Hậu duệ

Tôi lỡ sinh Phan Huy, Làng Vẽ (Đông Ngạc). Cũng chẳng sao. Cũng có điều đích thực đáng "tự hào".

Bố tôi kể, ông nội tôi là người nghiện ngập (thuốc phiện), bệnh hoạn truyền kiếp (syphilis), chết yểu (khoảng ba mươi mấy tuổi), như mấy thế hệ trước. Thế mà đă sinh 11 người con đều chết non, trừ một người. Bà nội tôi mồ côi, được người cô nuôi nấng. Tới tuổi lấy chồng, bà cô gả cho ông nội. Bà nội không muốn lấy v́ thấy ông nội có tướng chết yểu. Bà cô đánh đ̣n đau quá, bà nội đành chấp nhận. Bà nôi tôi là người đàn bà nhà quê, mù chữ, hoá chồng lúc 30 tuổi, mà đă 11 lần sinh đẻ... Trước khi chết, ông nội bảo vợ : ḿnh đă sinh 10 đứa con, chẳng đứa nào sống sót, thằng này mặt mũi sáng sủa, tôi đặt tên nó là Sáng, có lẽ sống được. Tôi chết mà nó được sống là chuyện may, nàng hăy nuôi nó nên người. Có thể, bố tôi hưởng vài gien thông minh của họ Phan Huy làng Vẽ, nhưng có lẽ bố tôi không chết non nhờ gien của mẹ. Ai mà biết được.

Bà nội ở vậy nuôi con, mỗi sáng gánh thúng mẹt đi buôn vặt, chiều về mua gạo thổi cơm. Bố tôi mồ côi cha lúc sáu tháng. Bố học làm người với người đàn bà mù chữ đó, chứ học hỏi được ǵ từ ḍng họ Phan Huy đâu. Gốc người ở tôi đích thực là thế. Tôi tự hào với nó. Không biết người đàn bà mù chữ đó nghĩ ǵ mà nhất định cho con đi học. Gia tài có vỏn vẹn 6 sào ruộng để thờ tổ. Lúc bố tôi 5 tuổi, bà nội bán 3 sào ruộng, gửi con đi học. Đơn giản thế này : trao đứa bé vào nhà thày làng làm trẻ con sai vặt, học ké. Đày tớ, nhưng trong t́nh thày tṛ. Đặc thù Ziao Chỉ. Tết đến, bà nội đội thúng mang sôi và gà đến cúng thày. Làm được thế là hết mức rồi. Cũng đủ để bố tôi nên người.

Thỉnh thoảng, lúc c̣n nhỏ, tôi nghe gia đ́nh kể lại thời đó và thời trước đó. Có chuyện như truyền thuyết, rất hoang đường, khốc liệt như bầu không khí kết thúc 100 năm cô đơn. Có lúc tôi nghĩ : đến chết, tôi vẫn là người làng Vẽ.

Tôi không có kỷ niệm ǵ về ông nội, ngoài chuyện người khác kể. Nhưng tôi có nhiều kỷ niệm ám ảnh về bà nôi. Lúc bố tôi đi kháng chiến, bà nội nuôi 3 anh em tôi, dưới một mái tranh th́ phải, v́ tôi nhớ tiếng gió hú, mưa gào, đêm nào bà cũng khóc, gào con. Bà nội thích dắt cháu ra Hồ Hoàn Kiếm, cho gói "phát xá" (lạc rang với tí muối, không hiểu tiếng lóng này từ đâu ra) hay que kem để nó chịu chường mặt cho ông thày Tàu "đánh" nốt ruồi "xấu số" trên mặt. Bây giờ mặt cháu vẫn c̣n chi chít sẹo, hè hè. Mỗi năm hai lần, bà nội đi chợ mua roi mây về đánh cháu. Đánh chân t́nh, đau nhớ đời. Thương con cho roi cho vọt mà. Từ khi không c̣n phải kiếm ăn nữa, chiều chiều, cho đến gần chết, bà ngồi cửa sổ nh́n trời, uống rượu, khóc, kể lể, than thân, trách kiếp ḿnh sao mới 30 tuổi đă hoá bụa. Khi tôi đi Pháp, bà nội c̣n sống, nhưng đă mất trí, chiều chiều vẫn than khóc, kể lể.

Mấy ngày qua, do chuyện linh tinh về gia phả họ Phan Huy, chị tôi gửi cho các em một tấm h́nh gia đ́nh thời xa xưa. Lần đầu tiên, tôi ư thức : bà nội đẹp và sang.

Nếu cháu đă tạm nên người, có thể v́ cháu không thể quên bà, một người đàn bà Ziao Chỉ đích thực.

2015-11-03