Sống cho ra người – Trả lời một độc giả

 

Tôi như anh, không thể xoá bỏ yêu cầu sống cho ra người. Tôi hiểu : điều ấy đ̣i hỏi mọi người, dù suy nghĩ khác tôi, cũng sống cho ra người. Như thế, vấn đề có hai vế :

1/ Phải dẹp hoàn cảnh sống ép con người sống không ra người. Cuộc đấu tranh này dù muốn tránh cũng không tránh được : đó là đấu tranh với người khác, họ sẽ tiêu diệt ta khi ta không thuần phục họ. Hoàn cảnh ngày nay không thuận lợi tí nào : cả thế giới đang đi vào viễn cảnh tư bản "nguyên chất", tư bản rừng, càng ngày càng công khai, trâng tráo. Nhưng nó không vô vọng. Như Marx nói, con người nên người trong hoàn cảnh lịch sử nhất định đă nhào nặn ra nó, nhưng hoàn cảnh đó lại do chính con người tạo ra và biến đổi.

Xét cho cùng, như Sartre nói : dù muốn dù không, con người "là" tự do. V́ thế, lịch sử không bao giờ lặp lại, người đời muốn nhại quá khứ sẽ cà lăm.

Cứ nh́n t́nh h́nh các nước Ả Rập th́ thấy. Cứ nh́n xă hội Việt Nam ngày nay cũng thấy, tuy mờ nhạt hơn. Đây, cơ bản, là gánh nặng đời của thanh niên : họ c̣n tương lai ; khi tương lai ấy thắt cổ họ, họ sẽ phải phản ứng.

2/ Mọi người phải tạo ra ở chính ḿnh một cách sống và đấu tranh cho ra người trong hoàn cảnh của ḿnh, dĩ nhiên dựa vào kinh nghiệm đă qua của nhiều nền văn minh đă khai sinh ra ḿnh hôm nay và hoàn cảnh sống hôm nay của loài người, của chính ḿnh. Điều này khó hơn, có thể dễ dàng lờ đi : đây là đấu tranh với chính ḿnh, chẳng ai ngăn cản ḿnh bỏ cuộc.

Thế nào đi nữa, ngày nay, hai cuộc đấu tranh trên đều đ̣i hỏi hai điều cốt tử : tinh thần khoa học và đạo đức làm người. Ai làm ǵ được tới đâu trong lĩnh vực nào xin cố làm. Đây là lĩnh vực hành-động cơ bản của người cầm bút, bất cứ về vấn đề ǵ.

2012-03-03