Năm tàn, người chưa tàn

30 tháng 12. Năm tàn. Sự thực "khách quan".

Thế mà ḿnh vẫn chưa tàn. Thực tế, ta đă bắt đầu héo từ lâu. Hết đam mê, ham muốn. Bớt những cơn giận, những khoảnh khắc cô đơn. Lẳng lặng cam phận hưởng những ngày thái b́nh no ấm trong những năm cùng tháng tận ở đời. Rất thực và vô cùng ảo. Cuối cùng, chỉ c̣n khả năng làm người đến thế thôi ?

Chưa tàn chỉ v́ người khác : con, con rể, con dâu và Lila. Chúng nó về thăm, vui một bữa cơm gia đ́nh, ăn món Việt mà chỉ có mamie mới chiều nổi : tré, ốc nhồi, chả cá.

Chẳng có niềm vui nào trọn vẹn. Cuối bữa cơm tối, khi con đă đi, vợ chồng vui khơi lại với nhau một khoảnh khắc hạnh phúc. Bỗng nhiên Lila hỏi : sao không nói tiếng Pháp ? Mamie ôn tồn : Mamie và Papy nói chuyện với nhau mà. Làm sao nó hiểu nổi ? Tôi "giải thích" : mai sau lớn lên, Lila có thể học tiếng Việt, tiếng Anh hay tiếng khác nữa. Nếu Lila muốn học tiếng Việt, Papy sẽ giúp Lila, lại đây, Papy dạy Lila vài từ Việt nhe. Tôi muốn dạy nó đếm từ một tới ba. Tôi đă từng cưa gỗ, khoét, đục, dán, để làm cho con gái một bàn tính kiểu Tàu nhưng trong hệ đếm 10, dạy nó đếm bằng tiếng Việt, "khoa học" hơn tiếng Pháp. Tôi cứ tưởng nó thích đồ chơi ấy v́ tôi thấy nó cười và học rất nhanh. Phải hơn 20 năm sau nó mới cho tôi biết : nó cực ghét. Bàn tính ấy vẫn c̣n ở  nhà. Tôi không dám mang ra cho Lila chơi và, nhất là, học. Hè hè…

Nghe tôi nói, Lila lắc đầu, không muốn học, chạy xa tôi.

Tôi không hiểu. Mỗi lần tôi khơi sự ṭ ṃ của nó về bất cứ ǵ, một nhánh hoa hay một con bọ trong vườn, một tṛ chơi nào đó, nó đều hồ hởi xông tới.

Thực sự, tôi thừa "hiểu". Nó đă cảm thấy bị loại bỏ khỏi "cộng đồng", bị xúc phạm, v́ nó không hiểu mamie và papi của nó đang nói ǵ với nhau, ngoài nó.

Làm sao bây giờ ? May thay, nó là đứa bé hạnh phúc, đó là món quà quư nhất nó tặng không cho người thân, nó quên liền, cười liền, chạy theo mamie xem phim. Nó thích xem phim ở nhà mamie. Nhà nó không có télé, chỉ xem phim trên máy tính. Mamie có một cái télé "tổ chảng" trong một không gian trống trơn, nó rất thích.

Dù thế, tôi đă được sống một buổi đẹp.

Không hiểu v́ sao, tôi không hỏi thăm con về đời sống và công việc của chúng, mà lôi chuyện Einstein nói về tôn giáo. Điên thật… Thế mà vui, bổ ích.

Chúng nó đều đang nghiên cứu trong ngành vật lư, đều coi Einstein như thần tượng.

Con gái tôi ngạc nhiên khi nghe tôi nói Einstein khẳng định ḿnh là người có niềm tin tôn giáo : dường như nó chỉ biết Einstein trong kích thước khoa học thôi. Con rể th́ không ngạc nhiên, nó đă đọc ít nhiều Einstein trong lĩnh vực không thuần khoa học.

Đột nhiên mở ra một cuộc trao đổi mung lung, chưa chắc ai cũng hiểu ai v́ chưa chắc ai cũng hiểu ngôn từ này nọ như nhau.

Con tôi tốt với tôi. Chúng nó không dùng những phương tŕnh, ngôn từ mà tôi không hiểu được để đè bẹp tôi. Chúng nó cố gắng nói sao cho tôi hiểu được chúng nó muốn nói ǵ. Dùng ngôn ngữ thường ngày để khơi tư duy của chúng với tôi.

Tôi không có khả năng tổng kết cuộc "thảo luận" lư thú này. Tôi chỉ c̣n nhớ linh tinh.

1/ Con gái :

Khi người ta nói tôi tin rằng (je crois que) th́ người ta đă thừa nhận ḿnh không tin, ḿnh nghi ngờ. V́ nếu ḿnh không nghi ngờ, ḿnh không nói ḿnh tin, chỉ cần khẳng định : tôi biết.

Chung quanh con, người ta không nói tôi tin rằng, người ta nói : tôi biết rằng (je sais que). Đó là giá trị khoa học của người ta. Đó là niềm tin có tính tôn giáo của nhiều nhà khoa học vô thần (athée).

Con tôi không tin ở Đấng Tối Cao nào cả. Nó không tin luôn vào Đấng Tối Cao của những người không có niềm tin tôn giáo : Khoa Học, Sự Thật, tôi biết.

Tôi gượng cười : con vừa tŕnh bày lại suy luận nền tảng của Descartes và cuộc đánh cược của Pascal đó, cả hai người này đều là những nhà khoa học có cỡ trong thời đại của họ. Cuối cùng th́ cả hai đều cần có niềm tin. Với Pascal th́ rơ, con cũng biết. Với Descartes th́ phức tạp hơn.

2/ Con rể :

Thiếu niềm tin, chẳng ai c̣n ham muốn làm bất cứ ǵ ngoài phục vụ nhu cầu của thể xác. Muốn phát huy trí tuệ, cần có niềm tin. Nhưng không cần tin một Đấng Tối Cao nào cả, kể cả Khoa Học hiểu như Sự Thật tối thượng của các tôn giáo. Chỉ cần tin rằng Vũ Trụ không là một món hổ lốn và con người có khả năng hiểu nó.

 

Ôi, phải chi cho tới chết, mỗi năm của ta có thể chấm dứt bằng những câu hỏi, những đăm chiêu như thế này. Thế th́, ta chết bất cứ ngày nào, ta toại nguyện.

2011-12-31