Dịch tính từ là chuyện hão

Xin cho phép tôi nêu một ý thô bạo. Và xin lỗi trước, nếu nó nghịch nhĩ. Đành vậy. Hè hè...

Dịch tính từ là một chuyện hão.

Theo tôi[1], tính từ thể hiện một cảm nhận sinh học, một "chất" (qualité), bằng một ngôn từ trong một ngôn ngữ, một văn hoá. Nó không thể hiện đặc tính hay tính chất ("qualité" trong tư duy triết thông thường) của một vật thể (trong tư duy "khoa học" thông thường). Nó thể hiện một hình thái đặc thù của quan hệ giữa người với thiên nhiên xuyên qua một ngôn ngữ, một nền văn hoá. Không thể dùng kiến thức từ điển và ngôn ngữ học đời nay mà dịch được, chỉ có thể khơi bằng văn phong thôi. Nếu dịch giả đáng coi như tác giả (auteur) thì là ở đây. Tội nghiệp, hè hè...

Tôi đã dịch Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh. Dường như cũng được được vì bản dịch ấy đã được báo chí PhuLăngXa tán tụng và, hôm nay, vẫn được tái bản tại PhuLăngXa dưới dạng sách bỏ túi, mỗi năm tôi vẫn được thù lao ít nhiều € với tính cách dịch giả, đủ mời bạn bè thoải mái uống cà phê trên vỉa hè Paris… Trong đó có câu văn có 15 tính từ ! Tôi "dịch" đủ với 15 tính từ PhuLăngXa. Nhờ từ điển !!! Vì mặc cảm "chung thủy" hay vì "khí phách" vỉa hè, bụi đời, của thằng Ziao Chỉ PhuLăngXa tôi ? Trời mới biết được. Ông bố viện sĩ của Bảo Ninh hỏi tôi : sao bản dịch của anh lắm tính từ vậy ? Tôi trả lời: anh đọc lại bản gốc tiếng Việt của Bảo Ninh thì biết.

Truyện ngắn của tôi, Un squelette d'un milliard de dollars, Một bộ xương người trị giá một tỷ đôla, The billion dollar skeleton (Nina dịch)[2] hầu như không có tính từ. Chẳng ai quan tâm tới điều ấy, trong tiếng PhuLăngXa, Ziao Chỉ, Mẽo. Buồn, hè hè.

Mỗi người đọc văn với thế giới quan và nghiệm sinh giới hạn của chính mình. Đáng đời. Tôi cũng vậy thôi. Zăng chương vốn vậy.

Ôi nỗi đau chữ nghĩa ! Rất người. Nhưng đáng sống không ?

2013-01-30