Phan huy Đường giới thiệu

 

 

DANH TIẾNG VÀ BÓNG TỐI

Tiểu thuyết của Lê Hoài Nam

 

 

Văn chương tự cổ vô bằng cớ

(Lời cổ nhân)

 

Chương I

    Bên cạnh toà thánh Thiên Chung có một Cô nhi viện. Cô nhi viện này đă ra đời gần một thế kỷ, sau khi toà Thánh được xây xong một thời gian. Cô nhi viện mang tên thánh An, do một linh mục sáng lập và sau này các linh mục khác kế tiếp nhau cai quản. Thời hiện đại người cai quản, coi sóc c̣n được gọi là giám đốc. Cô nhi viện không chỉ dung nạp những trẻ em theo đạo Thiên chúa mà c̣n dung dưỡng cả những đứa trẻ theo đạo Tin lành, đạo Phật. Phần lớn các em vừa sinh ra đă bị những dị tật, nếu không mang dị tật th́ cũng là những đứa trẻ ra chào đời không theo ư muốn của các bậc sinh thành nên chúng bị đem cho hoặc bỏ rơi. Lại có em bị nhiễm chất độc màu da cam từ người cha người mẹ từng có thời gian hoạt động ở chiến trường thời chiến tranh. Cũng có em lành lặn nhưng v́ một hoàn cảnh đặc biệt nào đó mà phải đưa đến đây nương nhờ nước Chúa. Hàng ngày thỉnh thoảng lại có những nhà hảo tâm, cả khách nước ngoài, t́m đến đây tài trợ từ thiện. Giám đốc Cô nhi viện hiện nay là một linh mục có uy tín trong dân chúng và trong cả các mối bang giao quốc tế. Các bà các cô bảo mẫu vốn dĩ cũng là những người có hoàn cảnh éo le tự nguyện t́m đến đây dang tay nâng giấc những số phận đáng thương.

    Tiết thanh minh.

    Đinh Thành Tháp đi xe máy hơn ba mươi cây số về quê tảo mộ. Tháp lấy kéo xén cho bằng phẳng ngôi mộ tổ, mộ các bậc tiền bối trong ḍng tộc của bố mẹ. Tháp dừng lâu và chăm chút nhiều cho một ngôi mộ nhỏ, trên trốc trồng một cây hoa dành dành; đấy là mộ đứa con duy nhất của Tháp; tên nó là Đinh Thị Thuận Thành. Xén cỏ xong Tháp đặt lễ lên các mộ, thắp nhang, lầm rầm khấn. Với con gái, Tháp nói với vong hồn nó những lời thật thống thiết, mong cho con mồ yên mả đẹp. Chờ tàn nhang, Tháp ghé vào làng chào hỏi những người thân cho phải đạo rồi đi ngay. Tháp rất ngại ở lại lâu, e mọi người lại xúm xít nói lời thương hại khi nhắc tới chuyện riêng tư của ông.

    Ra khỏi làng Thượng Hà, chưa quay về thành phố, Tháp ghé xuống toà thánh Thiên Chung. Tới Cô nhi viện, Tháp rút hai tờ một trăm ngàn trao cho chị quản lư, có sự chứng giám của Mẹ Nhất.

     - Tôi có chút tiền mọn xin được hiến vào Cô nhi viện giúp đỡ các cháu – Tháp nói.

    Chị quản lư đưa cả hai tay nhận tiền một cách cung kính, nói:

     - Xin ông cho biết quư danh, địa chỉ để chúng tôi ghi vào sổ ghi ơn của Cô nhi viện?

     - Nghĩa cử của tôi, Đức Chúa Trời sẽ biết - Tháp chỉ tay vào những đứa trẻ đang đứng xúm quanh ông; có đứa lành lặn xinh xắn, có đứa què quặt, lồi mắt, sứt môi; có đứa không tóc, không tay - Các sinh linh đáng thương đây sẽ biết. Bây giờ xin phép Mẹ Nhất và chị, tôi ra nghĩa địa hương khói cho những cháu đă mất.

    Nh́n Tháp t́m ra khu nghĩa địa một cách thông thạo, Mẹ Nhất và chị quản lư ngờ ngợ, rồi sực nhớ người đàn ông đứng tuổi có gương mặt rắn rỏi nhưng phúc hậu này đă từng đến đây vài ba lần và lần nào ông ta cũng rút tiền tặng Cô nhi viện mà không xưng danh; lần nào ông ta cũng ra thăm nghĩa địa.

    Tháp đọc nhiều tiểu thuyết phương Tây; ông bị ám ảnh về những trang mô tả nghĩa địa trong tác phẩm của Victo Huygô. Mỗi lần ra thắp nhang ngoài nghĩa địa Cô nhi viện, Tháp luôn có cảm giác vong hồn những sinh linh tội nghiệp c̣n quanh quất đâu đây. Nghĩa địa có hàng ngàn ngôi mộ, Tháp không thể đi thắp nhang hết lượt; ông chỉ làm thủ tục tượng trưng trên một ngôi mộ ở nơi trung tâm. Tháp lầm rầm cầu nguyện cho tất cả những kiếp người yểu mệnh đă nằm lại nơi đây.

     - Ông là ai mà lại thắp nhang lên mộ con trai tôi?

    Tháp giật ḿnh, ngỡ tiếng nói từ cơi âm vọng lên. Ông quay lại, nhận ra một thiếu phụ đang bước về phía ông, mắt thiếu phụ nh́n chăm chắm vào tấm bia trên ngôi mộ có khắc ḍng chữ: Nguyễn An B́nh, sinh ngày 14 tháng 7 năm 1995. Mất ngày 14 tháng 7 năm 1995. Quái lạ, sao cậu bé này sinh và mất cùng ngày cùng tháng cùng năm? Biết là người thật chứ không phải người cơi âm nói, Tháp bắt chuyện với cô ta:

     - Tôi hương khói cho tất cả mọi người nằm dưới những nấm mộ này; giờ mới biết ngôi mộ đây là của con chị…?

    Thiếu phụ không đáp. Chị ta lặng lẽ quỳ xuống, lấy từ trong cái túi vải bạt ra những đồ lễ đặt lên mộ con. Để thiếu phụ hương khói nguyện cầu cho con một cách tự nhiên, Tháp đứng dậy đi dạo quanh khu nghĩa địa. Một lát sau Tháp quay lại thấy thiếu phụ đă nguyện cầu xong, nhưng vẫn ngồi phủ phục, hai tay ôm lấy tấm bia trên mộ con trai, mắt đẫm lệ. Thiếu phụ có thân người cao ráo, cân đối, gương mặt mang một vẻ đẹp khả ái, tuổi khoảng ngoài ba mươi. Nàng mặc quần ḅ, áo sơ mi có đai hông kiểu cách. Chỉ ngần ấy đủ nói lên nàng từ thành phố về. Nh́n đôi ḍng lệ cứ tuôn chảy không ngớt, tràn xuống hai bên má của thiếu phụ, tự dưng Tháp thấy nao nao cơi ḷng. Ông hỏi:

     - Xin lỗi cô, tôi ṭ ṃ một chút: cô có mấy con? Cháu Nguyễn An B́nh đây là…?

    Người thiếu phụ lấy khăn lau mắt rồi đáp:

     - Em chỉ có một ḿnh cháu B́nh, đang nằm dưới nấm mộ này…

     - Cháu mất ở nhà hay ở Cô nhi viện?

    Hỏi xong câu này Tháp mới nhận ra ḿnh hơi thiếu tế nhị. Chẳng nhẽ người thiếu phụ xinh đẹp này v́ những uẩn khúc nào đó cũng đem con gửi Cô nhi viện?

    Thiếu phụ như đọc được ư nghĩ của Tháp, nhưng nàng không bộc lộ thái độ phản ứng mà thản nhiên đáp:

     - Cháu mất tại Cô nhi viện. Em để cháu nằm ở nghĩa địa này cho có bạn có bè. Thế c̣n anh, h́nh như tiết thanh minh năm ngoái, anh cũng đến đây?

     - Sao cô biết?

     - Lúc anh đến em đang ngồi với Mẹ Nhất, người cai quản ḍng tu nữ của toà thánh. Mẹ Nhất bảo anh hay đến đây vào tiết thanh minh.

    Tháp gật đầu nhẹ mà không nói ǵ.

     - Em cũng ṭ ṃ một chút - Thiếu phụ nói - Trong những ngôi mộ ở nghĩa địa này, có ngôi nào liên quan tới anh không?

     - Không! Chỉ có sự đồng cảm với các thiên thần gẫy cánh ở đây mà tôi đến. Tôi có một đứa con gái, là đứa con duy nhất, nó chết cách đây mấy năm. Hôm làm lễ an táng cháu, mọi người đề nghị đưa cháu về quê để cháu được ở với tổ tiên, ông bà. Hôm nay thanh minh tôi về tảo mộ cháu rồi tiện đường rẽ sang đây.

    Thiếu phụ lại rút khăn mùi soa lau hết những giọt nước mắt c̣n lăn trên má, để lại tất cả những đồ cúng trên ngôi mộ, nàng đeo cái túi vải bạt vào vai đứng lên. “Con ở lại nhé, mẹ về!” nàng nói với người dưới mộ như thế rồi quay sang Tháp:

     - Em xin sẻ chia nỗi buồn cùng anh. Em về trước đây. Chào anh!

    Tháp đi theo thiếu phụ đến bên chiếc xe máy dựng bên bờ ruộng của nàng. Tháp hỏi:

     - Cô về hướng nào?

     - Em về thành phố - Nàng đáp.

     - Cô đi cùng hướng với tôi - Tháp nói - Ta cùng về nhé.

    Thiếu phụ có vẻ ngập ngừng một lát rồi cuối cùng nàng cũng dắt xe theo Tháp. Ra khỏi khu nghĩa địa, Tháp để nàng đi trước, ông đi sau. Ông cứ ngắm phía sau nàng và thấy nàng có ǵ đó rất cuốn hút. Ông phỏng đoán nàng làm một nghề ǵ đó liên quan đến văn học, nghệ thuật hay báo chí. Đă lâu rồi Tháp không có những cuộc tiếp xúc vượt quá sự thân thiện b́nh thường với phái nữ; nhưng hôm nay hẳn có sự đồng cảm, cùng có đứa con bị mất, cộng với sức hấp dẫn kỳ lạ của dáng h́nh, gương mặt thiếu phụ mà Tháp muốn phá bỏ cái “luật” mà tự ông đặt ra với ḿnh, Tháp cứ phóng xe cặp kè, khi tiến khi lùi bên nàng, làm như hai người đă thân nhau từ lâu. Đến một quăng đường rộng Tháp tăng ga cho xe lướt lên sát bên nàng, nói:

     - Ta dừng lại uống chén nước, cô ạ.

     - Em không khát - Thiếu phụ đáp - Nhưng em cũng muốn dừng lại hỏi anh mấy điều.

    Họ dừng xe, vào một quán giải khát ven đường, con đường trục chính nối các huyện miền nam với thành phố và các huyện miền bắc tỉnh. Tháp gọi hai cốc trà đá cho hai người. Thiếu phụ rút khăn lau cặp kính cận. Nàng lấy cuốn sổ và cái bút rồi nói:

     - Em là Phan Hài Lan, phóng viên của báo “Nhịp sống đương đại”. Phạm vi em hoạt động là khu vực phía nam đồng bằng sông Hồng.

     - Nh́n cô tôi cũng đoán cô là nhà báo hoặc một nhà sưu tầm nghệ thuật ǵ đó…

     - Trông em có ǵ khác biệt với mọi người ở đây phải không?. Câu hỏi làm miệng nàng thoáng một nét cười. Dường như những giọt nước mắt nàng mang theo từ nghĩa địa lúc này mới tan hẳn. Tháp tự hỏi: Chẳng nhẽ người thiếu phụ có dáng quư phái, gương mặt khả ái này lại là kẻ ích kỷ đến độ ném con vào Cô nhi viện? Không! Không thể như thế được!

     - Không khác biệt lắm. Nhưng quả thật, cô không lẫn với ai. Cô có ǵ đó thật ấn tượng - Tháp nói, không giấu được niềm cảm mến với Phan Hài Lan.

