nam dao

tặng NMG

và những người bạn vừa uống rựợu ‘’ con gà’’

vừa  bàn chuyện hủy nội dung

 

Tạp truyện (chuyện) Cali

 

 

Hắn và tôi là hai trục toạ độ. Nếu hắn trục hoành, th́ tôi là trục tung. Như cặp nội dung và h́nh thức. Nhưng đây không phải là hai mặt một đồng tiền, nếu một  cái là  âm,  cái kia buộc phải là dương bản của một thực thể. Hai trục tung và hoành bổ xung nhau để cái sự đời không chỉ là một điểm trong những bài học sơ yếu trong h́nh học Euclide.  A, cái sự đời! Cái sự rối rắm này chính là đối tượng của nhà văn. Và nhà văn là cái ước vọng của tôi. Xin thú thực ngay để những người không thích đọc khỏi mất thời giờ (là tiền bạc) phung phí vào chuyện gẫu thuở ế hàng (văn học), và mời bạn đọc (nào đó) trở thành nhân vật thứ ba, giữa tôi và hắn, cần th́ can khi chúng tôi nặng lời, lắm khi nặng tay khi lời không đủ trọng lượng (lại mở ngoặc, kinh sách có nói,  thoạt kỳ thủy, là lời. Lời với ông, ông Trời. Lời là ông, toàn năng? Nhưng kinh sách quên bảo, tay cũng khá được việc : trong lịch sử cận đại, chính  thức có đến 2 cuộc thế chiến, ông Trời cứ tỉnh bơ, mặc cho nhửng bàn tay lông lá ở hạ giới này thi nhau bóp c̣ súng).

 

Bây giờ, truyện là chuyện tay ba, có bạn, hắn và tôi. Chuyện là do tôi, chót dính dáng đến tiêu đề truyện ‘’ hủy nội dung’’, và cái tít bài tôi hứa viết là : người đẹp bỏ bùa mê cho ta : hủy và tạo. Nói ngay, hủy và tạo là vấn đề (muôn thuở), c̣n người đẹp…là chữ Vương Sóc, trong một  cuốn sách nói về văn học cận đại của Trung Quốc.  Nhưng trước khi bàn về những vấn đề lớn, cho tôi được giới thiệu:

 

Nhân vật tôi, thấp bé, trung niên (hay hơn tí ti), trôi giạt đến quận Cam một số năm (không ai buồn đếm), mang  ước vọng thành nhà văn từ thưở viết bích báo ở trường trung học Chu Văn An, thi rớt Tú Tài, trốn quân dịch, cư trú bất hợp pháp ở xóm Cỏ miệt Thị Nghè thời ấy. Đằng đẵng mấy năm trường trên nhà sàn ven bờ sông, ‘’ tác giả’’ gián tiếp đóng góp vào công  nghiệp nuôi cá Tra, ḷng thôi thúc một t́nh yêu đất nước vô bến vô bờ. Xin trích tác phẩm ‘’ Vẳng nghe’’ :

     ‘’   … nghe tiếng nước sông Thị Nghè  sóng sánh vỗ thật dịu dàng khi con thuyền của cô bé bán cháo ḷng ḅ rao hàng (bằng tiếng Quảng, chữ ḷng mang âm hưởng là lạ) chèo qua, ḷng tôi chợt hoang mang như ḷng cậu bé trong  truyện Thanh Tịnh. Hôm nay, tôi cũng  đi học, trường là trường đời, cho nên nào có đâu  hàng năm, cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều, và trên không có những đám mây bàng bạc, nào có đâu  mẹ  tôi giắt tay tôi trên con đường…. Qua sống ở quận Cam, ở trong một mobile-home trên đường Mc Fadden, tôi vẫn  chẳng thể quên tiếng nước vỗ chân cột nhà sàn, tiếng muỗi vo ve. Một ḿnh, tôi uống bia, ngâm ‘’ hồ trường, hồ trường, ai người tri kỷ…’’  Tôi tự nhủ, phải về nguồn, phải về nguồn thôi. Nhịn hai (có lẽ ba) két bia Heineken, tôi mua  một  cái bồn nuôi cá cỡ nhỏ, một máy bơm hiệu AquaClear của Đức nổi tiếng là bền, hút nước trong  bồn rồi phun lại, tạo tiếng  róc rách dập dềnh. Nhưng c̣n tiếng muỗi? Dễ ợt, nhưng phải sáng tạo. Tôi bốc bùn, rác… bỏ vào bồn lưng chừng nước, và đợi. Đúng tuần sau, có lăng quăng. Và rồi, có muỗi. Lúc đó tôi mới mua một  con cá cho nó ăn muỗi. Và cắm điện cho máy bơm chạy, với một  độ lọc nước đúng ở mức cân bằng sinh thái, nghĩa là mỗi ngày tôi  chỉ  sản xuất có ba con muỗi, không  hơn  không  kém, đủ tiếng vo ve nhớ nước thương  ṇi. Và tôi, mượn ư cụ Tú Xương, hạ : vẳng nghe tiếng muỗi bên tai/ giật ḿnh, ḿnh tưởng tiếng ai gọi  ḿnh ‘’. Và dĩ nhiên tôi mang tác phẩm ra Coffee Factory trên đường  Brookhurst  đọc cho bạn văn nghe (bây giờ, có kẻ buồn bă bảo, ḿnh viết đọc cho nhau nghe thôi!). Tay thi sĩ khá tiếng tăm v́ giỏi bắt chước Bùi Giáng hoạ đểu, hô hố  vẳng nghe tiếng muỗi vo ve/ Giật ḿnh lại  tưởng em tè lên tôi. A, văn hữu với nhau mà  khốn nạn đến thế! Tôi nh́n một  bạn đọc lạ mặt đứng lớ ngớ bên cạnh. Tôi lơ  đi, thưởng ngoạn là quyền người khác mà. Đúng lúc ấy, ông họa sĩ nay chắc nhấp nhỉnh 80, tay cầm một tập phong b́ mầu vàng, mặt rất nghiêm, sà vào ngồi. Ông nhấp một ngụm trà, bật nói : ‘’  ḿnh vừa  bán được tranh, 120,000 đô, để  tụi nó (nghĩa là bọn Mỹ đấy) treo vào bảo tàng ‘’.

 

Nhân vật hắn : anh em song sinh với tôi. Nếu tôi, trục hoành phè phè th́ hắn là trục tung, vun vút tiến trên đường đời. Hắn cao dong dỏng chứ không  thấp bé. Hắn không trượt Tú Tài, thi đỗ vào Sư Phạm, ra trường được biệt phái, đi Mỹ ngay năm 75  chứ chẳng phải vượt biên như tôi. Qua Mỹ, hắn học Computer, lấy một em thơm ra phết, đẻ một đứa con trai, mua nhà vùng Irvine. Hắn học thêm MBA Quản Trị Xí nghiệp, ít năm sau mở hăng, làm ăn ra tṛ. Cho đến khi vợ hắn bỏ th́ hắn mới hơi lao đao. Số là khi  đất nước mở ṿng tay thân thương  đón những khúc ruột ngàn dậm về dự các kiểu Đại Hội VK này nọ th́ hắn  chớp thời cơ ẵm được một bồ nhí. Vợ hắn biết, liền đuổi hắn ra khỏi nhà. Hắn uất lên, quát ‘’ Ông bà ḿnh có hai ba vợ, có sao đâu, truyền thống mà’’ rồi tiện tay tát vợ, nhưng nàng bù lu bù loa gọi cảnh sát. Và…thế là chị ơi, rụng bông hoa gạo/ Ô hay, trời không im gió cho ngày chị sinh,  câu  hắn cứ lẩm nhẩm hát khi lái xe. Ly dị, hắn mất cái nhà ở Irvine phải để cho vợ con, nhưng mua được một căn hộ ở NewPort Beach, giá thấp v́ vụ khủng hoảng kinh tế hiện nay. Làm ăn khó, nay hắn mon men áp-phe ở Sài G̣n, tiếng về làm việc ‘’ thiện nguyện’’ giúp những nạn nhân  chất độc da cam, nhưng rất có khả năng hắn thúc đẩy vụ kiện cáo những công ty sản xuất chất dioxine, hy vọng kiếm một vài %. Chuyện này, trời biết. Lái Mercedes, mắt lúc nào cũng có Rayban che, tay cặp đen Samsonite, hắn chỉ ghé t́m tôi ở Coffee Factory khi cần, và lần nào lần nấy kéo tôi  lên xe rồi đi, không  nh́n ai. Những người thành đạt hay mắc cái bệnh bẩn mắt, thật lạ.

