Nguyễn Đ́nh Thuần, bạn ta.

(viết nhân dịp triển lăm tranh Nguyễn Đ́nh Thuần ở Việt Báo trên đường Moran, Westminster, O.C   20-23/08/ 2018)

Tốt nghiệp khóa 14 (1974) trường Mỹ Thuật Huế

Hội viên Hội Nghệ Sĩ Tạo H́nh Việt Nam

Thành viên hội đồng văn hóa Đông Hawai USA

Hiện định cư tại Quận Cam, Hoa kỳ

 

 

Tại sao lại bạn ta mà không bạn tôi? Nhầm không, hỡi cái tôi đă ngoại thất tuần, cái tuổi xưa hiếm nhưng nay giả bộ coi là chuyện tự nhiên. Sợ ḿnh đă bước vào ṿng lẩm cẩm, bèn nghĩ lại, nghĩ kỹ. A, ta là số nhiều, chữ tắt gọi chúng ta, tất  nhiên thuộc số nhiều. Mà nhiều, là những ai? Là những kẻ đến ‘’ quán 13’’. Nhưng 13 không phải quận 13 Paris  có tiệm thực phẩm Tang Freres. Ở quận Cam made in USA, 13 là Xập Xám, nói kiểu đế quốc  Trung Hoa đang dọa thiên hạ sắp ra ḷ, và quán 13 là ‘’quán Xập Xám’’. Lại tại sao vậy?

Quán là gia cư họa sĩ Nguyễn Đ́nh Thuần và Hương phu nhân. Cứ cuối tuần, và đôi khi cả trong tuần, khách thập phương kéo tới ‘’binh xập xám’’, cười cười nói nói, ăn thua chẳng chỉ  từ những con bài chia từ bàn tay ngẫu nhiên của ông Trời mà c̣n từ những câu bông lơn tếu táo, những lời tán tỉnh bóng gió, những cú đá gị lái nhẹ nhàng. Khách thập phương lên hàng chục, nút bia Heinenken mở lốp bốp, tiếng nói oang oang và tiếng cười ằng ặc tạo một không khí nháo nhào có một không hai.

Tôi có cái duyên đến quán xập xám 13  quăng đâu hơn 10 năm về trước. Gặp Thuần lần đầu th́ có lẽ ở Cafe Factory, nơi quần hùng tụ bạ sáng sáng, cà phê cà pháo với nhau, chuyện thường bắt đầu bằng  ngày xưa, hồi moa đóng quân ở Phú Yên ( hoặc x, y, z…). Nghe riết quen, rồi thương, thương những cuộc đời dâu biển,  bềnh bồng sóng lưu đày, tâm tư không dứt ra được đất nước ngày một xa như áng mây cao bay trắng trời.

Bao giờ Ghé chơi? Lời mời kèm tiếng cười ha ha sảng khoái thật khó cưỡng. Ham vui tự tính trời, thế là tôi ghé, ngày này qua ngày khác. Thế là tôi có dịp gặp khá nhiều nhân vật. Kể sẽ xót, xót ai tôi xin lỗi người đó. Có Đặng Phú Phong, nhà văn và cũng là nhà nghiên cứu phê b́nh. Có Trịnh Y Thư, nhà văn dịch giả, đàn Tây Ban Cầm như nhà nghề chính hiệu. Có nhà thơ Trần Vấn Lệ, im ắng, cười cười, tay vê râu mép. Có họa sĩ Rừng, viết văn kư Kinh Dương Vương, cư gia ở xa nhưng hú là đến. Có nhà văn Lữ Quỳnh thời chưa dọn nhà về San Jose. Có nhà văn Phan Nhật Nam, chưa đi tu nhưng đă trọc đầu. Ở đây, xin cho tôi dài lời một chút. Gọi Nam là nhà văn, ông cải chính, tôi là lính. Thế những Mùa Hè Đỏ Lửa, Dựa Lưng Nỗi Chết …không phải là văn th́ là ǵ? Là Kư Sự chiến trường viết bởi một người lính! Thôi chịu, cù nhầy nữa làm ǵ, ông thích định danh định nghĩa ông làm sao cũng được. Nhưng nhân đây xin nhắc bức thư ông từ chối tham dự cái cuộc ‘’ ḥa hợp ḥa giải dân tộc’’ do Hội Nhà Văn Việt Nam tổ chức ở Hà Nội quí cuối năm nay. Chịu ông, ông viết như cho một cái tát tai vào mặt những kẻ giả danh nhà văn một cách rất văn hóa, nhưng cũng rất lính, lính binh chủng nhẩy dù VNCH. Nhắc để chia sẻ và chịu ông, xin ông cứ tiếp tục viết kiểu một người lính đi. Nhưng tôi không dám phôn ông khen như thế, v́ có một lần tôi gọi định nói vài lời về cuốn sách in ở Cali ông gửi tặng th́ ông sửng cồ gắt ‘’ ông với tôi nói chuyện văn chương từ hồi nào vậy! ‘’