    Bằng sự nhạy cảm vốn có, Hài Lan cũng cảm nhận được người đàn ông đứng tuổi này có ǵ đó không tầm thường. Nàng nói:

     - Em nghe Mẹ Nhất nói, mấy năm nay tiết thanh minh nào anh cũng đến Cô nhi viện làm từ thiện mà không xưng danh. Ngoài ư nghĩa là sự đồng cảm ra th́ c̣n ư nghĩa nào nữa không? Thực chất anh là con người như thế nào?

    Thấy Hài Lan cứ nhăm nhăm cuốn sổ với cây bút, Tháp hỏi:

     - Cô định lấy tư liệu để viết báo, phải không?

     - Đúng thế! Anh cho phép chứ?

     - Thực tâm là hiện nay tôi không muốn ai nhắc đến tôi, trên bất cứ phương tiện nào.

    Hài Lan như cảm nhận được nỗi buồn sâu thẳm ǵ đó ẩn tàng trong đôi mắt Tháp, gương mặt xinh đẹp của nàng như chùng xuống, nàng đành thoả hiệp:

 - Vâng, có thể em sẽ phải t́m hiểu thêm về anh!

 - Có bài báo nào của cô mang theo hôm nay không?

Hài Lan mở cái túi phóng viên bằng vải bạt đưa cho Tháp một tờ báo “Nhịp sống đương đại” cuối tuần, ở trang 4, trong mục “Nông thôn trong mắt tôi” có bài ghi chép “Làng Kiên Thượng hôm nay” của Hài Lan. Tháp đọc lướt một lượt rồi bảo Hài Lan:

 - Nếu Hài Lan không tự ái, tôi xin góp bàn thêm một số ư về cái làng Kiên Thượng này.

 - Vâng, em sẵn sàng nghe anh nói?

 - Trong bài viết cô cho rằng dân Kiên Thượng biết làm giàu, kinh tế ngày càng phát triển, bộ mặt nông thôn đổi mới nên được công nhận là làng văn hoá cấp quốc gia, phải vậy không?

 - Đúng thế!

 - Nhưng cô biết Kiên Thượng giàu lên bằng cách nào?

 - Bằng nhiều nguồn. Nhưng có một nguồn lớn là lao động xuất khẩu …

 - Điều mà tôi định nói với cô chính là cái nguồn ấy đấy. Tôi được biết hiện nay Kiên Thượng có hơn 50 nữ nông dân đi lao động xuất khẩu. Họ làm ǵ Hài Lan biết không? Bế con, giặt giũ, nấu nướng, dọn dẹp nhà cửa, nâng khăn sửa túi cho các ông bà chủ. Người ta gọi Kiên Thượng là “Làng Ôsin”. Tôi có nghe chuyện một ông chủ Đài Loan nói với một cô Ôsin người Kiên Thượng thế này: Nước chúng mày là nước làm thuê vĩ đại! Một làng nhỏ mà có tới hơn 50 người phụ nữ sang đây làm thuê. Tuy thế, làm Ôsin cho chúng tao c̣n khả dĩ chứ làm thuê cho một nước nghèo không kém ǵ nước chúng mày như Libăng th́ quả thật, tao không sao hiểu nổi - Tháp ngừng lại như để nuốt cục buồn vào bụng, tiếp - Hài Lan, cô thấy không, càng nhiều người đi làm thuê kiểu ấy, tiền thu về càng nhiều th́ thể diện quốc gia, dân tộc càng xuống giá!

    Lúc này th́ Hài Lan thấy phải nh́n kỹ hơn người đàn ông đang tṛ chuyện với ḿnh. Nàng nhận thấy ở Tháp không có nét ǵ thật đặc biệt. Ông giống như một quân nhân giải ngũ. Duy có cái sống mũi thanh, thẳng, hàm răng trắng đều và cặp mắt rất sáng của ông là gây ấn tượng với nàng.

     - Anh cứ nói tiếp đi - Nàng khuyến khích - C̣n cái phần em viết Kiên Thượng có nếp sống văn hoá th́ anh thấy sao?

     - Cái hôm cô đến Kiên Thượng lấy tư liệu chắc cô có vào Bưu điện văn hoá, cô có thấy cuốn sách nào trưng bày ở đấy không? Có thấy cây đàn ghi ta hay cây đàn nguyệt nào treo trên tường không?

     - Chỉ có một số tờ báo cũ thôi.

     - Thế mà, Hài Lan biết không, trước cái hôm phái đoàn về kiểm tra để công nhận làng văn hoá, các vị quan chức địa phương đă lên các quầy cho thuê truyện ở thị trấn thuê hàng trăm cuốn mang về trưng bày. Hai cây ghi ta, hai cây đàn nguyệt và mấy cây nhị, cây hồ th́ các vị mượn ở phường bát âm đám ma. Đoàn kiểm tra làm việc, ghi nhận thành tích xong ra khỏi làng th́ người ta cũng chất sách vở, đàn nhị lên cái xe ḅ chở đi trả. Tôi cam đoan với Hài Lan, cô có đốt đuốc soi khắp làng Kiên Thượng bây giờ cũng không t́m đâu ra người c̣n đọc sách văn học, kể cả những cuốn đang gây dư luận như “Nhật kí Đặng Thuỳ Trâm”, “Măi măi tuổi hai mươi” của Nguyễn Văn Thạc. C̣n đàn nhị th́, tịnh không một ai biết chơi.

     - Anh khẳng định chắc chắn như thế?

     - Dĩ nhiên. Và đấy là điều tôi rất buồn v́ dường như cuộc sống đang có những biến cải, hoán vị rất khốc liệt. Thủa chúng tôi đi học th́ học sinh nông thôn có điều kiện đọc sách văn học, thường học giỏi văn hơn học sinh thành phố. C̣n bây giờ th́ ngược lại …

     - Và dường như bây giờ người ta quan niệm, để được công nhận một làng văn hoá, một cơ quan văn hoá th́ điều đầu tiên là khi khách bước chân vào cái làng ấy, cơ quan ấy, phải thấy nó phong quang, sạch đẹp, không cờ bạc hút sách, không có nhiều người đẻ con thứ ba… vân vân và vân vân – Hài Lan hưởng ứng lời Tháp - C̣n sách vở, đàn nhạc th́ chỉ là thứ yếu; là thứ để trang trí hay sao ấy?

     - Đúng thế - Tháp nói - Lại c̣n chuyện này nữa. Cái hôm đoàn kiểm tra về, từ sáng sớm các quan chức địa phương đă dụ dỗ mấy con nghiện hêrôin trốn sang làng khác. C̣n vợ chồng kẻ bị siđa giai đoạn cuối th́ họ bỏ lên vơng khiêng đến trạm xá giấu trong một gian bếp…

    Hài Lan bưng miệng cười ngặt nghẽo; cười đến chảy nước mắt. Hết cơn cười, nàng hỏi:

     - Tất cả những chuyện ấy, những người lănh đạo cấp trên có biết không?

     - Biết tường tận là đằng khác - Tháp nói - Nhưng họ vẫn tổ chức long trọng trao cho Kiên Thượng cái bằng công nhận làng văn hoá cấp quốc gia. Cờ dong trống mở, quảng cáo rầm rộ…

     - Tại sao họ lại phải “đóng kịch” như thế nhỉ? - Hài Lan hỏi.

     - V́ sao ư? Các ngài chức sắc làm được việc này họ sẽ thu những mối lợi không nhỏ. Cái lợi trước mắt là họ đă bán được cái bằng ghi danh hăo. Lợi ích lâu dài là trong cuộc trưng cầu dân ư, bầu bán sắp tới, phiếu tín nhiệm của họ sẽ cao lên…

    Hài Lan không cười nữa. Gương mặt nàng sập buồn rất nhanh. Tháp cứ tưởng nàng sẽ tranh luận nảy lửa với ông như một số nhà báo trẻ hăng hái khác; Đằng này, Hài Lan lại thừa nhận sự non yếu của ḿnh một cách thành thật:

     - Thế là bài ghi chép của em đă cung cấp một cái nh́n sai lệch tới công chúng. Em c̣n có một số bài nữa, lúc khác em đưa anh xem. Anh góp ư cho em.

     - Tôi không biết viết báo - Tháp nói - Nhưng tôi có một thời gian làm việc ở uỷ ban tỉnh nên có biết một số vấn đề mang tính thực tiễn. Cái ǵ tôi biết th́ tôi sẽ góp bàn với Hài Lan.

     - Vâng, em cảm ơn anh - Hài Lan tỏ vẻ mừng rỡ thực sự - Tuy em sinh ra và lớn lên ở tỉnh này nhưng đó là những năm tháng chỉ biết những chuyện từ nhà đến trường. Lên Hà Nội học, hầu như không biết ǵ lắm những việc ở quê nữa. Học xong ra trường là về báo “Nhịp sống đương đại” làm biên tập phần văn nghệ nên em cũng ít đi. Rồi lấy chồng. Rồi có con. Bao nhiêu việc lớn, việc nhỏ nó cuốn hút, giăng mắc. Từ khi tổng biên tập phân công sang viết cho mục “Nông thôn trong mắt tôi”, em mới có điều kiện qua lại với quê, mà cũng chỉ mới mấy tháng nay thôi…

     - Tôi cũng đoán Hài Lan mới về đây - Tháp nói - Các nhà báo về tỉnh này lâu lâu là tôi biết.

    Tháp thanh toán tiền nước rồi hai người lại lên xe đi về hướng thành phố. Tới Cửa Đông, Tháp dừng xe bảo Hài Lan:

     - Em ghé thăm nhà anh để biết nhà.

    Tháp đă chuyển cách xưng hô gọi Hài Lan là em một cách tự nhiên.

    Hài Lan khẽ gật đầu đồng ư. Họ đi qua hai đường phố chính rẽ sang một đường phố xép, tới gần cuối phố, rẽ tiếp vào một ngơ nhỏ. Nhà của Tháp ngự trong cái ngơ nhỏ yên tĩnh ấy. Đó là nếp nhà xây mái bằng một tầng, chiều ngang chỉ Khoảng ba mét. Trông xinh xắn, sáng sủa. Trong nhà kê một bộ salông, một chiếc tủ chè, một chiếc giường đóng bằng gỗ gụ khảm trai. Ngoài chiếc xe máy th́ ba đồ vật này đáng giá nhất trong ngôi nhà. Đi sâu vào gian trong có một giá sách, ước chừng khoảng hơn một ngàn cuốn, chủ yếu là sách văn học. Hài Lan có nghe nói hồi này nhiều quan chức, nhất là các quan chức ở tỉnh, thường hay mua sách, toàn những cuốn b́a cứng dày cồm cộp, trông thật đáng nể, bày trong những cái tủ rất sang. Chủ yếu để lấy oai, không bị người ta coi là hạng trọc phú; thực chất th́ các vị không mở những cuốn sách ấy ra bao giờ. Cái ông Đinh Thành Tháp này chắc không thuộc loại cán bộ ấy?

    Hài Lan muốn có một phép thử Đinh Thành Tháp. Nàng vờ như vô t́nh rút ra một cuốn, giơ lên hỏi:

     - Trong “Tập truyện ngắn hậu hiện đại thế giới” này, anh thích nhất truyện nào?

     - Hai truyện - Tháp nói - Thứ nhất là “Cậu ếch cứu Tôkyô”. Truyện này viết hơi khó hiểu nhưng rất ám ảnh. Thứ hai là truyện “Ông tiến sĩ đưa bạn gái về pḥng”…

     - V́ sao anh lại thích truyện “Ông tiến sĩ đưa bạn gái về pḥng”? - Hài Lan hỏi, mặt thoáng đỏ lên.

     - Khung cảnh trong truyện có ǵ đó giống anh và em lúc này - Tháp nói – Cho dù không giống hoàn toàn, bởi anh không phải là người có học vị tiến sĩ và cũng không đưa em về pḥng để làm cái việc như ông tiến sĩ kia. Bởi thế mà em hăy cứ tự nhiên thoải mái…

    Hài Lan cười tự nhiên hơn trước kiểu tán tỉnh theo cách “vơ vào” của Tháp. Nàng bước sâu thêm vào bên trong, nh́n thấy một cái bàn thờ gá trên tường, trên bàn thờ có một bát nhang nhỏ, một đĩa hoa quả c̣n tươi. Hài Lan hỏi:

     - Bàn thờ này anh thờ ai?

