Tư-duy tự-do – 01

Tư-duy tự-do đ̣i hỏi :

- chân t́nh học tha nhân, cổ kim, tứ xứ.

Không tiếp nhận được kiến thức, hào khí và tấm ḷng của họ, đừng ḥng tư duy nói chi tới tư duy tự do.

- chân t́nh học tha nhân không có nghĩa là lệ thuộc ư tưởng của tha nhân, mà có nghĩa này : trong vận động lịch sử của loài người và của chính ta, tha nhân của từng thời đại đă hiểu và sáng tạo những ǵ góp phần tạo ra nhân giới, ta nên biết, nên hiểu, nên quư trọng. Sai sót tiểu tiết của họ, nên bỏ qua, đừng dựa vào đó để phỉnh gạt chính ḿnh. Trên cơ sở ấy, noi gương họ, ta có thể làm ǵ hôm nay ? Thế thôi.

Một thí dụ dễ hiểu, dễ chấp nhận : thế nào đi nữa, không có Galilée, khó có Newton, không thể có Einstein. E tutti quanti.

Một thí dụ khó nuốt : không có Descartes, khó có Kant, rồi Hegel… Và, điên thật, chẳng thể có Karl Marx. Càng không thể có một lăng tử linh tinh bay bướm như Sartre !

- tư duy và nghiệm sinh đă thành chữ nghĩa của tha nhân, ta có thể học được, hiểu được, thông cảm được.

Những điều ta không học, hiểu, thông cảm được, là v́ ta zốt, hoặc v́ chúng hăo huyền không có ư nghĩa, giá trị nào cả, chí ít với khả năng yêu đời, âu yếm người của ta, hoặc v́ xác hồn ta đă cạn t́nh, cạn trí, mất khả năng "yêu v́ hiểu", "hiểu nhờ yêu".

Sau đó ?

Ôi, ta từng đáng ở đời chăng ?

Đành lang thang chữ nghĩa để an ủi ḿnh ?

Hè hè.

2013-12-02