xoọc, vênh váo.
Dĩ nhiên, chúng đẻ ra và lớn lên dần với thời gian. Lớn như vậy, rồi không thể lớn hơn nữa, ở tuổi thành niên. Sau đó chúng chỉ có thể c̣m xuống, nhỏ lại, chắc chắn ở phần thể xác là ít nhất. Và rồi th́ gần đất xa trời, ai cũng đoán được kết cuộc, thậm chí kể cả những kẻ đăng trí. Thậm chí kể cả chị Hằng và chú Cuội, hai nhân vật phụ, bó buộc có mặt v́ không gian cho vở kịch là những đêm trăng.
Nhân đây, xin nhắc lại chuyện dân gian về chú Cuội. Thuở c̣n thơ, tôi được nghe bà tôi kể. Khi đầu hai thứ tóc, tôi đọc lại chuyện chú Cuội đă thành văn ( Nguyễn Đổng Chi, Kho tàng truyện Cổ Tích Việt Nam, tập 2, trang 141-152, NXB Văn Nghệ Tp Hồ Chí Minh ). Cuội nói dối đến độ có thành ngữ dối như Cuội th́ bà tôi và ông Chi đều nhất trí. Nhưng về nhân vật, mức độ bi hài cũng như thành quả của Cuội th́ mỗi người mỗi khác.
Theo bà tôi kể, Cuội dối cha dối mẹ, mổ lợn rồi chôn đuôi, lừa phú hộ ra cổng để lấy thưởng, đánh cắp ngựa của quan và sau Ông Trời ( dĩ nhiên ai cũng có một Ông riêng cho ḿnh ) trói vào cây đa hỏi tội. Cuội vẫn chối, và dối Trời nên Trời phạt, khiến cây đa và chú Cuội bay lên cung Trăng. Cái vệt đen trên mặt trăng là cây đa, c̣n chú Cuội th́ nhỏ quá mắt trần không thấy được. Khốn nỗi là, cũng theo dân gian, trên cung trăng có chị Hằng. Và Hằng Nga lại tuyệt sắc. Thế là Hằng Nga có bầu có bạn. Và theo tôi, thế th́ Trời có hành phạt ǵ Cuội đâu. Cũng theo tôi, khi đă lớn, có lẽ thế là Trời thưởng Cuội một cuộc sống đời đời kiếp kiếp với người đẹp. V́ vậy nên dân gian đâu có ai sợ nói dối ! Lạy hương hồn bà, chuyện bà kể là răn con đừng nói dối nhưng cái gọi là h́nh phạt của Trời sao mà lại có vẻ êm ái vô cùng !
Xin bắt sang văn bản của ông Nguyễn Đổng Chi. Cuội mồ côi, ở với chú thím, cũng mổ lợn rồi chôn đuôi, cũng lừa phú hộ ra cổng để lấy thưởng. Nhưng đến đây th́ câu chuyện Cuội mang tính bi hài kịch ở mức độ ghê hơn. Chú thím bực quá bỏ Cuội vào rọ định mang d́m sông. Cuội lừa một anh hủi, bảo xuống nước là chữa lành bệnh, và anh ta vào rọ để rồi bị chú thím Cuội d́m chết. Xong, Cuội gặp một ông quan. Ông này v́ tham nên cũng bị Cuội lừa, lấy cân đai và cưỡi ngựa về nhà. Chú thím của Cuội sững sờ, Cuội bảo ông bà đợi dưới cơi âm, đi lên đi xuống dễ hơn mua vé đi xe lửa Thống Nhất. Chú thím lại bị lừa, Cuội bỏ cả hai vào rọ và mang ra sông d́m trả thù. Ghê thật ! Thế là Cuội cướp trọn cơ ngơi của chú thím, ăn chơi hủ hóa, cái kiểu mă đáo thành công th́ nay phải hưởng thụ. Muốn thế, không có ǵ quí hơn…quyền lực. Thêm một bước, với tinh thần sáng tạo, Cuội t́m ra cách lừa Vua rồi tiếm ngôi. Ông Chi, người tôi đă gặp và có ḷng quí mến, cho Cuội làm Vua và chấm hết truyện, nhưng cẩn thận chú lại là ghi theo lời kể một người Hà Tĩnh (?). Văn bản của ông được dịch ra tiếng Tiệp bởi Honzak, Mullerova và Marie Zakova, rồi được bà Marie-Josée Lamorlette chuyển ngữ sang tiếng Pháp, xuất bản năm 1991 bởi nhà sách Grund, Paris.
Như vậy, có hai Cuội. Cuội của bà tôi hiền lành hơn, dối trá th́ có, nhưng dối trá vô tội, và bị phạt lên ở suốt đời với một tuyệt sắc gia nhân. Tác động răn trẻ đừng dối trá có đấy, nhưng khi đứa trẻ đó thành niên rồi mơ mộng có một người đẹp muôn đời bên cạnh th́ hẳn là tác động đó yếu đi rất nhiều. Cuội theo ông Chi, một học giả, th́ quả là bản lănh hơn nhiều và cuối cùng làm Vua, nghĩa là Cuội thành công mỹ măn bằng cách lừa lọc dối trá. Cuội đó lại được nhân loại biết đến qua các dịch giả Tiệp và Pháp. Dĩ nhiên, Tây đă công nhận th́ Ta phải công nhận : Cuội thế mới là Cuội Ta.
Tôi phải chọn một trong hai Cuội. Lạy hương hồn bà, con xin chọn Cuội của bà kể cho con nghe thuở ấu thơ. Và trong kịch bản này, Cuội nay đă biết bảo nhân gian chớ đừng nói dối. Lư do là có một dị bản truyền khẩu kể rằng ông Trời phán con người trong cơi nhân gian bé xíu này đă lây bệnh Cuội. Rồi truyền chỉ khi nào không c̣n ai dối trá nữa th́ ông mới cho Cuội trở lại trái đất, nơi chúng ta cười có khóc có, nhưng vẫn cứ khắn khít cho đến phút cuối cùng.
Dân tản cư sống tạm tại bang Nghi Dương, quận Kiến Thụy, vào cuối năm 48. Núi Voi lừng lững nhô tấm lưng cong tớn, thỉnh thoảng lại động đậy khi gió thổi cho mây bay ngang. Tối rằm tháng tám, mặt trăng chênh chếch tỏa ánh xanh lạnh trên những mái dạ lặng lờ.
THƯỢC: Đợi măi. Chắc c̣n lâu. Hay là ḿnh chơi ǵ đi ?
HÙNG : Chơi th́ chơi ! Nhưng chơi tṛ ǵ ?
MỐNG : Đánh ô ăn quan ?
LỤA : Không ! Lần nào tao cũng thua !
HÙNG : Hay chi chi chành chành, đứa nào bị ù ập th́ phải phạt.
THƯỢC: Phạt thế nào ? Tụt quần chổng mông lên rồi ḅ một ṿng nhà nhé.
MỐNG : Sợ ǵ ? Tụt th́ tụt...
LỤA : Không ! Mày con trai mày không biết xấu hổ.
HÙNG : Th́ thế mới là con trai. Mà xem con gái chúng mày chổng mông lên th́ có ǵ là hay ?
THƯỢC: Oắt con, bị phạt th́ mày cởi truồng ra cho các chị xem con sâu róm nhà mày nhé. Thế mới là con trai...
MỐNG : Thôi, xấu hổ lắm. Tao không chơi thế...
MỐNG ra ngoài hiên nhà, cả bọn đi theo.
THƯỢC: Mày phá bĩnh (nh́n trăng ). Từ tết Trung Thu, ở Hà Nội chúng tao hát một bài hát hay lắm. Muốn nghe không ? Tao dạy cho mà hát.
Cả bọn gật đầu, mồm há hốc ra đợi.
THƯỢC: ( vừa hát vừa nhịp tay )
Bóng trăng trắng ngà
có cây đa to
có thằng Cuội già
ôm một mối mơ. Ôm một mối mơ...
Cả bọn hát theo.
LỤA : Hà Nội giỏi thật. Biết cả thằng Cuội !
HÙNG : Giỏi đứt đi chứ. Cả chị Hằng nữa. Mày biết là ai không ? ( tay chỉ mặt trăng ) Chị ấy ở trên kia ḱa !
MỐNG : Ở nhà quê chúng tao cũng nghe chuyện ấy rồi. Thằng Cuội nói dối bị phạt, phải lên cung Trăng, đúng chưa ?
LỤA : Nhưng Cuội ôm một mối mơ. Nó mơ ǵ hả chúng mày ?
Cả bọn nh́n nhau
THƯỢC: Nó mơ về nhà. Về với cha mẹ nó...
HÙNG : Không, nó mơ đeo súng, đi ắc ê... như lính.
MỐNG : Sai rồi. Nó mơ được ăn xôi. Ăn no nê. Ăn ph́nh bụng ra. Cả nhà tao mơ có một bữa như thế !
THƯỢC: C̣n tao, tao mơ tao về nhà tao ở Hà Nội.
LỤA : Tao chẳng biết tao mơ ǵ ? Hay là tao mơ tao không thua ai khi chơi ô ăn quan !
HÙNG : ( nguưt ) Đúng là con gái ( nó giả như đứng nghiêm, bồng súng rồi đi ṿng ṿng, hát ) « Một mùa thu năm qua Cách mạng tiến ra, đất Việt rộn ràng tiếng thanh niên tung gươm phá xiềng. Đoàn người trai ra đi miệng hô lớn, quyết chiến... »
Cả bọn xuỵt xuỵt.