     - Con gái anh - Tháp nói - Hôm nay thanh minh, anh mới thắp nhang cho cháu buổi sáng trước lúc đi tảo mộ.

     - Sao anh không treo ảnh cháu lên bàn thờ?

     - H́nh hài cháu không được đẹp. Cháu bị bệnh. Không muốn mỗi lần nh́n ảnh cháu anh lại buồn.

     - Cháu bị bệnh ǵ ạ?

     - Nhiễm chất độc màu da cam từ anh.

    Hài Lan ngồi lặng đi một lát. Nàng nh́n như soi vào mắt Tháp, biểu lộ sự cảm thông.

     - Em chia sẻ với anh - Nàng nói.

    Bên trên bàn thờ con gái c̣n một bàn thờ nữa rộng hơn và cũng chỉ có một bát nhang, bên trên bàn thờ ấy treo ảnh phật Quan Thế Âm Bồ Tát. Một bức ảnh rất đẹp.

     - Anh sống một ḿnh - Tháp nói - Thờ Phật Quan Âm nên trong nhà đỡ có cảm giác đơn chiếc, lạnh lẽo…

     - Thế c̣n chị nhà ta th́ ở đâu?

     - Chuyện dài lắm - Tháp nói - Nhưng em cứ hiểu đại khái thế này. Năm 1972, đang học giở dang phổ thông trung học th́ anh lên đường nhập ngũ rồi đi chiến trường. Anh làm liên lạc cho ông thượng uư tiểu đoàn trưởng. Ông này chỉ huy chiến đấu giỏi, tiểu đoàn lập nhiều chiến công lớn, vang dội khắp chiến trường Quảng Trị. Người ta đă lập hồ sơ đề nghị trao tặng danh hiệu anh hùng cho ông, nhưng sắp đến giờ họp duyệt th́ ông lại có sự va chạm với vị lănh đạo cấp trên (v́ ông này điều quân chi viện chậm, trong khi lính của tiểu đoàn hi sinh quá nhiều). Họ căi nhau to đến mức đập bàn, đập ghế làm cho việc đề nghị phong anh hùng của ông tiểu đoàn trưởng bị hoăn lại. Sau đó th́ vị “anh hùng xảy” nọ đă hi sinh. Chính đôi tay anh đă khâm liệm, chôn cất thi hài người thủ trưởng kính yêu của ḿnh dưới chân một quả đồi. Mai táng xong anh bê mấy tảng đá đánh dấu mộ phần. Chiến tranh kết thúc, anh quay về chân quả đồi ấy, bí mật dỡ mộ ông, gói xương bằng cái túi nilông, bỏ vào ba lô đeo về Bắc.

    Ông tiểu đoàn trưởng chỉ có một đứa con gái; khi anh đưa hài cốt của bố cô về cô mới học cấp hai. Mai táng hài cốt bố cô ở nghĩa trang liệt sĩ của xă xong, anh nói với cô bé: “Ở chiến trường bố em coi anh như con. Thực ḷng anh cũng muốn làm con của ông, dù con theo nghĩa nào. Em hăy học tiếp, lên cấp ba rồi lên đại học nữa. Khi ấy nếu em ưng ư lấy anh th́ chúng ḿnh sẽ cưới nhau. Nếu không được như thế th́ coi nhau như anh em. Được không?”. Cô bé xấu hổ không trả lời, nhưng trong đầu cô kể từ hôm đó không khi nào cô không nhớ đến anh. Anh trở về đơn vị nhận nhiệm vụ đi học trường sĩ quan. Tốt nghiệp, anh nhận lệnh vào biên giới Tây - Nam chiến đấu với cương vị đại đội phó rồi lên đại đội trưởng. Chiến tranh biên giới kết thúc, anh trở ra Bắc th́ cô bé con ông tiểu đoàn trưởng liệt sĩ đă học xong cấp ba, đang chuẩn bị thi đại học. Cô ấy bảo: “Hết chiến tranh rồi, anh xin đơn vị đi thi đại học với em”. Cầu được ước thấy. Không ngờ lời đề nghị của anh được đơn vị chấp thuận ngay. Anh lên trường văn hoá quân khu học một năm nốt chương tŕnh phổ thông; năm sau thi đỗ vào Khoa Văn Đại học Tổng hợp. Cô ấy đỗ Khoa Hoá Đại học Sư phạm. Trong những năm học đại học anh và cô ấy yêu thương, chăm sóc nhau tận t́nh. Bạn bè b́nh luận, một t́nh yêu có nguồn cội bền chặt thế sẽ không có một sức mạnh nào chia ĺa được. Quả đúng vậy. Cô ấy tốt nghiệp về dạy ở một trường cấp ba trong thành phố này. Năm sau anh tốt nghiệp xin chuyển ngành về Uỷ ban nhân dân tỉnh. Đám cưới của bọn anh tổ chức vào năm đó. Do phải lo những thứ tối thiểu cho cuộc sống gia đ́nh, ba năm sau vợ chồng anh mới có con. Đứa con gái ra đời đẹp như một thiên thần, khiến vợ chồng anh luôn mang một cảm giác hạnh phúc ngất ngây. Nhưng đứa trẻ càng lớn th́ h́nh dạng của nó càng có những biến đổi. Chân nó cứ teo tóp lại, co rút lên như que củi. Đầu th́ ph́nh to dần lên, mồm méo sẹo, mắt lồi ra thô lố. Đêm đêm mỗi khi thức giấc, vợ anh nh́n sang con lại kêu rú lên sợ hăi. Có đêm nỗi sợ kích động mạnh làm cô ấy ngất xỉu, anh phải cho uống thuốc và làm hô hấp nhân tạo cô ấy mới tỉnh lại. Hỏi ra th́ biết một số người lính cùng ở cánh rừng miền Tây Quảng Trị với anh ngày đó giờ sinh ra con cũng không vẹn toàn. Có người sinh liền ba đứa con đều dị dạng, thiểu năng trí tuệ cả ba. Cuối cùng th́ anh buộc phải chọn một giải pháp. Anh nói với vợ: “Cho đến lúc này th́ anh biết anh không c̣n khả năng để cùng em hoài thai ra những đứa con lành lặn, khoẻ mạnh. Anh muốn giải phóng cho em”. Vợ anh nghe thế th́ giăy nảy lên. Cô ấy nói rằng tuy đứa con không toàn vẹn nhưng t́nh yêu cô ấy dành cho anh th́ vẫn nguyên vẹn. C̣n t́nh yêu là c̣n tất cả. Anh nói: “Nhưng t́nh yêu của anh và em không c̣n khả năng đơm hoa kết trái. Em nên nhớ, bố em là một người anh hùng, một anh hùng theo đúng nghĩa của từ này dù cho tới lúc ông hi sinh chưa ai chính thức tuyên bố. Vậy mà ông chỉ để lại có một giọt máu là em. Giọt máu ấy không thể để trôi theo thời gian rồi biến mất trong cát bụi. Giọt máu ấy cần phải được sinh sôi, nhân lên. Bố em hoàn toàn xứng đáng được như vậy”. Vợ anh khóc, không chịu. Cô ấy không nỡ bỏ bố con anh mà đi. Anh nói: “Em đừng lo cho anh và con. Đằng nào th́ số phận của anh và con cũng đă như thế rồi; em có ở lại cũng chẳng cải thiện được t́nh h́nh; trái lại, em cứ ngất lên ngất xuống như vậy rồi suy tim mà chết thôi. Hăy nghe anh, đi đi. Không t́m được hạnh phúc th́ hăy quay về với anh. Nếu em cứ nhất định không đi th́ chính anh cũng sẽ phải ra đi”. Biết tính anh đă nói là làm, mọi người trong gia đ́nh anh cũng khuyên nhủ, cuối cùng th́ vợ anh cũng đă ra đi. Cuộc ra đi đầy nước mắt. Anh xin cho cô ấy về dạy tại trường cấp ba Kim Sơn, quê cô ấy. Anh tiễn cô ấy đến tận nơi ngôi trường mới, nói rơ mọi chuyện với ông hiệu trưởng và nhờ ông ấy giúp đỡ cô ấy.

    Vợ anh đi khỏi nhà được vài tháng th́ đứa con gái tật nguyền khốn khổ của anh cũng bỏ anh mà đi sang thế giới bên kia. Hôm nó chết cũng có người bảo anh điện cho mẹ nó về, nhưng số đông trong gia đ́nh th́ ngăn lại, v́ không muốn cô ấy bị ám ảnh về một quá khứ đau thương nữa. Thế rồi vợ anh cũng có một người thương yêu. Anh ta là thương binh và là hiệu phó ngôi trường của cô ấy. Hôm họ tổ chức hôn lễ anh được mời tới dự. Anh mừng họ một món quà rất đặc biệt: một bức ảnh do phóng viên mặt trận chụp anh và ông tiểu đoàn trưởng đứng cạnh nhau bên bờ sông Thạch Hăn vào cái giờ khắc chiến trường tạm im tiếng súng. Ông tiểu đoàn trưởng và anh đều đội mũ tai bèo. Anh đeo khẩu AK báng gấp; c̣n ông th́ đeo khẩu K59. Anh đứng tựa đầu vào vai ông; ông th́ đưa một bàn tay ấp lên mái tóc anh, như kéo đầu anh sát hơn nữa vào người ông. Anh nhờ vi tính phóng to cái ảnh, bắn vào ḍng chữ: “Cha con tôi ở chiến trường”. Bức ảnh lồng trong khung kính mạ vàng. Vợ cũ của anh và người chồng mới của cô ấy nh́n vào bức ảnh, đều hiểu ư tứ của anh, rằng kể từ giờ khắc này, anh giữ vai tṛ một người anh của họ. Cả hai người đều rất vui vẻ cách thu xếp của anh.

     - Nh́n phong độ của anh, em không nghĩ anh lại có một số phận nghiệt ngă đến thế - Hài Lan vừa nói vừa lấy khăn lau hai ḍng lệ chẳng hiểu nó tràn ra hai bên má nàng từ lúc nào.

    Họ ngồi im lặng trên sa lông một lúc nữa th́ Hài Lan đứng dậy; nàng muốn xua vợi đi không khí buồn thảm mà chính nàng đă khơi ra; nàng tiếp tục đi đi lại lại trước giá sách của Tháp. Nàng mượn sách vở để lái câu chuyện sang một hướng khác.

     - Trong tủ sách của anh, em thấy có sự góp mặt của đông đủ những gương mặt văn chương lớn - Nàng nói - Trong số các tác giả từ thế kỷ mười chín trở về trước, bây giờ anh c̣n thích những tác giả nào?

     - Mỗi tác giả anh đều thấy họ có những cuốn đọc vẫn rất hay - Vừa nói Tháp vừa đi đến đứng với Hài Lan cạnh giá sách - Anh cho rằng đó là phần thưởng Thượng đế ban tặng cho những tài năng lớn để họ không bao giờ bị thời gian chôn vùi. Chẳng hạn như Tuôcghênhep th́ tác phẩm “Lũ xuân”; Lep Tônxtôi th́ tiểu thuyết “Phục sinh”; Đôtxtôiepxky th́ hai cuốn “Thằng ngốc” và “Anh em nhà Karamazôp”… Đó thực sự là những kiệt tác của mọi thời.

     - Những người có khả năng đọc văn như anh - Hài Lan nói - ở tỉnh này có nhiều không?