 

Nhân vật bạn :   đa dạng, h́nh hài thấp bé cao lớn có đủ, cần cả một cuốn biên khảo ‘’ dân tộc học’’ mới nói cho (gần) đủ. V́ thế, xin tập trung vào văn hóa  đọc của một  số  nhân vật buổi sáng thường đến nhâm nhi càphê ở Factory. Họ  thuộc lớp U-50  đến U-70, tay thường cầm báo chợ miễn phí, nói cười rất hồn nhiên, bàn này bàn chuyện thằng triết gia hụ c̣i mới chửi cả làng chống Cộng, bàn kia kháo chính sách y tế của Obama sẽ không đi  đến  đâu v́ quá xă hội chủ nghĩa. Trong góc, hai thiếu phụ x́ xào, môi xâm giống hệt nhau, lông mày đâm, giống hệt nhau, và mũi được nhà thẫm mỹ nào đó nâng lên cũng  giống hệt nhau. Mẹ Âu Cơ đẻ trăm trứng (cái), giống nhau là chuyện hàng ngày ở huyện (Cam), bất tất thắc mắc. Hăy lắng  nghe (trộm) :

-         Đọc Báu Vật Của Đời chưa, sách cha Mạc Ngôn đó, b́a cứng, rẻ rề…

-         À, Mạc Ngôn báo Người Việt phải không?

-         Bậy nào, nó Tầu chính gốc Bắc Kinh!

-         Tui không đọc  mấy thằng Cộng Sản. Tụi nó tuyên truyền không hà, nghe bắt mợt…

Một giọng the thé xen vào :

-         Nói mấy anh hay, tên chữ Hán là Phong Nhũ Ph́ Đồn, dịch đàng hoàng  là Vú to mông bự. Truyện sếch dữ lắm, viết thời Nhật xâm chiếm Tàu.

-         Zậy ư, có cho mượn nghe…Chắc sách Sài G̣n xuất qua, phải hông ?

-         Th́ đúng zậy, in rẻ bán rẻ, bằng  2 tô phở cộng một ly càphê. Sách mấy nhà zăng ḿnh ở đây in mắc thấy mồ… Nè, có ai cho mượn phở với cà phê không? Cho anh mượn, ít cũng là một ly cà phê uống liền, sách không trả th́ sẽ đ̣i bồi hoàn 2 tô phở, OK không?

Giọng the thé lại cất lên :

         -    Mấy cha cứ mượn qua trả lại zậy th́ ai dám viết sách in sách ở hải ngoại này.  Rồi kêu mất cha nó zăng hóa, chỉ c̣n biết đọc báo chợ giật gân miễn phí…

 

*

 

Chuyện OK hay không, mặc cả thế nào, tôi xin ngưng v́ sợ lạc đề tài chính là ‘’hủy nội dung’’  trong văn học. Ôi, người đẹp đă bỏ bùa mê, ta phải làm sao? Chinh phục nàng bằng ǵ đây? Dĩ nhiên, bằng văn bản, nhưng tôi ơi hỡi tôi ơi, tôi  mù tịt. Thôi th́ biết chút tiếng Pháp, vào google hay wilkipedia,  kiếm chút cháo trí thức Phú Lang Sa. Hủy nội dung, có lẽ là dadaisme chăng? Không, không hẳn vậy. Hay là bọn lettrisme. Bọn automatisme. Bọn này điên, làm dáng tạo h́nh, nội dung vẫn đấy, và là những cơn điên ḷe loẹt chữ nghĩa. Hay là chuyện kinh dị, kiểu Bồ Tùng Linh phương Đông, Edgar Poe phương Tây. Cũng không, đó là để hủy cái nội dung  trần  trụi sờ, ngửi, thấy  bằng những cơ  quan  chức năng lúc tỉnh táo, chớ khi nằm mơ th́…gặp thiếu ǵ ma, quỉ. Nằm mơ, tiềm thức nó trỗi lên, cũng như kiểu văn chương  phân tâm - tâm lư, kiểu t́nh yêu đầu đời (với mẹ) là t́nh phụ nên t́m cách giết (trong tưởng tượng) cha. Chao ôi, nội dung này rối rắm, mỗi một  văn hoá một  khác,  chớ nào có hủy  được đâu, hả trời. Nào, thử đám Siêu Thực. A, nội dung nâng lên một  cấp, trong đầu chứ không cần năm giác quan trần trụi để sờ mó cái hiện thực ba chiều không  gian. Thôi, hăy bỏ lại đàng sau những năm 30,40. Hăy dấn thân vào thời hiện và hậu hiện đại. Can đảm lên nào, nhà văn ( hay ước mơ thành nhà văn) Ziao Chỉ. Vào Google, t́m Lyotard, người mê mỉa mai với chữ nghĩa, đưa ra  thuyết ‘’ phủ định’’ khiến  tôi nghĩ ngay đến mấy đứa bé  ở thời độ hỏi ǵ  chúng cũng đáp ‘’ không, không’’ kiểu phản xạ vô điều kiện. Biết cái ví von của ḿnh không được văn hóa lắm, tôi xin lỗi nhé, và xin vinh danh ông  với  khái niệm  thăng hoa ông đă đóng  góp vào văn hóa. Thôi, sau ông th́ tôi t́m ông J. Derrida, cha đẻ  của huỷ cấu trúc. Ông này  coi  bộ c̣n phức tạp hơn, thích chơi chữ, và cập  nhật  hiện  tượng  luận  trong văn chương. Ông phủ nhận ‘’ lời’’, cách diễn đạt đời sống và thực tại, ông phán cao hơn là ‘’viết’’ ( văn chương), và với viết  th́ muốn tiếp cận phải dùng  phương pháp hủy cấu trúc. Ôi, đọc thêm, tôi ngộ hủy  cấu trúc không có đồng nghĩa là hủy nội dung, mà là tiếp cận đủ thứ nội dung, đa dạng, tiềm ẩn, và vân vân…Bỏ Derrida, tôi ṃ vào Roland Barthes, người  xem tiểu thuyết như một  tṛ chơi ngôn từ. Đây là nhà lư  thuyết các nhà văn Giao Chỉ ở quận Hoàn Kiếm dồi dào văn hóa ngoại rất khoái, với những bản dịch như Độ không của lối viết, Tiếng xào xạc ngôn từ…Đọc măi không hiểu, tôi liền  chuyển qua  nhà văn Alain Robbe-Grillet. Cũng không hơn ǵ, cho  đến khi  khám phá ra nhà phê b́nh trẻ Từ Huy mà tôi xin trích từ tiểu luận ‘’ Nhà văn - nhà phê b́nh’’ (http:// amvc.free.fr) :  ‘’ Việc đọc các văn bản của Barthes cho phép Robbe-Grillet khái quát rằng Barthes là một “nhà tư tưởng trượt” (un penseur glissant). Ông cho rằng sự khác nhau giữa cấu trúc vận động của biến cố tiểu thuyết và cấu trúc vận động của biến cố mang tính quan niệm của tư tưởng chính là sự khác nhau của hai đặc điểm: “trượt” và “rung”. Tư duy mang tính quan niệm chuyển động rung xung quanh một trục cố định, v́ nó có một hạt nhân vững chắc về nghĩa. Cấu trúc trượt của tiểu thuyết hoàn toàn khác, nó không ngừng từ bỏ các trạng huống mà nó vờ như đă đạt tới ‘’. A, hủy nội dung là đây sao?  Nghĩ và trượt? Gạ gẫm bạn đọc một nội dung rồi sắp xếp một cú nhỡ tầu, để bạn nh́n xe đi, tay vẫy, ḷng anh ách, giận th́ giận mà thương th́ thương? Nghĩ lại, cái thủ thuật là  vờ,  và nội dung là này, bạn đọc ơi, bạn bị lừa đấy, đừng tin ǵ ở nhà văn tôi nữa nhé. Hăy đẩy chủ nghĩa hoài nghi đến mức thốt lên  tôi ngờ, tức chúng ta tồn hữu. Vậy, luẩn quẩn, ai biết thế nào để  hủy nội dung đây? Và hủy triệt để? Hỡi người đẹp, kẻ đă bỏ bùa mê cho ta, ta cắn đến rách  tay, tự nhủ kiến thức Google không cho ta ǵ khác hơn một  mớ ngôn từ lùng bùng như lẩu thập cẩm ăn vào th́ chỉ biến thể thành…chứ nào có hủy ǵ được đâu. Và dẫu không định  theo truyền thống ngày xưa kiểu Khổng viết, Mạnh  viết thời lệ thuộc phương Bắc, ta cũng  hơi tiếc chẳng được kể theo Barthes, theo Derrida… vân vân  để  chiều ḷng những vị  khoái chuyện dẫn tên Tây ra hù dân Ta, một thứ thời thượng văn hoá có mùi nô dịch.

