TRỜI LONG ĐẤT LỞ

 

Kính cẩn cầu hồn những nạn nhân một thời phải nhớ để không bao giờ sẽ lập lại

 

Trích Chương 9 và 10 về CCRĐ, tiểu thuyết Bể Dâu,

 Nam Dao

  

 

 

 

 

GẬY TÂM VÔNG  

 

 

 … Xếp hàng một, vai khoác túi zết, tay sách bị, mặt nghiêm trang lạnh lẽo. Đoàn người rẽ quặt xuống, đi vào thôn Bùi Chu.  Hai bên đường làng, hàng loạt tượng bị treo cổ trên những cành cây.  Bên trái, là bên lương.  Có tượng Phật Quan Âm, tượng Thích Ca.  Có cả tượng ba vị Phúc, Lộc, Thọ.  Bên phải, bên giáo.  Tượng Đức Mẹ hằng cứu rỗi.  Tượng Chúa Giê-su.  Treo cổ thánh thần là Cách Mạng. Theo đồng chí Mác, tôn giáo là thuốc phiện.  Thuốc phiện lại là âm mưu của thực dân Pháp lừa nhân dân ta hút vào cho hết ư chí đấu tranh.  Giải thích đó đến từ Đội đợt trước. Và để làm gương, Đội đă phải bắn ngay tại chỗ một lăo già phản Cách Mạng ôm chân tượng Chúa ỉ eo khóc lóc trước giai cấp nông dân đang quyết liệt đấu tranh đ̣i quyền làm chủ.  Sau đợt đó, dân bên giáo chạy ra Phát Diệm, khu tự trị của giáo dân do Linh Mục Lê Hữu Từ cai quản.  Dân bên lương chạy lên thành phố. Có kẻ chạy vào tận trong Nam, có người vượt biên giới qua Lào.  Ai ở lại, phải cụng đầu tố khổ.  Với địa chủ hay cường hào ác bá bên lương, bắt bên giáo đấu.  Và ngược lại.  Phật co tay thử sức với Chúa qua những con người bắt đầu từ đợt Giảm tô Giảm tức.

 

  Gia đ́nh bà Đồ Cửu nay chỉ c̣n có Xoan.  Con bé B́nh Minh theo một lớp cứu thương, sau t́nh nguyện đi phục vụ mặt trận Điện Biên Phủ từ tháng chạp.  Xoan học được nghề nấu tương thời Tổng Khởi Nghĩa, bỏ mối trên Vinh, lần lần bán đến vùng Nông Cống ở Thanh Hóa.  Cuối năm 48, Xoan tích được ít vốn.  Bà Đồ xuưt xoa ‘’...có hai mẫu đất hương hỏa Vua ban cho ông ngày xưa, lại đem thế chấp, giá bây giờ chuộc được nhỉ ! ’’.  Xoan nghe, chuộc đất nhưng cho cấy rẽ, thêm được ít thu nhập.  Năm 50, Xoan cho lợp ngói, xây thêm ba gian nhà.  Chồng lén lút về, Xoan hí hửng, nhưng không hiểu sao Chính rất buồn. Có lúc Chính ngập ngừng như định nói, song lại thôi, nh́n trời thở dài thườn thượt. Được vài ngày, Chính lại trở về chiến khu Việt Bắc, chỉ dặn, lỡ mai sau có ǵ th́ Xoan thương mà tha cho Chính cái lỗi không chu toàn được việc gia đ́nh. 

  Sáu tháng sau, nhà cháy, nhưng hàng xóm đến dập được lửa.  Xoan mím môi nh́n cột kèo nơi thần hỏa vào thăm, nhưng rồi cũng chẳng sửa chữa ǵ lại. Trong đợt giảm tô, Xoan cúng hai mẫu ruộng cho tập thể, được xếp vào hạng tiểu thương.  Trước Cải Cách, bí thư xă trả lại ruộng. Nghe đâu Bác Hồ ngăn không cho thúc đẩy ‘’thổ cải’’,  đă viết thư xin lỗi và giải thích cho đồng bào sau vụ nổi loạn ở Quỳnh Lưu.  Gia đ́nh bà Đồ lại phải lấy lại hai mẫu ruộng thượng điền nhưng giao việc phát canh cho xă đội và dân quân. Xoan  tiếp tục làm tương bỏ mối. B́nh Minh hăng hái tham gia đấu tranh giai cấp chống địa chủ cường hào gian ác. Không được là ‘’rễ’’ nhưng B́nh Minh được ‘’ xâu chuỗi’’, sau xung phong xin ra chiến trường, mặc cho bà và mẹ khóc hết nước mắt.

 

  Đội lần này về chỉ có anh đội phó, tên Tị, kiêm nhiệm vụ phụ trách Ṭa Án Nhân Dân.  Đội trưởng là đồng chí Khải Hoàn, hiện c̣n họp Đoàn nên chưa thâm nhập cơ sở để ‘’ ba cùng’’ với quần chúng.   Tị xuưt xoa ‘’ ...Anh Đội lần này có tiếng là sáng suốt và kiên quyết, thằng ‘’địa’’ có trốn đằng trời cũng lôi xuống đấu!’’.  Vốn thích nói chữ, Tị mất một đợt giảm tô và một đợt Cải Cách mới nói ‘’sáng suốt’’ chứ không chệch ra ‘’sống sít’’, và ‘’kiên quyết’’ chứ không ‘’càn quét’’. Người thấp nhưng to khổ, Tị bước ch́nh chịch, chưa thấy người đă nghe tiếng chân.  Mắt có viền hoa đỏ, trán vồ, da tái màu da trâu, gân xanh hai bên thái dương phồng lên co giật khi phải suy nghĩ, Tị thích bẻ chữ lái câu chọc cười, và cứ cất tiếng h́ h́ trước  khiến mọi người chẳng muốn cũng phải há mồm cười chiếu lệ.

  Công việc của anh Đội vào khuôn phép theo đúng như đă học tập với Đoàn từ đợt trước.  Bắt đầu là ‘’thăm nghèo hỏi khổ’’.  Muốn hỏi được, phải biết ‘’khơi’’.  Khơi th́ trước hết là nói ḿnh xưa khổ thế nào.  Và thế là mỗi anh Đội trước Cách Mạng đều khổ, chẳng hiểu là khổ thật hay dựng ra.  Sau thăm nghèo hỏi khổ th́ ‘’ bắt rễ’’.  Rễ có cái thật, cái giả, cái ung, cái thối.  Rễ cái, là thứ rễ khổ ba đời, nạn nhân của cường hào, ác bá.  Là nạn nhân đấy, nhưng nhiều khi rễ không biết. Anh Đội lúc đó có nhiệm vụ gây căm thù giai cấp, động viên rễ, rèn luyện lập trường Cách Mạng. Sau đó, cùng với Đội, rễ phóng tay phát động quần chúng đấu tranh giai cấp để giải phóng nông dân vô sản khỏi ách địa chủ phong kiến.

 

  Tị đi ṿng ṿng trong thôn, nh́n quanh quẩn, t́m những túp lều phía ngoài che bằng liếp, bên trong họa hoằn mới có một cái trơng tre.

  ‘’ Này, anh Đội ơi!  Anh đi bắt rễ phải không?’’, có tiếng cất lên.

Tị giả tảng như không nghe thấy, tiếp tục bước.

  ‘’ Này, em nói cho mà biết...  ở đây có rễ cái nhé.  Rễ sâu ba đời, đến đời này vẫn chưa ngóc lên được!’’

Tị vẫn cứ đi.  Chợt một bóng người xồ ra chặn đường.

  - Đội không nghe nhân dân à!  Cười ngặt nghẽo, người đó tiếp, giọng chua như mẻ - Đợt Giảm tô, anh bí thư không nghe nên phải kiểm điểm đấy!  Vào nhà chơi, anh Đội.  Rồi xem  có ‘’ba cùng’’ với em được không?

Không nói không  rằng, người đàn bà níu lấy túi zết, cứ thế lôi Tị đi.

  - Ấy, để cho ông yên nào!  Tị nổi cọc - không bỏ ra ông giộng cho một giộng bây giờ!

  - A, a... Đội chưa ǵ đă định đánh em à?  Bảo cho đội biết, ai đánh chứ Đội đánh th́ em... cũng chiều.  Vào đây.  Thăm nghèo mà.  Rồi em kể khổ cho mà nghe!

 

*

 

  Người đàn bà có tên Đơm, con gái ông Canh, đến mùa th́ đi cấy rẽ, sau lại đi đánh dậm.  Đơm có một đứa con gái lên sáu, chồng bỏ đi đâu không ai biết từ lúc bụng mang dạ chửa.  Đơm kể, rồi văng :

  - Cha tiên nhân thằng bố nó - tay chỉ con bé con, Đơm ấm ức - bây giờ mà nó về đây th́ em băm em vằm nó ra!

Nh́n bộ ngực lép kẹp của Đơm, Tị hấp háy như cân đo.  Ré lên cười, Đơm nói :

  - Đội nh́n ǵ mà ghê thế!

  - Ừ, th́ để đánh giá sinh hoạt mà!

  - Bảo cho Đội biết, Đơm trề môi, cứ mót lúa ăn no ba ngày là nó nây nẩy ra ngay í mà!  Nhà em là rễ, khổ nhất thôn này, ai cũng biết...

Tị nh́n quanh, hỏi :

  - Có độc một cái trơng thôi à ?

  - Để cho Đội, trong kia th́ lót ổ ngủ quen rồi.  Cha em từ bé đến nay ngủ ở đó.  C̣n cái trái cạnh bếp, là mẹ con em...

Tị đứng dậy, giằng cái túi zết khoác lên vai, miệng nói :

   - Để đi một ṿng xem đồng bào ‘’sinh hoạt’’ đă...

Đơm níu cánh tay Tị, cười hinh hích :

  - Đội chê em hả?

Chưa kịp đáp, ông Canh ở đâu lù lù bước vào.  Đơm mau mắn :

  - Cha ơi!  Anh Đội đến thăm nghèo đây!

Mắt toét nhèm, ông Canh ngước nh́n Tị, rồi vái :

  - Lạy anh Đội!  Anh Đội ở chơi thêm tí để nhân dân chúng tôi c̣n phục vụ.

Quay sang Đơm, ông Canh quát nhỏ :

  - Sao không nấu nước chè mời anh Đội, hả?

Đơm lại níu, nhưng Tị giằng ra :

  - Tí tôi quay lại!  Bây giờ th́ phải ‘’đi sâu đi sát’’ với quần chúng...

Ông Canh lại vái.  Đơm bước theo Tị, lấy giọng hờn dỗi :

  - Đi sâu đi sát với em nhé!  Sâu sát với em th́ gọi là, gọi là... lên chín tầng mây.  Chỉ sợ Đội không có sức!

Tị quay nh́n, chớt nhả :

   - Hừm... để xem!  Lúc ấy nhà chị lại van thôi... Thôi đừng ‘’phát động’’ nữa, mệt lắm rồi, hà hà...

 

  Nghe Đơm phá cười lên nắc nẻ, Tị nghĩ thầm, nhà chị này đúng là rễ, nhưng chắc thèm ‘’quả thực’’ đợt này và nhất là cái thẻ gạo của ḿnh.  Tị lẩm bẩm, sau đợt Giảm Tô, cái thôn này nhất định phải đạt chỉ tiêu năm phần trăm kỳ Cải Cách này.  Nhớ lại con số Đội trưởng Khải Hoàn dặn, Tị thầm nhủ, cứ phát hiện hai địa chủ th́ là đạt kế hoạch.  Nh́n quanh, Tị rảo mắt t́m nhà ngói.  Địa chủ, ắt phải ở nhà ngói.  Nhất định thế, trốn cũng chẳng được.  Thế tại sao quần chúng lại chưa phát hiện được?

 

Đến trước một cái lều rách bươm, Tị đằng hắng :

  -  Có ai ở nhà không?  Đội đến thăm nghèo hỏi khổ đây!

Một người đàn bà tất tả chạy ra :

  - Chào anh Đội!  Chúng em ở đây là Thung.  Quay vào, người đàn bà réo - nhà nó ơi!  Có anh Đội đến thăm nghèo hỏi khổ này!

Phía cửa dậu dẫn ra một khoảnh đất ven sông, có tiếng chân th́nh thịch.  Lát sau, Thung đi vào.  Đó là một người trạc ba mươi, cao gầy, mắt xếch, hàm răng xỉn khói thuốc lào.  Tị hỏi :

  - Nghèo thế này, sao đợt trước không là rễ?

  - Ấy, bởi các bác Đội đợt trước đánh giá là nhà em có tí liên quan - Thung ngần ngừ - nhưng sau cũng cho vào họp Nông hội...

  - Liên quan thế nào?  Tị hỏi.

  - Th́ em là em chú bác với nhà Thạch, ban đầu xếp vào nhà ‘‘địa’’!  Nhưng sau th́ đánh xuống trung nông.

  - Nhưng liên quan thế nào?  Tị lại gặng

  - Hồi bé em mồ côi cả cha lẫn mẹ, bác thân sinh ra nhà Thạch đem về nuôi.  Bác em chết năm đói, em ở thêm hai năm rồi được nhà Thạch bán cho mảnh đất này đây...

  - Thế vợ chồng là thành phần ǵ?

  - Chẳng nói giấu ǵ anh Đội, chúng em là bần nông. Đến mùa th́ đi cấy đi rẽ.  Sau, em làm gạch.  Tay chỉ ra sau vườn - em có cái ḷ nung, mỗi vụ cũng làm được vài trăm viên, bán đi trang trải nợ nần.

Tị làm ra thân t́nh, lẩm nhẩm :

  - Thế nhà anh chị cũng sinh hoạt riêng từ... coi nào... sáu bảy năm nay.  Vậy th́ ‘’tách thành phần’’, cần ba năm là xong rồi, có ǵ mà ‘’liên quan’’ nữa!

Thung bóp tay :

  - Anh Đội nói đúng, chúng em tách thành phần rồi...

   - Thế nợ nần là nợ nần ǵ?  Nợ nần ai?

 

Vợ Thung chen vào :

   - Th́ nợ nhà Thạch.  Cái khoảnh đất này trả dần, chúng em hàng năm trả vừa công vừa tiền bán gạch...

Tị mở túi zết, lấy quyển sổ nhỏ, vừa ghi vừa hỏi :

  - Thế nhà Thạch ở đâu?

  - Ở đầu thôn...  cái nhà lợp ngói chỗ gần miếu Cây Sấu, Đội vào chắc đă thấy rồi!

  - Thôn ta, có bao nhiêu nhà lợp ngói?

   - Dạ, trước th́ năm, sáu nhà.  Nhưng bây giờ c̣n ba.  Những cái kia bần cố đă vào rỡ ngói rồi!

  - Ngoài nhà Thạch, c̣n nhà ai là nhà ngói?

  - Nhà bà đồ Cửu, và nhà phó Chước.

Tị vừa hỏi vừa ghi chép, khi đi dặn với lại:

  - Đợt này phải thủ tiêu toàn bộ giai cấp địa chủ.  Đội sẽ phát động đấu tranh, nông dân thôn ta nhất định lập thành tích để cả xă lấy được cái ‘’điển h́nh’’. Tối nay sẽ họp rễ, chuỗi nhé!

Nh́n vợ chồng Thum khúm núm, Tị cười :

  - Không sợ liên quan nữa.  Lần này th́ phải kiên quyết ‘’tách thành phần’’, không thỏa hiệp ǵ với nhà ‘’địa’’ nữa!

 

Tị tiếp tục cuộc thăm nghèo hỏi khổ, bắt rễ sâu chuỗi.  Khi mặt trời chếch về Tây, Tị quay lại nhà Canh.  Không thấy Đơm, Tị giả giọng thản nhiên :

  - Cái Đơm ấy, để làm tổ trưởng tổ dân quân có được không bác Canh. C̣n bác, Đội đề nghị làm trưởng thôn đấy, bác nghĩ thế nào?

Canh dúm người lại, nhưng hả hê cười :

  - Anh Đội dạy quá lời, tôi có học qua một lớp quốc ngữ nhưng, nói anh bỏ qua, đầu óc mụ mẫm nên đọc c̣n chẳng biết, làm trưởng thôn thế nào được!

  - Hừm...  cốt cán thiếu ǵ người chữ không biết, nhưng quyết tâm cao th́ làm ǵ chả được!  C̣n cái Đơm đâu rồi?

        - Thưa anh Đội, tôi bảo cháu nó đi ṃ ít tép để cơm nước có tí ‘’chất lượng’’ tối nay...

Tị cười, vỗ vai Canh, vui vẻ :

  - Ờ...  tối nay sẽ họp rễ chuỗi.  Cũng phải ăn ǵ cho nó chắc bụng, bác Canh nhỉ!

 

*

 

  Lên khỏi mặt ruộng, tầm mắt trải ra từ lũy tre cuối thôn cho đến ḍng sông lấp lánh. Nước đồng chiều loang loáng trên những cuống mạ găm xuống đất như bao nhiêu mảng đời gắn vào đất đai một món nợ truyền đời.  Tị bước chân lên kênh Sắt.  Đàn quạ đen ven bờ nước đồng loạt vỗ cánh.  Chúng bay lên trời, chao một ṿng kêu  dọa dẫm rồi lại hạ xuống, gật gù bước, thỉnh thoảng xô đẩy lẫn nhau tranh một hạt lúa tép, một con giun quằn.  Tị cất tiếng gọi :

  -  Đơm ơi ! Đơm...

 

Văng vẳng một tiếng khúc khích mơ hồ.  Tị quay lại.  Nhưng không một ai.  Chỉ có gió.  Và bóng mặt trời đỏ ối trên những chân rạ ngập nước.  Tị lại gọi.

  -  Em ở đây, anh Đội!

Khuất sau mô đất, Đơm lúi húi, tay xách nơm, tay vén quần lên đến bẹn.  Khi Tị nhô ra, Đơm bỏ cái nơm xuống, vẫy :

  -  Anh Đội xuống phụ một tay nhá. Đơm tru miệng, ‘’Ba cùng’’ mà! Nhưng cùng ăn cùng ngủ th́ em tin, chứ cùng làm th́ em chả...  Các anh có lập trường, cứ bán nói lấy ăn mà!