     - Anh không biết chắc lắm đâu - Tháp nói - Nhưng bằng cảm nhận chủ quan th́ anh nghĩ không nhiều lắm. Chẳng hạn như ở cơ quan Uỷ ban tỉnh th́ cũng có vài ba người hay đọc văn. Nhưng từ hôm anh về hưu đến nay, chẳng biết họ c̣n ham đọc nữa không! Khả năng họ bỏ đọc trong thời điểm này là rất dễ xảy ra. Cũng chẳng nên trách cứ ǵ họ, bởi cuộc sống bây giờ đă khác. Cuộc sống đang mở ra khá nhiều chiều. Người ta có quyền lựa chọn cái mà họ thích. Ngay cả văn học bây giờ, người ta cũng tiếp cận nó, sử dụng nó với những mục đích rất khác nhau…

    Dường như Hài Lan không chú ư tới những câu sau của Tháp, bời nàng đặc biệt chú ư tới những chữ Từ - Ngày - Anh - Về - Hưu…

     - Anh vừa nói với em rằng anh đă về hưu ư? - Sợ rằng ḿnh nghe nhầm, nàng hỏi lại.

     - Đúng ra th́ phải chín năm nữa anh mới đủ tuổi về hưu - Tháp nói - Nhưng thực tế th́ anh đă về cách đây mấy tháng rồi…

     - Anh xin về hay người ta chủ động cho anh về?

     - Cả hai phía. Người ta th́ tỏ rơ thái độ không muốn dùng anh nữa. Và anh th́ không khó khăn ǵ mà không hiểu được ư tứ của họ nên quyết định ra về. Nói chuyện này nó dài lắm. Dần dần rồi em sẽ hiểu.

    Tháp nói đến đó rồi bước về phía gian giữa, nơi kê bộ sa lông cổ; ông rót trà ngồi uống. Tháp không muốn cùng một lúc nói tất cả mọi chuyện trong đời ông với người thiếu phụ xinh đẹp mà ông mới quen này.

    Hài Lan vẫn không rời mắt khỏi giá sách. Bỗng nàng nh́n thấy một cuốn dày, b́a đă sỉn màu, những chữ ở gáy sách bị thời gian xoá nham nhở, không luận ra chữ ǵ nữa. Nhưng Hài Lan có linh cảm giữa cuốn sách này với nàng có một mối liên hệ nào đấy. Hài Lan rút cuốn sách ra khỏi giá, lật trang b́a th́ nàng nh́n thấy ở trang thứ nhất, bên dưới tiêu đề “Một ḿnh với mùa thu” có đóng một con dấu h́nh chữ nhật, mực đỏ, bên trong đường viền là các ḍng chữ:

                      Tủ sách gia đ́nh

                      Thầy giáo: Phan Huy Mại

                      Cô giáo: Vũ Thị Huyền Vi

    Nh́n những ḍng chữ ấy trong đầu Hài Lan dâng lên một niềm cảm xúc hoài cổ. Cuốn sách này của gia đ́nh nàng. Nó là một trong những tác phẩm văn chương nàng yêu thích nhất suốt từ tuổi vị thành niên cho tới tận bây giờ. Những năm nàng học cấp ba trường huyện hầu như cuốn sách lúc nào cũng để trên bàn trong “góc học tập” của nàng. Cuốn sách đă lạc vào trong tủ sách của ông cựu chiến binh Đinh Thành Tháp từ khi nào và bằng con đường nào? Thú vị thật! Nhưng Hài Lan không muốn tiết lộ chuyện ấy lúc này. Nàng muốn khám phá Đinh Thành Tháp một cách không vội vàng. Hài Lan quay ra đứng trước mặt Tháp, nói:

     - Anh, đă đến lúc em phải về rồi.

     - Em chưa ghi địa chỉ nhà em cho anh - Tháp nói - Liệu anh có thể đến thăm nhà em không?

     - Anh hăy lục t́m trong giá sách của anh - Hài Lan nói - Sẽ có một cuốn sách mang một kư hiệu lạ. Trong kư hiệu ấy có in địa chỉ nhà em…

    Tháp chưa kịp phân tích để nắm bắt nội dung câu nói của Hài Lan th́ nàng đă bước ra cửa. Ngồi lên xe, trước khi nổ máy phóng đi, nàng c̣n nói:

     - Khi nào anh t́m được những tín hiệu đặc biệt trong cuốn sách ấy th́ gọi máy di động cho em. Em sẽ đón anh tới thăm nhà.

 

Chương II

 

    Trong tủ sách của Đinh Thành Tháp phần lớn là sách mới mà mỗi lần đi công tác Hà Nội ông t́m mua; nhưng cũng có những cuốn ông mua ở hiệu sách cũ hoặc sưu tầm từ những nguồn khác nữa. Các tín hiệu lạ, trong đó có những ḍng tên, địa chỉ không phải là ít. Nhưng chỉ có những ḍng chữ hiện lên trong con dấu đóng ở trang đầu cuốn “Một ḿnh với mùa thu” là khiến Tháp từng bước, ngộ dần ra một điều khá thú vị.

    Tháp bấm máy di động gọi Hài Lan:

     - Hoá ra em là con gái của thầy Phan Huy Mại và cô Vũ Thị Huyền Vi ư?

     - Th́ sao ạ? - Hài Lan nói - Anh quen bố mẹ em à?

     - Anh có biết thầy cô - Tháp nói - Chiều nay em có bận không? Anh muốn tới thăm…

     - Xin mời anh! Từ nhà anh xuống nhà em chưa tới hai chục cây số. Thị trấn Triều Lạng, anh nhớ nhé?

     - Anh xuống luôn bây giờ!

    Tháp dắt xe ra khỏi nhà, khoá cửa rồi phóng đi. Một lát sau Tháp đă ra khỏi thành phố đi về phía tây nam, bắt gặp những cánh đồng lúa tháng ba lên xanh ve vé. Hương lúa quyện với hương cỏ cây mùa xuân làm không gian như đặc quánh lại. Gương mặt thiếu nữ nào gặp trên đường Tháp thấy cũng đẹp, mơn mởn, phơi phới như mùa xuân. Ai đó gọi mùa xuân là mùa yêu đương quả là không sai.

    Thị trấn Triều Lạng chỉ có vài ba dăy phố chạy ṿng vèo, chụm đầu vào nhau, nhưng so với các thị trấn trong cùng khu vực th́ nó h́nh thành sớm nhất; đă thuộc hàng đô thị cổ kính. Từ thế kỷ mười chín, phía tây thị trấn đă có một cảng sông nhỏ. Ḍng sông chảy qua dây gọi là sông Cái. Thuyền bè các nơi về cập cảng thị trấn trao đổi hàng hoá, buôn bán nhộn nhịp. Thị trấn manh nha h́nh thành những tiểu thương, tiểu chủ; đă có nhà mang dáng dấp tư sản như nhà ông Quưnh gị chả. Hàng gị chả của nhà ông Quưnh ngon nức tiếng khắp vùng.

    Cái đáng chiêm ngưỡng nhất thị trấn là những toà biệt thự xây theo kiểu Pháp mang một vẻ đẹp trang nhă, thâm nghiêm. Từ trong những toà nhà ấy sinh ra những người đàn ông được tiếng là giỏi giang; đàn bà th́ đài các, mặt hoa da phấn. Nhà nào ở trong làng mà có con lấy vợ lấy chồng thị trấn là danh giá thơm lây.

    Nhưng rồi cuộc chiến tranh xâm lược của giặc Pháp 1945 - 1954 tràn đến, cả thị trấn Triều Lạng đă bị máy bay “Bà già” ném bom thiêu cháy trong một đêm. Hoà b́nh, từ nơi “chạy loạn” trở về, người ta lại phải xây dựng từ những viên gạch đầu tiên. Không c̣n đủ tiền của để xây những ngôi biệt thự nữa mà chỉ làm nhà mái bằng, nhà mái ngói và cả mái rạ. Những dăy phố hồi sinh chưa kịp mang một dáng vẻ, sắc thái mới th́ hai cuộc chiến tranh phá hoại của Mỹ lại san phẳng, cày đi xới lại. Con đê chạy qua thị trấn bị bom đánh vỡ nham nhở nhiều chỗ, sửa lại rồi vẫn c̣n giống như một con rết đang ḅ. Hết chiến tranh người ta lại kéo về nhận đất xây cất lại nhà cửa. Lần này sự hồi sinh chậm chạp hơn bởi cuộc sống xơ xác, vẫn c̣n đắm ch́m trong cơ chế bao cấp. Những tiểu thương tiểu chủ trải mấy phen binh biến can qua, nếu ai c̣n tích cóp được tí của nả th́ phải đào hố chôn kĩ dưới gầm giường, không dám khoe với ai. Ông Quưnh chủ gị chả trải qua hai cuộc chiến tranh bị mất hai toà nhà hai tầng vẫn kiên tŕ bám lấy thị trấn. Lần này ông vẫn c̣n đủ lực làm ngôi nhà hai tầng nhưng gị chả th́ phải làm vụng trộm ban đêm, tránh sự ḍm dỏ của cánh pḥng thuế. Gị chả của ông vẫn ngon nức tiếng. Nó được giă bằng thịt lợn ỷ, nước mắm cá thu, không có mùi hôi như gị chả thịt lợn lai sau này. Nhưng qua mấy bận người ta bắt quả tang, phạt thuế nặng, ông Quưnh đành bỏ nghề, chuyển sang làm hàng phở và bún riêu cua. Thị trấn lúc này lèo tèo mấy hàng tạp hoá, dăm bảy hàng ăn uống, vài ba hàng sửa chữa xe đạp, hiệu cắt tóc, một hiệu sách nhân dân, mấy hàng bánh đa, xôi gấc vỉa hè…

    Gia đ́nh ông giáo Phan Huy Mại cũng có một lịch sử thăng trầm sóng gió y như số phận của thị trấn Triều Lạng. Thân sinh ra ông giáo tên là Phan Huy Thiếu. Trước chiến tranh chống Pháp, ông Phan Huy Thiếu đă là một tiểu chủ có máu mặt ở thị trấn. Ông có một khu đất rộng, một cơ ngơi bề thế nhất vùng: phía giáp bờ sông Cái là một cơ sở sản xuất, chế biến gỗ, đă từng đóng được cả những con thuyền lớn. Phía mặt phố là một toà biệt thự kiểu Pháp, tầng trên là các pḥng ở, tầng dưới để sản xuất và kinh doanh đồ gỗ cao cấp như đàn ghi ta, viôlông, đàn nguyệt, nhị, hồ… Một số đoàn văn công từ Hà Nội và các tỉnh trong khu vực đă từng về tận thị trấn Triều Lạng mua nhạc cụ hiệu Phan Huy Thiếu. Nhưng năm 1954, gia đ́nh Phan Huy Thiếu từ nơi tản cư trở về th́ toàn bộ gia sản ở thị trấn đă bị đạn đại bác và bom phá san phẳng; khu thổ biến thành một băi rác. Đang bơ vơ chưa biết tính sao th́ người ta đến vận động gia đ́nh ông di cư vào Nam. “Làm giàu ở đất Bắc như dă tràng xe cát. Làm đến đâu sóng dùa đi đến đấy”. Người ta khuyến cáo thế. Vậy là nhà ông bồng bế, gồng gánh, kẻ trước người sau nhập vào ḍng người tha hương, đi về phía biển. Con tàu lớn đă đậu sẵn bên cửa sông chờ họ. Phan Huy Thiếu cùng với đứa con gái nhỏ nhanh chân lên tàu trước. Vợ ông phải đợi đứa con trai lớn là Phan Huy Mại, mười lăm tuổi, đang học trường Pháp - Việt trở về rồi hai mẹ con mới lếch thếch chạy sau. Hai mẹ con ra đến băi biển ven cửa sông Cái th́ cũng là lúc con tàu nhổ neo, tu lên một hồi c̣i dài rồi lừ lừ tiến ra khơi. Hai mẹ con đành thất thểu quay về thị trấn. Gia đ́nh Phan Huy Thiếu chia đôi sống ở hai miền đất nước cách trở từ đó.

    Hồi ấy, Phan Huy Mại mới đang ở tuổi vị thành niên nhưng đă bộc lộ những phẩm chất của một nhà khoa học. Mại học rất giỏi. Tiếng Pháp nói như gió. Đàn ghi ta chỉ tự học là chính mà độc tấu được cả những tác phẩm của Sube, Suman… Cả thầy giáo người Pháp và người Việt đều coi Phan Huy Mại là thần đồng.