 

*

 

Khi tôi, trục hoành, đang  ngồi một ḿnh trước ly cà phê uống dở th́ hắn, trục tung, bước vào nh́n quanh, đến bàn kéo ghế ngồi chứ không ngoắc tay kéo tôi đi khỏi Coffee Factory như  mọi  lần. Hắn th́ thào :

         -  Giúp ta một việc…

Việc chi? Hắn mang sang đất cờ Huê hai người, một mẹ một con, con mắc chất độc da cam. Việc giảo nghiệm tạm xong, nay đến sự vụ lobby ở Washington, và cùng vài luật sư, bác sĩ, hắn phải đi. Hắn lại th́ thào :

-  Mi đến coi chừng giùm, bà mẹ không nói tiếng Mỹ,  chợ  th́ đi 99 Market, tránh       chợ Việt Nam ngại  kẻ nói ra người nói vô…Mi hiểu chứ?

Dĩ nhiên, người ḿnh mà, ưa ngáng cẳng nhau, chẳng chỉ chốn chợ búa mà mọi nơi khắp nẻo, nhất là chốn báo bổ zăng  chương. Tôi gật, hắn tiếp, dặn ḍ chuyện thuốc thang, bếp núc. Khi đó, ông họa sĩ  ở đâu bước tới. Thấy hắn lạ mặt, ông chơi  liền : ‘’  ḿnh vừa  bán được tranh. Được 120,000 đô, để  tụi nó (nghĩa là bọn Mỹ đấy) treo vào bảo tàng ‘’.

 

Có tiếng cười hô hố. Một giọng uồm uồm cất lên :

-         Bạn nhà zăng  đây rồi, tui đưa quần hào đến cho bạn  thử cái lư thuyết …ǵ hả…à…thực chứng nối  người đọc  vào văn bản xem  hủy  nội dung là sao ha!

 

Bốn năm người kéo ghế sà xuống ngồi, kể cả ông họa sĩ già. Số là hai bữa trước, tôi có lựa hai văn bản, muốn tận mắt tận tai nghe độc  giả phản ứng  trên vấn đề tôi gọi là bùa mê của  người đẹp, kêu gọi sự chí  nguyện hảo tâm của quần hào Coffee Factory làm cái gạch  nối vừa được ông bạn nhắc. Hắn nh́n, bỡ ngỡ, rồi lẳng lặng rút dù. Tôi bôi tên tác giả, lấy giọng ngọt, chậm răi :

Tự tâm, khiến sao đó (!) đưa chân ngang chùa
trời, đúng ngọ.
- xáp vô,
độ bữa cơm, căng bụng.
… nghĩ nghĩ…
ra chánh điện, đụng thầy trụ tŕ.
(chả ai hỏi, nói ǵ.) th́ ợ lên.

thắp nén nhang, xá xá.
“nam mô… cứu khổ cứu nạn.”
- hơi đầy họng.

một bụng, dạ.

trở xuống hậu liêu.
rót cốc nước, để đấy
… ai hỏi cũng không nói.
thiệt bất ư, lần này, đánh trung tiện (rơ to.)
lập tức hết thảy im bặt chừng mười lăm giây rồi phát đồng loạt cười rộ, thầy trụ tŕ buột miệng: “khởi thủy, mọi (sự) vật đều vô h́nh tướng.”

gă (mà ma cũng chưa biết chừng.) lặng lẽ rời chùa.

Im lặng. Tất cả, im lặng. Con ruồi bốc cánh từ một hạt đường lạc lơng  chơ vơ trên bàn. Con người, lơ mơ. Từ không khí trầm lắng đó, giọng the thé bữa nọ chói tai :

-         Mẹ…tui hổng thấy nội dung ǵ, làm sao hủy nội dung cà?

-         Nội dung có chớ! Đi  ăn cơm chùa mà hổng tin Phật…Nội dung này chống tôn giáo mà. Chắc  mấy ông Mắc xít Mắc dịch thôi…

-         Mà  cái zăng bản này gọi là chi?

-         Dạ…mấy anh bỏ qua, thơ hiện đại đó, tôi lừng khừng.

-         ĐM…xin lỗi nghe bà con, nhưng  chuyện này xưa như Diễm rồi mà. Nếu đó là nội dung th́ cái chi  hủy nội dung cà? giọng the thé cao thêm một tông.

Không biết chống chế bạn văn thế nào, tôi liền tŕnh làng văn phẩm thứ hai đă photocopy sẳn, không dám đọc sợ người bên cạnh nghe rồi chửi. Đó là :

         Thơ tôi chỉ dành để
                     đọc
                     trong khi đi ỉa
Đó là
        thời gian
        không gian
        thuận tiện nhất
        thoải mái nhất
                             để đọc thơ tôi

Nhưng tôi vẫn c̣n lo              
                  quí vị sẽ gặp khó khăn . . .

Bài thơ sẽ gây những cảm xúc nhất định
                                                          ngăn cản sự vận hành cần thiết của ruột
                                                          già quí vị
khiến cứt không ra được
                                                          quí vị sẽ gặp rắc rối (rặn đỏ mặt tía tai)
Quí vị sẽ quên việc hệ trọng cần làm
                                                    Là ỉa – cũng phải toàn tâm toàn ư không
                                                    được để sự xúc động xen vào
Quí vị quên một việc tối quan trọng của thể xác
Để theo đuổi một việc thuộc tinh thần không cần thiết – trong sát-na-hiện-sinh
Là quí vị xúc động – vui hoặc buồn hoặc tức giận

 

Tôi khuyên quí vị
                         tốt nhất
            cũng không nên đọc thơ tôi
                                                    trong khi đi ỉa
(Đó là lư do tôi không phát hành thơ in lên giấy – một việc làm có thể gây tai nạn cho lỗ đít của quí vị,
Nếu quí vị v́ lư do ǵ đó dùng giấy (tốt) trang thơ tôi chùi đít. Rất may Da Màu là một tờ báo mạng và thơ tôi chỉ là những con chữ trên màn ảnh vi tính)

Tôi khuyên quí vị đừng bao giờ in thơ tôi lên giấy, đọc trong khi đi ỉa
Thơ tôi chỉ nên đọc trên màn ảnh máy vi tính
                                                                 rồi quên đi
Và tốt hơn hết
                      cho sức khỏe thể xác
                      tinh thần của quí vị
Khi nào thấy thơ tôi th́ Del ngay.

Im lặng. Tất cả im lặng. Chỉ con ruồi vo ve. Con người, vẫn lơ mơ. Không khí đóng cục lại. Kẻ nào sẽ cứu nguy trong hoàn cảnh tuyệt vọng này đây. Tiếng the thé cất lên :

-         Del là delete, tṛ computer mà…Delete tức hủy, tức bỏ thùng rác. Ai viết zậy?

Tôi đành nói bút danh một người bạn vừa là văn, là thi, là họa sĩ mà tôi quí mến. Ông họa sĩ già cao giọng :

-         Tui biết tay này mà. Ổng là dân hội họa có học trường sở đàng hoàng. Ổng biết hết, từ tranh cổ điển, tranh ấn tượng, lập thể qui-bít, qua tranh dă thú, tranh trừu tượng… Cái hủy nội dung của họa phái trừu tượng là vẽ làm sao cho mỗi người xem tranh thấy được một nội dung đó! Nghệ thuật là zậy!

-         Vậy là nhiều nội dung chứ đâu có hủy nội dung, cha nội!

 

Thấy cần phải nói một điều ǵ, dẫu chẳng hẳn giúp bạn đọc nắm bắt thêm chi, tôi thận trọng :

           -  Văn bản nào cũng có thể hiểu như một thành tố có tính ‘’ liên văn bản’’ đó mấy anh, và như thế, một văn bản có thể hủy một nội dung để bắt ta suy tư về những nội dung khác. Chẳng hạn thơ Việt Nam ḿnh thời quốc ngữ có thơ mới, thơ lăng mạn, rồi thơ tượng trưng…

 Giọng uồm uồm bất chợt cắt ngang :

-         Mấy anh à, kiểu thơ hiện đại này như virút gây bệnh dị ứng thơ, đọc xong hổng c̣n biết thơ bây giờ là chi ráo trọi. Bây giờ tui mới hiểu tại sao báo chợ miễn phí chuyên sài thơ lục bát vần vè zui zui… Thôi, dẹp cái chuyện văn học cách tân này đi cho rồi!

