Nam Dao

 

Xe ngựa đường Tây Bắc trong mắt Bùi Xuân Phái

 

    Có cái duyên gặp nhà danh họa Bùi Xuân Phái nhiều dịp, ấn tượng tôi lưu trữ trong bộ nhớ là cái  nh́n của ông, hun hút, sâu thẳm, đôi khi như lơ đăng, có lúc lại xoắn lấy người đối thoại. Lần gặp đầu là lần nhà văn Nguyễn Tuân đưa tôi đi, ư cho tôi biết thế nào là Phố Phái, tựa  một bài ông viết  về tranh của nhà danh họa đất Thăng Long văn vật. Phái nh́n tṛng trọc vào mắt tôi, nhưng giả  xuề xoà hỏi, có biết ǵ về tranh không?  Tôi thưa đă từng xem ảnh dăm ba  bức tranh ông vẽ in trên báo  Doàn Kết ở Paris đầu những năm 80, nhưng là ảnh đen trắng, ư niệm màu sắc hoàn toàn không có. Phái cười, thế th́ gọi là tranh thế nào được! Nói xong, ông lom khom t́m  một tệp những bức tranh vẽ trên cạc-tông, bảo anh xem đi, đă thấy ảnh bức nào. Dĩ nhiên, tranh đầy 36 phố phường Hà Nội. Bắt mắt. Nhiều bức đẹp. Thường u ám nhưng thỉnh thoảng cũng có  những bức phố Phái tươi tắn.  Nhưng trong số tranh có một bức không có phố mà chỉ một chiếc xe thồ do ngựa kéo. Màu sắc cũng lạ, tươi nhưng nh́n cứ sao lại buồn lăng đăng. Hỏi, Phái kể, thời đó là thời xảy ra Chiến Dịch Biên Giới miệt Tây Bắc. Dẫu khi đó có Giải Phóng Quân Trung Quốc hỗ trợ, nhưng ta phải hy sinh nhân mạng rất nhiều ... Cái buồn, nếu cảm nhận được, là buồn cho những  những người đă nằm xuống!  Liệu họ nằm xuống có thật phải là cho đất nước đứng lên?

   

    Lục lọi  những kỷ niệm, tôi bắt gặp đôi lời cảm thán từ  năm xưa, nay xin chép lại:

đường lên giốc cao giốc tuyệt mù

xe leo ngựa kéo tít biên khu

chiều se se lạnh màu quan tái

tuổi xanh xương trắng gió vi vu

 

 

Tranh Bùi Xuân Phái ( 1952?, 16 x 22 cm)