MỐNG : Đă bảo đây không hát bài ấy ! Vùng Tề mà...
THƯỢC: Tề th́ chỉ hát cái bài ( hát ) « Sơn nữ ơi, đời ta như cánh chim chiều phiêu bạt thời gian rồi thương rồi nhớ... »
LỤA : Hay nhất vẫn là cái bài (hát) « Ai có nghe tiếng hát hành quân xa, mà không nhớ thương người mẹ già... chờ con lúc đêm khuya, người con đă ra đi, v́ nước ».
HÙNG : ( ngắt ) Tao không thích cái bài này. Nghe là tao buồn ngủ !
MỐNG : Nhưng hát được, không ai cấm.
Tiếng người lớn : Vào mà lấy đèn, chúng mày ơi !
Cả bọn chạy ùa vào. Đèn tắt. Một lát sau, mỗi đứa cầm một quả bưởi rỗng, vỏ xẻ múi, trong có cắm một cây nến, vừa đi vừa đồng thanh hát :
Bóng trăng trắng ngà
có cây đa to
có thằng Cuội già
ôm một mối mơ. Ôm một mối mơ...
MỐNG : ( hát ngọng nghịu )
Có con dế mèn
hát trong đêm thâu
hát xẩm không tiền
nên nghèo xác xơ. Nên nghèo xác xơ
HÙNG : ( hát bập bẹ ) Muốn lên đến Trời
ghé thăm cung Trăng
nên hỏi ông Trời
cho mượn cái thang. Cho mượn cái thang
LỤA : ( hát ) Cuội ơi, ta nói Cuội nghe.
Ở trên mây trắng làm chi...
THƯỢC: ( quát ) Chán chúng mày quá. Đêm Trung Thu này không như ở Hà Nội. Chúng tao đi rước đèn, đèn thật chứ không như thế này ( ngồi bệt, tay dằn đèn vỏ bưởi xuống đất). Lại có cả đèn kéo quân, ở nhà quê chúng mày chưa thấy đâu.
HÙNG : ( ngắt ) Tao trước ở Hải Pḥng, tao thấy chứ. Lúc c̣n bé, Trung Thu là tao có đồ chơi. Chúng mày đă thấy bướm làm bằng nhôm chưa ? Cánh nó sơn màu đỏ, có chấm trắng, to...
LỤA : Thế th́ làm sao đẹp bằng bướm thật được ! Nó có bay không ?
HÙNG : ( ngắt ) Đẹp hơn chứ. Bướm nhôm biết kêu leng keng. Tao kéo là nó kêu !
LỤA : Nó có bay không ?
MỐNG : Nó có biết bay không ?
HÙNG : Đồ nhà quê ! Biết bay th́ hay hớm ǵ hả ?
THƯỢC: Tao mà biết bay ( tay chỉ mặt trăng ), tao bay lên thăm chị Hằng với chú Cuội.
HÙNG : À, cái thằng hay dối ấy à ! Me tao hay mắng ba tao là cứ dối như Cuội.
Th́nh ĺnh gió bốc lên rồi đâu đó nghe như có tiếng cười. Cả bọn trẻ con ngơ ngác nh́n quanh.
Tiếng Cuội : Ấy là bởi nhiều người thích nghe nói dối.
Tiếng chị Hằng : ... Thích nghe th́ không tội, chứ thích nói dối th́ phạt ngồi gốc cây đa này đời đời kiếp kiếp. Nhưng cũng v́ thế mà chị có bạn đấy, các em ạ !
Cả bọn ồ lên.
LỤA : Nhưng em muốn hỏi chú Cuội, chú ôm một mối mơ thật à ?
Tiếng Cuội : Thật chứ giả à ?
Cả bọn ồ lên : Cuội bảo thật, tức là giả.
Tiếng Cuội : Vậy th́ tao bảo giả đấy.
Cả bọn ồ lên : Thế là thật !
Tiếng Cuội : Thế th́ chúng mày dưới kia, chúng mày mỗi đứa có ôm một mối mơ không ? Lúc năy có đứa nói rồi, thử nhắc xem, có hệt như thế không ? Đứa nào dối trá th́ lên đây làm bạn với tao và chị Hằng nhé !
MỐNG : ( sợ sệt ) Cháu chỉ mơ ăn xôi, ăn một bữa thật no. Bu cháu bảo phải đợi Ḥa B́nh lập lại đă !
HÙNG : ( lại làm tác động bồng súng ) C̣n cháu ( nó đứng nghiêm rồi bước ), cháu mơ làm lính, có súng thật ( miệng hát ), « đoàn người trai ra đi miệng hô lớn, quyết chiến, quyết thắng... ».
Tiếng chị Hằng : Biết rồi. Con trai chúng mày nhẹ dạ lắm.
MỐNG : ( phân bua ) Nhà cháu đói quanh năm, nhẹ chứ có được nặng dạ bao giờ đâu.
Tiếng chị Hằng : Mày th́ nhẹ dạ dày. C̣n thằng bé kia cơ. Nó nhẹ dạ v́...
HÙNG : ( khoa tay ) Cháu không phải là dân nhà quê nhẹ dạ đâu đấy. Bố cháu có cửa hàng sách ở Hải Pḥng, một hôm th́ thầm, nông dân vốn nhẹ dạ, bảo cho đúng cách là ǵ cũng nghe. Cứ hứa cho ăn, cho xây nhà ngói, rồi sai xông vào chỗ chết cũng xông...
Tiếng chị Hằng : Chị biết ( chép miệng ), thế c̣n hai đứa gái ?
THƯỢC: Cháu quả thật chỉ mơ về Hà Nội. Cháu chán ở đây rồi. Chúa nhớ cậu mợ cháu lắm...
LỤA : C̣n cháu, cháu mơ sau này lấy thằng này ( tay chỉ HÙNG ) làm chồng. Cháu có bà cô bị ế, khổ lắm, cả làng chửi là đoảng !
HÙNG : Tao th́ tao đếch lấy mày đâu. Tao phải đi lính. Với lại, mày già hơn tao hai tuổi đấy nhá...
LỤA : ( ôm mặt khóc rấm rứt, nói đứt quăng ) Gái hơn hai, trai hơn một. Bu tao bảo...
THƯỢC: Ranh con, mày đi lính chết th́ vợ mày theo trai ngay. Mợ tao bảo với cậu tao ai dại ǵ mà góa.
LỤA : ( nức nở ) Không, tao không theo đứa nào cả...
HÙNG : ( nh́n MỐNG ) Mày có đi lính với tao không ?
MỐNG : Không. Eo ôi !
HÙNG : Mày sợ à ?
MỐNG : ( ưỡn ngực ) Tao đéo sợ ǵ cả...
Tiếng chú Cuội : Có thật không ? Nói dối là phạt...
MỐNG : ( hốt hoảng ) Dạ...dạ, cháu sợ ma.
Đúng lúc đó một đàn đom đóm bay lại, ánh lân tinh chớp rực sáng một góc vườn.
Tiếng chú Cuội : c̣n mày ?
THƯỢC: Cháu sợ ma vú dài.
LỤA : Cháu sợ ma không chồng.
HÙNG : Cháu... cũng sợ. Sợ ma.
Tiếng chị Hằng : Khi sợ các em hát to lên.
Bọn trẻ con đứng dậy, xách đèn, vừa đi vừa hát :
Bóng trăng trắng ngà
có cây đa to
có thằng Cuội già
ôm một mối mơ. Ôm một mối mơ...
Màn hạ
II THANH XUÂN
Bọn trẻ con lớn lên, vừa thanh xuân th́ đ́nh chiến. Và là rồi Hiệp Định Genève, hẹn sẽ hiệp thương và chỉ dăm ba năm nữa sẽ Tổng Tuyển cử. Chúng nó lại gặp lại nhau, cũng ở Nghi Dương, hai họ Vũ - Đặng gần xa họp mặt, không nói ra nhưng ai cũng hiểu là một cuộc chia ly.
Lại một tối trăng tṛn.
Chỉ có ba đứa. Chúng ngồi ngoài sân, dưới gốc cây đa cổ thụ, tay quạt phành phạch trong độ hè oi ả.
Thược : Chẳng thấy cậu Mống đâu, Lụa nhỉ ?
Lụa : Chắc anh ấy sắp về rồi. Đánh dậm th́ cứ xâm xẩm là xong.
Hùng : Lụa này, cô có c̣n nhớ đêm rằm tháng tám năm xưa không ?
Lụa : ( cười ) Nhớ mang máng thôi. Anh về Pḥng thế là bảy năm liền, có gặp ngoài đường ngoài chợ em cũng chẳng nhận ra.
Hùng : ( cợt nhả ) C̣n tôi, tôi nhận ra cô em ngay...
Thược : Ḿnh th́ có đáo về một lần cách đây năm năm. Nếu không, có gặp Lụa th́ cũng chỉ ngờ ngợ...
Lụa : ( thật thà ) Em gặp anh Hùng hay chị Thược th́ chịu đấy. Em nói thật, gặp người thành thị chúng em chẳng dám nhận họ nhận hàng ngay đâu. Nhỡ nhầm th́ xấu hổ lắm ( nh́n Hùng ). Thế anh, anh có đi Nam không ? Bu em bảo chỉ có nhà ḿnh là ở lại, chứ trên anh và trên chị Thược, thế nào cũng đi thôi !