  -  Ấy bậy nào, Tị cao giọng - để xem!

 

Nói xong, Tị xắn quần lội xuống nước, túi zết để lại ven đê.  Tiếng chân dẫm ọc à ọc ạch trên bùn.  Đơm chờ, người ngả vào bờ đất, miệng cười, túm áo buộc cao quá rốn, một chân nhô lên, chân kia thơng xuống nước.  Tị ngẩn người, bạo miệng :

  -  Chân đằng ấy trắng thế!  Cứ như con gái hàng phố...

Đơm lại khúc khích :

  -  Em bần nông ba đời, Đội nói oan cho em...

Tị sấn lại, hai bàn tay gồ ghề áp lên đùi, rồi lần lên bẹn Đơm, lắp bắp :

  -  Vừa trắng, vừa mịn...

Đơm đẩy nhẹ tay Tị, hổn hển :

  -  Thôi, thôi Đội ơi...  Nhột lắm, không chịu được nữa!

Vừa nói, Đơm vừa khép chân lại.  Tị xộc tay vào giữa, nhưng tự nhiên mắt dại đi, rùng ḿnh, kêu nhỏ :

  -  Ối giời ôi...

Đơm nh́n, hiểu ra, giọng hờn dỗi :

  -  Đă bảo... có thèm đến em đâu!

Luống cuống, Tị ngượng ngùng :

  -  Ấy là tại... tại lo nhiều việc quá.  Đổi giọng, Tị tiếp - Đơm làm tổ trưởng tổ dân quân nhé!

  -  Không, làm bà Đội sướng hơn, Đơm kéo tay Tị áp vào ngực ḿnh.  Em không làm tổ trưởng ǵ sất...

Tḥ tay xuống dưới, Đơm vuốt ve ḿnh, đầu ngật về phía sau, mắt lim dim.  Tiếng quạ cất lên khi dăm con kên kên bay qua.  Trời đất lịm dần vào một cơn hôn mê.  Xa xa, bóng c̣ thấp thoáng điểm nét thủy mạc vào bức tranh nh́n ôi chao là bát ngát.

 

  Bữa cơm chiều có tép rang và cà chấm mắm tôm.  Đứa con gái của Đơm và vội cơm, mắt cứ lấm lét nh́n Tị.  Đơm bảo :

  -  C̣n tí gạo, ăn một bữa với anh Đội cho sướng.  Mai lại ngô với sắn đấy. 

Biết ư, Tị móc túi zết đưa cho Đơm cái thẻ gạo, cười hềnh hệch :

  -  Đây!  Phải bồi dưỡng th́ mới có sức mà đấu tranh với nhà ‘’ địa’’ chứ!

 

*

 

  Tối, họp rễ chuỗi.  Chia ra bốn tổ.  Tổ đấu quan trọng nhất, phải qui thành phần, vạch  tội ác, chia thành hai ban, ban tịch thu và ban trưng mua.  Sau đến tổ kiểm kê sục sạo đi đánh dấu ‘’quả thực’’.  Rồi tổ vận chuyển ‘‘quả thực’’ lên một cánh đồng.  Cuối ‘’công đoạn’’ là tổ trật tự, có nhiệm vụ ghi chép xem bần nông ‘’thu hoạch’’ ǵ, của ai.  Dân quân phải canh gác, ngăn chặn những trận hôi của hỗn loạn.  Ngoài ra, phải tổ chức. Sáng đánh trống ngũ liên. Trẻ con họp thành đoàn, giong cờ, diễu hành, đập trống ếch hô khẩu hiệu phát động tinh thần. Chiều th́ Đội gọi loa, phổ biến đến quần chúng bần cố những phấn đấu tích cực, và thông báo buổi họp xóm ban tối.  Không khí thôn xă rạo rực như mở hội, ‘‘quả thực’’ càng nhiều, thành phần tích cực càng đông, và cuộc đấu tranh giai cấp một c̣n một mất với địa chủ, cường hào ác bá càng sôi nổi.  Mọi liên hệ giữa người với người trong quá khứ đều mờ nhạt như chưa hề có. Dây mơ rễ má, cắt hết để tách thành phần, không liên quan ǵ với giai cấp bóc lột.  Nếu có, chỉ là việc bần cố đi vận động phú nông và trung nông, vừa vận động vừa ḍm dỏ, và ngon ngọt nói lại yêu cầu Cách Mạng là  họ nên hiến ruộng hiến đất để mau chóng tiến lên ‘’hợp tác’’.

 

  Tị trịnh trọng đọc chỉ thị của Đoàn Ủy huyện Hưng Nguyên, rồi giới thiệu :

  -  Đồng chí Khải Hoàn mai sẽ về trực tiếp chỉ đạo công tác Cải Cách Ruộng Đất của xă ta, gồm tất cả bốn thôn kể cả thôn Bùi Chu này.  Phải nói ngay, Đoàn đă cách chức tay bí thư xă.  Đồng chí Khải Hoàn kiêm nhiệm chức vụ này, và ai cũng biết, chỉ mai kia đồng chí sẽ c̣n lănh những trách nhiệm to tát gấp bội.  Theo đúng tiêu chuẩn của Đoàn, tôi đă chọn đồng chí Canh vào vị trí Trưởng thôn, đồng chí Đơm làm Tổ Trưởng tổ dân quân.  Có ai có điều ǵ góp ư bổ túc th́ xin cho tập thể rơ...

Tị im lặng, mắt đảo quanh.  Tập thể cũng im lặng, ngơ ngác nh́n nhau.  Bấy giờ Canh, miệng nuốt nước bọt ừng ực, giơ tay :

  -  Xin phép anh Đội, xin phép các quan viên, các cụ, các ông các bà. Canh nh́n quanh một lượt, ngập ngừng...Tôi th́ tài hèn sức mọn, chữ nghĩa mù tịt, ăn nói lơ ngơ, xin tập thể quan viên thứ cho...À, ừm...  nhưng anh Đội đă quyết định thế nào, th́ tập thể thế vậy, tôi cũng không dám có ư ǵ khác. Chỉ có điều... là một ngày lên quan thế này, mà nhà lại chẳng có ǵ để khao cả làng... tôi sợ thế không phải...

 

Tị vội cắt ngang :

  -  Thôi được rồi!  Nào tập thể vỗ tay hoan hô nào...

Thế là mọi người vỗ tay.  Đơm hắng giọng, thỏ thẻ :

  -  C̣n tôi, vào chức Tổ Trưởng dân quân, tôi thề có ánh đèn - tay chỉ vào chiếc măngxông sáng chói treo trên xà - là tôi sẽ bảo vệ thôn ta, không cho người thôn khác đến hôi của và ăn cắp ‘’quả thực’’ là cái thuộc về nhân dân trong thôn. Mắt ánh lên lửa một sự hả hê, Đơm cao giọng - đứa nào lân la đến là dân quân sẽ đánh què, què hết! 

Rồi như đă nhập tâm lời kể về bác Hồ hôm đọc Tuyên Ngôn Độc Lập, Đơm th́nh ĺnh hỏi :

   - Đồng bào có nghe tôi nói không?

Thế là mọi người hô ‘’ Có’’ rồi vỗ tay.

 

  Nửa đêm, buổi họp rễ chuỗi tan. Về đến nhà, Đơm nói khẽ vào tai Tị ‘’ Cùng ăn rồi, cùng làm rồi.Trong ba cái cùng th́ c̣n cái cùng ngủ.  Đằng ấy vẫn c̣n nợ đấy nhé!’’ Tắt đèn được  một lúc th́ Canh lủi ra túp lều cuối vườn.  Tiếng trơng cứ cọt cà cọt kẹt.  Lại có tiếng người rầm ŕ.  Không hiểu thế nào, con bé Th́n cũng chui tọt vào túp lều, lay Canh :

  -  Ông cho cháu ngủ đây. Trong nhà, sợ lắm...

  -  Vẽ chuyện, sợ ǵ...

  -  Ông Đội th́ thở pḥ pḥ.  Rồi bóp cổ mẹ cháu.  Mẹ cháu cứ rên, ối giời ôi, Đội phát động nữa đi...

Canh chép miệng, tay sờ xuống quần.  Con bé, giọng ngái ngủ, nói một ḿnh :

  -  C̣n cái trơng, nó cứ cọt cà cọt kẹt như đánh đu....Bảo thế th́ ngủ thế nào được!

 

*

 

  Sáng sớm hôm sau, tiếng trống đánh từ lúc gà gáy. Già trẻ lớn bé lục đục dậy, vơ cái quần cái áo rồi vội vă ra khỏi nhà, tiếng gọi nhau í ới đầu thôn cuối xóm. Đơm quát dân quân xếp hàng, hát Đoàn quân Việt Nam đi, sao vàng phất phới, thuổng cuốc bồng trên vai như súng, ắc ê cứ như là lính pạc-ti-zăng. Khi đến gần đồng chiêm, có kẻ ḥ bài ḥ anh Đội Tị đă phổ biến  ‘’... đánh đổ địa chủ, ḥ lơ...’’.   Đám trẻ con chạy rầm rập theo sau đồng thanh :

         ‘’ Điạ chủ ta đánh đổ rồi... Đánh cho dập mặt, ḥ lơ...

        Ba đời chúng bay...Ḥ lơ! 

        Đất cầy là của nông dân...Diệt hào diệt bá...ḥ lơ!

         Một lần này thôi! ‘’

 

Không khí cứ như ngày hội, tiếng cười nói vui nhộn hơn cả ngày Tết.

 

  Đoàn người vừa đi vừa ḥ hét, lên đến bờ kênh th́ bỗng nghe một tiếng nổ lớn. Ai nấy nhớn nhác nh́n lên trời, có kẻ nhanh chân lủi ngay vào bờ vào bụi.  Nhưng ngửng lên, tuyệt nhiên không có bóng dáng máy bay Pháp đến dội bom. Hiện nay, chiến dịch Điện Biên Phủ đă vào giai đoạn cuối.  Phóng thanh ngày nào cũng báo tin chiến thắng, bộ đội ta chỉ c̣n chiếm căn cứ cuối cùng là xong.  Và có ném bom, thằng Pháp chắc sẽ ném ở Điện Biên để cứu thằng Đờ-cát-ti, có hóa dại nó mới bỏ xuống mảnh đất chỉ toàn những sỏi với đá này. Nghe ngóng không thấy ǵ khác, Tị ḅ khỏi bụi cây, đứng lên giương cao ngọn cờ sao vàng trên nền đỏ, hô :

  -  Nào... tiến lên.  Ḥ lơ... ta là giai cấp bần nông.

Tất cả lại nhao nhao.

  -  Ba đời lao động, tay không có ǵ... ḥ là ḥ lơ.

 

Họ cứ thế đi. Mùi khăm khẳm tanh tanh đuổi theo đoàn người cứ cắm cúi bước.  Đến đầu kênh, Tị giơ tay :

  -  Ta sửa soạn đội h́nh, chào mừng anh Đội Trưởng sắp về.

 

Lát sau, một bóng người từ xa hiện ra. Đoàn thiếu nhi gơ trống um lên. Bác Canh trưởng thôn lẩm bẩm ôn lại bài diễn văn hoan hô Đợt Cải Cách ‘’quê ta’’, thỉnh thoảng lại chau mày v́ không nhớ được những từ ngữ của nền văn hoá công nông c̣n mới toanh. Bác hỏi th́ Đơm gắt, bảo nhớ ǵ nói nấy, cứ có nhiệt t́nh Cách Mạng là đủ.

 

  Khải Hoàn mặc áo đại cán, đội mũ chào mào, tay sách cặp, mắt đeo một cặp kính dâm to bản, lững thững bước, cười nửa miệng.

  - Ḥ nào...  Đơm thét lanh lảnh

              ‘’ Thôn Bùi Chu, bần cố nông

              Chào mừng anh Đội, bơ công anh về

                                                      Ḥ lơ...

              Đợt này, hạ một lời thề... 

              Đánh tan địa chủ... ḥ lơ

                               chẳng nề ...ḥ lơ... là quyết tâm!’’

 

Nghe ḥ, Khải Hoàn tươi tắn cười, nhưng thốt nhiên lặng đi.  Chẳng nề quyết tâm là sao?  Cái câu này th́ không phải là của Đội phó Tị.  Hắn chẳng đủ tŕnh độ.  Nhưng thôi, cứ để đấy.  Bác Canh trưởng thôn bị Tị đẩy ra.  Lóng ngóng, không hiểu thế nào bác chắp tay vái Khải Hoàn, rồi lấy giọng đĩnh đạc :

  -  Kính thưa anh Đội Trưởng, đồng bào thôn Bùi Chu chúng em mong mỏi đă lâu, nay mới được diện kiến long nhan anh Đội, ḷng vui t́nh yêu giai cấp, v́ là bần cố đă khổ cao độ, được anh Đội dẫn dắt kiên quyết đánh đổ địa chủ cường hào ác bá bóc lột, nên sớm muộn sẽ phiến diện đến miền cực lạc.  Hoan hô anh Đội!

 

  Cả đoàn người vỗ tay hoan hô rào rào.  Khải Hoàn nghe Canh nói như đọc bài, cố giấu vẻ bực bội, mở cặp rút ra một bài diễn văn.  Khẽ nghiêng người, anh ta từ tốn đọc.  Đến đoạn cuối, cả đoàn người vẫn cứ đứng đực ra nh́n.  Khải Hoàn cười.  Tị phải nhắc, hoan hô.  Thế là mọi người lại vỗ tay rào rào.  Trẻ con gióng trống.  Và đoàn người lại men lối cũ về thôn.  Khi đi qua cái hố bom đào đầy máu me, ai nấy bịt mũi trừ Khải Hoàn.  Anh Đội Trưởng đi đầu vẫn thản nhiên như không, mặt nghếch lên, chân dậm mạnh kiểu bộ đội đi diễu hành. 

 

*

 

  Ngần ngừ ở ngă ba, Khải Hoàn th́nh ĺnh mắm môi văng tục rồi đi thẳng về phía nhà bà đồ Cửu thấp thoáng sau rặng cây xanh.  Con Mực  xô ra sủa inh ỏi. Có tiếng suỵt, rồi tiếng chân hấp tấp chạy. Nghe máu rần rần bốc lên nóng mặt, Khải Hoàn đưa tay sửa cặp kính dâm, nuốt nước bọt.  Xoan mở cổng, ngập ngừng :

  -  Mời anh Đội vào chơi!

Khải Hoàn ngập ngừng hỏi :

  -  Không nhận ra tôi à?  Tẹo đây...

Xoan lúng túng :

  -  Nhận ra...  nhưng không dám nói.  Mời anh vào xơi nước!

Bước theo Xoan, Khải Hoàn nh́n quanh.  Xoan mở nắp ấm, tay nắm quai b́nh trà, vừa rót vừa nói :

  -  Mẹ tôi dạo này yếu lắm, chắc không ra chào anh... Đội được!

  -  Tôi đến thăm nhà đây v́ cái việc qui thành phần.

  -  ...

  -  Nhà đây, tôi nói thẳng, dân thôn có người qui là địa chủ !

 

Xoan điếng người.  Nàng thừa biết tai họa có thể ụp xuống bất cứ lúc nào.  Đă qua đợt Giảm Tô, Xoan hiểu những nhục nhằn của kẻ bị hàng xóm bu vào rỉa như một bày quạ đói.  Một người nắm cái quyền tối thượng bây giờ lại là Tẹo, kẻ đă si mê nàng, ngày xưa đ̣i lấy nàng nhưng bị ông bà Đồ từ chối.  Giờ đây, Tẹo thành đồng chí Khải Hoàn, quần áo đại cán, túi giắt bút máy Trung Quốc hiệu Kim Tinh, ve áo cài huy hiệu đỏ chót h́nh Mao chủ tịch phương phi đường bệ.

 

  Tiếng dép lẹt quẹt.  Bà Đồ chống gậy từng bước lần ra.  Nay mắt đă ḷa, nhưng trời lại đền bù bằng đôi tai bà vẫn c̣n bén nhạy tinh tường.  Khải Hoàn không nói, đợi bà Đồ chào.  Bà ngồi xuống phản, tay quơ t́m cái ống nhổ, chậm răi :

  -  Anh Đội đến có việc ǵ?

Hoàn đáp và khi vừa hết lời th́ bà Đồ thủng thỉnh :

  -  Tôi bây giờ gần đất xa trời, nói ǵ th́ cũng chỉ biết mong rằng khôn không qua lẽ, khỏe chẳng qua lời. Anh Đội xem, hai mẫu ruộng hương hỏa để lại cho ông cố chúng tôi là Nguyễn Trường Tộ từ thời Tự Đức xưa nay chỉ đủ bù vào tế lễ trong thôn, đâu dư dật ǵ.Từ ngày cháu Xoan ăn nên làm ra, chúng tôi cho cấy rẽ nhưng lấy tô là lấy cho có lệ, chẳng bóc lột một ai. Đợt Giảm Tô, chúng tôi cống hiến ruộng ngay, nhưng sau Ủy Ban lại trả lại, chúng tôi lại phải nhận.

Hoàn ngắt :

  -  Đội biết.  Có hồ sơ đầy đủ cả!  Nhưng đợt trước  làm sai chủ trương, chúng tôi về thôn để sửa cho đúng...

  -  Nếu anh Đội muốn, chúng tôi lại xin hiến đất!

  -  Có đất th́ mới hiến.  Xin hiến đất, tức biết ḿnh là thành phần địa chủ.

Bà Đồ nhếch mép cười nhạt.  Khải Hoàn quay sang nh́n Xoan, tiếp :

  -  Ruộng lại được Vua ban, tức là phong kiến.  Thêm một tội!

  -  Chuyện Vua ban ruộng tính đến nay là hai đời rồi, bà Đồ sẵng giọng.

