Chủ nghĩa Marx Ziao Chỉ hoá

nhân đọc Hội thề, tiểu thuyết lịch sử của Nguyễn Quang Thân và Danh tiếng và bóng tối, tiểu thuyết của Lê Hoài Nam.

 

Cậu vẫn nhớ ngày xưa mắc tội phạm thượng là bị chém đầu đấy chứ? Thời nay chắc người ta không tiện chém đầu cậu nhưng cậu cũng sẽ hết cửa phấn đấu, hết đường làm ăn, sinh sống.

Lê Hoài Nam

 

Trong lịch sử loài người, Cách mạng tư sản ở Châu Âu là cách mạng duy nhất mà văn hoá mới đi trước, quyền lực theo sau. Lúc nó nổ ra ở Pháp, giai cấp tư sản không chỉ lấn áp về mặt kinh tế, nó đă có một nền văn hoá áp đảo : Thế kỷ khai sáng, thế kỷ của tư duy khoa học, của tự do tư duy, của con người cá nhân.

Rất khác cuộc "đổi đời" ở nước ta thời Lê Lợi – Nguyễn Trăi, cũng văn hoá đi trước quyền lực theo sau, ít nhất là trong những văn bản của Nguyễn Trăi để lại, nhưng văn hoá ấy chỉ là tinh hoa của một văn hoá cũ, của Trung Quốc.

Do đó Cách mạng tư sản Pháp khai sinh ra một nền văn minh mới, c̣n cuộc "bể dâu" của Lê Lợi – Nguyễn Trăi chỉ tái sinh được một triều đ́nh kiểu cũ.

Trong thế kỷ 19, Marx là một trong những người hiếm hoi đeo đuổi giấc mơ của các nhà bách khoa (encyclopédistes), thừa kế tinh thần của Thế kỷ khai sáng. Cũng t́m hiểu đủ thứ lĩnh vực của kiến thức, cũng tin tưởng vào khoa học, vào lư trí (rationalité), tuy chàng cho rằng lư trí h́nh thức không đủ để hiểu kinh tế, xă hội, chính trị, lịch sử, văn chương, văn học, nghệ thuật et tutti quanti. Ngoài những ghi chú nho nhỏ đó đây, chàng ít khi viết về văn chương, văn học, nghệ thuật. Thế mà suốt trăm năm, chàng đă ảnh hưởng và gây cảm hứng cho biết bao trí thức Tây Âu không phải loại xoàng trong những lĩnh vực ấy ! V́ sao ? V́ họ cảm nhận được, "hiểu" được tầm vóc văn hoá của những điều chàng viết : họ cùng ḷ văn hoá chui ra mà !

Điều trên, ở Ziao Chỉ Quận, không thể có được. Đại đa số người Ziao Chỉ chẳng thể nào có được nghiệm sinh và nền tảng kiến thức và giá trị Tây Âu cần thiết cho phép họ cảm nhận và tiếp thu chiều kích văn hoá mới trong tư tưởng của Marx. Lúc Đảng Cộng Sản VN được thành lập, hơn 90% người Việt là nông dân mù chữ thoát thai từ nền phong kiến Ziao Chỉ của thế kỷ 18-19. Làm sao họ hiểu được, sống được những giá trị và suy luận văn hoá mới của Marx ? Nhưng họ là lực lượng duy nhất có thể đánh bại thực dân Pháp, dựa trên những giá trị nhân bản truyền thống của ḿnh.

Đảng CSVN, thời ấy, đă khéo léo kết hợp được một số giá trị văn hoá cổ truyền của người Việt với một số kiến thức của học thuyết của Marx về chủ nghĩa tư bản để vạch ra đường lối đấu tranh đánh bại được thực dân Pháp, giành lại độc lập, rồi đánh bại Mỹ. Và nó nắm chính quyền.

Để làm ǵ ?