Hùng : ( cười ) Đi hay ở cũng thế. Bây giờ ḥa b́nh, đâu cần đến lính. ( Mơ màng ) Xưa tôi chỉ muốn đi lính, bồng súng, ắc ê. Nay th́ ( chép miệng ) là thời binh đao xếp lại...
Thược : Thế là may đây, ai lại mong loạn lạc khói lửa ( mơ màng, hát nho nhỏ ) « Ai có nghe tiếng hát hành quân xa... »
Tiếng Mống : Cái bài này tôi nghe rồi nhé. Ai hát đấy, chắc chị Thược hả ?
Mống bước vào.
Lụa : Th́ c̣n ai vào đấy mà hát hay thế. Giọng lại đặc Hà Nội, làm sao em hát thế được !
Hùng : ( đứng dậy ) Anh, bây giờ mới về ?
Mống : ( ôm vai lắc ) Chào cạâu. Chào chị.
Thược : Mẻ hôm nay khá không ?
Mống lắc đầu, tay cầm điếu cày. Anh ta nhồi thuốc, châm lửa, rồi rít thuốc sằng sặc, khói nhả bay um một góc.
Mống : Được chục con bống trứng. Tối nay rán lên đăi người hàng tỉnh đấy ( cười ).
Thược : Này, nghe bà cụ bảo cậu sắp cưới cái cô Xinh làng dưới. Chỉ khao nhau cá bống thôi à ?
Mống : ( giăy nảy ) Bu em ép, nhưng em nào có nhận. Em phải ḷng với người khác rồi mà !
Lụa : Thế mà em cũng chẳng biết. Người làng người nước với nhau mà giấu nhẹm, ghê thật !
Hùng : Ở Pḥng, chúng tớ yêu nhau là đê-cla-rê ngay. Cứ lôi ra vườn hoa con Cóc, rồi a-lê-hấp, là xong. ( chép miệng ) Thuở chiến chinh nay sống mai chết, phải nói hết, nói ngay. Thằng nào nói chậm, thằng ấy thiệt...
Mống : ( ngần ngừ ) Chiến tranh th́ ở quê chứ Hải Pḥng lính Tây đông thế, có ai dám vào đánh đâu mà nay sống mai chết...
Thược : Yêu th́ bảo yêu, có làm sao đâu. Thành thị thế thật đấy, cần ǵ chuyện nay sống mai chết.
Lụa : ( cười ) Nhà quê có khác, nhưng thật ra muốn biết th́ cũng dễ. Thế mà chẳng ai nói ǵ về anh Mống cả... Giấu kín thế đấy.
Thược : ( ngước nh́n, mơ màng ) Trăng đêm nay trong nhỉ. Hà Nội không có trăng như thế đâu. Nghe này. Tiếng dế nỉ non. Rồi tiếng ễnh ương bờ ao phụ vào như gơ phách buông nhịp. Có lẽ rồi ta chẳng c̣n một đêm nào như thế này nữa, Lụa nhỉ ( chép miệng ). Rồi ta kẻ Nam người Bắc, có nhớ nhau cũng đành chịu...
Mống : ( ngẩn ngơ ) Thế gia đ́nh trên ấy định đi ư ?
Lụa và Hùng đột nhiên biến vào hậu trường. Đèn tắt. Ánh trăng sáng dần, mơ hồ buông lơi trên mái tóc Thược.
Thược : ( thơ thẩn đi về phía cây đa, nói một ḿnh ) Đêm trăng huyền diệu của tuổi thơ chúng ta năm nao c̣n vướng vất đâu đây, và bài hát ngày nào vẫn văng vẳng. ( hát )
Cuội ơi, ta nói Cuội nghe
ở trên mây trắng làm chi...
muốn lên tới trời
ghé thăm cung Trăng
nên hỏi ông Trời
cho mượn cái thang. Cho mượn cái thang...
Mống đi theo Thược, nghe đến đấy, chạy vội đi. Chỉ có ánh trăng và bóng Thược bất động. Rồi tiếng chân. Mống ra, vai vác cái thang, chạy đến đặt ở gốc cây đa. Thược leo lên ba bậc, ngồi nh́n vào khoảng không.
Thược : ( chậm răi, dịu ngọt ) Ai đem lửa châm lên đôi cánh con chuồn chuồn bốc màu đỏ tía như ráng hoàng hôn trong buổi thanh xuân của cuộc sống này ( nh́n Mống, tay vẫy. Mống ngẩn ngơ bước lại, qú xuống, áp môi vào đôi chân Thược ).
Mống : ( nói như mơ ) Tôi phải ḷng thế là tám năm rồi. Ăn cũng nhớ, ngủ cũng nhớ, nhớ cái đêm rằm năm nọ... ( mặt áp vào chân Thược, tiếp ) Nhớ đến tuyệt vọng muốn cào cho chảy máu trái tim này.
Thược : ( nh́n xuống, nhẹ nhàng ) Mống cởi cái áo ra, đứng lùi lại.
Mống làm theo, ngực trần vai u, da đồng mun, thân h́nh sừng sững như bức tượng cổ, bất động, im ĺm.
Thược : ( vẩn vơ ) Cứ như anh Vọi trong Trống Mái của Khái Hưng. Lại đây nào.
Mống bước lại, Thược lấy tay vuốt ve ngực, bụng, vai, rồi áp môi hôn lên.
Bất ngờ, trăng chao nghiêng.
Tiếng chị Hằng : ( khúc khích ) Thật lăng mạn !
Tiếng chú Cuội : Thế bây giờ mơ ước ǵ đây ?
Đèn tắt. Thược và Mống biến ra sau hậu trường.
Tiếng ễnh ương lại vang lên cùng tiếng dế nỉ non. Gió xào xạc thổi qua tàng lá cây đa lung linh ánh trăng. Cạnh bờ ao gần đó, Lụa và Hùng ngồi, lưng xoay lại.
Lụa : Nhanh thật. Bây giờ đằng ấy là con trai rồi, chẳng bé bỏng như xưa.
Hùng : ...là thanh niên ( ưỡn ngực ), nhưng chắc không đi lính nữa ( thở dài ). Đ́nh chiến rồi !
Lụa ngồi dựa vào Hùng.
Hùng :( giọng bỡn cợt) C̣n đằng ấy. Năm nay lấy chồng được rồi đấy !
Lụa : ( cười ) Lấy ai ? Ngày c̣n bé, chú Cuội hỏi, tôi đă nói rồi, nhớ không ?
Hùng : ( cười ) Chuyện trẻ con, nhớ làm ǵ !
Lụa dựa đầu vào vai Hùng, lim dim, nói như thở
Lụa : Nhớ chứ ! Sợ nhất là ma không chồng.
Hùng ṿng tay ôm lấy Lụa. Hai người rúc vào nhau. Tiếng Lụa rên rỉ kêu đừng, đừng làm thế đau. Bỗng gió nổi như bốc trần gian lên trời. Một đàn đom đóm bay ra sáng rực góc ao.
Đèn tắt. Tiếng chân.
Hùng : ( thất thanh ) Ối giời ơi, có ma !
Tiếng chân chạy.
Lụa : Làm ǵ có ma ! Đằng ấy ơi !
Vẫn im lặng. Một lát sau, nghe tiếng lơm bơm dưới ao.
Tiếng chị Hằng : Em làm ǵ thế ! Định tự tử à ?
Tiếng Lụa : Không, nóng quá (tay vuốt ngực). Lội xuống cho nó mát, nóng thế này em chịu không nổi nữa !
Đèn bật.
Bốn người ngồi ngoài sân. Gốc cây đa vẫn c̣n cái thang. Mống lưng trần, vai u. Lụa ướt nhèm nhẹp, áo bó vào người, ngực nhấp nhô. Thược mơ màng nh́n lên ánh trăng lung linh trên tàn lá. C̣n Hùng, Hùng quay nh́n về phía bờ ao.
Tiếng chị Hằng : Bây giờ các em mơ ước ǵ ?
Tiếng chú Cuội : Không được nói dối nhé. Bị phạt th́ đời đời kiếp kiếp lên cung Trăng đây mà nghe nhân gian nói thật.
Thược : ( mơ màng ) Em mơ làm một nhân vật tiểu thuyết của Tự Lực Văn Đoàn.
Lụa : ( giọng như mơ ) C̣n em, em vẫn muốn lấy nó ( tay chỉ Hùng ) làm chồng.
Mống : ( ngẩn ngơ ) Em th́ khác, đói cũng được, chỉ mong sao cái đêm nay dài ra đời đời kiếp kiếp...
Hùng đứng dậy, vẻ trốn tránh.
Tiếng chị Hằng : C̣n em ?
Hùng : ( Lúng túng, rồi mạnh bạo vừa bước vừa nói ) Em vẫn mơ làm lính. Hết đ́nh chiến là lại đánh nhau ngay. A-lê-hấp, một hai, một hai. Đứng lại, nghiêm ! Nghỉ ! Nghiêm ! Đằng trước, quay. Đằng sau, quay ! Bồng súng, bồng !
Tiếng chú Cuội : Thằng này kiên định, trước sau như một. Được đấy ! Không đổi ư mà lại ngu mới sợ. Thế bây giờ, chúng mày sợ ǵ ?