Đúng lúc đó, vâng , đúng lúc đó, một thiếu nữ bước vô, ngó quanh quẩn. Nàng chừng đôi mươi, mặt chưa sửa, không son phấn, da rám hồng, mũi hơi găy, nhếch miệng cười má lúm đông tiền, đi vào góc trong cùng. Một thanh niên đứng dậy. Họ ríu rít như chim, ra quầy trả tiền, nắm tay nhau đi ra ngoài trời hanh nắng, chẳng ai nh́n lũ U-50  đến U-70 c̣n  ngơ ngẩn chưa biết thế nào là hủy nội dung, và nhất là hủy nội dung nào trong  văn chương Giao Chỉ quận Cam ở độ phải cách tân cho kịp trào lưu hậu hiện đại.

*

Khi lái xe qua hàng cây sequoia thân ng̣ng ngoèo đâm vút lên cao ở góc đườngVista del Oro, hắn ong ỏng ‘’ …thế là chị ơi, rụng bông hoa gạo…Ô hay, trời không im gió, cho ngày chị sinh ‘’.  Cuối đông, cây trơ trụi lá, đầu cành dài nghễu vươn lên trời, những bông hoa đỏ to bằng bàn tay điểm vào không  gian trắng  nhợt những giọt máu đọng. Sequoia là hồng sam, nhưng thôi, cứ để hắn gọi là cây gạo, cho có  t́nh tự dân tộc. Hắn đậu xe trước  nhà, hỏi ‘’ À,  hôm bữa  nói chuyện hủy nội dung là chuyện chi? ‘’ nhưng không đợi tôi trả lời, như thường lệ. Tôi nh́n. Căn nhà hai tầng, thu  ḿnh kín đáo chứ không phô trương, mặt  tiền trồng mấy gốc đào hoa chưa rụng hết, mặt sau là một công viên. Hắn mở cửa. Một người đàn bà từ lầu trên bước xuống. Hắn bảo, đây là ông anh tới giúp những ngày hắn phải đi Washington. Quay sang nh́n tôi, hắn tiếp, c̣n đây là mẹ con nhỏ nạn nhân da cam.

Người đàn bà lí nhí chào. Tuổi chắc chừng trên dưới tứ tuần, bà mỏng mảnh, tóc búi cao, nói giọng Quảng. Hắn mang ra bầy năm hộp thuốc mỗi ngày con nhỏ nạn nhân phải uống, viết lên giấy rơ ràng thuốc nào uống trước, thuốc nào sau, liều lượng bao nhiêu, uống vào giờ nào. Hắn mở tủ lạnh, chỉ thức ăn đă mua, dặn có thiếu th́ ra  chợ 99,  chớ xuống khu chợ Việt Nam. Hắn lên lầu, lát sau xách valy xuống. Hắn kêu, ta để xe  cho mi dùng, gọi taxi đi ra phi trường John Wayne. Hắn vỗ nhè nhẹ lên vai người đàn bà, nh́n  tôi, nói  có chuyện chi cứ hỏi ảnh. Ra đến cửa, hắn giúi vào tay tôi một  khẩu súng lục. Hắn trầm giọng :

-         Để đề pḥng thôi. Cái chốt an toàn này, đẩy xuống mới bắn được. Nhưng chắc chẳng  có chuyện chi đâu!

Taxi trờ tới bóp c̣i. Hắn nhẩy lên xe. Bà ta ra cửa đứng, hắn vẫy tay.  Tôi nhét nhanh khẩu súng vào bụng, giấu dưới áo khoác ngoài, tự  hỏi, có cái chi mà hắn cứ  làm như chuyện thriller vậy ḱa?

*

Bước lên thang, tôi theo bà vào căn pḥng góc trái. Bà mở cửa. Căn pḥng riềm che tối hù. Bà nói, nho nhỏ : ‘’  Cháu nó đang ngủ! ‘’. Đến gần, tôi nh́n. Đây là lần đầu tôi thấy một nạn nhân của chất độc dioxine  trong thuốc khai quang người Mỹ trải trên núi rừng trong  thời chiến. Đầu nó có một cái biếu, to hơn những cái đầu b́nh thường, không tóc, và tay cụt lủn, lưng  cong h́nh chữ S  cứ như h́nh thể quằn quại nước Việt Nam ḿnh. Miệng nó. Gần như không có môi, răng chĩa ra ngoài, rớt răi chảy ṛng ṛng. Nó cựa ḿnh, rên, và mở mắt. Mẹ nó nói ‘’ Chào bác đi con’’. Nó gừ gừ một ngôn ngữ riêng, mắt sáng lên. C̣n tôi, lúng túng, tôi cúi mặt như một người phạm tội, cổ nghẹn lại.

Chúng tôi xuống tầng trệt. Bà ta rót trà, đẩy ly về phía tôi.

-         Thiệt may gặp được tổ chức thiện nguyện này đó chú! Mấy ông bác sĩ  người Việt ḿnh  cho  thuốc, kêu uống chỉ đỡ chút  chút, nhưng khỏi bịnh th́ phải làm đại phẫu, tốn mấy trăm ngàn đô lựng…

-         Cháu năm nay bao nhiêu tuổi, tôi hỏi.

-         Dà, mười chín. Tui sinh nó năm 90…Cha nó lúc đó cũng đă ba mươi hai tuổi. Trước 75, ảnh là du kích, ở rừng…C̣n tui, lấy ảnh khi mới hai mươi, năm sau th́ có nó!

-         Ảnh chắc bên bển ?

-         Chết  rồi! Chết cách đây ba năm…Tui chỉ c̣n mạ tui. Bả già, chừ bảy mươi rồi. Sắp Tết, một  thân một  ḿnh không biết bả xoay sở ra sao!

Nghe trọng giọng nói có nước mắt, tôi làm lơ, tay bưng ly trà, mắt nh́n xuống đất. Bà móc trong túi một xấp giấy tờ, t́m tấm ảnh chồng bà đưa tôi. Bả kể, chồng bà làm nghề chài, cá gần bờ ngày một ít, phải ra xa mới kiếm được vừa đủ ăn cho cả gia đ́nh. Một bữa, thuyền đánh cá bị tàu hải quân người ta đâm thủng. Sáu người cùng đi biển chết hết hai, bốn bị cầm tù. Khi được tha về,  họ kể chồng bả phanh ngực thét ‘’ Quân cướp, bay không  cho ta sống th́ bắn ta đi ‘’. Súng nổ, một anh nhẩy vô ôm bạn. Súng lại nổ. Xác cả hai người bị quẳng  xuống biển.  Bả thở dài, lẩm nhẩm :

-         ÔngTrời bắt, số ảnh cực như vậy, từ ngày biết ḿnh mắc chất độc da cam th́ ảnh tự hủy hoại, sống không ra sống…

-         Tự hủy hoại?

-         Dà…Ảnh …tự thiến. Trời đất, máu chảy lênh láng, mang vô bệnh xá huyện, ảnh ngất ngư mê man tưởng chết. Ba bữa sau, ảnh tỉnh. Ảnh nắm tay tui, biểu tui vầy là v́ không muốn di hại tới đời sau. Ḿnh ly hôn, để em đi lấy chồng, chớ sanh con mà nó zậy th́ thà là giết nó đi! Tui kêu, đừng, trái với luật Trời, không được. C̣n ly  hôn, tui cũng nói không,  trái với đạo ông bà ḿnh.  Sợ ảnh liều làm thiệt, tui đi báo với Ủy Ban xă khi ảnh rời bệnh viện…

-         …

-         Xă phái người tới giám sát, báo lên huyện. Tuần sau, phó Chủ Tịch huyện xuống nhà tụi tui, rành mạch : ‘’ con nhỏ nạn nhân nay Nhà Nước đánh giá là tài nguyên quốc gia. Nó không khác chi những động vật quí hiếm, và phải bảo vệ tới cùng, nghe không’’. Chồng tui hỏi, tại sao zậy, th́ ổng th́ thầm ‘’ Nhà Nuớc tính kiện hăng xưởng làm thuốc dioxine bên Mỹ. Bọn cựu chiến  binh Mỹ được  180  triệu.  Nêu tụi Đế Quốc không làm khó, ḿnh kiện là có thể mang về  trung b́nh cỡ 20,000 đô cho mỗi một nạn nhân. Nhưng chết, hết bằng chứng là hết đ̣i! Cái này là bí mật quốc gia, cấm nói, nếu nói là tội …gián điệp, vi phạm an ninh quốc gia, tuyên truyền gây hoang mang chống phá xă hội chủ nghĩa. Tức tội chết đó! ‘’ . Chồng tui hỏi, trong số tiền bồi thường 20,000 đô, nạn nhân được bao nhiêu?’ Ông phó Chủ Tịch nghiêm trang, rành mạch : ‘’ Ít cũng một  nửa, hợp doanh mà! ‘’.

