Thống kê và đời ta

Ta từng đối diện với thống kê nhiều lần khi tư duy về cuộc đời đa dạng bất mãn của ta.

Thống kê là một phương pháp suy luận hình thức dưới dạng toán.

Nó có hình thái khoa học trừu tượng của toán học. Do đó người đời nay tin tưởng nó mô tả sự thật.

Ta không cam.

Bản thân khoa học nghĩa là gì và toán học có khả năng nói những sự thật nào qua thống kê, ta phân vân.

Áp dụng nó để giải thích nhiều hiện tượng trong quan hệ giữa người với vật giới, ta tin và chấp nhận giới hạn lý trí của nó : sự thực này đã được xác nhận xuyên qua hành động hữu hiệu của con người để chi phối vật-giới, tạo ra thế giới môi trường ta đang sống hôm nay. Đáng sững sờ, kinh hoàng.

Áp dụng nó vào quan hệ giữa người với người trong lĩnh vực kinh tế, chính trị hay tình cảm của con người, không bàn tới những khía cạnh tế nhị hơn, những lĩnh vực quyết định sinh mạng người ngày nay, dù dưới hình thái toán học "uyên thâm" nhất, nó thường… sai, so với thực tế. So với đời người.

Làm người ngày nay, không thể coi thường thống kê : nó là định mệnh của ta ; do Khoa Học, do Thượng Đế hay do những ai phán ? 

Cũng không thể tin rằng thống kê mô tả hiện thực của con người.

Dù ta dốt đặc toán thống kê, ta cũng thừa có nghiệm sinh : áp dụng nó vào nhân giới, rất đáng nghi ngờ.

Vì sao ? 

Vì thống kê có thể chi phối tư duy của con người nhưng chính con người là tác giả tạo ra thống kê trong ba nghĩa : 

1/ một hình thái suy luận hình thức cho phép hiểu một số loại quan hệ giữa người với thế-giới.

2/ một hình thái suy luận hình thức cho phép con người lừa gạt con người xuyên qua niềm tin khoa học mơ hồ vốn có ở mọi người, kể cả người đang làm khoa học đời nay nhưng chưa hề suy nghĩ : khoa học nghĩa là gì ? 

3/ trong quan hệ đặc thu người với người, đơn vị đo lường dùng trong thống kê thường mơ hồ, nhập nhằng ý thức hệ giấu tên.

Chí ít, trong lãnh vực nhân văn nghĩa rộng, kính tế, chính trị, xã hội, văn hoá, e tutti quanti, khi người ta vác búa kiến thức thống kê khoa học uy hiếp và du thuyết ta, ta bật cười : thế hả ? cho tôi chút thời gian suy nghĩ nhé. Thời gian đó, là thời gian làm người. Tốt hay tồi, tuỳ từng cá nhân.

2016-01-09