Thược : Em sợ nhất là không nhà không cửa.
Mống : Em, em sợ nhất là sống mà xa người em phải ḷng ( đắm đuối nh́n Thược ).
Tiếng chú Cuội : Thằng này vẫn nhẹ dạ ! C̣n mày, con bé kia ?
Lụa : Em th́ sợ làm ma không chồng.
Đến lượt Hùng, Hùng vẫn lúng túng.
Tiếng chú Cuội : Vẫn c̣n mày ? Lúc nào cũng chậm mồm !
Hùng : ( đáp vội ) ... sợ ma. Thế thôi !
Tiếng chú Cuội : Thằng bé này quả là trước sau như một !
Tiếng chị Hằng : Nó thế th́ chẳng ai phạt để nó lên cung Trăng làm bạn với chúng ḿnh đâu ! Thôi nhé, các em ở lại !
Giọng Thược : ( năo nề ) Ôi, cái cảnh biệt ly sao mà buồn vậy !
Màn hạ.
Làn sóng di cư ồ ạt bứng cả triệu người từ Bắc vào Nam. Dĩ nhiên, người thành thị đi nhiều, nhưng không phải không có những chuyện trớ trêu. Chẳng hạn như gia đ́nh Thược ở Hà Nội. Bà mẹ có hai cái nhà, dạm măi vẫn không bán được, cứ tiếc của chần chừ. Đến ngày tiếp quản Thủ Đô, bà xua lũ con ra đón bộ đội cụ Hồ, lẩm bẩm « Chỉ hai năm là Hiệp Thương, đi làm ǵ ? ». Ông bố chửi « ...cho chúng mày trắng mắt ra, đă bảo mà không nghe ! ». Phần gia đ́nh Hùng, câu chuyện vui hơn. Bố cậu ta về làng, định tâm lễ lạy các cụ cho trọn chữ nghĩa rồi mới lên đường. Thế là du kích bắt trói gô lại v́ cái tội chưa lễ lạy các cụ mà đă lén lút ngay với người t́nh cũ nay là vợ của một đồng chí đang công tác trên khu IV. Cả nhà Hùng đă khăn khói sẵn sàng, cứ đợi, đợi rồi sốt ruột nhờ người về lấy tin. Vỡ lẽ ra bà mẹ chửi « ... Đáng đời ! Không đi đâu nữa. Tao theo Cách Mạng. Thế là công b́nh lắm... ». Phần Lụa, cô con gái đến tuổi bẻ sừng trâu ấy lên Hải Pḥng, đến nhà Hùng rắp tâm xin di cư theo. Nhưng chuyện rối beng, một hôm cô ta bảo ra chợ Sắt, và rồi thế là biệt tăm. Chuyện của Mống th́ khác. Mống giao du với một đám bạn trai ở một làng đạo gần Kiến An. Cha xứ bảo « Đức Mẹ vào Nam rồi ! ». Cả làng lục tục theo Cha, trong đó có cô Xinh. Xinh bảo Mống « Xin Cha rửa tội, rồi có đi th́ mới đi được ». Mống tự nhủ, rửa tội th́ sạch tội, không rửa không vào Nam th́ làm sao t́m được Thược. Mống đâu có ngờ là lúc đó cô Thược ở phố Hàng Đào thút thít giục mẹ « Giời ơi, người ta đi hết mà nhà ḿnh cứ luẩn quẩn thế này ! ».
Gần ba mươi năm sau làn sóng di cư, Mống về Nghi Dương để chôn mẹ nhưng muộn mất mấy ngày.
Thế là vẫn cảnh sân nhà, gần bờ ao và gốc cây đa cổ thụ. Lại đêm trăng. Lạ nhỉ, sao cứ măi đêm trăng ? Lần này, tiếng trẻ láo nháo.
Mống : Gọi chúng nó vào đi, trời tối rồi ! ( nh́n Thược ) Tôi chỉ mang được hai đứa cháu nội về lạy bà cụ, ba đứa kia c̣n bé quá, chị ạ !
Thược : Anh đông con cháu nhỉ.
Mống : Tôi ba trai, hai gái. C̣n cháu nội cháu ngoại tất cả năm đứa rồi. Thằng cả nhà tôi không có lộc chết trận năm 75. Nhà thế là tất cả mười lăm miệng ăn đấy...
Hùng : Anh Mống không biết chứ ở miền Bắc sinh đẻ có kế hoạch lắm. Tôi chỉ có một trai, một gái. Chúng nó vẫn chưa vợ chưa chồng, đúng chính sách tam khoan. Chưa yêu th́ khoan yêu. Yêu rồi th́ khoan lấy. Lấy rồi th́ khoan đẻ...
Thược : ( mỉa mai ) Chú th́ lúc nào cũng chính qui cả. Đói th́ khoan ăn nhé !
Hùng : ( đứng lên, vớ cái nạng, đi ra ) Chị bảo, ḿnh đă bỏ cả đời vào. Rồi tặng Tổ Quốc cái chân trái, chấp hành chính sách là yêu nước đă...
Chỉ c̣n Mống và Thược.
Thược : Chú ấy nói thế thôi. Bây giờ là thư kư công đoàn một cái xí nghiệp thuộc da ở Hải Pḥng, chú ấy cũng vất vả lắm... Buồn cười thật. Xưa cứ đ̣i đi bộ đội, nhưng bị qui thành phần, phải chờ. Đến lúc hết người, cho chú ấy vào, lại bị chỉ định làm anh nuôi lo cơm lo nước cho đơn vị. Đùng một cái giải phóng. Vào th́ đâu c̣n đấm đá ǵ, thế mà lại dẫm vào ḿn trong rừng khi đi săn khỉ để « cải thiện » có thêm chất đạm cho chiến sĩ. Toi một cái chân để phục vụ bữa ăn, mà ḿn là ḿn ḿnh gài, thế có oái oăm không cơ chứ ?
Mống : ( lắc đầu, nh́n Thược, ngại ngùng ) C̣n chị, tôi bấy lâu nay không biết tin tức ǵ !
Thược : ( mắt đỏ hoe, ngập ngừng ) Th́ cũng như mọi người thôi ! ( mơ màng ) Xưa tôi chỉ mơ làm một nhân vật tiểu thuyết Tự Lực Văn Đoàn. Chuyện đó tưởng nói chơi mà hóa thật, anh ạ. Năm hai mốt tuổi, tôi lấy nhà tôi. Hồi đó anh ấy công tác ở khâu Văn Nghệ Quân Đội, lo việc in ấn, thỉnh thoảng cũng có viết. Ban đầu, anh ấy bảo nhân vật này của anh là em đấy. Tôi đọc, giăy lên, em đâu mà em ? Em có bao giờ thi đua tát nước mới gánh phân đâu ? Mới lại, em có biết hợp tác xă là ǵ mà lại dám bảo cụ Tiên Chỉ là thời nay khác, hợp tác là xu thế Cách Mạng, và đ̣i cả làng họp nhau chia đất, chia công như trong truyện của anh. Anh ấy đáp, th́ có vậy, nhưng bởi em chưa biết cái phần hồn của em. Chết chửa ! Nhỡ có thế thật th́ làm sao mà đ̣i lại được cái ḿnh không biết. Tôi quưnh lên, đến cuối năm th́ nhà tôi vội vă lên Sơn Tây thăm ông cụ. Bố chồng tôi hiến hết cho Cách Mạng đâu hai ba mẫu ruộng ǵ đó từ hồi khởi nghĩa, nhưng dẫu không c̣n ǵ mà vẫn bị qui là địa chủ bóc lột từ ba đời, kể từ đời ông cố xưa có làm Đốc Đồng dưới triều Tự Đức. Nhà tôi lên đến nơi th́ mộ ông mới vùi, chưa có được một ngọn cỏ, đất vẫn c̣n ướt. Anh ấy về, cơ quan xếp vào thành phần bất măn...
Tiếng nạng lọc cọc. Thược im bặt khi Hùng đi ra, bỏ nạng xuống, tay châm điếu cày rít mơ màng, Hùng nhả khói bay xanh um một góc sân.
Hùng : ( mắt nh́n trăng, tay rót nước ) Anh thấy làng có thay đổi nhiều không, anh Mống ?
Mống : ( ngần ngừ ) Cũng có ! Thêm được ít nóc ngói. Nhưng sao sinh đẻ có kế hoạch mà người đông thế nhỉ...
Hùng : ( ngắt ) Ấy là để phục vụ yêu cầu của chiến tranh. Đông người th́ đọâng chân động tay cũng đông. Nông nghiệp của ta bây giờ là hàng đầu thế giới đấy ! À mà này, anh có tin tức ǵ của cô Lụa không ?
Mống : Hồi mời di cư, đám cưới cô ấy tôi có đi. Người làng nên rồi cũng như người nhà, qua lại với gia đ́nh tôi như ruột thịt. Số cô ấy thật vất vả. Nhà tôi mối me, cô ấy lấy chồng rồi đẻ đứa con gái đầu ḷng là chồng chết. Mấy năm sau, cô ấy ra Đà Nẵng thầu nấu ăn cho trại lính. Bẵng đi một thời gian, cô ấy tái giá với một ông Đại úy, đẻ được một đứa con trai. Lại đùng một cái, ông Đại úy chết trận. Sau ngày 30-04, nghe cô ấy đă qua Mỹ...
