Khi Nobel xếp hạng đại học

https://fr.wikipedia.org/wiki/Prix_Nobel#Prix  : 

Les prix Nobel sont attribués depuis 1901 dans les domaines suivants :

- physique, décerné par l'Académie royale des sciences de Suède.

- chimie, décerné par l'Académie royale des sciences de Suède.

- physiologie ou médecine, décerné par l'Institut Karolinska.

- littérature, décerné par l'Académie suédoise.

- paix, décerné par un comité nommé par le parlement norvégien (Storting).

En 1968, avec l'accord de la Fondation Nobel, la Banque de Suède a institué un prix en économie, le prix de la Banque de Suède en sciences économiques en mémoire d'Alfred Nobel, communément appelé « prix Nobel d'économie » bien que n'étant pas formellement un prix Nobel décerné par l'Académie royale des sciences de Suède².

Depuis 1968, il a été décidé de ne plus ajouter de nouvelle catégorie de prix, bien qu'ait été suggéré un prix dédié à l'écologie et l'environnement².

*

Dùng giải Nobel và giải Field để đánh giá chất lượng của các đại học khiến tôi hoang mang : bản thân những thước đo đó có giá trị ǵ mà khiến ta nhắm mắt tin cậy ? 

Tôi tự hỏi : những phát minh đă khiến tác giả của chúng đạt giải Nobel có giá trị tới đâu, v́ sao ? 

Tôi không có khả năng đánh giá về mặt chuyên môn.

Nhưng tôi nghĩ : 

1/ Giải Field.

Những phát minh của tác giả sẽ tồn tại và hữu ích cho con người lâu dài, thậm chí "vĩnh viễn" : học sinh ngày nay chưa học qua h́nh học của Euclide làm sao đi xa hơn trong toán học ? 

2/ Những giải Nobel về Vật lư, Hoá học, đại khái cũng thế : hữu ích cho con người trong một bối cảnh hành động nhất định. Vượt bối cảnh hành động ấy, đă lỗi thời.

Thí dụ : vật lư của Newton vẫn hữu dụng cho, có lẽ, 90 % hành động thường ngày của ta : dù muốn dù không, ta không thể vượt qua nó.

3/ Những giải Nobel Sinh lư học và Y học. Phức tạp và khó tin hơn một chút. Dù sao cũng có những thành tựu hao hao như trong Vật lư và Hoá học : dùng được, có hiệu quả, có thể kiểm nghiệm lại bất cứ lúc nào.

4/ Giải Nobel về Văn chương. Khó nói lắm. Có những tác phẩm từ đầu thế kỷ 20, hôm nay đọc vẫn thích, vẫn mang lại cho ta một sự cảm nhận, hiểu biết nào đó về con người. Cũng có đầy tác phẩm khiến ta ngáp dài. Không biết đám trẻ ngày nay và mai sau c̣n giữ lại những ǵ ? 

5/ Nobel Hoà B́nh. Ô hô ai tai, không lẽ ta đành phải coi hai "vĩ nhân" Kissinger và Lê Đức Thọ là người yêu chuộng và dân thân cho hoà b́nh v́ họ được giải Nobel ? 

6/ "Nobel Kinh tế". Chưa ai dự đoán được những cơn khủng hoảng sắp xẩy ra trước mũi ho. Nhiều người c̣n tiên đoán lắm chuyện hăo, như Samuelson : Châu Âu phải mất 30 năm mới khôi phục lại được năng lực sản xuất trước Chiến tranh thế giới 2. Em hăi lắm, xin chạy mặt. Hè hè.

7/ Không lẽ kiến thức của nhân loại giới hạn ở mấy lĩnh vực kiến thức trên sao ? 

Tuy không có giải Nobel Triết, may thay, dường như lĩnh vực kiến thức này cũng không tồi : ngay cả Einstein cũng bỏ thời giờ bàn về tư tưởng của Descartes và Kant và Einstein không phải là người thích bàn chuyện phiếm. Schrödinger cũng thế, c̣n lôi cổ cả Spinoza vào sân chơi của tư duy.

C̣n món Xă hội học, Ngôn ngữ học nữa chứ. Và biết bao nhiêu thứ linh tinh khác, chẳng thể khinh được.

Lấy giải Nobel và giải Field làm thước đo tŕnh độ các đại học trên thế giới, không chỉ là chuyện tào lao, c̣n là một lựa chọn ư thức hệ. Đó là điều đáng suy ngẫm.

2016-08-22