    Học xong trường Pháp - Việt ở huyện, mặc dù gia đ́nh ở thị trấn chỉ c̣n hai mẹ con sống trong cảnh tằn tiện, nhưng Phan Huy Mại vẫn được mẹ cho lên thành phố học tiếp cấp ba. Ba năm cấp ba, Phan Huy Mại vẫn là một học sinh xuất sắc của trường. Thi đại học, Mại đỗ điểm cao ngất. Nhưng cái lí lịch “Bố và em gái di cư vào Nam năm 1954” đă như một ḥn đá tảng buộc vào chân Mại. Ông chủ tịch thị trấn đă giấu nhẹm giấy báo đại học của Mại. Nhưng may mắn sao, hồng phúc nhà họ Phan Huy dường như vẫn c̣n. Ông trưởng ty giáo dục và ông hiệu trưởng trường phổ thông trung học – Ngôi trường Phan Huy Mại ngồi học ba năm - đă cùng đứng ra bảo lănh cho Phan Huy Mại. Chỉ v́ tiếc một người tài, lại mang ḍng máu hậu duệ ngành trưởng năm đời của một danh nhân văn hoá kiệt xuất nước Việt nên hai người này đă mang tờ giấy mà họ cùng kí tên bảo lănh lặn lội tới các cửa cần đến; từ văn pḥng Chính phủ, Bộ Giáo dục đến ông hiệu trưởng trường đại học. Cuối cùng th́ Phan Huy Mại được tiếp nhận vào Khoa Sử, trường Đại học Sư phạm Hà Nội.

    Tốt nghiệp, Phan Huy Mại xin về dạy học ở trường cấp ba thị trấn Triều Lạng, nơi có người mẹ tảo tần, quanh năm đầu tắt mặt tối chắt chiu từng đồng nuôi Mại ăn học. Khu đất rộng thời trước chiến tranh chống Pháp có ngôi biệt thự hai tầng màu trắng và một cơ sở sản xuất đồ gỗ bây giờ chỉ c̣n một nếp nhà ngang thấp tè, lợp ngói lam, xung quanh cây cối mọc um tùm. Những năm Phan Huy Mại đi học xa, ngôi nhà chỉ có ḿnh người mẹ ở, trông càng hoang vắng, lạnh lẽo. Chỉ từ khi Mại về dạy học ở trường cấp ba thị trấn ngôi nhà mới trở nên có sinh khí. Rồi Phan Huy Mại lấy vợ. Vợ ông là cô Huyền Vi, dạy văn cùng trường. Ngôi nhà nhỏ trong vườn cây lợp ngói lam trở thành một điểm hẹn của những cô cậu học tṛ yêu thích văn - sử và âm nhạc. Phan Huy Mại bồi dưỡng cho học sinh cách học môn sử, cung cấp cho họ những vấn đề quan thiết không nằm trong sách giáo khoa. Vũ Thị Huyền Vi th́ dẫn dắt họ t́m đọc những tác phẩm văn học có giá trị và phương pháp đọc các tác phẩm ấy. Có khi cô đọc cho họ nghe rồi phân tích cả một truyện ngắn “Viên mỡ ḅ” của Ghiđơ Môpatxăng. Sau mỗi buổi học, để tạo cho học sinh bầu không khí bay bổng thoải mái, Phan Huy Mại thường ôm cây ghi ta – cây ghi ta do chính tay nhà tiểu chủ Phan Huy Thiếu chế tác bằng gỗ thông dầu và cũng là kỷ vật cuối cùng của người cha c̣n sót lại - tấu lên những giai điệu diệu huyền của Bách, của Sube. Những giai điệu có khả năng gieo trồng, thức tỉnh, mời gọi tính người trong mỗi con người.

    Phan Huy Mại và Vũ Thị Huyền Vi đă dâng hiến tất cả những ǵ là tinh tuư nhất từ vốn kiến thức và tâm hồn của họ cho học sinh. Và họ không hề nghĩ đến việc học sinh phải đền đáp cho họ thế này hay thế khác. Họ giữ nguyên vẹn phẩm cách của người thầy người cô xuất thân từ những gia đ́nh nền nếp, phong lưu. Trong mắt tụi học tṛ tuổi vị thanh niên, họ cao đạo thiêng liêng như những vị thần. Hài Lan được hoài thai trong những ngày thần tiên ấy. Người ta nói rằng những đứa con được sinh ra bằng t́nh yêu thường đẹp và thông minh. Với Hài Lan th́ lời nói ấy có sự ứng nghiệm. Hai, ba tuổi Hài Lan đă cảm nhận được những điều thần diệu trong những giai điệu, tiết tầu mỗi khi cha nàng ôm cây ghi ta tấu lên. Bốn, năm tuổi nàng đă cảm nhận được những phép mầu nhiệm về giá trị nhân đạo trong các truyện “Nàng tiên cá”, “Nàng Bạch Tuyết và bảy chú lùn” mẹ nàng kể. Cũng chính những năm tháng ấy, Hài Lan lờ mờ cảm nhận rằng, gia đ́nh nàng không chỉ được hưởng cuộc sống êm đềm, dịu ngọt mà c̣n phải đón nhận những chông gai, nếm mùi đắng chát nữa. Và thế giới con người, ít ra là những con người ở thị trấn Triều Lạng quê nàng, không bao giờ là dễ dàng, bằng phẳng. Êm đềm đấy nhưng thoáng chốc lại thăng trầm, bể dâu ngay đấy.

    Năm Hài Lan lên sáu tuổi th́ bất th́nh ĺnh ông nội Phan Huy Thiếu của nàng từ miền Nam về thăm quê. Cùng về với ông nội là một bà có tên là Phan Thị Tầm Xuân mà Hài Lan phải gọi bằng cô ruột. Lần đầu tiên được gặp ông nội, Hài Lan không ngờ ông nội đă già mà đẹp lăo thế. Mặt ông nội rất giống ông Bụt, ông Tiên. C̣n bà cô Phan Thị Tầm Xuân th́ lại giống một diễn viên điện ảnh.

    Hồi ấy bà nội mới mất. Ông nội và cô Tầm Xuân về đến nhà một lúc là đă đ̣i ra nghĩa địa thắp nhang mộ bà. Ông nội và cô Tầm Xuân cứ ôm lấy ngôi mộ bà nội, đất đắp chưa kịp xanh cỏ, mà khóc. Lần đầu tiên trong đời Hài Lan chứng kiến một người đàn ông tóc trắng như cước khóc. Nghe tiếng khóc ấy ai cũng phải khóc theo.

    Từ nghĩa địa về đến nhà, ông nội nói với bố mẹ:

     - Anh Huy Mại và chị Huyền Vi này! Giải phóng miền Nam đă bốn năm mà nay tôi mới về thăm quê, thăm nhà… Anh chị có trách không?

     - Chúng con mong bố và em Tầm Xuân mỏi mắt - Bố nói - Ngay sau ngày giải phóng, con đă vào Sài G̣n lần t́m tung tích bố, nhưng không sao t́m được…

     - Tôi và em gái anh vào đấy chẳng làm ǵ cho phía bên kia đâu - Ông nội nói - Mà chỉ làm ăn kinh tế thôi. V́ không có mẹ anh bên cạnh nên tôi đă mạn phép lấy một bà làm lẽ. Bà này cũng hay lam hay làm và tốt bụng như mẹ của anh. Tầm Xuân, em gái anh đây cũng đă có chồng, có con. Chúng tôi chịu khó làm ăn nên từ chỗ rời quê ra đi hai bàn tay trắng, đến trước ngày giải phóng cũng đă có một cơ ngơi kha khá: một nhà máy sản xuất hàng tiêu dùng và một khách sạn để kinh doanh ở Sài G̣n. Sau giải phóng, trong đợt “cải tạo tư sản”, họ quốc hữu hoá gần hết tài sản của chúng tôi. Tôi và em gái anh phản đối họ. Họ liền bắt cả tôi và em gái anh đưa đi cải tạo. Tầm Xuân được thả năm ngoái. C̣n tôi th́ mới được ra khỏi trại cải tạo mấy tháng nay…

     - Bây giờ bố tính toán ra sao cho mọi người trong ấy? - Bố hỏi.

     - Rất may là khi biết tin họ rục rịch cải tạo tư sản, tôi đă kịp bán đi mấy cơ sở nhỏ và mấy cái xe ô tô, biến nó thành vàng, thành đô la rồi giấu nhẹm, nên bây giờ chúng tôi mới mua được một cơ sở ở Canađa. Mẹ kế anh và chồng con cô Tầm Xuân đă bay sang đó trước để làm thủ tục đón chúng tôi. Sau chuyến về thăm này, chúng tôi trở vào Sài G̣n ít ngày rồi bay…

     - Cô Xuân th́ chúng con không dám giữ - Cả bố và mẹ đều nói - V́ cô ấy c̣n chồng và các con. Nhưng bố th́ đă già, lại đă xa quê lâu rồi, chúng con muốn bố ở lại thị trấn quê này, để chúng con được báo hiếu, nâng giấc tuổi già của bố.

     - Trông tôi râu tóc bạc trắng thế nhưng mà c̣n khoẻ lắm - Ông nội nói - Tính tôi th́ anh biết rồi, ham công tiếc việc. Làm việc hết ḿnh. Làm việc có hiệu quả phục vụ cho đời sống con người. Thị trấn Triều Lạng này, dù là nơi chôn nhau cắt rốn, nhưng nó hăy c̣n xa lạ với cách sống của tôi. Nó vừa mang tính cát cứ phong kiến lại vừa có tính công xă…

    Ông nội nói đến đó rồi mở chiếc va li lấy ra một cái hộp h́nh chữ nhật bọc vải hồng:

     - Trong cái hộp này là hai mươi lượng vàng - Ông nội vỗ nhẹ tay vào cái hộp, nói - Tôi cho anh chị năm lượng để chi tiêu, mua sắm đồ dùng sinh hoạt. C̣n lại mười lăm lượng th́ phải đào một cái hố dưới chân giường mà chôn thật kĩ. Khi nào người ta cho phép dân được tự do làm giàu (mà tôi dám chắc họ không cấm đoán măi được đâu v́ như thế là phản văn minh, chống lại loài người) th́ anh chị hăy moi lên, khôi phục lại nguyên dạng ngôi biệt thự nhà ta ngày xưa. Bản vẽ và ảnh toà biệt thự tôi bỏ cả trong cái hộp này. Bản vẽ thiết kế toà biệt thự ngày xưa tôi phải mua của ngài kiến trúc sư giỏi nhất Đông Dương. Toà biệt thự nhà ta hồi ấy xây xong nó được tiếng là đẹp nhất khu vực. Nhiều người từ thành phố c̣n về đây chụp ảnh làm mẫu. Khi xây lại, anh phải tôn trọng triệt để bản thiết kế.

     - Vâng, con xin ghi nhớ lời cha - Bố nhận cái hộp ông nội trao và hứa bằng những lời xúc động.

    Hôm sau bố mẹ tiễn ông nội và cô Tầm Xuân lên sân bay Nội Bài để hai người bay vào Nam.

    Hai tháng sau, bố mẹ nhận được thư báo, ông nội và cô Tầm Xuân đă sang tới Canađa an toàn, khoẻ mạnh.

    Gần mười năm sau, lời nói của ông nội đă ứng nghiệm như lời nhà tiên tri. Hôm ấy trường phổ thông cấp ba thị trấn Triều Lạng mời bố đi học một cái nghị quyết ǵ đó. Tối về đến nhà bố vui như trúng vé sổ xố. Bố bảo mẹ:

     - Nhà nước cho phép tư nhân làm kinh tế, làm giàu rồi em ạ. Chúng ḿnh thực hiện lời hứa với bố xây lại toà biệt thự đi thôi!