Học thuyết của Marx đâu là một nền văn hoá ! Thậm chí, nó có thể cơ bản đúng trong một vài vấn đề cốt lơi, nhưng nó đâu có thể nào đúng trong mọi vấn đề, dù chỉ đại khái thôi, và nó đâu có bao gồm mọi vấn đề !

Một khi đă nắm chính quyền trên sự nhập nhằng âm u đó, cách duy nhất để giữ quyền lực và hưởng lộc là :

1/ tôn giáo hoá tư tưởng Marx-Lênin

2/ dựa vào những kẻ ít có khả năng nhất để biết tới những tư tưởng ấy, công nông, càng ít học càng tốt, để duy tŕ quyền lực.

3/ trên cơ sở ấy, làm quan Ziao Chỉ, buôn bán quyền lực, làm ǵ cũng được, bất cần luật pháp hăo, quốc hội bù nh́n, miễn sao có cái dù cần thiết đương thời, vét hết chuyến tàu vét này đến chuyến tàu vét khác. Bàn dân có chống th́ cũng chỉ biết dựa vào những giá trị cổ truyền, những kiến thức và phương pháp suy luận đă bất lực trước nền kinh tế thị trường định hướng quan lại này.

Thương thay Marx ! Chàng đă đi vào đời sống Ziao Chỉ Quận dưới bộ da văn hoá ấy. Bước đầu, vinh quang. Bước sau, nhục nhă. Đâu phải lỗi ở chàng. Lỗi ở ta, những người Ziao Chỉ.

Chàng từng viết :

Sans doute, l'arme de la critique ne peut-elle remplacer la critique des armes, la puissance matérielle ne peut être abattue que par la puissance matérielle, mais la théorie aussi devient une puissance matérielle dès qu'elle s'empare des masses. La théorie est capable de s'emparer des masses dès qu'elle démontre ad hominem [sur l'exemple de l'homme], et elle procède à des exemples ad hominem dès qu'elle devient radicale.

Đương nhiên, vũ khí phê phán chẳng thể thay thế sự phê phán của vũ khí, chỉ có sức mạnh vật chất mới đánh quỵ được sức mạnh vật chất, nhưng lư thuyết cũng có thể biến thành sức mạnh vật chất khi nó nhập hồn quần chúng. Lư thuyết có khả năng nhập hồn quần chúng khi nó chứng minh được giá trị của nó qua bản thân con người, và nó thực hiện điều đó khi nó đào vấn đề tận gốc.

Chàng có lư, chỉ quên điều này : lư thuyết chỉ có thể nhập hồn quần chúng xuyên qua ngôn ngữ, xuyên qua văn hoá và kiến thức đă nhào nặn ra hồn ấy, bản thân ấy. Với bàn dân Ziao Chỉ ở đầu thế kỷ 20, ai chống thực dân Tây là đáng kính, đáng theo, tới chết. Cụ Mác, Bác Mao hay Cụ Duy Vật cũng được.

Và sau đó, làm ǵ ? Không biết. Chỉ mong là bớt khổ thôi. V́ thế mà phải khổ hơn ?

H́nh thái xă hội kinh tế tư bản, như mọi chuyện ở đời, sẽ không trường tồn. Những cuộc khủng hoảng khủng khiếp của nó cho thấy. Cuộc cách mạng điếu tang nó sẽ có ngày xảy ra, có thể không bạo liệt, tôi mong thế. Nó sẽ không do các giai cấp thiếu học, ôm những nền văn hoá cũ, làm ra. Dù họ thành công chốc lát, họ không thể xây dựng một nền văn minh mới khi văn hoá của chính họ thua xa văn hoá tư sản. Nó sẽ do quần chúng có học, có văn hoá mang tới. Hiện nay, họ bất lực. Chẳng có ǵ khẳng định rằng họ sẽ vĩnh viễn bất lực, ngoài niềm tin của chính họ.

2009-12-16