 

Ho lên một tiếng, Khải Hoàn chậm răi nói từng chữ :

  -  Phải ba đời!  Đến bần cố, cũng cứ ba đời mới được coi là thành phần cơ bản.  Đời cha ăn mặn, đời con khát nước.  Thế là có vay, có trả...

Xoan ngắt Khải Hoàn, nhẹ nhàng :

  -  Anh Đội dạy thế nào, là dân chúng tôi phải nghe. Những đợt trước, nhà này được xếp là trung nông, rồi tiểu thương.  Ăn ở với hàng xóm láng giềng, chúng tôi không có ǵ gọi là điều tiếng.  Ruộng th́ dạo trước đem hiến, chứ có tham lam giữ làm của riêng đâu...

Bỗng nhiên, Khải Hoàn cau mặt xua tay vẻ như không muốn nghe. Trán nhăn thành những vết cày, mép giật như động kinh, Khải Hoàn gằn :

  -  Có thật không điều tiếng ǵ không?  Hơn hai mươi năm trước, điều tiếng ǵ không c̣n nhớ nữa à?  Con bé B́nh Minh đâu rồi?

Trước mắt Xoan, Khải Hoàn hiện nguyên trạng một Tẹo-chột si t́nh ngày xưa.  Nghe giọng Tẹo ấm ức, Xoan nhớ lại nỗi cay cực ḿnh phải gồng người lên chịu khi bụng mang dạ chửa. Nàng gh́m nước mắt, cắn môi nh́n xuống.  Tẹo bực bội lại lập lại câu hỏi.  Xoan gắng b́nh tĩnh, đáp :

  -  Cháu nó đang phục vụ trên chiến trường Điện Biên!

Khải Hoàn buông thơng :

  -  Hừm!  Thế là tốt.  Nhưng cái chuyện qui địa chủ th́ vẫn đấy, chạy trời không khỏi nắng...

 

Nói xong, Khải Hoàn giữ vẻ lạnh lùng, quay người đi không chào bà Đồ.  Xoan theo ra cổng.  Khải Hoàn lúc đó quay lại, ỡm ờ :

  -  Kể th́ muốn không bị đánh lên địa chủ cũng chẳng khó, nhưng...  phải biết qui phục giai cấp nông dân!

  -  ...

  -  ...và phải thành khẩn quay về với Cách Mạng.  Như Xoan, tôi biết là thành phần nông dân.  Nhưng về ở nhà này th́ là ‘’liên quan’’ đấy!  Khải Hoàn dịu giọng - Nói cho cùng, liên quan th́ cũng năm bảy đường liên quan, nặng nhẹ khác nhau, cứ thành khẩn là được...

  -  Dạ... cứ thành khẩn!

Giọng Khải Hoàn chợt vui hẳn lên :

  -  Đúng thế!  Và phải quyết tâm ...Th́nh ĺnh, Khải Hoàn đổi giọng, ngọt ngào - có bao giờ Xoan đoán được hôm nay Tẹo này là Khải Hoàn không?  Vật đổi, nhưng sao không dời.  Xưa tôi với Xoan thế nào, nay tôi với Xoan vẫn vậy, trước sau như một!

 

Nghe Khải Hoàn dứt lời, Xoan biết sớm muộn nàng sẽ phải đương đầu với những oái oăm tai họa. Chao ôi, đó là thứ tai họa của đàn bà trước những người đàn ông quen đồng hóa t́nh yêu vào chiếm đoạt.

 

*

 

  Đợt Cải Cách này không phải không có khó khăn.  Trước tiên, nhà Thạch, anh họ của Thung, đợt ‘’thổ cải’’ trước chỉ xếp vào trung nông, với số không đủ hai trăm bốn mươi công trên năm mẫu ruộng nhưng chỉ có hai mẫu ba sào là cầy cấy được. Thạch có hai đứa con trai th́ một đă hy sinh cho Cách Mạng ở mặt trận Nà Sản, một đang chiến đấu ở Điện Biên Phủ. Thứ đến là nhà bà Đồ Cửu. Thuở sinh tiền, ông Đồ vừa dạy học, vừa bốc thuốc nam chẳng phải chỉ thôn Bùi Chu mà c̣n cho cả xă. Ăn ở thuận ḥa với cả người lương lẫn người giáo, ông Đồ được tiếng tử tế, trừ có một dạo người ta bêu Xoan là có chửa với bố chồng. Vả lại, bà Đồ cũng đă hiến ruộng, buộc vào thành phần địa chủ không phải dân người ta ai cũng thuận. Về phần bá Chước, nay góa bụa, con cái ở vùng tề, ngày xưa cha làm Chánh Tổng, ân oán không phải ít.

 

  Phân tích lực lượng rễ chuỗi cũng phát h́ện những yếu điểm. Bác Canh trưởng thôn là rễ cái, nhưng học tập măi bác vẫn chưa thấm nhuần, lại có cái tật sính nói chữ mà không hiểu ǵ.  Đơm th́ rốt ráo, dẫn bọn dân quân đi ŕnh, chưa bắt đầu tố nhưng đă để ư ghi lại ‘‘quả thực’’ của ba đối tượng đấu tranh giai cấp trong thôn.  Đơm liên hệ ra mặt với Đội phó Tị, một hôm đă cào rách mặt cái Lựu v́ nghi nó có t́nh ư với Tị.  Vợ chồng Thung cũng có vấn đề. Vợ quyết tâm, những anh chồng ề à ba phải, chưa vào thực tế th́ chẳng biết được.

 

  Khải Hoàn duyệt lại cơ sở với Tị, quyết  định đặc biệt bồi dưỡng cho đội đấu tố, chủ lực gồm từ bốn đến tám người, phổ biến cho cốt cán phương thức ba bước tiến hành :

  1 - Lấy khổ gợi khổ, khổ từ riêng đến chung, từ việc ít biết đến việc ai cũng biết;

  2- Đưa từ khổ đến căm thù, cứ mỗi tội ác của địa chủ, tố đi tố lại, càng tố càng đào sâu, đi từ căm thù một địa chủ đến căm thù cả giai cấp của nó;

  3- Kết hợp tố riêng đến tố tập thể, dùng bần cố ‘’gây men’’, sau mới để trung nông tố, cùng phát động một hướng đấu để mọi người qui về, truy bức đến tận cùng xong mới đổi qua hướng khác.

 

  Sau khi đả thông về phương thức, là phân công.  Người chửi, kẻ khóc, người dọa đánh, kẻ nhổ nước bọt hay đập váy vào mặt địa chủ.  Khải Hoàn gằn giọng, tay giơ nắm đấm :

  - Giai cấp bần nông một c̣n một mất với giai cấp địa chủ.  Cuộc đấu giữa ta và địch là thế, và ta phải chiến thắng.  Bần cố đấu đến gốc rễ, tố nhiều, tố mạnh, tố sâu sắc và chặt đứt ‘’ liên quan’’.  Bây giờ, chỉ có t́nh yêu giai cấp trong tranh đấu.  Không bè bạn, làng xóm, ơn huệ, t́nh nghĩa nữa.  Bây giờ, chỉ có bần cố phóng tay khai sinh một đời mới, có làm có ăn, người không  bóc lột người. Bây giờ, không trước sau, trên dưới, không ruột thịt ǵ nữa.  Nếu cứ măi nô lệ vào quá khứ như thế, là đầu hàng giai cấp, là phản Cách Mạng... Và tập thể quần chúng sẽ ‘’đánh lên’’ thành phần, quá mức trung nông th́ không cho họp, không cho học tập, và bị đ́nh chỉ sinh hoạt.

 

  Lập hồ sơ tố giác, bản gốc có ‘’chữ kư’’ của bần cố, thường chỉ gạch chữ X.  Anh Đội cũng kư vào, chứng nhận những tố giác có cơ sở và hỗ trợ của quần chúng nhân dân.  Nhất anh Đội, nh́ mới đến Trời, anh có thể tùy ư ban phát thưởng phạt, hướng dẫn giai cấp, đi tiên phong trong cuộc đấu tranh  không khoan nhượng giữa bần cố và giai cấp địa chủ, cường hào ác bá.  Cả thôn như đang lên đồng, tối nào cũng học tập đấu tố.  Khi đấu, hỏi ‘’ Có đúng không?’’ Tập thể đồng thanh ‘’ Đúng rồi!’’.  Đúng rồi!  Bần cố phát hiện.  Anh Đội mang lên Đoàn xin chính quyền xác nhận, tất đúng!  Không có tội, không liên quan... do anh Đội định đoạt. Bây giờ, nh́ mới đến Trời, số mệnh nằm trong tay Đội.  Ở thôn Bùi Chu, nhất đội là đồng chí Khải Hoàn đeo kính đen. Ông Thiên La, đội phó Tị. Và bà La Sát, tên Đơm, dạo này béo ra, vú đă xệ xuống, mặt vênh lên khi phổ biến đường lối đấu tranh.  Cái Lựu bây giờ sợ, tiếp tục liếc t́nh nhưng đổi đối tượng là Đội trưởng Khải Hoàn. Anh ấy chột, nó nói, nhưng ‘’lập trường’’ vững nên em có ‘’thái độ tích cực giai cấp’’! Bọn trẻ trong đội dân quân lại ḥ lên ‘’... Đúng rồi!’’.

 

  Tối họp cụng đầu tố khổ bá Chước, Lựu được phân công nhiệm vụ là đánh vào khâu đạo đức.  Vợ Thung gợi ư :

  -  Mày thỉnh thoảng đến dọn dẹp nhà lăo Chước, nó có làm ǵ mày không?

  -  Làm ǵ là làm thế nào?

Lựu hỏi lại.  Đội đấu tố cười ồ cả lên.  Vợ Thung tru mỏ :

  -  Làm ǵ... th́ chẳng hạn nó có... hiếp mày không?

  -  Có chứ!

  -  Mấy lần?

  -  Nhiều lần, vừa hiếp vừa mắng...

Đội đấu tố ồn lên :

  -  Mắng thế nào?

  -  Mày là gái lớn tồng ngồng rồi mà đểnh đoảng!

Vợ Thung gặng :

  -  Mày đểnh đoảng thế nào?

  -  Nó kêu cháu lau cái của quí nhất của nó mà măi không sạch...

  -  Cái ǵ là của quí của nó, nói cho rơ ?

  -  Cái lư đồng mắt cua ấy mà.

 

Mọi người lại ôm bụng cười ḅ ra, mặc cái Lựu mặt cứ đuồn đuỗn, chẳng hiểu ǵ nhưng cũng gượng gạo hi hí cười theo.

 

  Khải Hoàn giơ tay, ngưng mọi người lại, chuyển mục tiêu tố sang khâu thi công. Đến khuya, khi tan họp, Khải Hoàn bảo cái Lựu ở lại học tập thêm. Lúc tiếng chó sủa đă bặt đi, Khải Hoàn kéo Lựu ngồi xuống cạnh ḿnh, nhẹ nhàng :

  -  Này, thế ra em chẳng biết hiếp là ǵ à?

Cái Lựu nghe tiếng gọi em ngọt xớt, chớp mắt nh́n  lắc đầu.

  -  Bây giờ, phải học tập thực tế nhé!  Tḥ tay lần qua giải yếm Lựu, Khải Hoàn vừa mân mê, vừa hỏi - Thế lăo Chước nó có làm thế này không?

Lựu lắc, đầu vú cong cứng, giẫy lên :

  -  Làm ǵ mà nhột em thế...

 

Nghe tiếng Lựu cười, Khải Hoàn bảo, để yên, rồi tḥ tay giựt giải rút quần, đưa xuống lách vào giữa hai bắp đùi Lựu.  Lựu rên, người nhũn ra, hốt hoảng hỏi :

  - Anh làm ǵ thế anh Đội?

Khải Hoàn không đáp, rút tay ra, tủm tỉm ‘’ chưa chi đă ướt nhem nhép thế này...’’. Bất th́nh ĺnh, hắn lồng lên người Lựu như nhẩy lên ḿnh trâu, con mắt sáng bốc ánh ma chơi trên cánh đồng nhấp nhổm những nấm mồ u lên như nấm mọc mùa mưa. Con mắt chột căng ra trắng nhợt, Khải Hoàn một tay kéo cho Lựu dạng hẳn chân ra, tay kia tụt quần. Miệng hừ hự ‘’ yên nào, yên nào...’’, Khải Hoàn nghiến răng thúc hạ bộ vào.

 

  -  Ối giời ơi!  Anh Đội ơi, đau quá!

 

Như không nghe thấy, Khải Hoàn dập dềnh lên xuống, mặc cho Lựu khóc nấc lên.  Khải Hoàn vừa thúc vừa lập đi lập lại, thế này là hiếp đấy, hiểu chưa?

 

Lát sau, Khải Hoàn đổ gập người xuống như một phiến gạch nện xuống sân.  Lựu lách ḿnh, tay đẩy, mũi hít hơi, miệng vẫn kêu, anh Đội ơi, đau quá.  Khải Hoàn lồm cồm ngồi dậy :

  -  Đấy, hiếp là vậy.  Địa chủ nó hiếp, c̣n đau gấp mười!

Lựu bỗng rú lên, cái ǵ ướt nhèm nhẹp ở chỗ này.  Khải Hoàn bật đèn pin, soi vào tay Lựu đỏ ḷm.  Thản nhiên, Khải Hoàn bảo :

  -  Máu!  Địa chủ nó hiếp là đổ máu đến năm, bảy lần hơn vậy!

Giơ tay kéo Lựu đứng dậy, Khải Hoàn d́u đi, tiếp :

  -  Máu đổ ra nên phải căm thù thằng địa chủ, nhất định thế!

Vịn tay Khải Hoàn, Lựu bước khập khễnh, miệng thốt :

  -  Nhất định thế!

 

Hai người men chân ruộng đi ṿng nghĩa địa thôn Bùi Chu.  Ma chơi từ đất bốc lên mặt ruộng những quả cầu đỏ, có cái to bằng cái thúng, chập chà chập chờn, lừ lừ lượn là trên mặt đất.  Khải Hoàn kéo Lựu nhanh chân, buột miệng lẩm bẩm :

  -  Không siêu thoát, đám ma chơi này chỉ có thể là hồn oan của giai cấp nông dân bị thằng địa chủ ức hiếp ...  Đấy, có thực tế rồi th́ cứ thế mà tố bá Chước, biến đau thương thành căm thù!

Hạ bộ Lựu đau nhói lên.  Gió thốc vào khoảng đồng trống khiến ma chơi đồng loạt bay lên chập chờ.  Lựu sợ, nhưng nghiến răng :

  -  Đúng rồi!  Máu đă đổ th́ địa chủ phải đền nợ máu!

Khải Hoàn véo vào mông Lựu, giọng phấn khích :

  -  Không cho chúng nó thoát!

 

*

 

  Dân quân đến điệu bá Chước, nhà Thạch và bà đồ Cửu đi ‘’phân hóa’’, mỗi người nhốt trong một cái buồng con ở ngôi chùa nay thành trụ sở hành chính của Đội Cải Cách.  Ngay sau đó, đội sửa soạn xông vào nhà, kiểm kê rồi lấy vôi đánh dấu ‘’quả thực’’, ghi sổ toàn bộ tài sản địa chủ, từ cái bát cái chén cho đến bàn ghế, giường phản. Ở bước thứ nh́ cuộc Cải Cách, không  khí đấu tranh sôi động lên. Sáng, trống ngũ liên đánh th́ thùng.  Chiều chiều, tiếng loa làm bằng những quả bầu trắng phơi khô ra rả nhắc đi nhắc lại nhiệm vụ đấu tranh giai cấp của nông dân. Cơm nước qua loa, bắt đầu lại họp. Bần cố phải ‘’thái độ’’ Cách Mạng.  Không ‘’tố’’ mạnh, tất bị tập thể đồng t́nh coi là ‘’liên quan’’ thành phần. Trong buổi cụng đầu tố khổ, một người ê a phát biểu rằng nhất định không nên ‘’tố điêu’’, hàng xóm láng giềng rồi ra cũng phải nh́n mặt nhau. Thế nào là điêu, đội phó Tị quát ?  Cách Mạng ‘’thái độ’’ liền, đánh kẻ ngoan cố kia lên trung nông, đuổi không cho tham dự học tập.  Đồng chí Đơm, nay được phát một khẩu Mút-cơ-tông, giương súng như thể sắp bóp c̣, nhưng bụng cứ tiếc rẻ v́ Đội chỉ phát súng mà không phát đạn.  Khải Hoàn giơng dạc :

  -  Sửa soạn tiến hành triệt để cuộc Cải Cách sắp đến, giai cấp nông dân chúng ta kiên quyết hơn nữa, không để t́nh cảm gia đ́nh, ân nghĩa riêng tư làm lung lạc tinh thần tiến công, nhất định tiêu diệt địa chủ, cường hào, ác bá, tàn dư phong kiến và bọn phản động Quốc Dân Đảng...  Nào, ḥ lên, không cho chúng nó thoát...

 

Mọi người ḥ :

              Không cho chúng nó thoát!

        Nông dân là quân chủ lực

Tre đực làm gậy tầm vông...

Tiến công!

 

Con người bạo gan không tham dự ‘’tố điêu’’ len lén đi ra, đến ngưỡng cửa th́ bị ai đó đạp cho một đạp, chửi :

  -  Tiên sư cha thằng ‘’liên quan’’!

Thằng ‘’ liên quan’’ sợ, về đến nhà móc tḥng lọng lên xà ngang treo cổ.  Sáng hôm sau, vợ anh ta phát hiện, vừa khóc vừa tru tréo chửi cả làng. Tối đến, Khải Hoàn giơ nắm đấm, gằn giọng :

  -  Thế là giai cấp ta tổn thất một bần cố v́ thiếu ư thức cách mạng. Bà con thấy địa chủ gian ác ly khai nhân dân chúng ta chưa ?

Mọi người ḥ :

  -  Thấy!