Hùng : ( thở dài ) Thế à ! Thôi thế cũng yên. ( chắc lưỡi ) Đế Quốc nó bắt người ḿnh làm con tin, tội thật...
Thược : ( sẵng ) Con tin với con ngờ. Nó bắt làm ǵ ? Đến hay, quí báu ǵ mà bắt.
Hùng : ( điệu bộ bí mật ) Ấy, trên phổ biến nội bộ, bảo là nó giữ người ḿnh để trao đổi với bọn giặc lái ḿnh bắt, chị ạ ! Cứ hai đổi một là nó đổi hết... ( quay sang Mống ) Từ Mỹ cô ấy có liên lạc ǵ về không anh Mống. Đi Mỹ thế th́ cũng đến mười năm rồi...
Mống : Cô ấy viết thư báo lại tái giá rồi. Nhưng bên Mỹ không có chiến tranh nên lần này chắc là lần cuối. Cô ấy có vẻ ăn nên làm ra lắm, thỉnh thoảng lại gửi về cho các cháu nhà tôi một thùng quà.
Hùng : ( ngẩn ngơ ) Quí hóa thật !
Thược : ( mỉa mai ) Con tin mà thế được nhỉ ! Thế bao giờ ḿnh mới gửi được một thùng quà cho cô ấy nào !
Mống : ( cười xả lả ) Có số cả ! Ai phận nấy, so b́ làm ǵ. Như tôi, con đông th́ trước lo cho con. Bây giờ, con không tự lực th́ lo đến cháu. Rồi cũng sống ( giọng buồn buồn ), cơ cực cũng sống.
Hùng : Thế các cháu, chúng nó có công ăn việc làm cả chứ.
Mống : ( lắc đầu ) Chẳng có ǵ ổn định cả. Thằng lớn chạy chợ, đồng ra đồng vào. Con em nó th́ đi may thuê. Con cháu bé bán hàng, c̣n nhà tôi th́ cứ sáng sáng là bán bún riêu, bún ốc. Tôi sửa xe đạp đầu ngơ, kiêm cả việc trông cháu nội cháu ngoại.
Thược : Thế c̣n một cháu trai nữa, nó làm ǵ ?
Mống : ( ngần ngừ ) Cháu ở trong trại cải tạo. ( nh́n Hùng ) Nó dại dột theo chúng bạn vượt biên ( Lại nh́n Hùng, xoa tay ).
Hùng : ( đứng lên ) Dại dột thật. Nhưng vào cải tạo th́ được giáo dục cũng tốt đấy.
Mống nh́n Thược vẻ chua xót. Thược lẳng lặng cắn môi nh́n Hùng chống nạng đi vào. Một đàn đom đóm lập ḷe bên bờ ao, thỉnh thoảng có tiếng ễnh ương kêu rồi nhảy ṭm xuống nước.
Mống : ( ngần ngừ ) Chị năy kể là anh nhà ta thuộc thành phần bất măn...
Thược : ( giọng chua chát ) Vâng. Thế là hạ tầng công tác cho đến năm 62 th́ người ta bảo nhà tôi thuộc loại « xét lại chống Đảng ». Từ đó đi tù mười năm, chẳng xét xử, chẳng án ung ǵ. ( thở dài ) Tôi lúc đó nách hai con, thằng lớn bốn tuổi, thằng bé vừa đúng hai tháng, ( bất ngờ nức nở ) tôi lại chỉ mới hai tám, hai chín tuổi... ối giời đất ơi !
Mống luống cuống, tay để lên vai Thược đang run rẩy như con giun bị xéo dưới gót giày, miệng lập đi lập lại « Tôi xin chị, chị Thược ! Có ngờ đâu chị cơ cực thế ! ». Thược nghẹn ngào một lát, vừa thở ra, vừa nói
Thược : Nhà tôi về, ốm đau liên miên được ba năm th́ chết. Thế là mẹ góa con côi cho tới nay. Gia đ́nh tư sản, chồng th́ phản động « xét lại », tôi làm ǵ có công ăn việc làm. Thế là c̣n mỗi cách : bày cái bàn con bán thuốc lá, kẹo lạc, nước chè, cà-phê, nước chanh ở đầu ngơ. Đấy, đời tôi, rốt cuộc không hơn một con chó, giả ngu giả dại, lúc nào cũng nơm nớp. ( bật cười, rồi lạnh lùng ) Đúng là một nhân vật tiểu thuyết, nhưng chẳng c̣n các ông Tự Lực Văn Đoàn nào viết truyện cho...
Mống : ( nhỏ nhẹ ) Chị cứ một ḿnh nuôi con à !
Thược : ( lại bật khóc ) Anh bảo, ở cái xă hội đó th́ c̣n ai dám cưu mang một thứ gái góa thành phần xấu như tôi... C̣n quá là cùi, là hủi, là thương tật, anh ơi !
Mống luống cuống, tay lại lay lay vai Thược, mồm lẩm bẩm « Tôi xin chị, tôi lạy chị, đừng khóc ». Bỗng gió bốc những chiếc lá đa bay tốc lên xào xạc. Trăng sáng hẳn lên đổ bóng người ngă xấp xuống sân.
Tiếng chị Hằng : Thôi em ơi, đừng khóc, vô ích !
Tiếng chú Cuội : Khóc một tí cho hả cũng đỡ !
Tiếng nạng lại lọc cọc gơ trên nên gạch. Hùng ra, tay xách phích nước sôi, lẳng lặng đổ vào b́nh trà, mắt liếc nh́n Mống và Thược, đầu gật gù.
Tiếng chị Hằng : Dẫu thế nào th́ cũng phải giữ cái khả năng mơ ước !
Tiếng chú Cuội : …và khả năng biết sợ !
Tiếng chị Hằng : Thược, em nói đi.
Thược : ( vội vàng ) Tôi mơ ? Bây giờ mơ ǵ được hả chị Hằng ? Hay là, hay là tôi mơ có một kiếp sau để bù cái kiếp này cho công bằng ?
Thược ôm mặt khóc rấm rứt.
Tiếng chú Cuội : ( thương hại ) C̣n chú mày !
Mống : ( nghẹn ngào ) Tôi sợ làm người lắm rồi. Phải ḷng là khổ. Rồi trăm sự lo toan.
Tiếng chị Hằng : V́ thế phải biết ước mơ !
Mống : Tôi mơ, phải, tôi phải biết ước mơ. Tôi mơ cả nhà tôi không lo đói từng ngày !
Tiếng chú Cuội : Nói thật nhé. Dối là ta kéo lên gốc cây đa trên cung Trăng này đấy ! Thế, chú mày ?
Hùng : C̣n tôi, tôi mơ có lại được cái chân trái. Sợ, th́ tôi sợ đi lính lắm rồi !
Tiếng chị Hằng thở dài.
Tiếng chú Cuội : Chúng nó nói thật cả. Thôi ta đi chị ạ ! Cuội này chắc muôn đời lẻ loi với chị.
Giọng Mống, rồi Thược, rồi Hùng :
- Không, chúng tôi nói dối hết. Cho chúng tôi lên cung Trăng với...
Mây bay qua che mặt trăng. Bóng tối phủ xuống.
Màn hạ
IV TÀ TÀ BÓNG NGẢ ...
Vào những năm 90, bỗng nhiên người trong nước liên lạc với quyến thuộc Việt Kiều ở mọi nơi, nhất là ở Mỹ và những nước Tây Âu. Ở làng Nghi Dương, con cháu hai họ Vũ - Đạêng bắt chước cả nước đề ra cái sự xây lại Tổ Đường, làm theo đúng khẩu hiệu KIÊN QUYẾT GIỮ G̀N TRUYỀN THỐNG và SỐNG NẾP SỐNG VĂN MINH ĐẬM ĐÀ BẢN SẮC DÂN TỘC. Họ lập một danh sách, t́m địa chỉ, và gửi thư đến những gia đ́nh hai họ đang sống ở hải ngoại. Oâng Hùng được trao nhiệm vụ viết thư, thảo ra chương tŕnh xây dựng, điều hành mọi việc « để các cụ mát ḷng nơi suối vàng ». Vốn đă quen với việc tổ chức, nguyên Thư kư Công Đoàn xí nghiệp thuộc da số II ở Hải Pḥng bắt tay vào là hội, là họp, nhất trí rồi thông qua, rất có qui củ. Vấn đề đầu phải khắc phục là t́m đâu ra tiền tem. Ông bảo « ...coi như là tiền đầu tư. Một vốn bốn mươi ngh́n lần lời, c̣n muốn ǵ ! ». Theo đúng nguyên tắc dân chủ tập trung, ông Hùng thu tiền lập công quĩ để mua tem, giấy viết thư và phong b́. Định loại « thu nhập » trên khả năng đóng góp của quyến thuộc ở hải ngoại, ông đề ra số thư phải gửi, gửi cho ai, ai viết, thậm chí viết ǵ, tất cả đều nhất nhất dựa trên nguyên tắc kinh tế thị trường có định hướng xă hội chủ nghĩa do Nhà Nước xướng ra. Trong số những người ở California, có bà Lụa, hai đứa con th́ một là bác sĩ, một có cửa tiệm bán áo cưới trên Bolsa, ngay thương xá Phúc- Lộc-Thọ. Bà Lụa được xếp vào hạng nhất, và chính ông Hùng tự tay viết cho bà một bức thư, trong đó có một đoạn viết rất cảm động. Thật là thiếu xót nếu không trích lại hầu quí bạn :
« ... tôi ngày nào vẫn thế, dĩ nhiên là già đi, nhưng thời gian chẳng xóa nổi cái đêm xưa nơi bờ ao, kỷ niệm không thể nào quên trong một đời người... Ngày nào Lụa về ? Bây giờ Kiều bào ta qua lại, không khí cởi mở, và giờ đoàn viên đă điểm. Không về th́ bao giờ mới thấy nhau đây ? Cóc chết ba năm c̣n quay đầu về núi, nên cái hy vọng ngày được gần nhau tất phải có... ».
