Ở tuổi 20, có lúc cái chết ám ảnh tôi dài dài. T́m hiểu triết lư của Sartre, trong một bài chàng viết về người bạn thân đă chết, Paul Nizan, tôi bắt gặp ư tưởng này : người ta sợ chết khi người ta không được sống một cuộc đời có ư nghĩa, giá trị, đáng sống. V́ người ta sợ sống uổng. Tôi chợt "giác ngộ". Chung quanh tôi, những người được sống một cuộc đời họ thấy đáng sống, chẳng ai quan tâm tới cái chết. Gặp tôi, họ chạy mặt liền : lại lải nhải chuyện chết chóc ! Nhiều thanh niên thuở ấy thấy cuộc đời họ không đáng sống. Họ dấn thân đấu tranh cho đủ thứ chuyện mang lại ư nghĩa cho cuộc sống của họ và chẳng mấy khi họ bị cái chết ám ảnh. Riêng tôi, tôi không biết ḿnh "sống để làm ǵ" ? Thế th́ "sống làm ǵ" ! Tôi bắt chước họ. Cũng bớt hâm hâm. Nhưng không hết hẳn. Hùa theo lư tưởng của đồng loại đương thời, có ngay một cuộc sống đầy ư nghĩa, giá trị. Nhưng tự tạo ư nghĩa và giá trị cho đời ḿnh th́… ngược lại ! Trước tiên và tức khắc, ta bị tách rời khỏi đồng loại, lún vào nỗi cô đơn kỳ dị, khủng khiếp không sao quên được. Trong hoàn cảnh ấy, phải là nhà khoa học đam mê Sự Thật hay là nghệ sĩ ít nhiều mát mát mới tự tạo được ư nghĩa và giá trị cho đời ḿnh. Tôi zốt khoa học, ít nghệ sĩ tính, lại không chịu mát mát nên… hè hè.
Thú thật, về mặt tinh thần, tôi đă chết đi sống lại đôi ba lần. Sau mỗi đợt khủng hoảng như thế, tôi lại biết sống thoải mái hơn, đậm đà hơn, tỉnh táo hơn. Zui hơn. Đă sinh, phải tử, kiếp người nó thế, chẳng có ǵ đáng hoang mang hết. Điều quan trọng là, giữa hai thời điểm ấy, ta đă sống thế nào. Nếu ta biết sống, hành động và tư duy một cách nhân bản, ta sẽ chết một cách nhân bản, ta sẽ lưu lại được chút t́nh người ở nhân giới, dưới những h́nh thái khác nhau như t́nh bạn, t́nh chị, t́nh anh, t́nh em, v.v. thậm chí t́nh yêu – món này, cho tới nay, ít nhân bản nhất – và chút lư trí. Ở người khác. Và cứ thế… cứ thế, bất tận. Đó là sự trường tồn duy nhất mà con người có được. Nó không ảo chút nào. Marx, Sartre, vài người nữa, kể cả nỗi đau em, hè hè, đâu đă chết hẳn, ít nhất ở ta ? Qua ta, qua nhiều người khác, họ vẫn đang vươn ḿnh vào đời.
Bây giờ, thân đă kề lỗ, cái chết đă hết ám ảnh tôi. Dù thế giới hôm nay không mấy hay ho, chưa bao giờ tôi yêu đời, yêu người như hôm nay. V́ thế mà vẫn đành cầm bút.
2009-02-09