Khi đó vợ thằng ‘’ liên quan’’ ở đâu xồ ra, tay chỉ miệng hét :

  -  Cha tiên nhân bọn đến phá làng phá xóm, chồng tao chết oan, kiện Diêm Vương, sẽ về móc họng chúng bay...

Tổ trưởng dân quân Đớm đến cạnh rồi bất ngờ vả vào miệng chị ta, quát :

  -  Câm mồm con đĩ phản bội giai cấp, bà nhét cứt vào miệng giờ!

 

Thế là nhốn nháo, người can kẻ kéo, loạn đến độ Khải Hoàn ra dấu cho đánh kẻng tan họp.

 

*

 

  Nghe tiếng kẻng, Xoan đứng dậy bước ra cổng, nh́n tứ phía xem động tịnh.  Nàng biết một vài ngày nữa, khi đă tập xong đấu ‘’thử’’, cuộc đấu thật sẽ diễn ra trên băi đấu nằm cạnh con kênh Sắt.  Cánh đồng bên trái con kênh là nơi chia ‘’quả thực’’.  Mấy hôm rày, đă nghe đến chuyện ăn cắp.  Và những cuộc ẩu đả v́, chẳng hạn, người này nhận cái cối đá này là của mẹ tôi gán nợ, người kia lại bảo không, nó là cái cối  bá Chước đă đi cướp về để bồi hoàn việc trâu nhà họ đă dẫm nát lúa trên khoảnh ruộng cao tám năm về trước.  Tổ trật tự can thiệp và chỉ khi đội phó Tị quyết định cái cối đá là của cả giai cấp, tập thể sẽ chỉ định sở hữu sau th́ ‘’ḥa b́nh’’ bề mặt mới được văn hồi trên những đợt sóng ngầm đầy toan tính.

 

  Xoan vào nhà, lẳng lặng nh́n những đồ vật quen thuộc nay được đánh số, buộc lạt, quàng dây như bị trói, xếp lại để đội vận chuyển nay mai khuân lên băi chia.  Riêng cái tủ sách của ông Đồ, sách nay quăng xuống đất, nhưng tủ th́ đội sục sạo đă bưng ra gian ngoài.  Lạ một điều, Xoan thấy ḿnh vẫn dửng dưng.  Nàng dửng dưng như người ngoại cuộc.  Như kẻ bên lề.  Và ngẫm lại, nàng tự hỏi đống đồ vật của cải do chính tay nàng tảo tần từ bốn năm nay có khác chi chính cái số phận nàng, một đời cũng bị chia thành mảnh.  Mảnh cho cha mẹ chồng, mảnh cho đứa con gái không bố, và chút rạn vỡ c̣n lại cho chính nàng, sống kiếp góa phụ hai mươi năm qua tuy biết chồng ḿnh nào đă chết. Bốn năm trước, Xoan đă ao ước, giá Vơ chết và chết thật, không thể đội mồ sống lại với cái tên Phan Thượng Chính.  Đó là một hôm mưa phùn rỉ rả. Về từ Thanh Hóa sau một chuyến giao hàng chục chum tương cho người bán lẻ, Xoan hí hửng bước vào nhà, ngạc nhiên thấy một thiếu phụ lạ mặt với hai đứa bé nh́n giống hệt nhau.  Bà Đồ, mỗi tay nắm một đứa, miệng nhếch như cười.  Bà kêu :

  -  Chị Cả đă về...

Người thiếu phụ đứng bật dậy, qú phục xuống chân Xoan, miệng thốt :

  -  Lạy chị, em mang hai đứa con anh ấy về chào bà!

 

Xoan sững sờ, người lạnh đi, mắt hoa lên.  Nàng vịn tay vào cột nhà, nghiến răng, môi mím chặt, thứ phản ứng đă thành nếp từ bao nhiêu năm nay. Nghiêng người sang một bên tránh cái lạy của thiếu phụ, nàng đi thẳng vào nhà trong, không chào hỏi, không nh́n ai.  Vơ vội giỏ quần áo, nàng lẳng lặng bước ra cửa, mặc con chó quấn quít chạy theo đến cổng.  Nàng đi.  Đi vật vờ lên huyện.  Rồi bắt chuyến xe lửa ra Vinh.  Nàng xuống ga, lại đi.  Vô hồn.  Đi hết một ngày.  Hai ngày.  Đầu óc nàng rỗng tuếch.  Nhưng nỗi đau ngấu nghiến, cào xé.  Nỗi đau của kẻ bị phản bội. Nàng hỏi đi hỏi lại, hy sinh hết thanh xuân cho một người chồng đi làm Cách Mạng, nuôi con, nuôi em chồng, phụng dưỡng cha mẹ chồng, để ra nông nỗi thế ư ? Thế là hết ! Nàng nghĩ đến cái chết khi đi đ̣ qua sông. Nhưng c̣n B́nh Minh. Nó tội t́nh ǵ ? Xoan cắn môi đến bật máu.

 

  Khi Xoan về, bà Đồ Cửu chỉ c̣n biết khóc.  Giọng nghẹn ngào, bà th́ thào :

  -  ... cũng là ḍng máu anh ấy.  Chị cho mẹ xin.  Đây - Bà ch́a tay - Cô Huyền để lại một bức thư!

Xoan cười nhạt, thẳng tay xé bức thư không thèm đọc.  Nàng vẫn im lặng.  Ngay với B́nh Minh, đứa con gái ngơ ngác trước một sự đă rồi như lời bà Đồ, Xoan cũng không hé môi.  Và từ đó trở đi, nàng thành một chiếc bóng. Một thời gian sau, B́nh Minh không chịu nổi nữa. Nó lao vào đội đấu tranh giảm tô-giảm tức. Sau đó, nó bỏ nhà đi học một lớp cứu thương rồi vào chiến trường.  Bà Đồ, cũng thành một chiếc bóng, nhưng là một chiếc bóng biết khóc.  Sự trừng phạt bằng im lặng tiếp tục xói ṃn cuộc sống không lời, lở loét như khối u, sưng phồng, nhức nhối, máu mủ rỉ ra chẳng cách ǵ cầm giữ được.  Năm sau, Chính về Bùi Chu.  Xoan trừng trừng nh́n, im lặng.  Chính kể lại sự t́nh.  Cuộc chiến ở Hải Pḥng.  Cái chết kề cạnh.  Và xác thịt vùng lên như chống trả lại sự hủy diệt.  Xoan vẫn trừng trừng nh́n, im lặng, lạnh buốt.

 

*

 

  Nghe tiếng gọi cổng, Xoan tất tả từ bếp đi lên.  Nh́n ra, anh Đội Khải Hoàn đứng đấy, cặp kính dâm sùm sụp trên mắt.  Khải Hoàn vào, tay ch́a cho Xoan một cái phong b́, dáng nghiêm trọng. Xoan xởi lởi :

  -  Chuyện ǵ thế anh ... Đội?

Không đáp, Khải Hoàn ra dấu nhắc Xoan đọc. Nàng mở phong b́, mắt chớp chớp, rồi th́nh ĺnh ngật ra, ngă chúi xuống. Vội vàng Khải Hoàn đỡ Xoan lên, kéo cho ngồi trên chiếc trơng. Xoay lưng dựa vào vách, Xoan kêu nho nhỏ, Giê Su Ma  chúa tôi ơi, thế này là thế nào. Xoan gục đầu vào hai bàn tay, mặt tái mét, nước mắt ṛng ṛng, cố ḱm không khóc thành tiếng. Nhưng chính cái thanh âm ậm ực như bị chẹn họng  nó mới thê lương làm sao. Khải Hoàn vẫn im lặng, mặt cúi xuống, để tay lên vai Xoan. Lát sau, Khải Hoàn ngập ngừng :

-  Cháu hy sinh cho Tổ Quốc, đấy là một vinh dự...

Ḱm tiếng nức nở, Xoan gằn giọng :

-  Ừ th́ vinh dự... Nhưng tôi nay c̣n ǵ, hả...

 

Không, nàng biết ḿnh không c̣n ǵ, ngoài một sự căm hận tràn ra như lũ mùa lụt. Tất cả những cái nàng mất đều đến từ hai chữ độc lập. Mất hết thanh xuân để chồng đi Cách Mạng đ̣i độc lập, rồi v́ Cách Mạng mất chồng vào tay đứa đàn bà mang về xă Đoài hai đứa bé lậy bà Đồ Cửu. Và nay, mất B́nh Minh ở trận đánh cuối cùng tít tắp Điện Biên, cái ḷng chảo đầy xương máu của đám tuổi c̣n xanh ngây thơ hả miệng gào quyết tử cho Tổ Quốc quyết sinh. Xoan hực lên. Nàng bỗng thèm đập phá cho tan nát hết, cả quá khứ lẫn tương lai. Cả cái giống người tàn ác chà đạp lên những cuộc sống đáng ra là phải công bằng. Cả thánh cả thần, cả Chúa cả Phật...V́ tại sao lại để bao nhiêu mất mát dồn lên thân phận một Xoan đă chẳng hề làm điều ǵ nên tội?

 

  Khải Hoàn đứng lên, lúng túng xoa tay, chỉ dặn sẽ quay trở lại. Ngay hôm đó, làng nước đến chia buồn nhưng Xoan đóng cửa không tiếp bất cứ ai. Khải Hoàn ra lệnh cho đám dân quân nấu nướng đem cơm cho Xoan, vẻ lo lắng hiện ra mặt. Chống chế, Khải Hoàn bảo chính sách qui định phải chiếu cố đến gia đ́nh những người hy sinh trong chiến đấu. Vài ngày sau, khi Khải Hoàn đến, Xoan bảo cứ để thế, đừng báo hung tín cho bà Đồ hiện vẫn bị biệt giam trước ngày đấu tố. Ngần ngại, Khải Hoàn nh́n quanh, nói nhỏ :

  - Việc con cháu nó hy sinh và chuyện phải đấu là hai chuyện tách bạch. Nếu Xoan không muốn mất của, th́ phải vào đội đấu Đồ Cửu...  Phải khẳng định thôi liên quan,  tách thành phần!

  -  ...

  -  Với lại...  Khải Hoàn đến gần, bất ngờ đặt tay lên vai Xoan, giọng nhỏ lại - ... chẳng nhẽ không bao giờ Xoan nghĩ đến tôi sao?

 

Lùi lại, Xoan dựa vào cột.  Một ngọn lửa bốc lên.  Đầu nàng bùng cháy.  Như đống rơm bén vào, lửa bốc lên, nóng đến độ năo bộ chảy ra.  Khải Hoàn khẽ ép người vào Xoan, tay quơ lên, biến thành Tẹo, Tẹo-chột si t́nh, hơi thở nóng rát mang tai.  Ngọn lửa bây giờ cháy bừng bừng một cơn thịnh nộ.  Khải Hoàn th́ thào :

  -  Bây giờ, Xoan phải thuộc về tôi...  Thế là hết liên quan, nhà cửa này giữ được!  Nhá...

 

Ngọn lửa bốc lên, quay một ṿng rồi chụp xuống cái thân người mang khuôn mặt một Phan Thượng Chính đă phản bội hai mươi năm t́nh nghĩa.  Xoan đẩy Khải Hoàn ra, mím môi :

  -  Cái điều tiếng xưa anh hỏi hôm nọ, có phải là chuyện đồn tôi chửa với cha chồng không?  Chuyện đó không có, nhưng muốn, tôi sẽ ‘’tố điêu’’!  Nhưng anh có biết ai là cha con bé B́nh Minh không?

Khải Hoàn ngẩn người ra v́ ngạc nhiên.  Xoan nhắc lại.  Khải Hoàn gật đầu.  Lại mím môi, Xoan th́ thào, nước mắt ứa ra.  Khải Hoàn bất ngờ gỡ cặp kính dâm, tay chỉ vào con mắt chột kéo màng trắng, quát :

  -  Cái thằng chọc con mắt này chết rồi cơ mà?

Xoan lắc đầu. Con mắt sáng c̣n lại của Khải Hoàn lồi ra, đỏ au lên, trợn trừng trừng.  Con mắt đó rừng rực lửa, đồng lơa với cái miệng trô ra rít lên :

  -  A...  ra nó c̣n sống!

Không ḱm được, Tẹo lẩm bẩm, nó phải đền tôi.  Nó ở đâu?  Nó phải trả Tẹo này một con mắt.  Xoan lấy lại b́nh tĩnh, giọng đóng băng :

  -  Nếu nó sống, th́ Xoan này không thuộc về ai khác cả!

 

  Đẩy Khải Hoàn ra cửa, Xoan đi vào.  Con chó sau vườn tru lên sủa, mặc dầu bóng Khải Hoàn đă khuất trong đêm đen.  Chó sủa ma như thế cho đến sáng.  Tinh mơ, Xoan lên nhà Chung Xă Đoài báo cho Văn, em Nguyễn Trường Vơ, rằng bà Đồ sẽ bị đấu.  Và bảo Văn đi gọi Vơ, nay mang tên Phan Thượng Chính, đang nằm bệnh ở Quân y viện Liên Khu 4 về cứu mẹ.

 

*

 

  Quàng tḥng lọng vào cổ bá Chước, dân quân giong lên băi đấu như bắt một con nghé đi lạc.  Xung quanh, trẻ con ném đá làm tṛ vui, ḥ hét ỏm tỏi. Có đứa quất roi tre vào khoảng không, tiếng vút gió nghe sởn gai ốc.  Bần cố đă tụ họp, xếp ṿng trong ṿng ngoài, ngồi xệp dưới đất.  Lăo Manh đóng độc một cái khố lươn, ḿnh trần, xương sườn giơ ra đếm được từng đốt.  Hỏi, lăo đáp :

  - Bắn nó, là tao xô lại cướp cái quần địa chủ, mặc vào th́ chẳng thằng nào con nào lột được! Cho hết cái cảnh người bóc lột người!

 

Nói xong, lăo giương đôi mắt lèm nhèm, ḥ :

  - Nông dân là quân chủ lực!  Tre đực làm gậy tầm vông.  Nào, bần cố tiên phong!  Tiến công...

 

Bọn trẻ con ḥ theo, tiến công...

 

Anh Đội Khải Hoàn, chánh án ṭa án nhân dân Tị, Đội trưởng đội dân quân Đơm, trưởng thôn Canh đều có mặt.  Vẻ nghiêm nghị, nhà Thung được chỉ định làm chủ tịch.  Tuyên bố khai mạc ṭa án, Tị đọc cáo trạng trên cơ sở tố giác của quần chúng.  Mặt bá Chước vô hồn, mắt thất thần, ngửng lên lẩm bẩm, trời cao đất dầy ơi!  Đơm quát :

  -  Im!  C̣n kêu Trời kêu Đất th́ bà vả cho găy răng!

Báng súng Mút-cơ-tông giơ cao, Đơm làm như sắp dận xuống khiến bá Chước co người lại, đầu rúc vào cổ, kêu ôi ối.

 

Bị đẩy cho qú xuống, bá Chước kêu :

  -  Anh Đội ơi, anh cho tôi ngồi, qú thế này đau lắm!

Đơm gầm ghè :

  -  Mày gọi ai là anh, hả thằng địa chủ.  Mày là ai mà dám xưng tôi...  Qú đau hả? Mày có biết giai cấp nông dân chúng tao qú ba đời đau thế nào không?

  -  Dạ dạ... ông Đội cho con ngồi, con biết, bà dân quân thương cho...

 

Mặt bá Chước co rúm lại, búi tóc bạc lúc lắc rồi đổ tuột xuống vai, xơa ra như lông một con nhím trắng.  Khải Hoàn đưa tay ra dấu.  Cuộc đấu bắt đầu bằng một loạt kê khai của giai cấp bần cố đă từng bị bá Chước bóc lột.  Vợ Thung chu chéo :

  -  Mày có nhớ không, bà cấy th́ cấy như mọi người, nhưng khi tính công th́ mày cứ trừ chỗ này, chỗ kia, có bao giờ trả đủ đâu...

Bá Chước ngước lên :

  -  Bà cấy không như mọi người, ra đồng lắm lúc không thấy, t́m th́ bà đang dựa bờ bà ngủ.

  -  A, a thằng địa chủ ngoan cố.  Vợ Thung chạy xô đến tát vào mặt bá Chước, chồng chạy kéo lại, cũng bị vợ tát, mồm chửi - Lại bênh nó hả...

Chánh án Tị để cái loa lên mồm, kêu :

  -  A-lô, a-lô.  Đồng bào có nghe tôi nói không!  Trật tự, trật tự...

Lăo Manh giơ tay phát biểu, giọng phẫn nộ :

  -  Địa chủ Chước cứng cổ, để tôi tiêu diệt ư chí nó.  Lột quần nó ra, cho nó biết thế nào là giai cấp bần cố nhé!

Bọn trẻ con nghe, thích thú đánh trống ếch vang lừng.  Lăo Manh bước đến, đẩy cho bá Chước ngă ngửa, tay nắm hai ống quần, vừa kéo vừa thở hồng hộc.  Tị lại quát, trật tự, trật tự, ra dấu cho dân quân cản Manh lại.  Lăo Chước mếu máo kéo quần lên.  Đúng lúc đó, Lựu nhảy tới, xỉa xói :

  -  Mày có nhận ra bà không, hả thằng địa chủ?

  -  Dạ, có...Bà là con Lựu tôi mang bà với mẹ bà về nuôi năm đói!

  -  Đúng, cả nhà bà chết đói!  Mày có biết v́ sao không? V́ giai cấp địa chủ chúng mày làm mưa làm gió cho mất mùa nên mới đói...

  -  Thưa bà nông dân, mưa gió th́ trời làm chứ con làm thế nào được!

Bần cố ồ lên :

  -  Lại ngoan cố...

 

Lựu hăng tiết, gào :

  -  Im miệng!  Đói nên mày mới mang bà về được nhà mày.  Về nhà mày để mày hiếp bà!

Bá Chước giơ tay lên trời, phân bua :

  -  Lúc ấy bà mới bốn, năm tuổi, chỉ c̣n da bọc xương, phải đổ cháo cho tỉnh...

