Theo rơi cuộc tranh cử tổng thống sắp tới ở Mỹ, tôi yêu bàn dân Mỹ : họ có niềm tin. Và tôi sợ bàn dân Mỹ : họ quá cả tin.
C̣n chính khách Tây U et tutti quanti, khỏi nói, tôi biết từ lâu. Chán lắm, bạn đời ơi…
Không có niềm tin, ta không dám làm ǵ, hoặc làm ǵ ta cũng dám, kể cả chuyện phi nhân. Cả tin cũng… vậy. "Ṭa án Bertrand Russell" vĩ đại ở đó : nó nói với mọi người, ở đời, không chỉ có toà án của kẻ mạnh, kẻ chiến thắng. C̣n có toà án của lương tâm loài người.
Để hành-động, ta cần phải tin. Điều ǵ đó. Khi ta không nói được nên lời niềm tin ấy, ta vay mượn ngôn ngữ của người khác : tôn giáo, ư thức hệ hay lănh tụ.
Nhưng niềm tin không đủ để hành-động có nhân tâm, nhân cách, nhân t́nh, nhân-quả[1].
C̣n cần chút lư trí. Khốn nạn thay, lư trí thể hiện bằng ngôn ngữ, và cái lưỡi lại không xương. Lư trí hôm nay muốn chứng minh cái ǵ cũng được : nếu A là A đúng th́ không-A là không-A cũng đúng thôi. Vậy, để tâm hồn ta thanh thản, hiu hiu tự đắc, tự măn, tự phụ, ta chỉ cần "tự do" lựa chọn là A hay là không-A thôi. Để chém giết nhau túi bụi, không chút e dè, nể nang, phân vân, khắc khoải… Để không-làm người.
Một khi lư trí như thế, cứu cánh cuối cùng là "t́nh thương". Nhưng t́nh thương phi lư chẳng khác ǵ niềm tin hăo ở Phật, Jésus, Mahomet hay Đảng và Nhà Nước của không ít người đời nay ! T́nh thương phi lư rất dễ phi nhân. Hậu quả như thế nào, cứ nh́n thế giới hôm nay và ảnh hưởng của niềm tin "God bless American way of life" hay "niềm tin" "Đảng và Nhà nước" của một số người Việt ngày nay th́ thấy.
Tôi tin rất nhiều phân tích của Marx về thế giới tư bản, môi trường khai sinh ra tôi, tôi đă nên người và sẽ chết ở đó. Tôi không tin tương lai của loài người sẽ tuỳ thuộc những nhân tố ấy thôi. Có thể v́ tôi khờ khạo, ham… yêu, hè hè… Nhưng tôi đành công nhận : cho tới nay, ông đúng, những điều ông phán đoán từ cả trăm năm nay đang thể hiện hàng ngày dưới mắt tôi.
Ôi, Marx, chàng ơi, phải chi chàng không chỉ là một nhà tư tưởng kiệt xuất, một nhà lư luận khắt khe, một nhân tâm lỗi lạc, một nhà văn xuôi trác tuyệt, mà c̣n không-là chính chàng, c̣n là một nhà thơ, ta sẽ yêu chàng hơn chàng đă giúp ta đành yêu chính ḿnh. Hè hè…
2008-04-22