Tư duy – hành động - nghiệm sinh

Để tồn tại ở đời, ta phải hành-động. B́nh thường, hành-động của ta do tư-duy của ta – hiện-thực qua ngôn-ngữ – điều khiển. Ta tư-duy bằng ngôn-ngữ mà ! Tư-duy ấy, 99% do tha-nhân nhét vào đầu ta, nhào nặn ra ta : một con của người. Ta tái tạo ở đời một nhân-giới theo sắc thái của một nền văn minh. Nghiệm-sinh cá-thể của ta chẳng mấy quan trọng, thường bị chính ta đè-nén, trù dập. Ta chưa hề làm ta, làm người. Trọn vẹn.

Trong thời thịnh trị, thế cũng được, và đáng sống.

Nhưng trong thời bể dâu, đối với số đông, dù làm như thế cũng không sống cho ra người nổi. Có những lúc nghiệm-sinh của ta khiến ta hành-động bất chấp tư-duy cố hữu ở ta : ta phủ-định chính ḿnh đề làm người, làm ta.

Đè-nén nghiệm-sinh cá nhân dễ đưa tới hành-động cực đoan.

Chỉ dựa vào nghiệm-sinh cá-nhân để phản ứng dễ đưa tới hành-động mù quáng.

Cả hai khủng khiếp như nhau.

Chọn lọc được những ǵ đáng giữ do người xưa để lại để sáng tạo tương lai theo nghiệm-sinh của ḿnh mới là hành-động trọn vẹn ở đời.

Những cuộc cách mạng đích thực, có ảnh hưởng lâu dài ở nhân loại đều bắt đầu từ đấy.

Như cuộc cách mạng giải phóng phụ nữ ở hậu bán thế kỷ 20. Nó sẽ ba ch́m bẩy nổi kéo dài nhiều thế kỷ. Nhưng nhân loại sẽ khó ḷng trở lại những nền văn minh trước nó.

Marx có lư khi viết :

"le rapport de l'homme à la femme est le rapport le plus naturel de l'homme à l'homme."

"En partant de ce rapport, on peut donc juger tout le niveau de culture de l'homme."

"Quan hệ giữa đàn ông và đàn bà là quan hệ tự nhiên nhất giữa người với người."

"Xem xét quan hệ đó, ta có thể đánh giá toàn bộ tŕnh độ văn hoá của con người."

https://www.marxists.org/francais/marx/works/1844/00/km18440000/km18440000_5.htm

Để hiểu v́ sao, điều Marx không vạch ra rơ ràng trong những suy luận ở tuổi 25 này, chỉ cần biết : mọi quan-hệ của con người với tự-nhiên, vật-giới cũng như sinh-giới, đều thấm nhuần kích thước văn-hoá đă biến nó thành người, đều là quan-hệ giữa ta và tha-nhân. Chính v́ thế, đụng tới quan hệ tạo ra con người (rapport générique, Marx) này là khuấy động cả một nền văn minh. Đành phải nhường cho văn nghệ sĩ hay bàn dân trong cơn nổi loạn thôi. Hè hè.

2015-03-22