Ngưng nói, bà ta lại thở dài. Rồi bà tiếp, giọng nhợt nhạt như áng nắng cuối chiều :

-         Thế là vợ chồng tui mơ có bạc triệu…Giấc mơ khiến tụi tui ráng sống dẫu làm lụng sáng đêm, cực khổ mà vẫn không đủ ăn. Nhưng hết năm này qua năm kia, tiền bồi thường  đâu không thấy, mà cứ mỗi mấy tháng phải lên chầu chực trên Tỉnh một lần, khám nghiệm này nọ, điền hết thứ giấy này đến giấy kia, đọc không hiểu nhưng kư cứ kư, đi lại phải tự túc…Con nhỏ lớn, tâm thần bất thường, nói không được, tay chân phát triển không đồng đều, c̣ng queo, nhỏ so với phần thân thể c̣n lại, từ lúc mười hai tuổi th́ tứ chi coi như bị phế, phải bồng. Khi đó  tui phải bỏ công việc buôn bán, chỉ c̣n chồng tui đánh cá, cái ăn mấy năm rồi không có mà ăn. Một lần, có mấy bà sơ bên Úc qua thăm nạn nhân da cam, để lại cho con nhỏ 200 đô. Ủy ban Xă biết, đến lấy…Năn nỉ mấy bữa, mấy ổng Ủy Ban cho lại 25 đô. Chồng tui kêu, thế này th́ để tụi tui  chết phứt đi cho rồi…Mấy ổng biểu, chết như zậy là chống phá chính quyền, là phản động! Chưa cho chết, là không được chết… 

*

Đêm đầu tiên ở nhà hắn, tôi thao thức không sao ngủ được. Khuôn mặt người đàn ông trong tấm ảnh, g̣ má cao, hai con mắt sâu hoắm, miệng cười gượng gạo, cứ chập chờn. Và câu chuyện ông ta tự thiến, hủy cái bộ phận truyền giống, chức năng huyền diệu của mọi sinh vật cứ ám ảnh. Người đẹp, kẻ đă bỏ bùa mê cho ta ơi, hiện thực vượt bứt hư cấu trong tiểu thuyết. Nhà văn dẫu có tài ba  đến đâu cũng phải ngả mũ chào thua những sự kiện có thật, oái oăm, nhất là kinh hoàng áp đặt trên những thân phận bất hạnh. Và nếu nội dung ít nhất có được của chữ nghĩa là trấn an chút nào con người trong đau thương nghịch cảnh th́ hủy nội dung là ǵ?

Mân mê khẩu súng hắn giúi vào tay tôi sáng nay nhưng không nói lư do,  tôi hiểu khi bà ta kể rằng đến đất Mỹ, hắn căn dặn bà ta phải cẩn thận tránh giao tiếp với người Việt. Một hội đoàn có trụ sở ở đâu quanh đây cho rằng giúp đỡ và kiện cáo cho những nạn nhân bị nhiễm độc da cam là gián tiếp củng cố cái chính quyền CS toàn trị độc đoán hiện tại, dọa sẽ  đối phó bằng mọi cách, kể cả vơ lực. Súng ṇng ngắn, báng bọc Plát-tích giả ngà, xạc-giơ có 6 viên đạn,  chốt an toàn nằm bên cạnh c̣ súng. Cầm lên tay, tôi tưởng tượng tôi kê ṇng vào đầu thằng PDG công ty hóa chất Dow Chemical đă sản xuất chất khai quang mang độc tố dioxine. Rồi tôi kê ṇng súng vào đầu thằng giặc lái xưa đi giải thuốc đó trên rặng Trường Sơn. Rồi tôi kê ṇng súng vào đầu phó Chủ Tịch Ủy Ban nhân dân huyện. Rồi tôi kê ṇng súng vào đầu mấy thằng Ủy Ban xă. Rồi tôi kê ṇng  súng vào đầu thằng chỉ huy ra lệnh đâm tầu vào thuyền đánh cá. Rồi tôi  kê ṇng  súng vào thằng đă nhả đạn lên hai người  dân đánh cá. Rồi…cứ thế, tôi hiểu ḿnh bất lực không giải quyết được ǵ. Thủ phạm hàng hàng lớp lớp, bắn làm sao hết khi chỉ có 6 viên đạn. Và có bắn, tôi cũng chẳng trấn an được một ai.  Bây giờ, thôi quên đi cái ước vọng thành nhà văn, th́ tôi chỉ c̣n một cách, là tôi kê ṇng súng vào đầu tôi. Hủy nội dung ở mức độ triệt để, là vậy. Ở mức độ này hủy chữ nghĩa cả h́nh thức lẫn nội dung trở thành chuyện vặt, rất vặt.

Tiếng gừ gừ cất lên. Mỗi lúc một dồn dập. Ra khỏi pḥng, tôi ra hành lang, giỏng tai. Con nhỏ kêu, tiếng kêu càng lúc càng có chiều tức giận. Mẹ nó lục đục, dép lê trên sàn, miệng lầu bầu nghe không rơ. Con nhỏ ậm ực, âm thanh như tắc nghẹn. Hoảng hồn, tôi  mở cửa pḥng. Bả nh́n tôi, giọng nhẫn nhục : ‘’ không có chi đâu chú’’. Tôi vẫn hỏi :

-         Có chuyện chi vậy chị?

-         Dà…dà…

-         Cần tôi  làm ǵ, chị cứ nói…Có chuyện chi vậy?

-         Dà…- Bả ấp úng -… Dà, cháu nó đ̣i hỏi.

-         Đ̣i ǵ?

-         Dà…Cháu nó cũng là con gái, có như cầu như mọi người…đó chú! Chú ra ngoài chút đi!

Không nh́n tôi, bả lật con nhỏ cho nó nằm ngửa ra, tay luồn vào quần nó. Tiếng gừ gừ nhỏ dần. Tôi đóng cửa pḥng, nước mắt ứa chảy xuống má. Th́ ra vậy. Không  c̣n tiếng gừ gừ. Tiếng ứ ứ  bất chợt cất lên, mỗi lúc một lớn, rồi biến dần thành tiếng rên rỉ, nghe ậm ừ đau  đớn. Ông Trời ơi. Ông sinh thành ra muôn loài vạn vật, sao Ông tạo ra cái oái oăm này? Nhu cầu sinh lư của một đứa con gái nhiễm chất độc da cam Ông bày ra để hành hạ hay để đền bù? Lẽ ra, thay v́ cho nó cái khả năng khoái lạc, thiếu ǵ những cái khả năng khác Ông có thể cho để cuộc đời con bé đỡ khổ. Ví dụ, cho Ông tay nó dài ra, chân nó bớt cong, hay cho nó nói, nó ca hát…

Quay về pḥng, tôi buông người nằm soải, tay luồn dưới gối đầu, móc khẩu súng ra. Nhắm mắt, tôi cố nhưng không nghe thấy tiếng nước  sông Thị Nghè, tiếng muỗi vo ve. Quê hương tôi ơi, nay c̣n hay mất, và ở đâu rồi. Ôi, lại cũng ông Trời sao, cái kiếp lưu vong này?  Ông Trời ơi, tôi  buột miệng : ‘’ tôi nghĩ kỹ rồi, tôi sẽ kê ṇng súng vào đầu Ông, một ḿnh Ông ‘’. Tôi sẽ gẩy chốt an toàn. Tôi sẽ tḥ ngón tay trỏ vào c̣ súng, rồi tôi sẽ bóp, vừa bóp vừa thét ‘’ cho Ông biến khỏi cái thế ǵới của chúng tao’’. Tôi thiếp dần, và Ông ấy hiện ra, đầu to trán hói, khề khà :

- Bay trách ǵ ta?

-  Đă tạo, sao Ông c̣n hủy, như giỡn chơi vậy?

-  Muốn tạo, phải có hủy, và ngược lại. Ta sắp đặt mầm mống, c̣n hủy cái ǵ và tạo cái ǵ trên trái đất là chuyện tiến hoá của chúng bay. Đấy, thế kỷ vừa qua ta đă cho chúng bay nào là Stalin, nào là Hitler, nào là Mao…Để bay ư thức sức hủy hoại cuả cuồng vọng. Và đối đầu với hủy hoại, bay phải ư thức thế nào để mà sinh sôi tái tạo… Thế là, ta sinh cả Gandhi, cả Tagore, Einstein. Thậm chí có mi, kẻ mang ước vọng thành nhà văn, và c̣n đang khắc khoải chuyện hủy nội dung trong văn chương, hà hà …Thật ra, giống chúng bay là giống huyễn hăo, bay muốn cướp cả chỗ tao, có đứa hàm hồ kêu Thượng Đế đă chết, để muốn làm ǵ cứ làm. Giấc mơ làm Big Brother do anh chàng nhà văn Orwell viễn tưởng đấy, vui ra tṛ! Ta c̣n nhiều dịp xem bay múa may, lúc kiệt sức th́ rồi, như nhiều lần, quay lại trách móc và van xin ta, gọi ta bằng nào Chúa, nào Phật, nào Mahomed…Bay đâu có biết là lúc đấy phải gọi chính ḿnh. Chỉ có bay mới cứu rỗi được bay, đừng đợi ta làm phép ban ơn, chẳng khi nào được đâu!