Trừ một thời gian Thuần và Hương phu nhân sang một chỗ bán ‘’ tạp hóa’’, những lần tôi ghé quận Cam th́ quán 13 khá đông đủ mỗi cuối tuần. Thuần nhớ không những chai rượu Con Gà, loại rượu bán tháo chúng ta mua về hàng két, cứ thế nhậu t́ t́, cạnh bàn xập xám tiếng x́ xào cười cợt reo vui. Bạn bè thoải mái, Thuần – Hương tươi tắn, không khí lúc nào cũng rất gia đ́nh, người ra vào tấp nập. Thật lạ, ai cũng có chỗ của ḿnh, cũ mới đều được đối xử tận t́nh như nhau, trong tiếng Thuần cười ha hả. A, cái cười mới rộng lượng làm sao! Đến tối, khi bàn xập xám dẹp, khách thập phương lại ở lại đàn hát. Ô, vẫn văng vẳng tiếng ca mượt mà của cô em th́ hát anh chồng th́ đệm ghi-ta. Ô, quyến rũ hớp hồn hớp vía giọng mê đắm Thơ Thơ hát dăm bài nàng tự sáng tác.

Cái t́nh của Thuần đối với bạn khó mà nói cho đủ. Khi Đinh Cường vẫy tay hẹn gặp lại nhân gian ở chốn thiên thu, Thuần đáp xe đ̣ Hoàng đi san Jose cách quận Cam 8 giờ xe, mục đích tháp tùng Quỳnh không thể đáp máy bay một ḿnh, hai người cùng nhau đi viếng bạn ở Washington D.C. Tôi, bạn phương xa, cần ǵ là Thuần sốt sắng giúp đỡ không tiếc công lao thời giờ. Và tôi chắc với những người bạn khác Thuần cũng đều hành xử tương tự.

Tuy thế, dẫu cười ha hả phóng khoáng, Thuần khá khép kín, ít khi thổ lộ chuyện riêng tư. Thi thoảng mới thấy chàng trầm ngâm, rít thuốc, vẻ tư lự. Độc có một lần chàng kể chuyện tôi nghe những ngày đầu trên đất Mỹ khi chàng ở Hawai, và sự dang dở với một người khác phái. Nhưng chỉ thế, rất gọn, rất ngắn, không chi tiết t́nh cảm rườm rà. Cái kết là cái chép miệng, và như lệ thường kèm tiếng cười ha hả.

Bây giờ, cho tôi nhắc đến nghệ thuật hôi họa của Nguyễn đ́nh Thuần, đề tài  đă được Trịnh Y Thư tŕnh bày khúc triết trong  bài ‘’ Sự vật vỡ vụn trong một thế giới hỗn mang’’ [i] , tập trung chủ yếu vào tranh trừu tượng trong những sáng tạo của họa sĩ . Nhưng ngoài tranh trừu tượng, Thuần có những tác phẩm biểu h́nh rất ‘’ tới’’. Tôi đặc biệt thích hai bức dưới đây. Trăng Hoàng Thành là tên Thuần đặt. Tên bức tranh bên cạnh tôi mạo muội gọi là Nhan sắc qua những mảnh kính vỡ, nhớ câu thơ ‘’đập cổ kính ra t́m lấy bóng’’ của vị Vua đất Huế thần kinh xa xưa. Thơ và họa gắn bó lứa đôi không lạ. Trên những bức tranh cổ thường có đề thơ.  Vương Duy đời Đường, vị được gọi là Phật thi, là một họa sĩ tuyệt vời. Gần chúng ta, bạn thân của Thuần là họa sĩ Đinh Cường cuối đời cũng làm thơ, và thơ thuộc loài thơ hay.

Kiến thức của tôi về họa nhiều giới hạn, nhất là về những loại  tranh truyền thống như tranh trên lụa, tranh trên giấy gió…Không ngờ ngày Thuần học ở Mỹ Thuật Huế, anh lại học chuyên về tranh lụa. Trong một bài trả lời phỏng vấn [ii], anh đă cho tôi rất nhiều thông tin về kỹ thuật tranh lụa, và cho phép tôi hiểu ít nhiều về cái đẹp của thể loại này.          

Trăng Hoàng Thành                                Nhan sắc qua những mảnh kính vỡ

Mai, triển lăm tranh Nguyễn Đ́nh Thuần sẽ khai mạc vào 11 giờ. Viết vội dăm hàng, tôi viết là để mừng bạn và chúc cuộc triển lăm gặt hái những thàng công tương xứng với sự nỗ lực và cái tài hoa của nghệ sĩ. Và năm sau, tranh Thuần bán được th́ hẳn ta sẽ chuyển từ rượu Con Gà qua một đẳng cấp cao hơn, và cười ha hả, ta cùng gọi nó là rượu con…Công chăng.