Quyến thuộc nhận được thư nhà, xem ra cái chương tŕnh « Để các cụ mát ḷng nơi suối vàng » cũng không đắt đỏ ǵ. Thế là họ xúm nhau vào, kẻ vài ba chục, người năm bảy trăm, một hai ngàn đô đóng góp để mua gạch, quét vôi, sửa sang bàn thờ... Tất cả đều có giấy tờ kết toán minh bạch, và nếu có lời ra tiếng vào, là chỉ với người trong nước trong làng với nhau. Sau khi chụp ảnh đủ kiểu những ngôi mộ Tổ đường được trang điểm lại, người trong nước gửi giấy mời người ngoài nước về lễ lạc. Đó là dịp bà Lụa quay về Nghi Dương sau ngót nghét năm mươi năm xa cách, sau di cư, sau di tản, rồi vượt biển, H.O, đoàn tụ... Những danh từ đó cơng trên lưng những cái đích thời gian, cái nào cái nấy luôn luôn có một cụm từ « Ôi, cái cảnh biệt ly sao mà buồn vậy ! » đệm vào như những tiếng đại hồ cầm giữ nhịp cho một bản nhạc nhàm tai.
Những nhân vật ở tuổi mơ gặp lại nhau vào lúc tà tà bóng ngả về Tây. Lại xin nhắc :
GÁI 1, tức là bà Thược bây giờ, lưng c̣ng, tóc bạc, đầu nay quấn một cái khăn lụa màu nâu, người gầy g̣, đi đă có dáng lẫm chẫm.
TRAI 1, tức là ông Mống. Cháu đích tôn ông mới sinh ra một đứa gái nay biết ḅ. Ông đă lên hàng cụ nhưng trông vẫn khỏe, chỉ tội móm mém, mắt trông gà hóa guốc.
GÁI 2, tức là bà Lụa. Bà mới gần sáu mươi, mặc quần tây, áo thun, tóc nhuộm màu đen có chút hung hung đỏ, mặt đánh phấn, môi thoa son đỏ, mắt kẻ ch́ tím biếc.
TRAI 2, tức là ông Hùng. Trái với ước mơ lần cách đây hai mươi năm, ông vẫn mất một cái chân trái. Tuy thế, ông có cây nạng tân trang, dưới có lót cao-su nên tiếng chống trên đất không lọc cọc như xưa. Ông đeo kính lăo xị xuống sống mũi, tóc hoa râm, mất răng cửa nên khi nói ông đưa tay lên che miệng.
Trong sân xưa, vẫn ánh trăng lung linh mơ hồ phủ lên tàn lá cây đa cổ thụ. Ven bờ ao, họ ngồi trong tiếng dế nỉ non, thỉnh thoảng lại thở dài nhè nhẹ.
Bà Lụa : Mai đi, tối nay mới có th́ giờ ngồi chuyện tṛ với nhau một tí nhỉ...
Ông Hùng : Th́ bộn bề mọi việc. Người nhà hai họ về có đến gần trăm, kể cả trẻ con. Có ai ngờ năm mươi năm trước là có người nhà về từ Mỹ...
Bà Lụa : ( cười ) Nhanh thật. Bác Mống bây giờ có cháu gọi bằng cụ. Cụ Mống ( lại cười ) chứ không c̣n là anh con giai mũi tḥ ḷ cứ nhấp nhổm chạy theo chị Thược...
Ông Hùng : ( bạo dạ, bông lơn ) Như tớ chạy theo đằng ấy...
Bà Lụa : ... Cứ dối như Cuội. Ngày xưa tôi lên Hải Pḥng định di cư với gia đ́nh ông, ông chẳng nguây nguẩy, ư đuổi tôi đi là ǵ ( buồn buồn ). Thế là tôi leo tầu Há Mồm, đi th́ đi... Có ai ngờ là cả nhà ông kẹt lại. Vào Nam tôi ṃ măi mới ra ông Mống... Từ đó, đúng là thân gái dặm đường, ( giọng ấm ức ) nghĩ lại mà tủi thân ( khóc thút thít ).
Ông Hùng đưa tay ra định quàng vai, ngập ngừng rồi thôi, rụt tay lại. Im lặng. Tiếng ếch kêu váng lên. Chó sủa ăng ẳng .
Bà Lụa : Lấy chồng, rồi chôn thế là ba lần. Hai lần đầu chồng chết trạân. Lần cuối th́ chết v́ đứng tim. May mà không lấy ông ( nh́n ông Hùng), chứ số tôi sát lắm, biết đâu lại chẳng chôn ông đến ba lần...
Ông Hùng : ( nghĩ trong bụng, may thật, nhưng mồm lại nói với giọng bất cần ) Chết th́ thôi. Sợ ǵ !
Bà Lụa : ( cười nhạt ) Sợ ǵ ? Sợ ma chứ sợ ǵ. Không nhớ à, ngày tôi mới mười sáu, tôi cũng ngồi đây cạnh ông, hệt như thế này. Đom đóm bay làm ông kêu lên là ma rồi ông bỏ ông chạy... ( chợt cười ngặt nghẽo ) Tôi bảo thật, tôi mới là không sợ ǵ chứ ông, cái ǵ ông cũng sợ. Sợ quá nên mơ có súng, cứ tưởng là lính th́ hết sợ...
Ông Hùng : ( ngượng ngập, nói lảng ) Mà này, ông Mống với bà Thược hẹn lâu rồi sao vẫn chưa thấy nhỉ ? Có cả bốn đứa chúng ḿnh th́ chỉ c̣n đêm nay thôi...
Đến lúc đó, tiếng trẻ hát lên :
Bóng trăng trắng ngà.
Có cây đa to.
Có thằng Cuội già.
Ôm một mối mơ. Ôm một mối mơ ...
Tiếng chó sủa rồi tiếng xuỵt chó. Tiếng chân. Mống vào.
Ông Mống : Bà Thược bà ấy dạy hát cho mấy đứa bé. Hôm nay là ngày rằm mà. Bài hát lâu rồi tôi không thuộc nữa, nghe lại làm sao cứ buồn buốn thế nào ấy.
Bà Lụa : Bác bây giờ con cái cháu chắt cả nhà có lẽ đến ba chục mạng. Bác lập ban nhạc hợp xướng được rồi đấy ( cười, hát nho nhỏ ) « Có con dế mèn. Hát trong đêm thâu. Hát xẩm không tiền. Nên nghèo xác xơ. Nên nghèo xác xơ. »
Ông Mống : Ấy, họ nhà tôi đa đinh nhưng nghèo th́ cứ nghèo, cô ạ ! ( Nửa đùa nửa thật ) Đội ơn cô, cô làm sao bốc được một đứa sang Mỹ. Nó có tay có chân th́ nó có làm có ăn, gửi tí tiền về là đại gia đ́nh có đồng ra đồng vào, chứ cứ măi thế này th́ cứ bữa sáng xong là lo bữa tối.
Ông Hùng : Đấy là miền Nam. Miền Bắc th́ có kế hoạch hơn...
Bà Thược : ( đi vào ) ...vâng miền Bắc tiến bộ hơn hẳn nửa ngày. Cứ bữa tối th́ lo bữa sáng hôm sau. Được cái là « sĩ » lắm, nên lo mà không nói...
Bà Lụa : ( làm ra vẻ xuề x̣a ) Ấy lo thế mà lại có cái hay. Như em, ăn no là chỉ lo béo. Bọn Mỹ nhiều đứa ô-bi-dơ, ph́ ra trông hăi lắm.
Ông Hùng : ( đổi giọng, khẩn khoản ) A...a...có mặt hai bác, tôi xin tŕnh bày ngay với cô Lụa. Việc cô giúp xây lại Tổ Đường, ai cũng biết ơn. Nhưng nhân dịp cô về, dân cả làng lại có đề nghị xin cô giúp cho đào cái giếng. Cô về cô thấy, việc nước là việc làng phải lo. Giờ người đông, tiểu tiện đại tiện thành quốc nạn, nước bẩn đến độ không dám giúng tay vào rửa chứ đừng nói là uống, là ăn. Chúng tôi có điều nghiên cái đề án đào giếng gạn đục khơi trong, tốn kém chỉ độ chưa tới ngh́n đô. Trên thành giếng gắn một bảng công đức bằng xi-măng, th́ thêm năm chục...
Bà Thược : ( gắt ) Cứ xin măi thế th́ một cô Lụa chứ mười cô Lụa cũng chẳng chịu nổi...
Ông Hùng : ( sẵng ) Bà chị nay ở hẳn Hà Nội nên không nắm t́nh h́nh chứ từ ngày hưu, tôi về đây th́ thấy rơ nhu cầu bức thiết của dân làng ruột thịt...