    Lẽ đương nhiên là mẹ mừng không kém ǵ bố. Bố lấy trạm đục viên gạch dưới chân giường moi cái hộp có mười lăm lượng vàng lên. Bố mời kiến trúc sư từ Hà Nội về nghiên cứu bản vẽ thiết kế của ông kiến trúc sư thời Pháp. Bố chọn các loại vật liệu tốt nhất để mua. Thợ xây, thợ mộc th́ bố thuê các hiệp thợ giỏi nhất vùng. Hơn một năm thi công, toà biệt thự đă hoàn thành. Tường quét sơn trắng. Các cửa chính và cửa sổ đều trong kính ngoài chớp. Toà nhà mang một vẻ đẹp vừa nhă nhặn vừa thâm nghiêm. So với các nếp nhà hăy c̣n xập xụi, tạm bợ của thị trấn Triều Lạng th́ toà biệt thự này giống như một nàng Bạch Tuyết đứng bên các chú lùn. So về kích thước th́ toà nhà của ông Quưnh gị chả - bún riêu cua mới xây lại cũng to không kém, nhưng về vẻ đẹp th́ vẫn chỉ là quạ đứng bên công. Nói cách khác: Toà biệt thự của vợ chồng ông giáo mang vẻ đẹp của văn hoá; c̣n toà nhà cục mịch của ông Quưnh phô phang cái thẩm mỹ của đôi mắt trọc phú.

    Xây xong toà nhà, bố mua một cây đàn ocgan cho em trai Hài Lan là Phan Huy Đoàn học nhạc. Đoàn học nhạc biếng nhác, không có bố kèm là bỏ đi chơi. Bố nhắc nhở th́ nó bảo, nó thích làm kinh tế như ông nội. Lớn lên nó phải ngồi xe hơi đi làm chứ không phải ở nhà lầu mà lại mặc complê không cà vạt đạp xe lọc cọc đến trường như bố. Tốt thôi. Con hăy biết nuôi hoài băo lớn, bố nói, hoài băo làm tổng thống càng tốt. Nhưng làm tổng thống mà trong đầu mù tịt âm nhạc và văn học th́ cũng chỉ là hạng giá áo túi cơm mà thôi. Phan Huy Đoàn có vẻ nghe ra nhưng nó học nhạc vẫn cứ chểng mảng. May sao các môn liên quan đến kinh tế nó học khá.

    Trái với Phan Huy Đoàn những nhóm học sinh của bố và của mẹ năng lui tới toà biệt thự học rất siêng năng các môn khoa học xă hội. Từ ngày có ngôi biệt thự bố rất chăm mua sách. Cái tủ sách cứ đầy dần lên. Bố phải khắc dấu có tên bố mẹ đóng vào từng quyển để tránh bị thất lạc, mất mát. Học sinh trường cấp ba thị trấn đọc được những Anđecxen, Grim, Pauxtopxky, Anphông Đôđê… là nhờ cái tủ sách của vợ chồng ông giáo. Các thầy các cô giáo của trường khi đến toà biệt thự nếu không hỏi mượn Lep Tônxtôi th́ cũng Vichto Huygô; không Xtangđan th́ cũng Sekhôp. Ôi cái thời hoàng kim của văn học! Văn học sao mà thiêng liêng! Thầy tṛ thời ấy ai cũng lương thiện, lăng mạn!

    Cũng có những người mà khi gia đ́nh ông giáo Phan Huy Mại c̣n ở trong ngôi nhà thấp lợp ngói lam, họ rất hay đến chơi. Gặp vợ chồng ông bà giáo ngoài đường là chào mời đon đả, tay bắt mặt mừng. Nhưng từ ngày có ngôi biệt thự, họ không đến nữa. Họ nh́n toà biệt thự, nh́n vợ chồng ông giáo bằng con mắt vừa ấm nóng vừa ghẻ lạnh; có những cử chỉ vừa khâm phục vừa coi thường. Đây đó đă có những lời gièm pha th́ thào to nhỏ. Có người nói trắng ra rằng cụ Phan Huy Thiếu đi theo giặc. Vợ chồng ông bà giáo Phan Huy Mại và Vũ Thị Huyền Vi được ăn theo cái sái của kẻ bán nước!

    Phía cuối thị trấn Triều Lạng có một anh tên là Tuất, hồi gă c̣n nhỏ người làng vẫn gọi là thằng cu Tuất, mặt mom cày, mắt trắng dă, làm nghề g̣ hàn, chuyên đi sưu tầm những miếng tôn, miếng sắt tây đem về g̣ hàn thành những cái ô doa dùng để tưới cây. Dân thị trấn trồng cây vụ đông nhiều nên mặt hàng ô doa của Tuất cũng bán được. Nhà Tuất ở trong làng, đói ăn, vợ chồng anh ta ra thị trấn thuê cái chuồng trâu cũ làm ăn. Nhờ quan hệ cởi mở mà chẳng bao lâu dân thị trấn đă coi anh ta như một công dân chính thức của thị trấn. Tuất học bổ túc chứ không học phổ thông, nhưng anh ta vẫn có thái độ cung kính với ông bà giáo Phan Huy Mại – Vũ Thị Huyền Vi. Ra đường gặp hai người là Tuất khoanh tay cúi chào y như cử chỉ của dân Hàn Quốc, Nhật Bản mà y vẫn nh́n thấy trong phim ảnh.

    Đến một hôm, lănh đạo cấp trên nghiên cứu ǵ đó trong lư lịch quyết định đưa Tuất lên tỉnh học lớp đào tạo cán bộ. Tuất là thợ g̣ hàn, thuộc giai cấp công nhân, giai cấp tiên phong của cách mạng, được chọn đi đào tạo là đúng đường lối quá rồi. Cả thị trấn ai cũng mừng cho Tuất. Kể từ nay Tuất không phải khom lưng g̣ hàn, gơ búa chan chát, mặt nhọ nhem suốt ngày nữa. Khoảng hơn một năm sau Tuất trở về được giao một chức quan nhỏ ở địa phương. Từ ngày được làm quan, ra đường Tuất không khoanh tay cúi đầu chào ông bà giáo nữa. Mỗi lần đi qua ngơ nhà ông giáo, Tuất lại đánh cặp mắt láo liên, gườm gườm về phía toà biệt thự, miệng y lẩm nhẩm ǵ đó như toan tính, mưu sự.

    Thế rồi một hôm Tuất cùng với mấy người nữa đến toà biệt thự thông báo với ông bà giáo:

     - Cấp trên cho phép Triều Lạng mở mang, phát triển thành thị trấn lớn, mang tầm cỡ trung tâm chính trị, kinh tế, văn hoá của cả khu vực; chuẩn bị cho công cuộc công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước…

    Tuất xả ra một tràng những lời mà hồi c̣n là thợ g̣ hàn chẳng thấy y nói bao giờ. Nghe Tuất nói như sách, ông bà giáo lấy làm mừng.

     - Thị trấn của chúng ta mà được thế th́ diễm phúc cho dân chúng quá – Ông giáo nói.

     - Con đường phố chạy qua cửa nhà thầy cô sẽ được mở rộng mười sáu mét - Tuất lạnh lùng nói tiếp - Mỗi bên hành lang có bề rộng năm mét. Như vậy những nhà nào đă làm mà cách tim đường dưới mười ba mét đều bị giải toả!

     - Vậy th́ may mắn cho chúng tôi quá - Ông giáo nói - Hôm xây toà nhà này, tôi cũng lường đến quá tŕnh phát triển thị trấn; đă để một khoảng đất lưu không khá rộng…

     - Hôm qua thầy cô đi vắng chúng tôi đă cho người đến đo - Tuất nói tiếp - Mép tường nhà thầy cách tim đường đúng mười hai mét ba. Như vậy toà biệt thự nhà thầy phải chém đi bảy mươi phân!

    Cả ông giáo và bà giáo nghe đến đó th́ miệng mở tṛn, mắt mở tṛn, ngồi chết lặng hồi lâu.

     - Đoạn phố đi qua nhà tôi là đoạn đường ṿng - Ông giáo nói - nếu tới đây mở mang thị trấn mà nắn lại đường th́ nhà tôi sẽ cách tim đường gần hai mươi mét kia. Xin các chú hăy xem xét, gia ân cho chúng tôi. Làm xong ngôi nhà, chúng tôi đă gần như kiệt quệ.

     - Chẳng lo thầy ạ - Tuất nói - Mai kia tiền từ Mỹ, từ Canađa gửi về là thầy cô lại xênh xang thôi mà!

     - Th́ cứ cho là thế - Bà giáo lên tiếng, trước câu nói móc xỏ xiên của Tuất, giọng bà vẫn nhẹ nhàng - Nhưng hai việc đâu có liên quan ǵ với nhau? Các chú chỉ dang tay tế độ một tí thôi là toà nhà vẫn được giữ nguyên. Hà cớ ǵ mà các chú không cho nắn thẳng đường?

     - Được nhà thầy cô th́ mấy nhà bên kia đường lại bị mất - Tuất nói - Những nhà bên ấy người ta làm trước ngôi nhà này… Mà nhà thầy cô chỉ phải cưa đi có bảy mươi phân th́ ăn nhằm ǵ! Nhà ông Quỳnh gị chả - Bún riêu c̣n bị phá toàn bộ nữa kia!

     - Thị trấn ḿnh dân c̣n nghèo rớt mùng tơi. Người ta làm lụng lấm lưng, chắt chiu cả đời mới làm nổi ngôi nhà. Các chú từ trên trời rơi xuống hay sao mà nỡ xịa của thế? - Giọng ông giáo bắt đầu đanh lại.

     - Nhà nước lại đang khuyến khích dân làm giàu kia mà? - Bà giáo tiếp lời.

    Những câu nói thấm đẫm tinh thần nhân văn của ông bà giáo không làm cho Tuất động ḷng trắc ẩn. Y châm lửa điếu thuốc dắt lên môi rồi nói:

     - Không nhiều lời nữa. Thầy cô đo đúng bảy mươi phân mà cưa đi. Nếu không tự làm được th́ tuần tới chúng tôi sẽ cho người đến làm giúp!

    Cứ tưởng họ nói thế chứ thực hiện cũng phải một thời gian nữa. Xưa nay làm việc ǵ mà dính dáng đến công quyền ở xứ này chẳng giăng mắc hết cuộc họp nọ đến giấy tờ kia! Nhưng không, vào sáng sớm thứ hai tuần sau đấy có hai chiếc xe ủi, một chiếc xe cần cẩu trông giống như con tê giác khổng lồ lừ lừ tiến vào thị trấn Triều Lạng. Đi sau ba con tê giác là một đội quân ăn vận luộm thuộm, mặt mũi trông ốm đói nhưng lại vênh vang đắc ư. Người vác xà beng, người vác búa chim, vác cào.

    Hai chiếc xe ủi, một chiếc xe cẩu và đội quân “Giải phóng mặt bằng” đi đến đâu những ngôi nhà mặt phố bị san phẳng đến đấy. Nhà ông Quưnh gị chả - bún riêu, v́ là nhà cao tầng nên chiếc xe cẩu phải dùng bộ phận như cái miếng con hến ngoạm từng miếng một. Toà biệt thự của ông giáo Phan Huy Mại th́ có tới hơn chục người leo lên dùng máy cắt bê tông, cắt đến đâu gọn gàng đến đấy. Họ cắt đúng bảy mươi phân, không hơn không kém. Biệt thự kiểu Pháp không làm hiên rộng nên toàn bộ bức tường và các cửa mặt tiền đều bị cắt tụt xuống, vỡ vụn, hai khuôn bên trong hai tầng nhà lộ ra như hai cái miệng con quái vật. Cái tủ sách kê áp tường, vợ chồng ông giáo bất đắc chí, không muốn khiêng đi chỗ khác cũng bị tụt xuống cùng bức tường bị cắt, sách văng ra từng đống lẫn vào gạch vỡ, cát bụi dính đầy. Gị phong lan quư (cả vùng chỉ ḿnh ông giáo có gị phong lan này) mà ông giáo đă lấy tên nó để đặt cho con gái - Hài Lan - đang trổ nốt những bông hoa cuối mùa, trông như những chiếc hài màu vàng của nàng công chúa cũng bị rơi xuống sân, gạch vỡ đè lên trốc nát tươm.