Lựu th́nh ĺnh nhổ vào mặt bá Chước, hét :

  -  Mày c̣n chối à!  Ôm mặt khóc rưng rức, Lựu kể lại cái cảnh Khải Hoàn nay thành nhân vật bá Chước vật Lựu xuống, và chồm lên thế nào, và...  kể đến lúc Lựu tḥ tay xuống hạ bộ, tay nhơ nhớp máu, th́ Lựu rít lên – Mày làm cho bà đau đớn thế, mày có biết vậy là hiếp không?  Vậy là tội ác không?

Bần cố đồng loạt vỗ tay đứng lên :

  -  Đúng thế là tội ác!

Bá Chước ôm mặt, rên rỉ :

  -  Dạ biết!

Trẻ con nhảy quẫng lên nhao nhao :

  -  Địa chủ nhận tội rồi!

Lăo Manh lại ḥ :

  -  Lột quần nó ra!

Tị trơ miệng vào chiếc loa, kêu trật tự, trật tự.  Sau khi mọi người đă ngồi xuống, chánh án ṭa án nhân dân thôn Bùi Chu đọc bản tuyên án đă viết sẵn, kết tội tử h́nh địa chủ Chước.  Dân quân lôi lăo đến một cái cọc đóng trước cái lỗ đă đào sẵn, nông tèm, đủ rộng đủ dài cho cái thân lăo ốm o gầy g̣.  Lăo vẫn chưa hiểu, cứ tay vái Trời, rồi xin ông bà nông dân mở lượng hải hà.  Đơm đi đầu đội dân quân, phất tay cho đám trẻ con hát.  Lại nông dân là quân chủ lực.  Tiếng hát nay có cả tiếng trống ngũ liên thùng th́nh điểm vào, nghe như trống trận.

 

  Bá Chước bị trói giật cánh khuỷu, người nhũn ra.  Đơm được phát một viên đạn.  Tị lắp đạn vào cho Đơm, nháy mắt.  Đơm qú gối theo tư thế bắn mới được học, nheo mắt nhắm lăo Chước rồi bóp c̣.  Nông dân ồ lên.  Nhưng viên đạn bay đâu không biết.  Bá Chước ngửng lên sửng sốt, miệng nửa cười nửa mếu, ngu ngơ.  Tị tái mặt nh́n Khải Hoàn.  Anh đội trưởng rút khẩu súng lục ra tiến về phía bá Chước, kề súng vào thái dương.

 

  Tiếng nổ ngắn, đục và chắc như tiếng chày nện vào cối đá.

  Lăo Manh ào đến lột quần Chước.  Dân quân đạp cho xác bá Chước rơi xuống lỗ huyệt, trong khi bần cố đua nhau chạy lên băi chia ‘‘quả thực’’.  Lăo Manh vừa kéo cái quần mới cướp được, vừa ba chân bốn cẳng chạy theo.  Lên đến mặt kênh Sắt bần cố ùa vào, xô đẩy và chí chóe, rồi ẩu đả.

 

  Xác bá Chước cởi truồng nằm sấp, mặt úp xuống.  Dân quân quên phủ đất vùi xác, nên chỉ lát sau một đàn chó hoang ở đâu đă sục đến.

 

(C̣n tiếp kỳ 2)

 

 

…

 

 

 LONG TRỜI LỞ ĐẤT

 

 

 

  Hai ngày sau khi De Castrie hạ lệnh kéo cờ hàng, Liên Khu 4 làm lễ ăn mừng chiến thắng Điện Biên.  Đại diện cho Cộng Ḥa Nhân Dân Trung Quốc là Kiều Hiểu Quang, nguyên phó Tỉnh Ủy Quảng Tây, hiện đứng đầu đoàn cố vấn Cải Cách Ruộng Đất, đă tích cực giúp ta xây dựng các đoàn Cải Cách Ruộng Đất ở cấp Tỉnh và Huyện.  Tháp tùng Quang, có Hoàng Quốc Việt - tức Hạ Bá Cang - chủ nhiệm Ủy Ban Cải Cách Ruộng Đất Trung Ương,  Hồ Viết Thắng, Ủy viên Thường Trực và cả Lê Văn Lương, phụ trách Uỷ Ban Tổ Chức Đảng. Hiện Lương làm phó chủ nhiệm Ủy Ban Cải Cách nhưng trách nhiệm tập trung vào công tác Chỉnh Đốn Tổ Chức. Gắn liền với Cải Cách Ruộng Đất, khâu Chỉnh Đốn Tổ Chức này mang tinh thần ‘’không dựa vào tổ chức cũ, lập nên tổ chức mới’’ theo đúng thông tư ngày 16-03-1953 của chính phủ Việt Nam Dân Chủ Cộng Ḥa.  Để sửa soạn phóng tay phát động quần chúng, Đảng Lao Động đă tổ chức vào tháng sáu năm ấy một đợt ‘’chỉnh huấn’’.  Tháng mười hai, luật Cải Cách Ruộng Đất được Quốc Hội thông qua.  Cải Cách đợt 1 tiến hành ngay ở Thái Nguyên và Thanh Hóa.

 

  Kiều Hiểu Quang ḷng kḥng trong bộ áo đại cán, cao hơn Lương và Việt một cái đầu.  Khi Quang nói, tay cứ vung tṛn, có thông ngôn đứng sau dịch ra tiếng Việt, và thường dứt câu bằng hai chữ ‘’ hảo a’’.  Trước một cử tọa toàn là cán bộ, Quang nhấn mạnh, phải dùng chiến thắng quân sự đẩy cuộc cải cách xă hội, xóa sạch nếp phong kiến bằng cách tấn công đến gốc đến rễ của cái trật tự cũ,  mang ruộng trả cho người cày, tiêu diệt toàn bộ những lực lượng phản Cách Mạng đi ngược quyền lợi giai cấp nông dân bằng ‘’bạo lực Cách Mạng’’.  Quang dứt lời, ‘’ hảo a’’, th́ Hoàng Quốc Việt và Lê Văn Lương vỗ tay.  Tức thời, Đặng Thí và Chu Biên trách nhiệm Đại đoàn Cải Cách Ruộng Đất ở liên khu cũng vỗ theo.  Tất cả Đoàn, Đội ở mọi cấp vừa  hoan hô vừa vỗ tay rầm rầm trong tiếng trống ếch thiếu nhi, điểm vào tiếng chày ngũ liên th́ thùng gióng vào thinh không như sấm động.

 

  ‘’ Trong cuộc Cách Mạng long trời lở đất này, nông dân là quân chủ lực!’’ Đặng Thí ḥ lên.  Kiều Hiểu Quang nhe hàm răng vàng xỉn dài như răng ngựa, kêu ‘’hảo a’’, và Chu Biên úp cái loa phóng thanh vào miệng, đọc báo cáo thắng lợi :

  ‘’... nông dân mỗi đầu được ba sào, xă ... phát hiện 7% địa chủ, vượt chỉ tiêu 5% trong đấu tố, gây nên phong trào thi đua cải cách, đạt những thắng lợi cơ bản...  Có nghèo nói nghèo, có khổ nói khổ.  Có khổ có thù, có thù nói thù.  Tiến công, ngày một chắc, tích cực ngày một nhiều, lập trường cách mạng vững, xă hội phong kiến đang ră như bèo tấm trôi sông...’’.

 

Sau báo cáo, đến phần liên hoan.  Hoàng Quốc Việt khập khễnh bước đến bắt tay cán bộ. Đặng Thí lân la bên cạnh, nói nhỏ, mặt hơi vênh lên :

  - Bá cáo đồng chí, chắc chắn ta tiến công đánh bật rễ cái xă hội cũ rồi...  Ở Thanh Hoá chúng tôi, chỉ trong 76 xă, đă thu hoạch :

        26 vụ con giết bố mẹ

        7  vụ vợ giết chồng

        14 vụ anh em giết nhau

        4  vụ chú giết cháu

        1  vụ bố giết con

        86 vụ đốt nhà địa chủ và liên quan...

Việt không đáp, chỉ cười động viên cấp dưới. Nh́n thấy Chính, Việt ngạc nhiên :

  -  Sao anh lại ở đây?

Chính xoay người để Việt nh́n cánh tay trái bó bột c̣n cuốn băng trắng, đáp :

  -  Bị thương hồi tháng hai, anh ạ!  Tôi mới ra viện được một tuần.  Nh́n Nguyễn Hữu Loan, Chính tiếp – nay về xin xem có việc ǵ làm tạm, trước khi nhận lệnh mới!

Việt xuề x̣a :

  -  Thôi, sắp chiến thắng rồi, văn hồi hoà b́nh  th́ c̣n lâu mới lại có lệnh cho bộ đội các anh!  Thế cái tay nó thế nào?

  -  Bây giờ th́ xụi, không có cảm giác ǵ.  Nhưng trên Quân Y viện, các anh ấy bảo mổ lại, may có thể phục hồi được 60%...

 

Lê Văn Lương và Chu Biên lúc đó đến cạnh.  Vốn đă cùng Chính công tác trong thời kỳ Tổng Khởi Nghĩa, Lương thân mật :

  -  Thế nào?  Sao công tác chính trị mà lại thương tích thế này?

Chính kể lại chuyện ḿnh xin qua phục vụ bên quân đội từ chiến dịch Cao - Bắc - Lạng.  Chu Biên lúc ấy chêm vào, giọng như thanh minh :

  -  Các anh ở chiến trường dễ, biết đâu là ta, đâu là địch.  Chúng tôi làm công tác chính trị quần chúng th́ khó lắm.  Tưởng là ta hóa ra địch là thường!  Nh́n Lương, Biên nói lấy ḷng - thế nên mới phải chỉnh đốn, anh nhể!

Chính nhăn mặt.  Rất tinh ư, Lương nhận ra ngay, hỏi :

  -  Sao vậy?  Anh không đả thông à...

Nh́n Nguyễn Hữu Loan tái mặt, Chính hiểu, một lời bây giờ nặng hơn ḥn ch́. Loan nhanh trí không để Chính đáp, hỏi lấp:

  -  Anh lại đau à?

Chính gật đầu, mặt lại nhăn.  Loan xuưt xoa :

  -  Đấy cứ thế!  Mà mấy ông bác sĩ th́ chẳng cho thuốc chống đau!  Chẳng hiểu có cứu được cánh tay không?

 

Lúc ấy, cố vấn Quang bước lại.  Hoàng Quốc Việt giới thiệu Chính.  Quang cúi xuống, lại nhe răng cười, ‘’ hảo a!’’.  Người thông dịch lập lại, ‘’ tốt thôi!’’.

 

*

 

  Sau những báo cáo dài dằng dặc, những phê và tự phê đầy tính h́nh thức, những  hoan hô và đả đảo,  là cuộc liên hoan với các đại cán nước anh em. Lại rượu, và thịt, và những lần cụng ly nghĩa t́nh với lời thề chiến thắng của giai cấp công nông đang xông lên mũi đột phá tiến công của vô sản thế giới. Người người say, nhà nhà say. Say rượu có, nhưng say chữ, say khẩu hiệu, say viễn tưởng một ngày mai thiên đường th́ nhiều. Say thật, không ít. Nhưng Chính biết Loan giả say. Ḿnh cũng mượn hơi men say giả. Xế chiều, Chính về nhà Loan.  Trầm ngâm, Chính hỏi :

  -  Cậu thấy Cải Cách với Chỉnh Đốn thế nào ?

  -  Sợ...  chỉ thấy sợ!

 

Im lặng một lát, Loan ngước lên, giọng lo lắng :

  - Chuyện Chỉnh Đốn th́ ḿnh chỉ biết những chuyện địa phương. Nhưng ḿnh chắc là có chủ trương từ trên...Cậu có biết ǵ không ?

  - Từ sau chuyến đi Bắc Kinh và Mạc Tư Khoa, Ông Cụ về th́ nội bộ có những ư kiến khác biệt về việc tổ chức Đảng. Khi xét lại thành phần giai cấp của Đảng viên, ai bị kết là trí thức tiểu tư sản đều thấy bắt đầu có đối xử phân biệt. Một số không nhỏ ‘’dinh tê’’. Có vẻ như đang h́nh thành một  thứ quyền lực mới với những đảng viên vừa được kết nạp, số lên đến 10 vạn theo đúng như tỉ lệ đảng viên bên Trung Quốc. Kết nạp lại hết sức tùy tiện, chỉ dựa vào giai cấp bần cố nông, đến nỗi có người cho rằng kết nạp Đảng hệt như chiêu mộ kiêu binh thời chúa Trịnh. Nay nhà Chúa lại được Thiên Hoàng phương Bắc hậu thuẫn. Cũng may mà chiến cuộc vẫn chưa kết thúc nên nội bộ vẫn c̣n phải nương nhau...

  - C̣n Cải Cách ...Chắc là có liên hệ với Chỉnh Đốn...

  - Tất nhiên. Chỉnh Đốn là phải loại đi một số đảng viên cũ và bù lại thu dụng những người thành phần cốt cán. Một công đôi ba việc, nhân dân phải tiến hành Cải Cách Ruộng Đất mới biết ai là cốt cán, ai không. Và nhân dân là ai ? Là nông dân, tỉ lệ chiếm đến 95% dân số. Vậy, châm ngọn lửa đấu tranh giai cấp với miếng bả ruộng đất vốn là giấc mơ của nông dân từ hàng trăm hàng ngàn năm nay là ‘’cách mạng nhân dân’’. Mang cái bả Cải Cách nhằm phóng tay phát động quần chúng, tất sẽ  tiêu diệt  phong kiến và ‘’tạch tạch sè’’ bằng đội quân chủ lực dễ sai dễ bảo, và nhất là dễ say máu với cái ḷng tham muôn thuở ...

Loan đưa tay chận Chính, ngắt :

  - Xă hội ta xưa nay dựa trên nền tảng đạo lư làng xă, không phải một lúc mà quẳng đi được...

  -...th́ các đồng chí nước anh em bên cạnh đă đi tiên phong sang chỉ đường đi nước bước.  Họa hoằn có người có ư kiến, các đồng chí đó sẽ bảo xă hội Việt Nam và xă hội Trung Quốc có chung một văn hoá. Vả lại, kích thích con người bằng những động cơ cấp thấp như trục lợi, căm hờn...dễ chứ không khó, bằng chứng là lắm chỗ nâng chỉ tiêu 5% lên 7% địa chủ để lập thành tích. Trong khi đó, ai cũng kêu ca là miền Bắc nước ta nếu có th́ phần lớn chỉ có trung nông.

Loan trầm giọng:

  -  Không, không phải chỉ có chuyện các đồng chí phương Bắc! Đánh vỡ được làng xă, chắc mầm mống đă sẵn từ lâu. Có lẽ là do những bất công tích tụ đời này qua đời kia chăng...

Chính lắc đầu:

  -  Cậu nhớ, dân ta có câu ‘’ giầu không hơn ba họ, khó chẳng quá ba đời’’. Ruộng đời ông có, đến đời cha thi phải chia ra cho đám 3, 4 đứa con trai. Rồi đến đời con, lại chia nữa, nên chỉ ba đời ruộng đời ông thành ra 16 cho đến 20 mảnh đời cháu. Đất th́ có hạn, chia như thế làm sao giầu quá ba đời được! Vậy th́ chuyện bóc lột là có, nhưng giới hạn. V́ thế, tôi hiểu chỉ tiêu 5% địa chủ có tính thuần chính trị nhằm gây phong trào quần chúng. Để làm ǵ? Để cải tạo tận gốc quan hệ sản xuất, đưa vào sở hữu tập thể. Nhưng với nông nghiệp, thế chỉ là tập trung sở hữu chứ có thực sự thay đổi được ǵ để đời sống nông dân tốt đẹp lên th́ tôi chưa chắc...

Loan ngắt:

  -  Nh́n th́ thấy ngay những bất cập, tại sao ‘’trên’’ không  thấy ?

  - Trên có thể thấy hết - Chính cười nhạt - nhưng vấn đề khác.  Vấn đề là quyền lực chính trị. Có những người dùng phương tiện Chỉnh Đốn Tổ Chức để tranh đoạt cho bằng được quyền lực, nhất là trước khi ta chiến thắng quân Pháp...

Loan thở dài, ngắt lời Chính :

  -  Chiến thắng rồi nên mới sợ!  Bây giờ sợ... ḿnh. Hết sợ Tây, đến sợ ḿnh! Cậu nghe báo cáo của Chu Biên rồi.  Dân khu tư có câu vè, ‘’ Phóng tay như điên, nhờ tay quần chúng.  Giết người nổi tiếng là gă Chu Biên!’’. Cứ giết, giết... th́ sẽ sống với ai? Chỉnh Đốn đă đe cấp Huyện, chứ không chỉ ở xă theo như chính sách đă phổ biến. Sau Huyện, sẽ đến Tỉnh? Cho nên phải giữ mồm giữ miệng!

 

*

 

  Trước cơm tối, anh liên lạc của Thường Vụ tỉnh dẫn một người đến xin gặp Chính.  Loan ra tiếp.  Khi Loan đưa người ấy vào, Chính đứng bật dậy.  Đó là Văn.  Đi hai ngày đường, Văn mới t́m được Quân Y viện, rồi mất thêm một ngày mới ṃ ra Chính.  Như không để ư đến cánh tay băng bó của Chính, Văn xáp lại th́ thầm vào tai anh.  Chính tái mặt, ngồi phịch xuống ghế. Tối hôm đó, Chính bàn bạc với Loan.  Đăm chiêu, Loan cuối cùng lắc đầu. Chính năn nỉ :

  -  Ủy ban Tỉnh viết cho cái giấy giới thiệu, thế là đủ bảo đảm!

Loan lại lắc :

  -  Cán bộ xă khi cần th́ bảo không biết đọc, để muốn làm ǵ cứ làm!  Cười nhạt, Loan cay đắng - lắm khi cũng không biết đọc thật, chứ chẳng chơi...

Chính im lặng.  Lát sau, Chính bật dậy, nắm vai Loan :

  -  Nhưng là mẹ tôi!  Tôi ngoảnh mặt th́ tôi có là con người nữa không?