Bà Lụa : ( cười ) Em cũng thấy. Cái áo sơ mi trắng em giặt, nó hóa ra màu vàng xỉn. Thế là cô cháu xin, cho ngay. Cái quần din loại vải mềm cũng giặt, nó thành ra cứng như tôi hồ, lại cũng cho. Cho hết, cho từ Nam ra Bắc. Bây giờ em chỉ c̣n bộ này trên người, bị lột nữa là trần x́...
Ông Hùng : ( nhỏ nhẹ ) Nói là đóng góp bằng đô, chứ quần áo... th́ cô cứ giữ một bộ mà mặc.
Ông Mống : ( giọng quan trọng ) Tôi là phó thường dân nói không ai nghe, chứ chú, chú nói với « trên », cứ bảo cho một phần ba người nước ta đi Mỹ, thế nào mà chẳng nuôi được hai phần ba người ở lại...
Ông Hùng : ( th́ thào ) Anh không biết, « trên » có tính toán hết. Mỹ cho người Việt ḿnh thông minh, lại chịu khó nên nó kỳ kèo lấy một nửa, không th́ thôi. V́ thế nên vẫn điều đ́nh đấy...
Bà Lụa : ( cười ) Thôi được rồi. Mai em đi, không sẵn tiền nhưng xin có một lời hứa. Chả là em có quen một ông Thượng Nghị Sĩ, rồi cháu trai nhà em lấy vợ Mỹ lại là con một tay tỷ phú ở Texas, nên chuyện đào giếng là chuyện nhỏ, muốn mấy chục cái cũng được... C̣n cái bản công đức th́ làm bằng đồng nó mới bền vững với thời gian, nhớ đề tên th́ để cả tên thầy bu em với. Không có các cụ, làm ǵ có em...
Ông Hùng : ( xoa tay ) Nhất định, nhất định. Thế là truyền thống đấy. Mai tôi điện ngay lên Huyện báo. Thế nào Huyện cũng có xe nhà nước đưa cô ra Hải Pḥng. Cánh cán bộ viên chức chúng tôi lúc nào cũng làm ăn tập thể cả...
Ông Mống : Cho tôi đi với. Gớm, hai hôm trước đi xe hàng vào chỉ có năm mươi cây số mà mất nửa ngày. Tôi đi với hai cháu, có chật quá không ?
Bà Thược : ( hừ một tiếng ) Bác ạ, bác trước sau vậy ! Chật đứt đi chứ sao lại không ? Bác quả là một nhân vật trong tiểu thuyết. Xưa tôi ước mơ tôi sẽ là một nhân vật tiểu thuyết. Trớ trêu sống cho đến ngày nay, tôi mới thấy cái mơ ước của tôi đă thể hiện qua những người bạn tuổi mơ ( nh́n Lụa, rồi nh́n Hùng ). Mỗi người đây là nhân vật của một cuốn tiểu thuyết ... ( ngẫm nghĩ ) Thế mà tôi như trên cung Trăng, lúc th́ tôi mơ là Loan của Nhất Linh, khi th́ tôi lại tưởng đang trong ṿng tay anh Vọi của Khái Hưng ( nh́n Mống, chặc lưỡi ). Trên trái đất này, chỉ nh́n cho kỹ là đầy những nhân vật tiểu thuyết...
Bỗng nhiên, gió ù ù thổi. Ở gốc cây đa, không biết ai đă bắc một cái thang. Mây che, ánh trăng bỗng nḥa đi, xầm xuống.
Tiếng chú Cuội : Đúng là có mặt cả ! May mà có đứa nhắc đến cung Trăng, tôi máy mắt mới nh́n xuống. Nghe đâu là mai chúng nó lại đi hết, chị muốn chuyện ǵ th́ hỏi ngay...
Tiếng chị Hằng : Lại có đủ bốn em của chị, các em c̣n nhớ cái buổi tuổi mơ chứ nhỉ ?
Đồng thanh : Dạ nhớ !
Tiếng chú Cuội : Thế là đủ cả chúng mày ! Năm mươi năm qua, chúng mày có dối trá ǵ không ?
Im lặng.
Tiếng chú Cuội : Trả lời đi ! Có lỡ dối th́ chỉ một lần nói thật, Trời Đất cũng tha tội, nghe chưa ? Sao, chúng mày có dối trá ǵ không ?
Đồng thanh : Dạ không !
Tiếng chú Cuội : Láo ! Láo thật ! (thở dài) Chúng mày không nói thật th́ đến đời nào tao mới về được với nhân gian ! Chẳng lẽ cứ mang măi cái mối mơ này đời đời kiếp kiếp ? (gằn giọng) Tao cho nói lại, nói cho thật, chúng mày có dối trá ǵ không ?
Lụa : ( vội vă ) Riêng em th́ em có dối trá, nhưng chỉ đúng một chuyện. Em năm mươi chín tuổi, em cứ giảm một chục cho chẵn, ai không biết hỏi tuổi là em bảo em cũng sắp năm mươi...
Tiếng chị Hằng : ...tội cho em tôi ! Như chị không có tuổi nên chẳng phải nói dối. Với lại, dối thế vô hại... Thôi nhé, xí xóa. Để cái chuyện chú Cuội sang một bên, chú ấy lên đây với chị th́ chị cũng đỡ buồn. Bây giờ chúng ḿnh lại gợi chuyện xưa, cái chuyện ước mơ ấy mà...
Tiếng chú Cuội : Với lại chuyện sợ nữa. Cấm nói dối nhé ! Dối là ta đem chúng mày lên đây hết, đời đời kiếp kiếp ngồi gốc cây đa này, trắng mắt ra mà ngó thế nhân...
Tiếng chị Hằng : ( giục ) Nào, nói đi !
Bà Thược : ( lẩm bẩm ) Lúc bé ước về nhà ở Hà Nội, thanh xuân th́ mơ thành một nhân vật tiểu thuyết, rồi hai mươi năm sau mơ có một kiếp sau. Bây giờ ( luống cuống ), bây giờ...
Tiếng chị Hằng : Mau lên nào !
Bà Thược : Bây giờ ( buột miệng ), em mơ lên cung Trăng ! Lên như Phạm Tuân đi tầu vũ trụ ấy, làm thí nghiệm nuôi bèo hoa dâu trong không gian cũng được !
Ông Mống : Tôi cũng thế, cho tôi theo với. Xưa tôi đă nói rồi, tôi ước mơ được sống với người tôi phải ḷng mà...
Ông Hùng : ( ngẫm nghĩ ) Ở trên cung Trăng mà không cần cái chân trái th́ tôi cũng đi lên...
Chú Cuội : Không cần ! V́ chỉ ngồi gốc cây đa thôi, mất hai chân cũng chẳng sao. Thế c̣n mày...
Bà Lụa : Thật khó cho em. Nói ra chỉ sợ các anh, các chị mích ḷng. Em sống ở bên Mỹ quen rồi, cứ đi đâu lạ giường lạ chiếu là khó ngủ... Với lại, em thưa thật, hai năm sau ngày chồng em mất, em có quen với một người... tốt bụng và có hứa là...
Ông Hùng : ( giọng van vỉ ) Thế cái t́nh xưa thế nào ? Ở tuổi mơ, em bảo em muốn lấy thằng này ( vỗ ngực ). Đến độ thanh xuân, em cũng bảo em muốn lấy thằng này ( vỗ ngực ). Bây giờ em định lấy thằng khác th́... khổ cho thằng này ( vỗ ngực ) quá đi !
Bà Lụa : ( thở ra ) T́nh chỉ đẹp khi t́nh c̣n dang dở !
Bà Thược : ( reo ) A, thế cô Lụa cũng thuộc thơ lăng mạn nhỉ...
Ông Mống : Người làng, lại họ gần họ xa. Thôi cô cùng lên cung Trăng cho vui. Nhất là lên đó th́ sống đời đời kiếp kiếp chứ bên Mỹ, sống có thọ th́ rồi cũng chết. Mà chết là hết !
Bà Lụa : Ờ nhỉ ! Thế th́ được. Em theo các anh các chị vậy... ( nh́n Hùng ) Đằng ấy xưa chê tớ, bây giờ th́ đến lượt tớ chê lại trả thù ( cười khanh khách ). Nhớ đấy !
Ông Hùng thở dài, mắt nh́n cái chân cụt .
Tiếng chú Cuội : ( bực dọc ) Chúng nó đ̣i lên cung Trăng th́ làm sao phân biệt được dối trá với thật thà hả chị Hằng. Muốn lên, chúng chỉ việc nói dối. Thế th́ bao giờ tôi mới được về với nhân gian hở chị ?
Tiếng chị Hằng : ( lẩm bẩm) ) Ờ nhỉ ! Nếu chúng thực t́nh muốn lên cung Trăng th́ chúng phải nói chúng muốn ở lại Trái Đất. Ngược lại, khi chúng nó bảo chúng muốn lên cung Trăng th́...Oái giời ơi, thế là cứu cánh biện minh cho phương tiện. Quen thói, không c̣n cứu cánh, chỉ có phương tiện...Chú làm ta hóa đa nghi. ( chép miệng ) Đa nghi mà không có phương pháp suy luận t́m ra đen ra trắng th́ khổ lắm, chả biết bám víu vào đâu để biết bất cứ một cái ǵ cả...