Thế đấy à? Sinh ra rồi Ông bỏ chúng tôi như một  lũ con rơi  ư? Không cầm được cơn giận uất lên cổ, tôi bóp c̣. Tiếng súng nổ chói tai. Tôi tỉnh. Ông Trời đă đi từ lúc ấy. H́nh như vậy. Sau khi cười ằng ặc.

*

Thức tới sáng, tôi viết những ḍng chữ trên mong cống hiến bạn, nhân vật thứ ba. Tôi viết trong cơn lên đồng của những hiện thực xoáy vào tim óc tôi dẫu chúng ở ngoài cái tôi nhỏ bé của một tôi đây, kẻ có ước vọng thành nhà văn. Chao ôi, nội dung của những  hiện thực đau đớn này vô vàn, và sự lănh cảm của con người  với nhau chính là động thái hủy nội dung của cả xă hội. Ông Trời lại cười ằng ặc.  Ổng mỉa mai ‘’ th́ bay lại đấm ngực kêu tội của tôi, tội của tôi mọi đàng. C̣n mi, mi có huyễn hăo trong cái ước vọng của mi hay không, mi biết…’’ Tôi chợt nhớ lại có lần trao đổi với G, một nhà văn thành danh về văn chương. Anh ấy nghe tôi rồi nhẹ nhàng : ‘’  Anh bắt tiểu thuyết đèo bồng một sứ mệnh mà tôi e cỗ xe văn chương chịu không nổi! ‘’. Sứ mệnh ǵ đâu, anh ơi. Tôi chỉ muốn trấn an. Và chính xă hội nh́n từ quá khứ nhưng không dừng ở hiện tại mà hướng đến tương lai là một cách, với điều kiện con người không lănh cảm với nhau ở th́ hiện tại, cùng nhau giải ảo lịch sử, và nhất là cùng nhau đặt những mốc tương lai. Hiện tại nay như mớ ḅng bong. Cạnh pḥng tôi, con nhỏ nhiễm chất độc da cam thỉnh thoảng lại kêu gừ gừ, nhắc chuyện Không Quân Mỹ tưới xuống rừng Việt Nam 850 triệu lít thuốc khai quang, tức 350 kilô dioxine, mà chỉ một phần triệu của một gam cũng đủ tác hại gây ra  dị tật bẩm sinh. Mẹ nó lâu lâu thở dài, goá bụa thuở lơ lửng dưới bốn mươi mùa xuân, gánh trên lưng một bà mẹ già và một đứa con tật  nguyền. Cha nó bị  người  lạ bắn bỏ, xác quăng xuống biển, có linh hồn th́ nay chắc ra đường biểu t́nh chống xâm lăng lănh hải và biển đảo. Mở báo điện trên mạng ra đọc, mục xă hội. Nào là người  giầu sủa chó ra cắn chết người  nghèo, cướp đất nông dân để xây những  công tŕnh tầm cỡ, đóng cửa tu viện, học sinh giết thày giáo, cha mẹ bán con đi làm nô lệ t́nh dục xứ ngoài, cướp đêm và cướp ngày vênh váo nhan nhản…Nhưng thật oái oăm, nay bỗng đầy đường những tiến sĩ thạc sĩ có hẳn nền giáo dục - đào tạo cấp bằng đang tiến vào trận địa kinh tế tri thức…Chao ôi, thật mủi ḷng cho cái xă hội rễu ră đang tự hủy. Giả như ngày nay có đến năm mười Nam Cao với Vũ Trọng Phụng cũng không hết truyện (và chuyện) để kể.

Thế nhưng, người đẹp bỏ bùa mê, đặt vấn đề hủy nội dung trong văn học. Người đẹp ơi, nếu đối tượng của văn học là con người trong một cộng đồng người th́ làm sao hủy được nội dung đây. Ơ, th́ cũng những con người đơn lẻ sống tách biệt, ít ra là trong nội thức, người đẹp khẽ khàng nói. Có, nhưng từ đâu những nội thức h́nh thành? Ít nhất là từ ngôn ngữ, cách truyền đạt giữa người viết và người đọc. Chỉ thế, cái nền vẫn là một phạm trù văn hoá, và văn hóa th́ chẳng thể tách ra khỏi xă hội được. Tôi cũng từng đọc những nhà văn (?) lấy chính ḿnh làm đối tượng văn chương. Thế là có văn chương nội tâm, bản năng, phi lư, hiện sinh, Linda mặt dọc mày ngang sếch xiếc, giải phóng hạn chế giới tính…Vâng, phải nói ngay kiểu văn chương này cũng chẳng mới mẻ ǵ ở phương Tây ( nhưng tôi không chơi tṛ kể tên tác giả lấy oai hiểu biết). Phải nói ngay, đôi khi qua tiếng Việt ḿnh cũng có những tác phẩm vượt trội. Nhưng trung trung, không được bao nhiêu. Và ngày càng mất bạn đọc, nhân vật thứ ba, những kẻ hủy nội dung văn học cách tân bằng cách nhăm mắt (rất dễ). Phải nói ngay, nhiều những nhà văn hậu  hiện đại  và hiện đại  của chúng ta ‘’ găi ghẻ’’ tâm hồn ḿnh, coi ḿnh là vũ trụ, và tưởng tâm hồn cô đơn  của ḿnh là cái rốn đáng phô trương cho nhân loại xem chung. Chữ ‘’ găi ghẻ’’ là chữ ông bạn có giọng the thé ở Coffee Factory, và câu sau, ông ta tiếp : ‘’ găi hoài găi hủy, riết nó mọc mụn thiệt, đâm đổ bịnh!’’.

Người đẹp thủ thỉ phản biện :‘’ hiện thực anh kể trên là chuyện quốc nội. Hải ngoại ḿnh khác, đâu có những nhức nhối đó…’’ Nếu là bây giờ th́ tôi đáp, thế chuyện con nhỏ nhiễm độc da cam nó  không đang ở Cali đấy à! Nhưng thôi, kể ngay một câu chuyện xảy ra trước cửa chợ SaiGon City xế Coffee Factory, nơi tôi vào mua rượu đỏ ‘’ Con Gà’’, một loại rượu đỏ bạn nhậu cứ la lên (lấy khí thế)  là rượu ngon (nhất là vừa túi tiền). Hôm đó, tôi gặp một anh c̣n trẻ đầu đội mũ, mặt cúi gầm, gối qú, trước mặt để tấm bảng bằng ngôn ngữ ḿnh : Vừa ra tù, hôm-lét, muốn làm lại cuộc đời. Tôi ngồi xuống bên cạnh. Anh ngạc nhiên, nhưng cười, nh́n hỏi : ‘’ cũng hôm-lét à? ‘’. Không đáp, tôi mở chai rượu, mời anh tu. Anh lắc : ‘’ thôi, tính làm lại cuộc đời mà, rượu xưa nó đưa tui zô tù đó anh! ‘’ Anh kể, thèm rượu mà không tiền, anh theo bạn bè đi ăn cướp rồi bị bắt. Anh cương quyết : ‘’ nhưng đây là lần cuối, tui ra đây để cho bà con ḿnh biết mặt, rồi như con phượng hàng, tui sẽ bay lên từ đống tro than của ḿnh đó anh!’’ Càng ngạc nhiên, tôi hỏi tại sao. ‘’ Giấu ḿnh đi, tức trước mắt bà con ḿnh chưa chết, th́ cái thân con cú trở về con cú, dễ ợt. C̣n ngồi đây, ḿnh thành tro than rồi, chỉ c̣n một cách là bay lên…Tui đang  đợi giấy tờ cho đi học nghề pờlơmbờ (plumber), sẽ là phượng móng sắt, anh à!’’.  Người đẹp thân mến, chuyện con phượng hoàng móng sắt có thể thành truyện. Truyện cần cấu trúc, kể thế nào cho hấp dẫn, lọt tai. Và chuyển được một nội dung nào đó là đánh động tấm ḷng những nhân vật thứ ba, trấn an họ bằng cách hé ra chút ánh sáng hy vọng từ những  nỗi niềm u ám của đời người, bất cứ ở đâu, ai cũng có thể có. Thơ khác, thơ chủ là sáng tạo phong cách và ngôn từ. Làm được thơ, là qua cửa Thần Phù, có bà Chúa Thơ vẫy gọi. Và khéo tu thời nổi. C̣n vụng tu thời ch́m, vô tăm. 