Loan thở dài.  Chính hỏi lại.  Loan không đáp, chỉ nói :

  -  Thôi được!  Cậu để Văn về thẳng nhà Chung xă Đoài.  C̣n lại, tôi lo sắp đặt.  Phải tính ra mọi khả năng, và cách đối phó...  Giặc ngoài, đánh dễ v́ nhận diện được ngay.  Giặc trong, chúng ở mọi nơi, lắm khi ở chính trong ta mà ta  cũng chẳng biết!

 

*

 

  Đội Cải Cách thôn Bùi Chu cho Lựu tức tốc mời Đội Trưởng Khải Hoàn đang họp trên xă về ngay để đối phó. Khi ban chỉ huy đội vắng mặt, thế lực phong kiến đang vùng lên.Tổ trưởng dân quân Đơm báo cáo, chúng t́m cách gây hoang mang sợ hăi trong quần chúng nông dân vô sản, bao che cho kẻ thù là địa chủ, hào, bá và bọn phản động Quốc Dân Đảng. Thôn trưởng Canh đă đầu hàng giai cấp. Trước t́nh thế cực kỳ nguy ngập, Khải Hoàn bắt Tị về ngay lập tức. Cuối buổi  báo cáo Đoàn Ủy cấp huyện,  Khải Hoàn tḥng một câu :

  -  Đoàn cứ cho ít đạn, đâu sẽ vào đấy!

Trên đường về, Khải Hoàn hỏi Lựu:

  -  Găng thế à?

  -  Găng chứ, anh Đội!  Vắng anh là chúng nó trèo lên đầu lên cổ quần chúng!  Chúng nó đ̣i trèo lên cả... em nữa đấy!  Lựu khúc khích.

  -  Trèo... trèo làm sao?

  -  Th́ trèo như hiếp dâm ấy mà!  Em phải dọa, em mách anh Đội, mấy thằng dân quân chúng nó mới để cho yên...

  -  Mấy thằng?

  -  Ba.  Chúng nó lột quần em, xem có phải thật là bá Chước hiếp không?  Em th́ em bảo, anh Đội bảo hiếp là hiếp như thế...

  -  Mẹ mày!  Ai bảo mày kể!  Phải bảo mật, nghe chưa.  Từ nay cấm không được hó hé nói lăng nhăng nữa!  Nếu không, quần chúng kêu là tố điêu, chết cả lũ...

  -  Chết th́ chết, em chết với anh Đội là em măn nguyện lắm.

 

Nói xong, Lựu th́nh ĺnh ngồi sụp xuống, ḿnh tựa vào bờ đê, vén váy, hai chân dạng ra.  Khải Hoàn vừa bước, vừa buồn cười, quát :

  -  Ban ngày ban mặt!  Nào...  đứng lên!

Lựu phụng phịu :

  - Không!  Không đứng...  Tố điêu th́ điêu đứt đi rồi!  Nào, ngồi xuống đây anh Đội!  Anh mà không nghe, em kể cho cả làng biết là anh dạy em học tập thế nào nhé...

Khải Hoàn suỵt một tiếng, nhưng ngồi xuống.  Lựu quơ nắm tay Khải Hoàn, áp vào bụng dưới, hỏi :

  -  Anh Đội, em hỏi thật.  Có lúc anh hiếp mà bụng em ấm lên, rồi ọc ra đi giải mà không phải đi giải là thế nào?

  -  ...

  -  Anh mà không cho em học tập nữa, th́ em hỏi cả làng!

  -  Ấy, ấy... đừng!  Chuyện đàn bà, sao anh biết được!

 

Buột miệng xưng anh, Khải Hoàn nh́n xuống. Mắt cái Lựu nhắm, miệng hé, lưỡi tḥ ra, tay lại kéo tay Khải Hoàn ấn vào giữa hai cái đùi chắc nịch. Khải Hoàn thầm nhủ, đúng là tuổi bẻ sừng trâu.  Quẳng túi zết sang một bên, Khải Hoàn nh́n quanh, rồi tuột quần.  Ối giời ôi, Lựu kêu.  Một lát sau, Lựu o e tiếng nghé gọi mẹ, rồi hổn hển :

  -  Anh Khải Hoàn, kết nạp em nhé!  Đợi măi, chẳng thấy Đội gọi...

  -  ...

  -  Kết nạp nhé!  Em tiến bộ thế chưa đủ à...

  -  ...

  -  Nữa, nữa...  ôi giời ôi!  kết nạp nhé!

  -  Ừ, kết nạp.  Khải Hoàn hự lên rồi quát - dạng ra, kết nạp đây... đây...

  -  Nữa... nữa vào... Tiên sư thằng bá Chước...  Nữa đi!

 

Hai người cứ thế dập xuống ưỡn lên, không để ư đến một con trâu mẹ ở đâu lần đến, có lẽ v́ nghe lầm tiếng nghé kêu. Nó nh́n, lơ đăng đập đuôi đuổi lũ ruồi nhặng bám quanh, rồi thủng thỉnh bước.

 

*

 

  Về đến nơi, Khải Hoàn lấy dáng vội vă dấn bước đi thẳng lại trụ sở, mặc cho Lựu lẽo đẽo đằng sau. Để túi zết xuống bàn, Khải Hoàn đằng hắng, tay gỡ kính, tay phất gọi Đơm sai lấy cho cốc nước. Chiêu một ngụm đầy, Khải Hoàn hỏi, giọng uy quyền:

  - Mới rời ra mấy hôm đă lắm chuyện. Trên huyện lại đầy việc phải giải quyết..

Tị đợi Khải Hoàn ngồi rồi mới thủng thỉnh :

  -  Tưởng ǵ!  Thầy bói Lộc định đêm nay làm lễ dâng sao.

Khải Hoàn sẵng :

  -  Nó làm ǵ th́ làm, tại sao lại bảo là thế lực phong kiến?

  -  Tại dân cả làng yêu cầu...

  -  Hừm...  điều tra chưa?

  - Theo cái Đơm tổ dân quân, từ hai đêm nay cứ tối tối là đá từ nghĩa địa ném vào nhà vào cửa.  C̣n đất, có chỗ bồng bềnh như nước, dẵm lên không khéo là ngă...  Có người nghe tiếng gầm gừ nổi lên từ ḷng đất, nông dân đồn là thổ thần động cơn...

  -  Láo!  Mê tín, hủ bại...

 

Khải Hoàn ra lệnh t́m rễ, chuỗi lên điều tra.  Vợ Thung mặt tái xanh, nghẹn ngào :

  -  Báo cáo anh Đội, nguy lắm!  Tổ đấu nhà Thạch không dám đi cụng đầu nữa.  Cứ tối, vừa họp là đá ném vào rào rào.  Chồng em th́ nằm rên hừ hừ, đêm cứ thét lên, bác tha cho con, con dại...

Tị nheo mắt :

  -  Bác nào?

  - Th́ nhà em gọi bố anh Thạch là bác!

Khải Hoàn quát :

  -  Anh ǵ? Thằng địa chủ Thạch, không anh em ǵ với chúng nó!

 

Th́ thào vào tai Tị xong, Khải Hoàn lừ lừ ngồi lên, mở sổ ra ghi chép.  Lát sau, Đơm điệu vợ chồng thầy bói Lộc đến.  Người vợ ấp úng :

  -  Anh Đội hỏi, có ǵ nhà cháu khai hết!

Khải Hoàn nh́n Lộc mắt sùm xụp kính đen, đầu chít khăn, áo the quần lĩnh đang xớ rớ đứng vân vê tay.  Khải Hoàn quát :

  -  Đi đâu mà diện kiểu phong kiến thế này, hả?

Thầy bói lúng túng :

  -  Báo cáo Đội, em nghĩ Đội hỏi việc Thánh, nên phải ăn mặc cho trang trọng, có kiêng có lành...

  -  Này!  gỡ ngay kính xuống xem mù thật hay mù giả!  Có biết bói toán là dị đoan mê tín không?

 

Lộc đưa tay lên gỡ kính, đầu gật lia gật lịa.  Khải Hoàn tới, nh́n sát vào hai con mắt Lộc trơ đục, sẵng :

  -  Người sáng nh́n chưa ra, mù mà dám nói rằng thấy!

  -  Dạ, dạ...  em thấy là nhờ lộc trên, chứ có nh́n ǵ đâu!

  -  Thế thấy ǵ?

  -  Dạ... dạ... Em thấy âm binh kéo về đầy thôn.  Bây giờ dương suy, khéo bị âm binh vật chết cả.  Phải cúng ba đêm, đợi khi Bạch Mă vào ṿng Thiên Hà th́ sửa lễ  hướng Nam, bắt quyết rồi khấn Nam Tào về trợ, mới qua được!

Khải Hoàn đập bàn :

  -  Đêm nay mà đội không thấy ném đá, đất động th́ vợ chồng nhà anh tù rục xương về tội sách động nhân dân làm loạn, nghe chưa!

Không may cho vợ chồng thầy bói Lộc, thôn Bùi Chu đến quá nửa đêm vẫn chẳng thấy động tịnh ǵ.  Đập tráp, Lộc khóc rưng rức, than :

  -  Thánh không cho ăn lộc nữa rồi!

 

Hai vợ chồng bị trói giật cánh khuỷa, giong về Ủy Ban như giong trâu.  Chưa đến trụ sở, tiếng gạch tiếng đá lại rào rào bay vào thôn. 

  -  Âm binh về rồi, nhà nó ơi! Vợ Lộc mừng rỡ reo tướng lên.

Lần này, người chết cứu người sống. Thầy bói Lộc lẩm nhẩm bắt quyết, người đảo lên như nhập đồng.  Tị sợ quá, ôm chầm lấy Đơm.  Trưởng thôn Canh vừa chạy vừa kêu Trời kêu Phật.  Về phần cái Lựu, nó báo với Khải Hoàn :

  -  Em rơ ràng thấy một người đàn bà áo vàng và một đứa bé mặc toàn trắng.  Chính thằng bé ấy bốc đá ném!

  -  Ở đâu?

  -  Cạnh nghĩa địa!  Bên bờ kênh...

 

Khải Hoàn quát :

  -  Đơm!  Dẫn dân quân ra xem đứa nào phá làng phá xóm!

Đẩy Tị ra, Đơm lúng búng :

  -  Đêm hôm, ở nghĩa địa toàn ma là ma, em hăi lắm...

Thầy bói Lộc hứng chí :

  -  Đừng sợ! Cứ để tôi đi trước, tôi bắt quyết dẫn đường.  Đă bảo, âm binh về đông lắm mà anh Đội không tin. Anh c̣n không tin, cứ đi với tôi!

 

Khải Hoàn lắc đầu.  Đến gần Lộc, Khải Hoàn th́ thào, lễ dâng sao phải ba đêm liền hả!  Lộc gật.  Khải Hoàn bảo Tị lên đường trở lại huyện.  Tị hỏi, Khải Hoàn đáp :

  -... đi ba đêm, cho nó đuổi âm binh xong rồi về mới tiếp tục Cải Cách.  Và đừng hé răng cho các đồng chí trên huyện biết!

*

 

  Đoàn ủy viên cấp Huyện liếc qua hồ sơ tội ác của nhà Thạch. Đăm chiêu, ông ta đưa tay lên vê râu mép, một lúc sau mới chép miệng, nói :

  -  Nhà nó có năm mẫu ruộng, định mức th́ địa chủ đứt đi rồi, nhưng nó có hy sinh một đứa con cho Cách Mạng, đứa kia đang chiến đấu trong hàng ngũ ta, cũng phải châm chước chứ!

Đội ủy viên cấp xă im lặng nh́n nhau.  Một người giơ tay phát biểu :

  -  Đồng chí cố vấn kể chuyện con mụ Nguyễn thị Năm cho chúng tôi nghe.  Nó là đại tư sản, biếu Cách Mạng năm trăm lạng vàng, đă giấu và nuôi những đồng chí Trường Chinh, Lê Văn Lương, Hoàng Quốc Việt, Nguyễn Lương Bằng...  đều là những lănh đạo của ta.  Con trai nó làm đến Trung đoàn trưởng, nhưng khi qui thành phần, th́ nó vẫn cứ là địa chủ.  Theo tôi hiểu, giai cấp nào ra giai cấp nấy, không cứ bảo có đóng góp với Cách Mạng là xóa giai cấp được.  C̣n châm chước, lẽ dĩ nhiên là có, nhưng châm chước thế nào để đừng mất khí thế quần chúng mới được!

 

Thế là nhao nhao lên, mỗi người một ư.  Khải Hoàn đứng dậy :

  -  Xă tôi, chỉ tiêu năm phần trăm chưa đạt v́ cái thôn Bùi Chu này đất hẹp, người lại đông.  Đấu th́ chắc rồi, nhưng có châm chước, chí ít án địa chủ cũng là mười năm cải tạo.  Nh́n Tị, Khải Hoàn làm bộ hỏi - đồng chí là chánh án, nông dân bần cố  ở thôn ư kiến thế nào, xin đồng chí báo cáo cho biết !

 

Tị đứng lên, tay rút sổ, chăm chú đọc rồi kết luận :

  -  Quần chúng chắn chắn muốn án nặng hơn mười lăm năm!  Nhà Thạch không chỉ nợ ruộng, nợ máu cũng có!

Đoàn ủy ngắt :

  -  Nợ máu thế nào?

Tị lật lật quyển sổ nhàu nát, đọc :

  - Vợ Thung, là em dâu lấy Thung, em con chú con bác với nhà Thạch bị nó tát hộc máu tươi...

  - Thôi được... Đoàn ủy gượng cười, tiếp -  án thế nào th́ cứ tùy phản ứng quần chúng. Nay, ta qua phần kết nạp!

Nh́n Khải Hoàn, Đoàn ủy hắng giọng :

  -  Thôi, xă nào cũng đ̣i kết nạp rễ, chuỗi.  Riêng thôn Bùi Chu, số địa chủ chưa đạt chỉ tiêu năm phần trăm mà đ̣i kết nạp nhiều thế này, đồng chí Khải Hoàn báo cho hội nghị biết là tại sao?

 

Sửa gọng kính, Khải Hoàn lấy giọng từ tốn :

  -  Kính thưa đồng chí Đoàn ủy, thưa các đồng chí Đội trưởng toàn xă, Bùi Chu xin kết nạp nhiều v́ ở địa phương cuộc đấu tranh rất gay go.  Một là người công giáo đông, bao che nhau, cái tổ b́m bịp là Nhà Chung xă Đoài.  Hai là có sự tiếp tay của bọn phản Cách Mạng Quốc Dân Đảng.  Và ba, địa chủ cực kỳ khôn ngoan, khi giảm tô đă xin cúng ruộng, nhưng chính phủ và các ủy ban hành chính địa phương đều linh động trả lại, không mắc mưu giai cấp.  Kính thưa các đồng chí, trên có trời, dưới có phép biện chứng, đă gay go th́ trong đấu tranh, mặt này mặt kia đều phải có lực, và nếu không đủ, th́ ta chủ động tạo lực lượng,  biến lượng thành chất, tạo khả năng đập tan giai cấp địa chủ, cường hào hầu giành thắng lợi cuối cùng!

 

Cả hội nghị đứng lên vỗ tay.  Khải Hoàn nghiêng ḿnh như một diễn viên và cũng đưa tay lên vỗ đáp lễ như những vị lănh tụ của Cách Mạng.

*

 

  Ở Bùi Chu, người ta kháo nhau cả thôn lên quan, nhà nào cũng có người được vào Đảng.  Hai ngày liền, thôn mở hội, không làm ăn ǵ, chỉ đánh trống, đánh kẻng và vật trâu vật lợn làm cỗ kết nạp.  Khí thế Cách Mạng hừng hực, lửa đấu tranh bốc lên mây dọa thiêu cả cơi  trời. Và ngay sau đó, là cuộc đấu tố tên địa chủ Thạch.  Chủ tịch cuộc đấu là thôn trưởng Canh, đă được kết nạp, đọc thuộc bài ‘’khai mạc’’, không vấp váp một chữ.  Đấu trường rào rào vỗ tay, đồng thanh hô đả đảo địa chủ.  Thạch qú giữa đấu trường, ngước mắt nh́n trời, thản nhiên như không.  Tị hầm hè rồi quát :

  -  Thằng địa chủ, cúi đầu xuống!

Thạch ĺ ra không phản ứng.  Đơm bước đến nắm tóc Thạch đè xuống, chửi :

  -  Tổ cha địa chủ cứng đầu, cứng cổ...

Gục đầu, Thạch cười khà khà.  Vợ Thung sắn quần, nhảy tới, giang tay vả vào mồm Thạch, rít lên :

  -  Mày cười giai cấp nông dân chúng tao hả, hả...

  -  Tôi không dám...

  -  Mày xưng tôi với ai?  Con, xưng con...  Nhắc lại!

  -  Con không dám, ông bà nông dân ơi...  Thạch tiếp tục cười.

 

Một thằng bé cỡ mười ba, mười bốn sấn vào, tay cầm một cây tầm vông, quát :

  -  Cười nữa ông đánh găy răng!  Nông dân là quân chủ lực...

Đấu trường hô lên :

  -  Tre đực làm gậy tầm vông.  Đánh, đánh...

Khải Hoàn đưa tay ra dấu không cho, đánh ngay địa chủ nằm lăn quay ra là hết đấu với tố.

 

  Giai cấp nông dân lập lại những cuộc diễn tập đă thành thạo trong những buổi cụng đầu tố khổ.  Thằng bé cầm gậy tầm vông bắt đầu :

  - Thằng Thạch, mày có nhớ đă đánh tao hai mươi roi vào đít không?  Tao van mày xin tha, mày không cho, lại bảo tao không biết tội, đánh thêm năm roi.  Tại sao mày tàn ác đến thế ?

  -  Ông đi ở nhà con, việc là chăn trâu mà ông đánh đáo thế nào để trâu đạp ruộng người ta, con phải đền.  Thế mà hỏi ông, ông cứ chối phắt đi...