Chú Cuội : ( cười khẩy ) Đa nghi thế th́ chỉ cứ bám vào tư lợi là sống. Chị con gái nhà lành, hẳn chưa biết thói đời dưới trần thế là vậy. Mà thôi, c̣n cái sự sợ. Bây giờ, đến lượt tao. Chân trước chân sau là về với các cụ dưới suối vàngï, chúng mày bây giờ sợ ǵ...
Bà Lụa : Em vẫn như ngày c̣n bé. Em sợ ma.
Tiếng đồng thanh : Sợ ma ? ( cười ồ ) Trẻ con thế à ?
Bà Lụa : ( phân bua ) Thời thanh xuân, em muốn lấy thằng này ( tay chỉ ông Hùng ) v́ sợ là khi chết làm ma không chồng. Mới lại, nói t́nh thật th́ em muốn ra tỉnh, ở nhà quê lúc đó khổ quá. Thế rồi anh chị biết đấy, số em là cái số vất vả đường chồng. Chết một, lại lấy một. Rồi lại chết, lại lấy. Rồi lại chết v́ máu nhồi cơ tim, bất đắc kỳ tử. Cộng lại là ba. Cứ thỉnh thoảng em năm mơ thấy cả ba ông chồng cùng về. Một đứng ở chân giường, hai đứng hai bên, cứ nh́n em hau háu. Lạ một cái là họ chẳng ghen tuông ǵ với nhau, ai nấy cứ tḥ tay vào giường sờ xoạng rủ rê em. Kiểu làm ăn tập thể thế này, sức em th́ chỉ đôi ba ngày là rũ ra ngay, nên em hăi lắm...
Tiếng chú Cuội : ( cười mũi ) Con bé này nói thật. Thế c̣n chúng mày ?
Tiếng đồng thanh : Sợ th́ không sợ ma. Nhưng bây giờ sợ người lắm rồi !
Tiếng chú Cuội : Cho chúng mày nói lại, và phải nói thật. Nói dối th́...
Tiếng đồng thanh : Chúng tôi sợ người lắm rồi !
Bóng trăng bỗng lu đi. Mặt trăng như bị gậm dần.
Tiếng bà Thược « Nguyệt thực ! Nguyệt thực đấy ».
Tiếng bà Lụa « Trăng trông như cái Big-Mác cắn dở ! »
Tiếng ông Hùng « Ông Mác viết Tư Bản Luận th́ chết rồi ! Big-Mác là tên ai ? Chắc lại cái thằng hứa hẹn ǵ đấy phải không ? »
Tiếng ông Mống « ...ghen với tuông ! Big-Mác là cái bánh hăm-bơ-gơ ăn được thật đấy ! Ở Thành phố Hồ Chí Minh đă có cái cửa hiệu Mác-Đô bán... ».
Trăng lại sáng và gió lồng lộng thổi bốc lên cao, tiếng ào ào đẩy xuống dưới. Cả bốn người bay lên, bay lên. Chị Hằng bảo Cuội « Chúng nó lên đây th́ lại có vấn đề ruộng đất trên cung Trăng đấy ! ». Chú Cuội th́ thào « Chúng nó bay lên có nghĩa là chúng vừa nói nói dối ? Tôi vẫn chưa tin, để xem ! »
Gió ù ù thổi ngược. Bốn nhân vật nhỏ bé níu lấy nhau, tóc tai dựng đứng, mắt nhắm tịt. Cứ thế, họ tiếp tục bay lên, áo quần phất phơ trong ánh trăng lúc một chói chang.
Tiếng chú Cuội : (chán chường) Thế có nghĩa là chúng vẫn cứ dối trá ! Cũng chỉ v́ chúng tham cái chuyện bất tử ! Chúng có biết đâu thế là không c̣n thời gian v́ không có cái chết. Không bao giờ chết th́ bao nhiêu chuyện hóa ra vô nghĩa tuốt. Nào là yêu, là ghét, là hờn ghen, giầu nghèo …
Tiếng chị Hằng : Không có cái chết th́ sự sống là cái ǵ ?
Tiếng chú Cuội :…là thảm kịch ! Không, không phải ! Nó chả là cái ǵ cả …
Mặt Trăng cứ thế to lên, nay dễ bằng cái nia. Trong cơi hỗn mang hư thực, khán giả nghe tiếng ông Hùng nói « Chết, chưa xin Ủy ban cái giấy công tác ». Tiếng ông Mống « Chẳng biết hai đứa cháu về Sài G̣n thế nào đây ? ». Tiếng bà Lụa « ...bay vù vù thế này mà chẳng có chiêu đăi viên hàng không như American Airline ! ».
Thược : (mở mắt, giọng hoảng hốt) Eo ôi, nh́n xuống mà xem ! Trái đất bay giờ nhỏ như ḥn bi ve. Hà Nội chắc to bằng cái chấm…
Hùng : (hát, khàn khàn) Ta đi giữa trời Hà Nội rực rỡ mến thương. Đường ta đi Ba Đ́nh lịch sử…Đường Cách Mạng…
Lụa : (réo lên ) Em chẳng thích bài hát ấy đâu. ( cất tiếng hát) Hà Nội ơi, nhớ về thành phố xa xôi, ánh đèn giăng mắc muôn nơi, áo mầu theo gió chơi vơi…
Mống : (lấy tay giụi mắt, thở dài) Chẳng biết hai đứa bé về Sài G̣n bằng cách nào ? Vượt biên vũ trụ chuyến này chậm dăm bữa nửa tháng th́ đỡ lo biết mấy ! Mà này, ngộ nhỡ bị công an bắt th́ có đi cải tạo không ? Gia đ́nh có liên can trách nhiệm ǵ không, hả chú Hùng ?
Hùng ( quả quyết) Có đi đứt đi chứ ! Cán bộ đảng viên như em th́ lại thêm kỷ luật Đảng nữa, eo ôi ! Bác nhắc em mới nhớ ra, làm sao bây giờ hả bác ?
Thược : ( lạnh lùng) …làm sao cũng chẳng làm sao. Dẫu có thế nào cũng chẳng làm chi…
Lụa : (cười ngặt nghẽo) Đằng ấy lại sợ rồi hẳn ? Sợ th́ cứ nép vào đây ( mở rộng hai tay, cười ) cho có bầu có bạn nào…
Mống : …làm sao đây ? Chị Thược ơi, chị tính thế nào ?
Thược : ( ngập ngừng )…th́ về vậy ! Nhưng bây giờ chân đạp vào khoảng không, làm sao lấy đà ? Hăi thật, đúng là hư vô !
Hùng : …Về th́ tất cả nhất trí cùng về, bỏ rơi đồng đội mà không lư do chính đáng là trọng tội với dân, với Đảng ! Chúng ta cùng nhau đặt vấn đề lên cấp trên nhé ?
Lụa : (lại cười) Cấp trên cuả đàng ấy có phải là Trời đâu ! Nói dối th́ lên cung Trăng, bây giờ cứ nói thật th́ lại về trái đất, có khó khăn ǵ !
Rồi tiếng bà Thược rên rỉ như thuở ấu thơ « ... Em muốn về nhà, chị Hằng ơi ! ».
Đáng lẽ ra th́ nên để cả bốn bay lên cung Trăng, chỗ c̣n thưa thớt người trần. Nhưng không được. Khán giả thân yêu của vở kịch không biết ngày nào mới được tŕnh diễn này, đến đây là lúc chúng ta cùng nghe tiếng rú của cả bốn nhân vật :
Cho tôi về ! Cứu tôi với !
Tiếng rú vang vọng trong không gian con người. Không gian đó chỉ có ba chiều nh́n được, và một chiều, chiều thứ tư là thời gian bị che lấp bởi một ṿng vô minh v́ ḷng tham, tham đến độ huyễn hăo mơ ước ḿnh bất tử.
Cứu tôi với ! Cứu tôi với !
H́nh như tiếng kêu cứu năo nùng nào cũng là tiếng kêu thật. Thật được một lần, Trời Đất thôi không bắt lên cung Trăng khiến cả bốn nhân vật của vở kịch này lại rơi tuột xuống trái đất vẫn cứ lừ đừ xoay ṿng. Họ lại ngồi lại trong mảnh sân xưa, có cây đa gần bờ ao, dưới vẫn bắc một cái thang. Dưới chân thang, chú Cuội ngồi đó, đă đổi sự bất tử để h́nh thành mối mơ sống một cuộc sống thế gian, có dối, có thật, với đủ thể loại bi hài rất chi là con người.
Trăng vẫn là trăng. Trái đất vẫn là trái đất.
Khi cùng nhau lên cung Trăng th́ tất là bốn nhân vật của chúng ta đều nói dối, dối như Cuội. May thay, bốn nhân vật của chúng ta biết kêu cứu đúng lúc. Cứu được hay không, và cứu thế nào đều tùy họ cả. Có lẽ ít nhất không dối ḿnh th́ chẳng đến nỗi lúc nào cũng cứ phải sợ người. Từ đó mới có thể thật với nhau. Dầu ǵ chúng ta cũng phải sống chung, và không thể cứ sống măi trong dối trá. Đơn giản thế đấy, phải không các bạn ! Đơn giản thế thật . V́ nay mối mơ Cuội đă gặp một đoạn kết có hậu: Cuội ở đâu đó trong cái nhân gian đầy oái oăm nhưng sao gắn bó đến thế này !
Màn hạ
Nam Dao
Phục Sinh năm 2000