    Hồi ấy Phan Hài Lan đang học đại học Báo chí. Nhận được điện của mẹ, nàng từ Hà Nội đáp xe về ngay buổi sáng hôm ấy. Nhưng nàng về đến thị trấn Triều Lạng th́ toà biệt thự của gia đ́nh nàng đă bị người ta biến thành một h́nh thù quái dị. Hài Lan cứ đứng ngoài đường ôm mặt khóc. Nh́n sang bên cạnh nàng thấy rất nhiều người nông dân đứng xem tốp người cưa phá toà biệt thự, và cả những nhà cùng phố nữa, nhưng không ai tỏ một niềm xúc động cảm kích ǵ. Không những thế, Hài Lan c̣n nhận thấy một vẻ măn nguyện hả hê hiện lên trên gương mặt họ. Hài Lan hiểu rằng những người nông dân lam lũ kia đang rất lấy làm khoái trá khi những người dân thị trấn có đời sống khấm khá hơn họ chút đỉnh đang bị tàn phá, hành hạ.

    Thấy Hài Lan khóc lâu quá, ông giáo phải chạy ra cầm tay nàng lôi về. Xung quanh toà biệt thự lố nhố những người là người. Cơ quan văn hoá tỉnh cũng về chỉ đạo phá ngôi miếu thờ Thủy thần cùng dăy với toà biệt thự của ông giáo. Tiện thể họ c̣n đến kiểm tra luôn tủ sách nhà ông giáo, mặc dù sách vở lúc ấy văng văi lẫn vào đống gạch vụn dưới sân.

 - Nín đi con - Phan Huy Mại nói với Hài Lan - Đúng là nhà ḿnh đang gặp hoạ lớn, nhưng chưa đến nỗi tuyệt vọng. Ngày mai bố lên bưu điện tỉnh gọi cho ông nội, có thể ông sẽ hỗ trợ…

Sáng mai bố lên thành phố chẳng hiểu nói chuyện với ông nội thế nào, tối hôm ấy trở về, bố nói với mẹ và Hài Lan:

 - Nhà ḿnh sẽ vào Sài G̣n sinh sống. Ông nội cho tiền mua đất làm nhà. Ông nội c̣n hứa, nếu thằng Phan Huy Đoàn mà thích làm kinh doanh, ông sẽ cấp vốn cho nữa…

Hồi ấy Hài Lan đă có người yêu. Nguyễn Hiếu Nghĩa, người yêu Hài Lan là giảng viên trẻ của trường Đại học Khoa học xă hội và nhân văn. Hài Lan yêu con người này đến độ có thể hy sinh tất cả để được sống với chàng; yêu đến mức chỉ cần ai đó nhắc đến tên chàng, nàng đă xốn xang cơi ḷng. Nhưng Hài Lan không đưa Nguyễn Hiếu Nghĩa ra làm cái cớ để ở lại miền Bắc. Lư do của nàng là phải học cho xong chương tŕnh đại học báo chí. Ông bà giáo cũng không nỡ ép.

Ông bà giáo Phan Huy Mại - Vũ Thị Huyền Vi cùng cậu con trai Phan Huy Đoàn ra đi hầu như không mang theo đồ đạc ǵ nhiều; chỉ một cái va li và một chiếc túi xách tay, toàn là quần áo. Hai đồ vật gắn bó với họ nhất là cây đàn ghi ta và cây đàn organ th́ họ đem tặng trường cấp ba thị trấn Triều Lạng. Tủ sách bị tan tác. Hài Lan chỉ nhặt lại những cuốn mà nàng cho là c̣n thật cần thiết với nàng; c̣n lại nàng tặng các cô cậu học tṛ của bố mẹ. Trước khi trở về trường đại học, Hài Lan thuê một người cô họ trông giúp khu thổ. Ban ngày bà ta đến chăm sóc khu vườn, quét dọn nhà cửa. Buổi tối ngủ lại ở ngôi nhà lợp ngói lam.

Tốt nghiệp đại học, Hài Lan Lan xin được việc ở toà soạn báo “Nhịp sống đương đại”. Chàng giảng viên đại học ư thức rất cao về vẻ đẹp khả ái của nàng nhà báo trẻ; chàng muốn độc quyền triệt để vẻ đẹp ấy. Hài Lan vừa mới được biên chế tuần trước, tuần sau chàng đă đặt vấn đề tổ chức lễ thành hôn. Ông bà giáo và cậu con trai Phan Huy Đoàn bay từ Sài G̣n ra mừng. Phan Huy Mại và Vũ Thị Huyền Vi vào Sài G̣n đều bỏ nghề dạy học. Những cơn giông tố trước đó đổ ập xuống đầu làm tê liệt, cùn ṃn cảm xúc của họ. Thiếu cảm xúc th́ những tiết sử, tiết văn sẽ biến họ thành những con vẹt độc ác; ư thức đầy đủ về thực trạng con người ḿnh, họ cho rằng họ bỏ nghề dạy học là họ biết cách bảo toàn danh dự của những nhà giáo c̣n có chút liêm sỉ.

Bây giờ th́ vợ chồng ông giáo và cậu con trai Phan Huy Đoàn chịu trách nhiệm quản lư một cửa hàng kinh doanh đồ gỗ cao cấp mà chủ đầu tư chính là bậc sinh thành Phan Huy Thiếu. Việc làm ăn ở Sài G̣n c̣n mới mẻ, tiền của tích cóp chưa được nhiều, cho dù thế hệ họ rất lấy làm ái ngại cho cuộc sống của con rể và con gái ở ngoài Bắc. Tổ chức hôn lễ xong Nguyễn Hiếu Nghĩa và Hài Lan đưa nhau về ở trong một gian nhà thuê, lợp proximăng, thấp lè tè, cuối thu rồi mà ở trong đó vẫn nóng như một cái nồi rang.

Ông bà giáo liền tuyên bố tặng vợ chồng Hài Lan toàn bộ khu thổ ở thị trấn Triều Lạng.

 - Các con bán đi - ông giáo nói - được bao niều th́ mua căn hộ tầm ấy tiền ngoài Hà Nội, sống cho đỡ khổ.

Hài Lan và chàng giảng viên đại học chồng nàng đón nhận quyền thừa kế một cách thành kính. Nhưng họ chưa vội nói đến chuyện có bán nó đi hay không. Hài Lan t́m cách làm đẹp ḷng ông bà giáo để họ yên tâm bay vào Sài G̣n.

Với Hài Lan cái thị trấn Triều Lạng, dù có những bộ mặt người tàn bạo, bỉ ổi, nhưng nó vẫn không làm át đi trong kí ức nàng bao nhiêu điều đẹp đẽ, diệu huyền, ḱ vĩ: Những giai điệu Vũ khúc Tây ban nha, Trở về Suriento, Phiên chợ Ba tư… hằng đêm cây ghi ta gỗ của cha tấu lên. Những trang văn của AnphôngĐôđê, Ghidơ Mopatxăng, Pauxtopky, Grim, Andecxen… đẹp và sang trọng mẹ đọc vào những buổi chiều. Tất cả những cái đó đă làm nên diện mạo tinh thần, h́nh thành tính cách của Hài Lan. Một trong những nhân tố quan thiết nữa, nó là sợi dây vô h́nh nhưng bền chắc nhất nối Hài Lan với thị trấn Triều Lạng là cuốn “Thương nhớ mười hai” của nhà văn Vũ Bằng. Nhờ cuốn sách ấy mà Hài Lan biết yêu và thưởng ngoạn tất cả những ǵ là b́nh thường nhất những lại ḱ vĩ nhất của thiên nhiên miền Bắc. Những hạt mưa bụi mùa xuân và những cánh hoa đào ngày tết; hương xôi nếp hoà với mùi thịt chim ngói tháng mười; nao nao màu hoa gạo tháng ba và rạo rực màu hoa phượng tháng sáu. Những trang văn của Vũ Bằng khiến Hài Lan không thể nào thờ ơ với những món quà mà thiên nhiên ban tặng. Nhất là những trang mô tả rặng bàng mùa đông ở một thị trấn nhỏ ven sông th́ Hài Lan có cảm giác Vũ Bằng viết về chính cái thị trấn Triều Lạng quê nàng.

Dù lấy chồng, sống và làm việc ở Hà Nội; dù căn pḥng Hài Lan thuê chật chội, tù túng, nàng vẫn không muốn bán khu thổ ở thị trấn Triều Lạng, nơi có ngôi biệt thự bị chặt phá nham nhở, là v́ thế.

 - Em đă mô tả tất cả những nét chính thuộc về gia đ́nh và bản thân em rồi đấy - Hài Lan nói - Mà ḱa, sao trông anh buồn thế anh Tháp? Anh đang nghĩ ǵ?

Lúc này Đinh Thành Tháp đang có mặt trong ngôi nhà phụ lợp ngói lam cạnh ngôi biệt thự bị cắt nham nhở của Hài Lan ở thị trấn Triều Lạng. Nghe Hài Lan nói về gia đ́nh ḿnh, thỉnh thoảng Tháp lại giật ḿnh, mặt đỏ lên với cảm giác như hổ thẹn.

 - Anh ít qua lại thị trấn này, v́ nó không thuận đường về quê anh - Tháp nói - Nhưng thỉnh thoảng cũng có việc phải đi qua đây, và cứ mỗi lần ngẩng mặt lên nh́n thấy cái màu rêu phong xam xám của toà biệt thự nhà em bị chặt phá, anh lại tự thấy như ḿnh cũng có lỗi trong vụ này…

 - Anh nói thế nghĩa là thế nào?

 - Cái hôm họ giải toả mặt đường ở thị trấn này, chẳng hiểu có ai gọi điện cấp báo cho ông chủ tịch tỉnh. Ông ấy đang bận, luống cuống thế nào đó, trông thấy anh đang đi ngoài hiên, ông ấy vội chạy ra chộp lấy vai anh, nói: “Cậu là Tháp mới chuyển ngành từ quân đội về ban Thi đua phải không? Cậu c̣n trẻ, nhanh nhẹn, giúp tôi việc này. Cậu về ngay thị trấn Triều Lạng xem người ta giải toả hành lang giao thông ra sao. Nếu họ làm quá đáng, không đúng quy định của trên th́ cậu điện về báo cáo với tôi …”. Anh phóng xe máy về đến Triều Lạng th́ mọi việc hầu như đă được an bài; cả dăy phố phía bắc thị trấn đă bị san phẳng. Toà biệt thự nhà em cũng đă bị cắt trông ḱ dị như một cô gái đẹp bị cắt mất một cái tai và một bên má. Anh cứ đứng từ xa nh́n mà không dám vào…

 - Anh biết sám hối - Hài Lan nói - Nghĩa là anh không phải người vô cảm. Thế c̣n cuốn “Một ḿnh với mùa thu” trong tủ sách nhà em, anh đă có nó bằng cách nào?

 - Cũng chính cái hôm chúng ḿnh đang nhắc đến - Tháp nói - Biết không thể làm ǵ để cứu văn được t́nh thế, anh quay xe rút khỏi thị trấn. Đi được một lát anh gặp một thằng bé chăn trâu đang ngồi bên vệ đường. Tay trái nó cầm cuốn sách. Tay phải nó cứ xé từng tờ ném xuống ḍng kênh ven đường. Anh dừng xe đến đứng bên thằng bé. Nh́n thấy ḍng chữ in trên b́a sách biết đây là một tác phẩm nổi tiếng của Pauxtopky, anh nói với thằng bé: “Ḱa, tại sao cháu lại xé cuốn sách ấy?”. Thằng bé đáp: “Nhà ông giáo Mại theo Tây. Sách này cũng là sách của Tây. Xé đi thôi”. Để có thể cứu văn cuốn sách, anh bỗng nảy ra cái thói “thực dân”: “Cháu đừng xé. Hăy bán lại cho chú”. Anh vừa nói vừa ch́a cho thằng bé một tờ hai đồng. Thằng bé nh́n anh như không muốn tin cuốn sách độc hại mà anh lại mua với giá cao như thế. Anh gật đầu khích lệ nó. Nó ấn cuốn sách vào tay anh rồi giật tờ hai đồng chạy rất nhanh. H́nh như nó sợ nếu không chạy nhanh th́ anh sẽ thay đổi ư định…

 - Anh thích cuốn “Một ḿnh với mùa thu” chứ? - Hài Lan hỏi.