*

Nghe tiếng lục đục pḥng bên, tôi đoán chừng hai mẹ con bả đă thức. Lát sau,  cửa pḥng mở, tiếng chân xuống lầu cọt kẹt. Nh́n qua cửa sổ, mắt trời ló ra trải nắng vàng mượt trên thảm cỏ cuối mắt. Một đàn chim cánh trắng bay ngang, vứt lại đàng sau dăm tiếng kêu giục b́nh minh. Tôi vào bếp, thấy bả đang loay hoay sửa soạn bữa điểm tâm. Nh́n lên, bả nhẹ giọng :

-         Chú ăn chi tui làm?

-         Cám ơn chị, tôi chỉ làm một ly cà phê thôi. Để tôi tự pha! C̣n cháu, ẵm nó ra ngoài vườn. Sáng nay nắng đẹp, trời ấm…

-         Dà…Để tui lên mặc áo quần cho con nhỏ đă, bả cười, mắt ánh lên một niềm vui mỏng mảnh.

Lên bồng con nhỏ, nó nhẹ tanh như bông, vừa có vừa không. Tôi chậm răi xuống lầu. Đặt nó vào chiếc xe lăn, tôi đẩy ra ngoài. Nắng ùa đến khiến con nhỏ nhắm tịt mắt, nhưng miệng ngoác ra như cười. Bả bước theo, nói :

-         Nhỏ nó zui đấy chú, nó cười là nó zui…

-         Bữa nay là đầu mùa xuân…

-         Dà, đêm nay giao thừa đó chú…Giọng bả chợt buồn buồn- hổng biết bà già tui bên ḿnh làm chi, may c̣n bà con lối xóm trông chừng giùm! C̣n bốn giờ nữa là giao thừa bên ḿnh! Tết mà xa nhà rầu chi lạ nè…Nhà không có nhang đèn, không biết làm sao cúng vái ông bà…

-         Chị để chuyện đó tôi lo, chút xíu nữa tôi đi mua, ở đây ǵ cũng có hết!

 Bả đút cho con nhỏ ăn, lấy khăn lau rớt răi, miệng kêu nho nhỏ, ăn đi con, ăn đi con. Tồn tại như nó, tôi tự hỏi, cái ǵ là hạnh phúc và đâu là tương lai. Lẽ ra, hủy triệt để, cả h́nh thức và nội dung, là chuyện có thể đặt vào trường hợp này. Không làm đồ tể, ai có cái quyền hủy tạo đó? Nhưng ngay ở phút này, miệng con nhỏ nhếch lên cười, dẫu cái cười méo mó. Và đêm qua, nó kêu ứ ứ, rồi rên rỉ, như một người đàn bà có khả năng lạc dục giống mọi người đàn bà trong cái cơi này. Đời sống vẫn c̣n đó, vừa như nguyền rủa, vừa như phép lạ cứu rỗi. Ông Trời oái oăm ơi! Ông vỗ ngực nhận ḿnh toàn năng để hành hạ chúng  tôi ở hạ giới này thế ư! H́nh như, giống mọi lần, lại tiếng  cười ằng ặc. Cơn giận  bùng ra, tôi cắn răng gh́m tiếng, nếu nội dung nào cũng chỉ thể hiện được qua ư thức và cảm nhận, th́ tôi có thể hủy thân xác tôi đây, và thế là không c̣n một nội dung nào tồn tại được. ‘’Thế c̣n chuyện có hay không có  linh  hồn, mi chưa đặt thành câu hỏi ư? ‘’ Ông Trời mỉa mai, tiếp, ‘’ lại huyễn hăo, vanitas, et omnia vanitas’’ …

Buổi trưa qua đi, phần thưởng là cái nhếch miệng cười của con nhỏ. Và nắng, nắng rực rỡ. Mua nhang đèn về, tôi  để bả lo cúng kiếng, quay lên lầu, ngồi trước compiutơ gơ những ḍng chữ mang hơi hám của một bức thư cuối gửi cho bạn bè. Tôi đọc, rồi tôi bỏ thùng rác, chỉ giữ vài ḍng :  các anh đă cưu mang bằng t́nh bạn một kẻ mang ước vọng thành nhà văn nhưng thật th́ đang lạc lơng giữa hủy và tạo, hiện đại và cổ điển, hư và thực. Đồng hành với một người lạc  đường hẳn khó nhọc, v́ thế, xin cám ơn, măi măi. Đến khuya, có tiếng mở cửa. Hắn đă về, như hẹn. Bà mẹ con nhỏ nạn nhân chất độc da cam vội vă xuống lầu. Hắn th́ thầm to nhỏ với bà. Hắn kể những chuyện ở Washington DC, những gặp gỡ này nọ, và bảo chỉ 6  triệu đô giúp làng Ḥa B́nh là nơi nuôi những đứa trẻ dị dạng mà Quốc Hội Mỹ cũng chưa thông qua, trong khi đó, mới đây, họ đă biểu quyết bạc ngàn tỉ để hỗ trợ những ông chủ lớn của nào AIG, nào City Bank, Goldman & Sach… trong ngành tài chính trong cơn khủng hoảng vừa rồi. Qua cánh cửa pḥng mở hé, tôi nghe bả thở dài, rồi lại thở dài, thờ dài và cuối cùng bật miệng khóc rấm rứt. Tôi nâng khẩu súng báng giả ngà lên, muốn bắn bỏ cả thế gian này. Nhưng hắn chỉ để cho tôi có đúng 6 viên đạn. Tôi vuốt mặt, b́nh tĩnh đưa ṇng súng bỏ vào miệng. Chết có ư thức, với tự do, và lựa  chọn nó như một lựa chọn bất khả kháng mới lăng mạn làm sao. Cứ lừng lững, đêm về đổ bóng tối vào mọi niềm hy vọng. Hy vọng của một người mẹ mong con ḿnh có chút khả năng tái tạo một phần cái cơ thể bị tàn phá. Hy vọng của tôi, kẻ muốn chiều người đẹp, t́m thứ bùa mê gọi là hủy nội dung, một phương thức cách tân văn chương cho  thật  hiện đại.

*

Sáng hôm sau, tôi dậy rất sớm, dón dén ra khỏi nhà hắn khi trời mới nhá nhem. Men theo đườngVista del Oro, tôi rẽ phải, đi xuống Eastbluff. Đến ngă tư cắt Jamboree là có trạm xe buưt, chỉ đổi một chuyến là tôi về đến khu Bolsa. Nhưng không đợi xe, tôi cuốc bộ. Nắng đă leo lên đỉnh ngọn cây tôi đă gọi là cây hoa gạo. Những bông hoa bầm đỏ mầu máu điểm vào khoảng trời xanh ngắt trên cao lung linh trong gió sớm. Chẳng hiểu sao, tôi buột miệng  hát, như hắn, thế là chị ơi, rụng bông hoa gạo. Ô hay, Trời không im gió cho ngày chị sinh. Vừa bước, tôi vừa nghêu ngao. Chắc tôi có vẻ vui, hai ba người Mỹ chạy jogging trên chiếc cầu dọc Jamboree giơ tay vẫy, miệng hello. Tôi cũng good morning, rất lịch sự. Tay tḥ vào bụng sờ cái báng súng giả ngà, tôi yên tâm, nó đây, phương tiện cho phép tôi hủy nội dung, và hủy một cách  triệt để, cái nội dung tôi có toàn quyền định phận. Vâng, các bạn hữu của tôi, tôi không phải là loại bạ ǵ giết nấy như đám Hitler, Stalin hay Mao đâu, các bạn chớ lo. Hủy cái nội dung này, xin thưa, tôi muốn đánh một tiếng chuông. Chuông ngân ở quận Cam, nhưng tiếng vang vọng có thể về Sài G̣n, về Hà Nội, điểm tụ hoành tráng của văn nhân Giao Chỉ mới đây c̣n thắc mắc sao Việt Nam ta không (chưa) có giải Nobel. Xin thưa, v́ văn chương của các ngài hơi bị lănh cảm, kiểu dương vật buồn thiu như cách nói một  nhà văn nữ. Và hơi bị trĩ nên dạng ra đi hàng hai, vừa đi vừa hô là văn chương ẩn dụ giữa một trận đồ chính chị chính em bát nháo, thực th́ giữa hai chân có nỗi sợ bị thiến dẫu nếu không th́ nó vẫn cứ buồn thiu…Và cũng bắt đầu cách tân, cũng hiện và hậu hiện đại, cũng hiện thực huyền ảo… nghỉa là cũng đầy nhăn hiệu, cũng rất h́nh thức, nhưng sợ rồi chẳng đi đến đâu. Thôi, cho tôi kiệm lời, kẻo mất ḷng, mang tiếng.

