Trong lĩnh vực triết, ta nên học suy luận biện chứng "duy vật" kiểu Marx trước khi học suy luận biện chứng hình thức kiểu Hegel hay Sartre. Cuối cùng mới nên học suy luận theo lôgích hình thức.
Học suy luận biện chứng "duy vật" kiểu Marx rồi thì có thể tiếp cận được suy luận biện chứng hình thức mà không "lạc thiền" và "tẩu hoả nhập ma".
Học suy luận biện chứng hình thức rồi thì có thể tiếp cận suy luận theo lôgích hình thức mà không bị nó trói buộc trong những lĩnh vực tư duy ngoài khả năng hiểu của nó.
Trong đời, thường ngược lại : ta phải học lôgích hình thức trước để kiếm ăn, và học đủ thứ tôn giáo hay ý thức hệ để nên người.
Tiếc thay, ta đã phải đi theo quá trình ấy nên đã mất quá nhiều năm khốn khổ vì đủ thứ linh tinh.
Dù sao, học được tới cùng một lối suy luận nào, cũng là một niềm vui đáng kể.
2008-12-17