Cười chính ḿnh và cười tha-nhân
|
Portrait de Giordano Bruno (XIXe siècle, d'après une gravure publiée dans le Livre du recteur, 1578) Chân dung Giordano Bruno, một Kẻ xúc phạm Chúa lừng danh trong giới khoa học và triết học Tây Âu, đă bị xử chết thiêu |
Le Blasphémateur lapidé, Gérard Hoet et Abraham de Blois, Figures de la Bible, P. de Hondt éditeur, La Haye, 1728. Quần chúng ném đá giết Kẻ xúc phạm Chúa |
1578-1728 và, trước đó, nhiều thế kỷ, nền văn minh Châu Âu như thế đó.
Mặc dù, riêng ở Pháp, đă từng có :
Montaigne : 1533-1592
Descartes : 1596-1650
Montesquieu : 1689-1775
Voltaire : 1694-1778
Ở Pháp, măi đến cuối năm 1905, ông Aristide Briand mới khiến Nhà-nước Pháp lập luật tách biệt rơ ràng Nhà-nước (của mọi công dân) với Tôn-giáo (của riêng từng người) :
http://fr.wikipedia.org/wiki/Loi_de_s%C3%A9paration_des_%C3%89glises_et_de_l%27%C3%89tat
Ta đang làm người trong một thế giới đă toàn cầu hoá ngay trong ḷng từng quốc gia, đa văn hoá, đa tôn giáo. Những văn hoá và tôn giáo hiện hữu lại hiện-sinh, ở từng người thật, với những mức độ không đồng đều trong ba chiều kích cơ bản của con người : lư trí khoa học, tŕu mến sự sống, tha thiết tha-nhân như yếu tố cấu tạo ra chính ḿnh hôm nay.
Cười văn hoá, lư tưởng hay tôn giáo ở chính ḿnh, nên lắm. Nụ cười trào lộng đối với chính Ḿnh có khả năng giải phóng con người lệ thuộc ở chính Ta. Cứ đọc thơ Hồ Xuân Hương th́ biết.
Cười văn hoá, lư tưởng hay tôn giáo của tha-nhân, trong thế giới phát triển không đồng đều này, nên thận trọng : không c̣n là cười chính ḿnh nữa.
Con người cũng như những giá trị phổ cập (homme universel, valeurs universelles) chỉ có trong chữ nghĩa, khái niệm của Ta thôi. Ta muốn sống trong tháp ngà chữ nghĩa, khái niệm h́nh thức của riêng ta hay muốn cùng tồn sinh với người đời ở nhân giới này và cùng họ tranh đấu cho tương lai người của cả nhân loại ?
Đó là lựa chọn đầu tiên.
Sau đó ? Vô cùng phức tạp. Hiện nay, chưa ai vạch được một hướng đi khả thi, những phương pháp đấu tranh thích hợp ở từng nơi, từng lúc, từng hoàn cảnh, trong mọi h́nh thái đấu tranh.
Suy luận biện chứng đích thực có lúc chán và buồn.
Đành vậy, khi run run hạ bút.
2015-01-17