  -  A, đả đảo địa chủ ngoan cố.  Đả đảo...

 

Thằng bé được thể, quật cây tầm vông vào lưng Thạch.  Ngă xuống, Thạch lại nằm ĺ, miệng vẫn khà khà cười.  Dân quân chạy lại xốc cho Thạch qú lên.  Tị nh́n vợ Thung.  Mụ nhảy xổ ra :

  -  Thằng Thạch...  Nh́n bà cho rơ, ai đây?

  -  Vợ Thung!

  -  Không, bà nông dân Thung, nói lại!

  -  Dạ... bà nông dân!

  -  Mày nợ máu với bà, mày biết không?

  -  ...

  -  Ngày 8 tháng giêng năm Ất Dậu, mày đă tát bà một cái sặc máu mũi, đúng hay sai?

 

Đấu trường ồ lên, đúng rồi, đúng rồi!

  -  Vâng, con có tát bà thật.  Chuyện đầu đuôi thế này.  Nhà con có ăn, nhưng mỗi bữa mỗi người bớt một bát để cứu đói.  Bà vào bếp ăn vụng, chồng bà chửi bà.  Bà trả miếng, đi qua bàn thờ ông bà nhà con th́ bà nhổ nước bọt vào.  Thử hỏi không tát bà mà được à?

 

Đấu trường im phăng phắc.  Cái Lựu nhanh trí hô đả đảo địa chủ.  Thế là đả đảo, đả đảo...  Thạch đợi rồi nói tiếp :

  -  Con có tát bà, máu bà là máu cam, bà sổ mũi cũng ra máu...

Đơm quát :

  -  Địa chủ đă nhận tội có nợ máu.  Đả đảo!

 

Lại đả đảo, đả đảo...  Đến lượt nhà Thung, Khải Hoàn gọi là yếu tố quyết định thắng lợi.  Ngượng nghịu, Thung bước ra, mặt trắng bệnh :

  -  Địa chủ Thạch, mày có nhận ra ai đây không?

  -  Dạ có, ông là ông Thung, bố con tức là bác ông đă mang ông về nuôi khi ông sáu tuổi, mẹ ông đi lấy chồng vứt ông ở cổng chùa...

  -  Hừm...  bố mày nuôi...  nhưng không cho tao đi học.  Mày lên Vinh, học xẹc-ti-phi-ca trong khi tao, tao phải ở nhà làm việc như trâu như chó.  Địa chủ bóc lột!

Đấu trường lại đả đảo, đả đảo.  Thạch mỉm cười :

  -  Dạ đúng, đúng một nửa.  Ông lên Vinh với con, nhưng ông trốn học, bị đuổi.  C̣n làm như trâu như chó th́ cũng đúng một nửa.  Việc của ông là trông nom sổ công, không phải như trâu.  C̣n việc như chó, th́ thế là...  đúng đấy!

Đấu trường ồ lên, nhưng cười, cười thoả thuê, cười ngặt nghẽo.  Khải Hoàn thét :

  -  Địa chủ nói xỏ nông dân.

Thung vẫn chưa hiểu xỏ là xỏ thế nào, đưa mắt nh́n vợ.

  -  Nó bảo ḿnh là chó mà nhịn được à?  Vợ Thung lồng lộn .

 

Đấu trường lại đả đảo, đả đảo.  Nhưng một việc không ai ngờ đă xảy ra.  Thung mếu máo :

  -  Cũng chó thật!  Thôi...  Đội có kết tội ‘’liên quan’’ tôi chịu!  Tôi không đấu ai nữa, có đuổi khỏi nông hội th́ cứ đuổi.

Nói xong, Thung ̣a lên khóc, cắm đầu chạy.  Vợ Thung tất tả đuổi theo, the thé :

  -  Cha tiên nhân thằng Thung, mất mẹ nó lập trường rồi à?

 

Đấu trường lại cười, mặc cho anh đội Khải Hoàn hừm hừm và chánh án Tị th́ cứ xuưt xoa kêu nhỏ  ‘’toi rồi, hỏng kế hoạch !’’.

 

  Hỏng kế hoạch, đành lại bỏ Thạch vào trái sau ngôi chùa, trụ sở của đội Cải Cách.  Và thêm một chuyện cũng không ai ngờ được.  Đêm hôm, Thạch rủ rỉ thế nào mà một dân quân thả cho Thạch về nhà, đổi lại là cái nhẫn Thạch chôn được trước kiểm kê.  Sáng sớm hôm sau, trước khi thôn gióng trống ngũ liên, Thạch tắm rửa sạch sẽ, khăn áo chỉnh tề, nhưng là áo tang, trắng toát từ đầu đến chân.  Quay lại ‘’tŕnh diện’’ với Đội ở chùa, Thạch bước, miệng vẫn nhếch một nụ cười bề ngoài trông b́nh thản đến độ khiêu khích. Đợi cho Khải Hoàn, Tị, Đơm và trưởng thôn Canh đủ mặt, Thạch từ sau bước ra Tam Bảo, mặt mũi vẫn c̣n thâm tím, nhưng nghiêm trang, nói từng tiếng :

  -  Ruộng năm mẫu, đến ba là ruộng sỏi, ruộng chua, làm mầu cũng khó nữa là trồng lúa.  Qui địa chủ, th́ thôi, tôi chịu.  Nhưng hai đứa con, một chết đă phong liệt sĩ, một th́ đánh Pháp ở Điện Biên, cũng là công.  Công không tính, chỉ tính tội, mà tội th́ nhân lên gấp năm gấp bảy...

 

Chưa ai kịp phản ứng, Thạch rút con dao chọc tiết ra, cười khà :

  -  Thạch này dẫu có là địa chủ bóc lột cũng biết tự xử...

 

Th́nh ĺnh, Thạch nhấn mạnh con dao vào ngực, nơi trái tim, miệng kêu to :

  -  Cụ Hồ ơi, cụ lầm rồi!

 

Máu bắn tung tóe trên nền gạch Tam Bảo.  Ai nấy sững ra, trừ trưởng thôn Canh.  Hắn chạy như điên như cuồng, miệng rít lên :

  -  Cụ Hồ ơi, cụ lầm!  Ông đếch vào, ông đéo đấu với tố nữa!

 

*

 

  - Địa chủ không có quyền chết.  Cái chết của nó là do bần cố quyết.  Nó gian ác, nó cướp của nông dân, nó tự tử là làm nhụt quyết tâm giai cấp, gây khó khăn cho cách mạng, đánh vào tâm lư quần chúng.  C̣n ‘‘quả thực’’ nhà Thạch, vẫn phải cứ phải chia... để lấy lại khí thế!

 

  Bần cố ồ lên, đúng rồi, đúng rồi!  Không chia ‘‘quả thực’’ là trúng kế địa chủ gian ác mánh lới, nó lấy dao tự đâm vào tim để phân tán lực lượng Cách Mạng. Bần cố lại ồ lên, đúng rồi! Khải Hoàn giả chép miệng, gượng gạo nói,  chia th́ chia.

 

  Cắm thẻ nhận ruộng, mỗi gia đ́nh bần cố được ba sào định mức.  Nhưng ruộng có cao, có thấp, có gần có xa, nơi đồng mặn, chỗ đồng chua. Cứ ba sào b́nh quân, tất sẽ bất b́nh đẳng.  Ba sào đồng cao bằng bảy sào đồng thấp, có người đề nghị.  Không, không.  Cấp trên ở huyện không qui định như thế.  Làm sao bây giờ?  Khải Hoàn dơng dạc, ‘’ta có cách của ta’’!  Một bần cố giơ tay, làm ǵ th́ làm, gia đ́nh tôi có bảy đứa con, lại nuôi thêm ba đứa cháu mồ côi mà chỉ ba sào là đói!  Khải Hoàn ghi lại, chú thêm, ‘’ ...vấn đề mới. Cứ thế này th́ bỏ mẹ!’’.  Lên báo cáo Đoàn, Khải Hoàn huênh hoang, có vấn đề mới tất có giải pháp mới.  Đoàn ủy viên hỏi, giải pháp thế nào.  Khải Hoàn đáp, giọng chắc nịch :

  -  Chính sách là người cầy có ruộng.  Vậy cứ tính theo tay cầy mà phát ruộng là đúng.  Ai dám bảo chính sách sai?

 

Đoàn ủy gật gù :

  -  Thế nhưng cũng có chính sách tiến tới một xă hội  công b́nh...

  -  Tiến tới, tức là tiến là trước.  C̣n tới, là sau, rồi mới công b́nh được chứ! Thưa đồng chí, không tiến th́ làm sao tới được?

 

  Cuộc chia ruộng tất nhiên khó.  Nhưng khó khăn nào Cách Mạng cũng vượt qua.  Bằng cách ra nghị quyết chỉ định chia thế này, phân thế nọ.  Cắm thẻ xong, có hiện tượng nhổ thẻ lấn bờ cắm lại.  Thế là ẩu đả : có khi hai ba gia đ́nh liên minh lại chống hai ba gia đ́nh khác.  Thường, liên minh dựa trên quan hệ họ tộc. Và nhất là quan hệ riêng tư với Đội, với dân quân.

  Rút kinh nghiệm chia ruộng, Khải Hoàn sáng tạo ra một phương pháp chia ‘‘quả thực’’ rất khoa học.  Mọi hiện vật được đánh số, sau đó bần cố rút thăm lấy số.  Số ba, cái cuốc.  Số mười bốn, cối đá.  Số hai bảy, cái màn...  Trên băi chia ‘‘quả thực’’, bần cố xếp hàng, mặt mũi hớn hở.  Khải Hoàn tuyên bố :

  -  Phép chia này công b́nh, ai cũng được rút và thế là ai cũng được chia.  Phương pháp này, ai có ǵ là do số mạng cả...

 

  Đúng rồi, đúng rồi!  Bần cố đồng thanh kêu.

 

Kết quả, có gia đ́nh được ba cái cối đá, nhưng một cối là đủ, có mong là mong vớ được cái bát lành, cái nồi, cái mâm, đôi đũa cả.  Có gia đ́nh được màn phin, gối gấm, chăn bông... nhưng lại nghèo không có sẵn giường chiếu, chẳng biết màn gối dùng vào việc ǵ.  Có gia đ́nh không hiểu thế nào rút phải chỉ toàn nong với nia...  Đúng là cái số.  Đội phó Tị nói vớt ‘’ đức năng thắng số’’.  Nhưng bần cố thực tế hơn, đ̣i qui ‘‘quả thực’’ ra tiền.  Khải Hoàn thét lên ‘’...thế là không được!  Không có chính sách!’’.  Bần cố x́ xào ấm ức.  Cuối cùng, Khải Hoàn xin với Đoàn ủy cho phép bần cố đổi hiện vật lấy hiện vật.  Đoàn ủy báo lên Tỉnh, rồi Khu.  Được phép, Khải Hoàn tuyên bố đó là thắng lợi của thị trường xă hội chủ nghĩa.  Cách Mạng luôn luôn tiên tiến, và nhất là rất khoa học!

 

*

 

  Trước khi vào thôn, Chính ṿng qua nơi chôn cất gia đ́nh ḿnh.  Ba nấm mồ vẫn đó, nhưng nay mối đùn, cỏ hoang mọc lên đến đầu gối. Người liên lạc, tên Thăng, là một thanh niên tuổi đôi mươi, linh lợi và vui tính.  Cúi xuống giúp Chính nhổ cỏ, anh nhẹ giọng, xin được ‘’ hầu’’ các cụ.

  Chính và Thăng hỏi thăm rồi vào trụ sở Ủy ban thôn.  Từ ngày Canh bỏ đi, Đơm thành trưởng thôn.  C̣n cái Lựu, nó được thăng lên tổ trưởng đội dân quân, nay đú đởn ra mặt, hơi tí là ‘’tích cực’’ thế này, ‘’lập trường’’ thế kia, và bất cứ cái ǵ cũng thả hai chữ ‘’ cao độ’’ đèo vào cho nó Cách Mạng.  Chào đồng chí trưởng thôn, Thăng xuất tŕnh giấy giới thiệu. Đơm ngước mắt, hỏi  trống không:

  -  Ai là Phan Thượng Chính?

Bước lên một bước, Chính bảo tôi, rồi mỉm cười.  Đơm nh́n chằm chằm vào mặt, nghiêm chỉnh :

  -  Đồng chí về thôn với công tác ǵ?

  -  Tôi là thương binh, nay bộ đội có nhiệm vụ thăm hỏi gia đ́nh những đồng chí liệt sĩ trong xă...

  -  Đồng chí thăm ai ở đây?

  -  Có gia đ́nh đồng chí Chúc, cha là Thạch.  Có đồng chí Phương, mẹ là bà phó Mộc...

Đơm ngắt :

  -  Thạch là địa chủ, bị đấu, nay chết rồi!

 

Chính sững sờ, chưa biết hành xử ra sao th́ Đơm tiếp :

  -  Đồng chí có liên quan với nó à?

Đúng lúc đó, Lựu từ gian bên bước ra, khẩu mút-cơ-tông chĩa vào Chính và Thăng.  Đằng sau, sáu dân quân đă chực sẵn xô vào nắm tay trói gô lại.  Đơm gằn :

  -  Chúng tôi giữ các đồng chí để điều tra.  Trên Huyện báo bọn phỉ Quốc Dân Đảng có kế hoạch đánh phá Cách Mạng...

Lựu hô to, mặt hằm hằm:

  -  Giải chúng nó ra nhà giam!  Trước khi đi, bịt mắt lại!

 

  Chính và Thăng bị trói cả chân lẫn tay, miệng nhét đầy giẻ.  Căn pḥng giam lờ mờ ánh sáng hắt từ vách tường ngăn bằng gỗ với gian bên kia, hơi ẩm thấp xen mùi khai nước đái thoảng vào.  Khi bị nhét giẻ, Thăng đă uốn lưỡi, và từ từ đẩy ra được.  Thăng th́ thào :

  -  Vẫn ở trong chùa anh ạ!  Họ đưa loanh quanh, đi ṿng ṿng chứ ḿnh vẫn ở trong chùa.  Bây giờ, cứ đợi xem động tĩnh thế nào!

 

Chính gật, nghiêng người chúi xuống nh́n qua kẽ vách.  Ngẫm lại lời trưởng thôn, Chính ngạc nhiên v́ trước khi về Bùi Chu,  Chính có tạt qua Huyện và trao đổi với Đoàn ủy đoàn Cải Cách.  Trong đợt chỉnh huấn cách đây ba năm, Chính đă khai rơ ḿnh là Nguyễn Trường Vơ, con ông bà Nguyễn Trường Cửu, và cũng xin giữ bí danh ḿnh đă dùng từ những năm 30.  Nhưng Chính là cán bộ Trung Ương, cấp Huyện không thể biết ǵ được.  Hơn nữa, Đoàn ủy đă xem hồ sơ bà đồ Cửu, bảo qui địa chủ th́ c̣n chờ v́ việc định thành phần chưa đủ xác minh.  Thế th́ tại sao trưởng thôn lại bảo Huyện báo về rằng có bọn phỉ Quốc Dân Đảng?

 

  Tiếng trẻ con lao xao khiến Chính lại dán mắt vào kẽ vách.  Chúng nó đến chục đứa.  Một đứa xưng là Chủ Tịch, đứng lên khai hội.  Nó nói :

  -  Hôm nay nông dân ta đấu con mẹ Cửu, gian ác có tiếng, thành phần phong kiến cường hào, ruộng có đến ba mẫu.

 

Cả bọn hô, đả đảo địa chủ! 

 

Chính lặng người.  Chắc chắn bọn trẻ này đến xem diễn đấu trong những buổi cụng đầu tố khổ, nay bắt chước người lớn, lập lại những cái kịch bản có khổ nói khổ, có thù nói thù...  Chúng đẩy một con bé con chừng mười tuổi vào giữa, hét, địa chủ, qú xuống.  Con bé líu ríu, qú nhưng giương mắt nh́n :

  -  Tao đau chân th́ đứa khác thay tao làm địa chủ, đến lượt tao đấu...Cha tiên nhân chúng mày, đứa nào cũng cái chức bần cố !

Cả bọn lại hô, đả đảo địa chủ!  Một đứa the thé :

  -  Đấy, địa chủ nó ngoan cố phản động thế đấy!  Chưa qú th́ nó đă đ̣i làm bần cố đ̣i đấu nhân dân  chúng ta !

 

Cả bọn lại hô, đả đảo địa chủ!

 

  -  Đồ Cửu!  Xưa mày bốc thuốc thế nào mà mẹ tao uống rồi ói ra mật mà chết!  Có phải mày đầu độc bần cố chúng tao không?

 

Con bé đóng vai bà Đồ chu tréo :

  -  Sai rồi, phải nói chồng mày là Đồ Cửu, tao là bà Đồ cơ mà!

Thằng bé vừa tố văng tục, rồi quát :

  -  Sai c̣n hơn sót, địt mẹ mày lắm mồm, câm cha mày đi!

Cả bọn nhao nhao, câm đi, sai c̣n hơn sót!

 

Một thằng bé khác xông lên :

  -  Báo cáo với bần cố, con mẹ Cửu này ghê gớm ‘’cao độ’’.  Nó để chồng nó ngủ với con dâu, làm mất truyền thống dạo dực của nhân dân...

Con bé đóng vai bà đồ lại ngắt :

  -  Truyền thống đạo đức chứ không phải dạo dực...

  -  Câm mồm!  Nông dân là quân chủ lực, chỉ đúng đánh đúng, dạo dực cũng được...

 

Một con bé, mặt lem luốc, tay chỉ, miệng hét toáng lên :

  -  Đúng, đúng rồi!  Con trai nó là Quốc Dân Đảng, lẩn vào hàng ngũ chúng ta, làm gián điệp cho Tây.  Phải bắt con mẹ Cửu này đền tội nhân dân.  Phải bắt nó chết!

  -  Đúng rồi!  Đúng rồi!  Đả đảo địa chủ Cửu gian ác ‘’cao độ’’!  Đả đảo...