Đến Coffee Factory khoảng mười giờ, khách không đông như lệ thường, có lẽ v́ hôm nay là ngày mồng một Tết. Lác đác, tiếng pháo nổ. Người ḿnh ở Little Saigon quận Cam đây giữ truyền thống, cũng bánh chưng xanh cũng pháo hồng, cũng xông  đất xông nhà, ăn mặc bảnh bao, và gặp nhau chào hỏi chúc tụng. Tôi chọn cái góc bên ngoài tiệm, thoáng hơn, và có quyền hút thuốc lá. Chị tiếp viên quen mặt ra chào, nói như reo ‘’ càphê đen đá…’’ và nhại ca từ họ Trịnh ‘’ một ngày như mọi ngày’’  Tôi cười, gật đầu. Khi đó ông họa sĩ từ băi đậu xe bước vào. Để khỏi nghe ổng vừa bán được120000 đô tranh, tôi bắt tay ông : ‘’chúc bác năm nay đắt hàng bằng năm bằng mười năm ngoái nghe’’. Ổng cười, rất tính toán, khoa học : ‘’ vậy là phải bán được từ sáu trăm ngàn tới một triệu hai đô’’ rồi đưa mắt nh́n quanh t́m người lạ. Đám nhân vật bạn cũng vừa kéo tới. Anh giọng the thé la lớn : ’’ Chào nhà văn…Năm mới năm me, may mắn nghe’’. Anh giọng uồm uồm, bữa nay diện đồ bộ rằn ri, đầu đội nón đỏ, vẫy nói : ’’ Chút ra xem diễn binh, ngay cạnh chỗ hội chợ, năm nay tui cầm cờ đi đầu binh chủng đó!’’. Khi đó, chị tiếp viên bưng ly càphê ra đặt lên bàn. Tôi đưa giấy mười đô, thân mật : ‘’ khỏi thối tiền, năm mới ĺ x́ mà! ‘’ Chị ỏn ẻn ‘’ cám ơn heng, chúc nhà zăng viết nhiều viết hay!’’. Vừa nghe, tôi cảm thấy tủi thân, ḷng nhủ ḷng, tôi c̣n có bao nhiêu thời gian nữa đâu.

Thời gian chùng xuống, dài ra đến độ không thấy đầu bên kia. Đầu này, là ly càphê uống thật dè sẻn, nhưng cũng cạn dần. Tôi rút khẫu súng, và gẩy chốt an toàn, rồi lại giấu dưới áo. Tôi có thời giờ cho thêm một ngụm càphê đen đá. Tôi mở mắt nh́n thế gian yêu dấu này, thầm nhắc điều tôi lập đi lập lại từ bữa qua, một cuộc đời không dám hy  sinh  cho một cái ǵ là một cuộc đời không đáng sống. Thưa với bạn, tôi phải gióng một tiếng chuông báo động cho văn chương hải ngoại cũng như quốc nội về cái nguy cơ hủy nội dung của hiện thực bằng thủ pháp uốn éo ngôn từ giả cách tân chẳng khác chi kẻ lông mày, xâm môi, vén mắt, nâng mũi cho giống đầm Trắng…Thưa,  hiện thực Việt Nam quê hương ḿnh bứt trội mọi hư cấu, và xă hội đang chờ những Vũ Trọng Phụng, Nam Cao, Nguyên Hồng… thời này để ghi chút trí nhớ cho đời sau. Vâng, thưa…Tôi rút súng, kê vào thái dương, kêu : ‘’tôi yêu các bạn và thương quê ḿnh lắm’’ rồi tôi siết ngón tay trỏ vào c̣ súng.

Một  tiếng nổ chát chúa.

Tôi như mê đi, thấy ḿnh bay lên cao như trong phim Der Him­mel über Ber­lin  của đạo diễn Wim Wenders phỏng theo  truyện của Peter Handke có cái tên dịch là  ‘’Đôi cánh   ước vọng’’, thấy xa xa khu Phúc Lộc Thọ, gần gần là chợ Saigon City, rồi Lee’s Sandwhich. Tôi thấy căn hộ Mobile Home, nghe tiếng nước vỗ sông Thị Nghè, và tiếng muỗi vo ve. Chỉ một sát na, tôi nh́n lại đời tôi như một cuốn phim, từ khi  trốn lính đến lúc mang cái ước vọng thành nhà văn, với bao  nhiêu khuôn mặt thân thương kẻ c̣n người mất.  Rồi ai đó lay tôi, nâng đầu tôi lên. Tôi nghe chị tiếp viên la’’ gọi 911’’. Tiếng xe cảnh sát hú c̣i, và có kẻ vỗ vỗ vào mặt tôi, chụp lên mũi cái chụp truyền oxy, rồi xốc tôi ngồi lên. Tỉnh dần, tôi mở mắt ra nh́n. Trước mặt, một cảnh sát da đen to như khổng lồ giơ khẩu súng  báng giả ngà lên, sẵng giọng ( bằng tiếng Mỹ, dĩ nhiên) : ‘’ Cái này mua ở Toys’R’us, là đồ chơi…’’. Ghé mắt vào phần dưới báng súng, hắn đọc ‘’ Made in China’’. Tôi sờ tay lên đầu, quả không có máu. Viên cảnh sát tiếp : ‘’ Bữa nay Thành Phố cho người Việt đốt pháo, nên cứ coi cái súng cho con nít này cũng là một cách  đốt pháo mừng xuân…Nhưng lần sau mà c̣n gọi 911 mà chẳng có ǵ cần cấp cứu, sẽ bị phạt hành chính từ 500  cho đến 5000 đô. Watch-out !’’

Xin lỗi nhé, tôi muốn nhưng không hủy được nội dung ở mức triệt để, chết để ḥng làm tiếng chuông ngân từ quận Cam này vượt đại dương vẳng đến  tận Sài G̣n, Hà Nội. Tôi định hy sinh, chết để cứu một  nền văn chương đang lâm vào ngơ cụt h́nh thức, nhưng đâu ngờ Trung Quốc làm hàng giả tài t́nh đến thế. Siêu cường cuối kỷ 21 này bán cái ǵ th́ cũng là hàng ‘’nhái’’, khiến tôi chỉ c̣n thúc thủ, chết cũng không xong, nay rồi phải kéo lê cái kiếp vật vờ hư thực. Nhưng trước khi  chắp tay bái chư  thiên hạ để cáo cái tội c̣n sống này, tôi xin thêm vài lời gọi là hậu chú cho cái tạp truyện về những chuyện Cali này. Thứ nhất, tuy không  hủy được nhưng tôi  đă thành công (có chút châm chước) trong việc ‘’ trượt’’ nội dung, điều ông Alain Robbe-Grillet ca cẩm về ông Roland Barthes, cả hai đều là những  nhà văn hoá cách tân tầm cỡ. Vậy xin chớ cho rằng tôi ‘’ cổ điển’’  hay ‘’bảo thủ’ nhé. Nhưng cũng thú thật, kết hợp thể kư với thể truyện mang dạng giễu nhại hề chèo (satiric), lại đèo vào những  vấn đề lẽ ra phải viết ngay ngắn trong một tiểu luận văn chương trang trọng, quả tôi đă làm rối beng lên mà không  dám chắc ǵ về hiệu ứng văn chương. Nếu thất thố làm mất th́ giờ vàng bạc của nhân vật bạn, tôi chỉ xin đấm ngực ḿnh, kêu lỗi tại tôi, lỗi tại tôi, mọi đàng.  Thứ hai,  trong cái tít sách của Vương Sóc, người đẹp bỏ bùa mê cho ta, th́ người đẹp tiếng Hán là Mỹ Nhân. Và Mỹ Nhân, không chỉ phái nữ như Dương Quí Phi mà c̣n có thể là những bậc hiền giả phái nam, như ông Khổng, ông Mạnh. À, trên quê hương Việt Nam  ḿnh người lạ đang xây văn miếu thờ Khổng Tử đấy ( thôi ta cứ hy vọng miếu này cũng giả như khẩu súng Made in China th́ đỡ (sợ) biết bao). Dài ḍng thế này, tôi chỉ mong các bạn chớ gán cho người đẹp trong tạp truyện này một khuôn mặt nữ mà có dăm kẻ đă cho là tôi phải ḷng thuở quận Cam vào xuân. Chuyện này, chỉ tôi mới biết, với cái nội dung tôi không phổ biến. Và chẳng bao giờ muốn hủy.

ND

Cali, tháng3

Quebec, tháng 4, 2010