 

  Chính ù tai, tiếng trẻ con xoáy vào óc.  Ba chữ sai hơn sót đâm vào màng nhĩ rạch một đường buốt đến óc, rồi theo nhịp đập thành máu độc chảy xuống cháy tim.

 

   Trẻ con diễn tập căm thù! 

 

Chính quằn quại hỏi, mai sau chúng sẽ là những chủ nhân của một xă hội mới ư?  Cuộc lên đồng tập thể này đang sửa soạn cả những kẻ kế thừa.  Chúng cũng một ngôn ngữ, một hành vi.  Là dối trá và căm thù.  Tất cả dựa vào cái bản năng thú vật được kích lên bởi ḷng tham ngụy trang bằng nào là Cách Mạng, nào là giai cấp, nào là công bằng, nhân ái. Chính chợt nhớ lần đi thăm Phan Bội Châu với cha đâu hai chục năm trước, biết cha rất buồn khi chàng đi theo con đường giải phóng dân tộc bằng bạo lực với sự hỗ trợ của phong trào Cộng Sản quốc tế. Khi ấy, trên đường về xă Đoài, Đồ Cửu th́nh ĺnh nắm tay Chính, nói như gắt:

  -  Này, ta bàn trở lại sách của bác Giải San với cái tinh thần quốc tế cách mạng....Giúp ḿnh xong việc giành độc lập, người giúp sẽ hỏi bây giờ phải đấu tranh giai cấp chứ ! Lúc ấy phải làm thế nào?  Không có giai cấp công nhân, th́ rồi nông dân phải đấu tranh với nhau ư ? Chỉ có nông dân, đấu tranh giai cấp sẽ biến dạng thành một cuộc giành giật đất đai tư hữu. Người nghèo lấy của kẻ giàu, người không lấy của kẻ có, và dán lên cái cuộc trấn lột cướp bóc khổng lồ ấy danh xưng của một cuộc cách mạng. Xă hội khi đó sẽ chồng chất  ân oán hận thù, thử hỏi độc lập như thế th́ để làm ǵ ? Độc lập như thế chỉ dẫn đến băng hoại như sự mưng mủ của một cơ thể ruỗng nát! Kẻ tiệm danh giải phóng trở thành người thống trị. Luân thường đảo lộn, đạo lư chỉ độc c̣n là cái bả quyền lực, miệng một đằng, việc làm một nẻo, ai c̣n tin ai ? Một xă hội đồng thuận sẽ bất khả tồn tại, và mỗi một cá nhân trở thành  một ốc đảo, nhân phẩm thu hẹp vào mạng sống và miếng ăn, sống với nhau qua thứ mặt nạ trá h́nh con người nhưng chung cục biến thành nô lệ của những tham vọng và nhu cầu thấp hèn. Và lại mang ảo tưởng nô lệ như thế chính là ḿnh v́ ḿnh, thậm chí v́ mọi người, tất sẽ c̣n tệ hơn là nô lệ ngoại bang. Bởi nói cho cùng, không c̣n ư thức tự do th́ chẳng có cách ǵ cựa cậy thoát ra cái ách nô lệ được …

 

*

 

  Sẩm tối, hai dân quân đến điệu Chính đi.  Lại bịt mắt, lại đi quanh co. Đến khi người ta cởi cái băng cuốn quanh, mắt Chính hoa lên.  Trước mặt Chính, một người ngồi sau cái bàn, trên để một khẩu súng lục.  Người đó hỏi :

  -  Mày là ai?

  -  Phan Thượng Chính.

Tiếng cười gằn :

  -  Không!  Không phải.  Người đó đứng lên, ghé mắt ḿnh vào mặt Chính, gằn – mày không nhận ra ai đây sao?

Nh́n quen quen, nhưng Chính chịu, lắc đầu.  Người đó gỡ cặp kính đen xuống, hỏi lại :

  -  Nh́n cho kỹ!  Nh́n cái mắt chột này... nhận ra chưa?

 

Chột dạ, Chính biết ngay.  Cái h́nh ảnh mái trường làng ngày xưa, thằng bé Phương nhút nhát và thằng Tẹo quái ác cứ đuổi theo cḥng ghẹo hiện ra như mới hôm qua.  Chưa kịp đáp, Chính nghe :

  -  Tẹo đây!  Tẹo-chột là tao.  Mày là Nguyễn Trường Vơ, hà hà...  Mai này, tao lấy lại mày cũng một mắt cho công b́nh!  Nhưng tối nay, giữ cả hai mắt mà xem...

Tiếng cười gằn.  Rồi tiếng quát :

  -  Lựu đâu?  Cho cái gậy tầm vông, mau!

Một tiếng thét lên.  Cánh tay trái bị thương bị chiếc gậy tầm vông quật vào, máu lại tóe ra.  Chính xây sẩm, đầu như vỡ toang, mắt loé lên hằng hà sa số những v́ sao đủ bảy màu chụm lại thành một ngọn lửa kinh hoàng cứ lớn dần, lớn dần, rồi tỏa ra mênh mông.

 

Khi Chính tỉnh dậy, chàng thấy Thăng đang cúi xuống, nét mặt lo lắng.  Thăng th́ thào :

  -  Đêm nay, phải trốn.  Anh có đau lắm không?

Chính thử nhấc, nhưng cánh tay trái nay liệt hẳn, không nhúc nhích nổi.  Xoay ḿnh, cái đau chạy rần rần lên bả vai, khiến nửa người Chính tê điếng hẳn đi.  Ḱm tiếng rên, Chính cắn răng, đợi cho cơn đau dịu đi rồi nói :

  -  Không trốn, th́ chết!

Thăng bảo :

  -  Anh Chính ạ!  Em xoay người cho anh cắn dây trói tay em, chỉ cần nới nút rút tay ra được là có cơ thoát...

Thăng nói xong, lê đến và xoay người, nhưng tiếng khúc khích cười gian bên khiến Thăng ngừng lại nghe ngóng.  Giọng Tẹo vang lên :

  -  Ghé mắt vào mà xem ai đây!

Chính cố gắng ngóc đầu lên.  Giọng Xoan lạnh lùng :

  -  Nó ở đâu ?

  -  Bên kia cái vách!

 

Áp mắt vào kẽ vách, Chính nh́n thấy Xoan ngồi trên chiếc trơng, dưới ánh đèn hoa kỳ vặn to, chập chờn nửa thật nửa hư.  Tẹo đến cạnh Xoan, ngồi xuống choàng lấy vai :

  -  Xoan bằng ḷng chưa?

 

Mím môi, Xoan không đáp.  Tẹo đưa tay lên gỡ chiếc khăn cuốn tóc. Xoan để yên.  Mái tóc Xoan ̣a xuống như thác đổ, mượt mà trôi theo sống vai.  Tẹo tḥ mũi vào hít hà, tay sờ lên yếm, vuốt ve mân mê.  Xoan vẫn để yên, mặt im ĺm lạnh ngắt như người không chút sức sống. Tẹo hổn hển, giọng đứt quăng :

  -  Bằng ḷng nhé!  Hứa rồi...Nào... c̣n nhớ không?

 

Xoan gật.  Tẹo đẩy cho Xoan nằm xoài trên trơng,  mồm kêu, nhé, Xoan nhé.  Nỗi thèm khát trong hai mươi nhăm năm thành một trận lốc quây lấy Tẹo, cuốn cho đầu óc xoay như con vụ quăng ra khỏi đầu dây ḱm giữ. Tẹo  cởi yếm rồi tụt quần Xoan, miệng như phát rồ, cứ nào...nào. Th́nh ĺnh, Xoan bật dậy.  Môi mím chặt, nàng kéo áo, giọng đanh lại :

  -  Tôi hứa ǵ, tôi nhớ!  Nó c̣n sống sờ sờ bên kia, đă chết đâu mà anh đ̣i ǵ tôi !

 

  Chính nghe tiếng Xoan đập vào tai như lời tuyên án tử h́nh.  Hơi thở nghẹt lại, ngực tức như có ai dằn xuống bằng đá tảng, đầu óc Chính mụ dần, mắt nḥe nhoẹt h́nh ảnh Xoan bước đi, lạnh lẽo, tàn nhẫn, và không bao giờ có thể c̣n là Xoan một ngày xưa.  Bao nhiêu dằn vặt v́ Xoan chợt biến đi khiến Chính cảm thấy xa lạ với quá khứ chính ḿnh. Như được giải thoát khỏi thứ hệ lụy nặng đến lệch đi một đời người, đây là lần đầu chàng không c̣n thấy chút tội lỗi ǵ v́ chuyện ḿnh ăn nằm với một người đàn bà không phải là Xoan, đẻ hai đứa con, để rồi tṛng sợi dây oan nghiệt có thể siết vào cổ ḿnh. Chính sợ. Nhưng Chính không hề mảy may căm hận. Chàng chỉ cảm thấy một nỗi xót thương tràn lên như sóng nước. Xót thương ḿnh và xót thương người. Xót thương những h́nh bóng xưa. Nhất là xót thương người đàn bà buồng bên cạnh thoắt trở nên xa lạ như chưa từng là kẻ đầu gối tay ấp với ḿnh. Người đàn bà ấy đứng dậy, mặt trắng bệch như xác chết, mằt trừng trừng nh́n, môi vẫn mím,  quay lưng bước đi. Chính nhắm mắt, ôm mặt tránh cái nh́n thách thức đang chọc thủng bức vách ngăn đôi một niềm oan nghiệt.

 

  Hít hơi vào đầy buồng phổi, Chính nghiêng mặt ghé răng cắn vào giây trói tay Thăng.  Trước mắt, chàng chỉ c̣n cái sống là cái phải cưu mang tức th́, không chần chờ được nữa.

 

*

 

  Chó sủa.  Một con.  Rồi cứ bước đến đâu, chó sủa đến đó.  Gió quật vào những rặng tre trên con đường đất khấp khuỷu.  Đến đầu thôn, những bức tượng Phật, tượng Chúa bị treo cổ lúc lắc, tiếng dây nghiến kèn kẹt trên những cành cây khẳng khiu đâm ngang.  Thăng d́u Chính, vừa đi vừa tính toán.  Không thể đi dọc bờ kênh được, Thăng thầm nhủ.  Bờ trống trải, dễ lộ và không có đường ngang ngơ tắt.  Thăng hỏi.  Chính nghiến răng ḱm cái đau ngấu nghiến cánh tay trái, chỉ lối qua băi tha ma.  Đi đến sáng, liệu có vượt được khu vực của xă không?  Thăng lo lắng.  Chính gật.  Cả hai men theo những mô đất, lội qua ruộng, bỏ lại tiếng chó nay thỉnh thoảng tru lên từng chập.  Trước mắt, dăm quả cầu màu vàng, màu hồng bay lên từ những cái mả mới đắp, nhưng khi người đến gần th́ tắt lịm đi.  Trừ một quả, màu trắng, lơ lửng khoảng đầu gối, cứ  lượn lờ  phía trước dẫn đường.

 

  Sáng bạch nhật dân quân mới phát hiện hai thằng Việt gian Quốc Dân Đảng đă trốn thoát.  Khải Hoàn lồng lộn như một con trâu phát dại, gầm gừ, chửi Lựu, chửi Đơm.  Xoan nghe tin, cũng đến trụ sở.  Môi mím lại, nàng nh́n Khải Hoàn, lạnh lùng bước sang nơi giam bà Đồ Cửu.  Nh́n bà nằm phủ phục như một đống giẻ, Xoan nói, giọng lạnh lùng :

  -  Báo với bà là anh Vơ, anh ấy chết đêm qua rồi!

 

Bà Đồ bật dậy, hai mắt mở thao láo, buột miệng rên lên một tiếng rồi lại ngă ngật xuống.  Xoan không ngoái lại, lẳng lặng bỏ đi.  Phải, Vơ đă chết.  Và nàng tiếc.  Tiếc đă không trần truồng cho Tẹo muốn làm ǵ th́ làm trước mắt Vơ, tức đồng chí Phan Thượng Chính, kẻ đă bội phản một người vợ hy sinh tất cả cho chồng đi Cách Mạng.

 

  Xoan bước, như người mất hồn. Ghé qua nhà thay quần áo, nàng choàng lên người bộ áo đại tang ngày chôn ông Đồ Cửu mười ba năm về trước. Rồi nàng đi, dật dờ như một chiếc bóng. Trưa ngày hôm đó, một đứa bé chăn trâu tất tả chạy về gọi làng gọi nước.  Họ ùa nhau chạy ra lối vào đầu thôn.  Đứa bé chỉ tay lên.  Ngay đằng sau bức tượng Đức Mẹ lủng lẳng, Xoan treo cổ, mắt trợn nh́n lên không, khăn tang trắng toát vật vờ đong đưa như múa may với những cơn gió vô t́nh thổi ngang thôn Bùi Chu. Trên mặt tượng Đức Mẹ, nước mắt ràn rụa nhỏ tí tách xuống mặt đất. C̣n mặt Xoan, khô tanh như đồng cằn mùa hạn hán không có lấy một thoáng nước mắt. Đôi môi nàng vẫn mím chặt, như khi sống. Lưỡi người treo cổ không thè ra ngoài. Như vậy, hẳn là lưỡi phải đâm vào trong, xuyên xuống ruột, chọc thủng một tấm ḷng đầy thương tích.

 

  Sẩm tối, nhà bà Đồ Cửu tan tác.  Bần cố xô vào hôi ‘‘quả thực’’.  Sáng hôm sau, chỉ c̣n sách.  Sách nằm ngổn ngang.  Có Lưu Cầu Hải Ngoại Huyết Thư.  Có cả Công Ước của Lư Thoa... Những bức thư.  Thư gửi Đồ Cửu của những người như Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh...  Và cả bức thư gửi từ Paris của cậu Thành, con trai Phó Bảng Nguyễn Sinh Huy ở Nam Đàn. Nhưng có dăm người không hôi được của, đành mang sách về làm mồi châm lửa. Tiếc nhất là không c̣n một tập gần năm trăm trang, trước tác của Nguyễn Trường Tộ, chưa đề tựa, viết vào hai năm cuối đời.  Những người chậm chân hôm sau nhặt nhạnh tất cả về để nhóm củi. Thế là đúng chính sách.  Phải xóa, xóa hết, xóa cho sạch nề nếp phong kiến để xây dựng một xă hội của giai cấp nông dân, đội quân chủ lực tiên phong làm ra lịch sử.

 

  Không biết sự việc diễn tiến thế nào, một tuần sau Đội trưởng đội cải cách bị triệu hồi về Huyện v́ một số khiếu nại oan sai.  Khải Hoàn ở biến trên Hưng Nguyên, chỉ c̣n đội phó Tị, trưởng thôn Đơm và tổ trưởng dân quân Lựu trụ lại Bùi Chu. Bất ngờ, Huyện phái một  đoàn cán bộ xuống chỉ định lại ban hành chính thôn, trói ‘’tổ chức cũ’’ điệu đi đâu không ai biết. Đồng chí Đội trưởng của ‘’tổ chức mới’’ trịnh trọng tuyên bố vừa làm vừa học, sai th́ sửa, Cách Mạng là thế. Sai đâu? Ừ, sai đâu sửa đấy!  Đồng chí đáp, phải tiến hành phê và tự phê. Nhưng sai đấy th́ sửa đâu? Sửa đâu  khi chính sách lúc nào cũng đúng đắn, chỉ có khâu thực hiện lệch lạc do cán bộ thừa hành cấp dưới phạm khuyết điểm ? Đúng rồi! Bần cố lại ḥ lên đồng loạt. Quần chúng cách mạng lúc nào cũng hiểu rơ ai là ta và ai là địch !

 

  Bà Đồ Cửu tự do.  Đội sửa sai cho người d́u bà về nhà.  Nay nhà bà đă được ‘’chiếu cố’’, quần chúng cách mạng rỡ sạch, không tường, không mái, ngay cả cái sân gạch cũng bị cậy lên.  Đội đành dựng tạm một cái lều cho bà qua đêm. Nghe tin Vơ chết, bà lặng đi nhưng không khóc được, chỉ âm thầm cầu nguyện. Nhưng đến khi bà biết là Xoan đă treo cổ, bà mới khóc, nước mắt chảy dài thành trên khuôn mặt nhăn nheo thành những vệt trắng như muối đóng váng trên cánh đồng mặn nước bên bờ Kênh Sắt. Nửa đêm, bà ra nơi chôn cất Nguyễn Trường Tộ và Nguyễn Trường Cửu. Nằm giữa mộ chồng và mộ cha chồng, bà quơ tay, chỉ thấy hơi lạnh nhói buốt từ ḷng đất đóng băng như cái ác lên ngôi âm ỉ đánh độc cuộc đời. Sự căm hận điên loạn của những con người mới hôm nào c̣n chất phác báo trái đất có thể lộn nhào sau chỉ một cái đẩy nhẹ vào ḷng tham để tạo ra ác nghiệp. Đó là căn nguyên của cơn địa chấn. Con Mực ở đâu đến cạnh, lặng lẽ liếm tay bà.  Nó nay cũng không nhà không cửa.  Nằm gục đầu bên cạnh, nó ngửng nh́n những v́ sao tít tắp trong ṿm trời thăm thẳm.  Chó hoang th́nh ĺnh kéo đến một bầy.  Chúng đánh hơi ngửi ra thần chết.  Con Mực nhổm lên, gầm gừ, bảo vệ một thân người lạnh dần trong đêm đen,  đêm cuối cùng một đời người.

 

  Sáng ra, lại tiếng trống ngũ liên.  Lại tiếng loa lanh lảnh gọi.  Lại họp.  Lại phê và tự phê.  Vẫn như thời Cải Cách, chỉ khác là nay Đội sửa sai khênh xác bà Đồ về trụ sở và báo cho Văn vẫn tu ở nhà Chung xă Đoài.  Về nhận xác mẹ và chôn cất xong, Văn ra Phát Diệm, sau là một trong những vị linh mục hiếm hoi kiên quyết ở lại phụng sự Chúa trên miền Bắc.