 - Lúc mua được của thằng bé - Tháp nói – Anh tâm niệm đọc xong sẽ t́m cách trả lại nhà em. Nhưng v́ thấy nó hay mà anh cứ lần khân măi rồi cuối cùng quên cả trả…

 - Không đáng trách lắm đâu - Hài Lan nói - Anh thích cuốn ấy là anh có sự đồng điệu với em và cả chồng em.

 - Chồng em ư? Nếu có thể em kể một chút ǵ đó về chồng em, được không?

 - Anh ấy là một trang nam nhi quân tử đích thực - Hài Lan nói - Chỉ v́ muốn cứu giúp một việc cho gia đ́nh em mà anh ấy đă bị mất mạng! Chẳng nhẽ anh ở trên cơ quan đầu năo của tỉnh mà anh không nghe ai nói sự kiện này ư?

 - Anh không nghe thấy ǵ cả - Tháp nói mà không tự tin cho lắm - Chuyện là thế nào?

Sau khi trở thành chồng Hài Lan, Nguyễn Hiếu Nghĩa đă coi những công việc của gia đ́nh vợ y như công việc của gia đ́nh ḿnh. Những ǵ c̣n giở dang bố mẹ vợ giao phó lại, Nghĩa sẽ có trách nhiệm ghé vai gánh vác. Tỉ dụ cái vụ toà biệt thự ở thị trấn Triều Lạng bị cưa nham nhỏ đă sáu, bảy năm trôi đi, toà nhà trống trơ, tắm gội nắng mưa đă đen sạm lại mà chẳng thấy cái đường phố ấy được mở rộng như khi giải toả người ta huyênh hoang thông báo. Những nếp nhà bị bốc dỡ giờ đây cái nền ngổn ngang gạch vỡ ấy cỏ mọc um tùm như băi tha ma. Nguyễn Hiếu Nghĩa chỉ về nh́n thoáng qua đă nắm bắt ngay đây là một việc làm tuỳ tiện từ những cái đầu quá nóng của những vị lănh đạo xuất thân từ tầng lớp tiểu nông hoặc tầng lớp trèo me trèo sấu nơi vỉa hè thành thị. Chàng giảng viên đại học trẻ quyết định viết đơn gửi đến các cơ quan có trách nhiệm ở địa phương đ̣i lại lẽ công bằng. Nghĩa gửi đơn đi đă lâu mà chẳng có cơ quan nào trả lời chàng một chữ. Nghĩa đến từng cơ quan xin gặp người đứng đầu, nhưng cơ quan nào cũng trả lời trách nhiệm không thuộc về họ.

Biết tin con rể đang đi “đ̣i lẽ công bằng”, ông bố vợ Phan Huy Mại vội gọi điện từ Sài G̣n ra khuyên bảo, khuyến cáo:

 - Là giảng viên đại học th́ con thừa hiểu rằng đôi khi công lư th́ chỉ là một khái niệm hư ảo, khi ẩn khi hiện, co giăn như dây cao su. Lúc nó hiện th́ công dân được hưởng sự toả sáng của nó; khi nó ẩn th́ công dân sẽ phải đón nhận sự ngược lại…

Chàng giảng viên đại học trẻ cho rằng thế hệ của bố vợ bị những hạn chế của lịch sử nên có lúc nhu nhược; người được coi là trí thức thường lấy cái sự trung dung, hoà khí của Khổng Tử làm phép ứng xử tối ưu. Thế hệ của chàng th́ đă khác. Báo chí đă lên tiếng phanh phui vụ tham nhũng này, vụ vi phạm qui chế kia của các quan chức, kể cả các quan chức cấp cao.

Đi gơ thêm một số cửa nữa th́ Nguyễn Hiếu Nghĩa biết đích danh người chỉ huy cưa toà biệt thự của gia đ́nh vợ chàng là ông Nguyễn Văn Tất Tuất. Ông này có nguồn gốc là tay thợ g̣ hàn thùng ô doa ở thị trấn Triều Lạng. Bây giờ ông Tất Tuất đă làm một quan chức có cỡ, đứng đầu một sở quan trọng của tỉnh. Nguyễn Hiếu Nghĩa t́m đến tận pḥng làm việc của ông ta. Đọc xong đơn, ông Nguyễn Văn Tất Tuất đưa cái mặt mom cày về phía Nghĩa, hỏi:

 - Cứ theo như trong đơn th́ anh tố cáo chúng tôi giỡ nhà giải toả hành lang giao thông ở thị trấn Triều Lạng là sai?

 - Vâng, rất sai - Nghĩa đáp rắn rỏi.

 - Thế c̣n về phía gia đ́nh đằng vợ anh th́ anh yêu cầu chúng tôi phải bồi thường bằng tiền để sửa chữa lại toà biệt thự?

 - Vâng, đúng thế. V́ toà biệt thự nhà chúng tôi nếu những người đo đạc chỉ cần có một tầm nh́n thoáng đăng và một cái tâm trong sáng vô tư th́ chắc chắn không phải cưa chặt đi như thế mà vẫn đảm bảo hành lang giao thông theo quy định!

 - Là một giảng viên đại học mà anh không biết rằng anh đang chống lại chủ trương đô thị hoá của Đảng và Nhà nước sao? - Tất Tuất vừa nói vừa gườm gườm nh́n Nghĩa, tỏ thái độ hăm doạ.

 - Tôi chống lại vụ việc bắt dân giỡ nhà đi cho cỏ mọc suốt bảy năm nay chứ không phải chống lại chủ trương đô thị hoá. Ông thử tính xem, nếu bằng ấy ngôi nhà mặt đường của dân thị trấn Triều Lạng không bị giỡ th́ từ bấy đến nay họ đă làm ra bao nhiêu tiền của cho ḿnh và cho xă hội. Tôi cam đoan với ông, không ít gia đ́nh đă làm đủ số tiền để xây một toà nhà khang trang khác!

Thấy Nguyễn Hiếu Nghĩa cứng lư, Nguyễn Văn Tất Tuấn xuống giọng mềm:

 - Th́ cứ cho là việc ấy tập thể làm hơi sớm; sớm chứ không sai. Bây giờ mà chú em chọc vào chuyện ấy, dân thị trấn Triều Lạng sẽ mượn cớ kéo nhau lên tỉnh biểu t́nh, làm mất ổn định xă hội là tội của chú em không nhỏ đâu!

 - Thà họ làm thế để cho vỡ ra một cái nhẽ ǵ đó c̣n hơn là sự ổn định giả tạo.

 - Chú bị sa vào luận điệu của bọn diễn biến hoà b́nh, nguy hiểm quá!

 - Ông ghét bọn diễn biến hoà b́nh tức là ông thích bọn diễn biến chiến tranh chứ ǵ? Chẳng nhẽ trông ông đường bệ thế này mà lại khát máu thế?

Bị tấn công đến đó, cái mặt mom cày của Nguyễn Văn Tất Tuất như dài ngoẵng ra, trông giống cái mặt con ngựa. Y nói:

 - Càng nói chuyện tôi càng nhận ra anh ăn lộc của nhà nước nhưng cái đầu của anh th́ chứa đầy luận điệu của những thế lực thù địch! Bây giờ tôi chính thức phát biểu về cái đơn của anh như sau: chủ trương giải toả một dăy phố để mở mang, đô thị hoá thị trấn Triều Lạng là một chủ trương đúng, phù hợp với xu thế phát triển đất nước và thời đại. Chủ trương này đă được tập thể lănh đạo thị trấn đồng tâm nhất trí đề nghị; được tập thể lănh đạo huyện nhất trí thông qua; được tập thể lănh đạo tỉnh nhất trí phê chuẩn. C̣n nó được thực hiện chậm là do những nguyên nhân khách quan: nào huy động vốn, nào phương tiện làm đường, nào c̣n thiếu bản thiết kế quy hoạch tổng thể thị trấn… Tóm lại, anh chống lại chủ trương này là chống lại sự lănh đạo tập thể của cả ba cấp. Anh không thấy làm thế là rất nguy hiểm cho cái vị trí giảng viên đại học của anh sao?

 - Vậy th́ tôi đành gửi đơn lên cấp lănh đạo thứ tư, nghĩa là Uỷ ban kiểm tra Trung ương và Thanh tra nhà nước vậy - Nguyễn Hiếu Nghĩa vừa nói vừa giơ cái máy thu băng loại nhỏ cho Nguyễn Văn Tất Tuất xem - Cuộc nói chuyện của ông với tôi đă được ghi trong cái máy này để làm bằng chứng, rằng tôi đă gửi đơn đủ ba cấp dưới tỉnh mà không được giải quyết!

Nói xong. Nguyễn Hiếu Nghĩa xoay người bước ra ngoài. Về đến ngôi nhà ngang lợp ngói lam ở thị trấn Triều Lạng, Nghĩa nằm xoài ra giường xả hơi một lát, rồi nói với Hài Lan:

 - Đi lại làm việc với cái cơ chế quan liêu chuyên quyền mệt mỏi quá! Cứ như là đấm bị bông! Cứ như là Đônkyhôtê chiến đấu với cối xay gió! Nhưng mà không thể dừng lại.Để chiến đấu tiếp với cái cối xay gió, cần phải được nghỉ ngơi lấy lại sức. Hôm nay anh muốn chúng ḿnh xuống khu du lịch biển Quần Lâm nghỉ mát mấy hôm.

Hài Lan nh́n xuống cái bụng mang thai tháng thứ tám của ḿnh, bảo:

 - Trông em nặng nề thế này, có nên đi không?

 - Từ đây xuống đó chưa đến ba mươi cây số - Nghĩa vừa nói vừa xoa xoa vào cái bụng căng tṛn của vợ - Đường trải nhựa bằng phẳng. Anh sẽ lai em thật cẩn thận.

Hài Lan sắng sở chuẩn bị mấy thứ cần thiết cho một chuyến du lịch ngắn ở biển. Một lát sau th́ chếc xe Yamaha của vợ chồng họ đă ra khỏi thị trấn Triều Lạng, rẽ theo đường quốc lộ xuôi về phía nam. Nghĩa cầm lái đi với tốc độ vừa phải, tránh tất cả những điểm gồ xóc để bảo vệ cái thai trong bụng Hài Lan.

Khi xe của họ đi tới đoạn ngang toà thánh Thiên Chung, bỗng họ nh́n thấy một người đội mũ bảo hiểm, đeo kính đen, ngồi trên một chiếc xe Honđa thể thao to đùng, đang phóng với tốc độ cao về phía họ. Mặc dù Nghĩa đă phản xạ rất nhanh, đánh lái chiếc xe của ḿnh về tận mép đường bên phải, nhưng chiếc Honđa to đùng vẫn gần như lao thẳng về phía chàng. Nghĩa chỉ c̣n nghe tiếng xoẹt một cái rồi không biết ǵ nữa. Hài Lan bị văng ra khỏi xe, ngă xấp xuống mặt đường. Chiếc xe Yamaha cùng với Nghĩa lăn mấy ṿng rồi áp vào bờ kè đá phía bên kia đường. Đầu Nghĩa đập vào một tảng đá lớn, máu phun ra như suối. Chiếc Honđa thể thao cùng với người đội mũ bảo hiểm, đeo kính đen đă ga hết tốc độc phóng như bay về phía thành phố.

Nguyễn Hiếu Nghĩa đă tắt thở. Người ta khênh xác chàng lên một chiếc xe taxi chở về Hà Nội, nơi có bố mẹ, anh em của chàng. Khi biết chồng đă chết th́ Hài Lan bị ngất. Người ta nhờ một chiếc xe ôm chở nàng vào một nơi cấp cứu gần nhất: Trạm xá ḍng tu nữ toà thánh Thiên Chung. Nơi đó có những bác sĩ là nữ tu sĩ tận t́nh chăm sóc. Các nữ bác sĩ - tu sĩ nhanh chóng làm những công việc sơ cứu. Nh́n thấy một ḍng máu chảy ra từ cửa ḿnh của Hài Lan, họ biết cái thai trong bụng người vợ trẻ này đă bị chấn thương. Họ vừa phải cứu mạng sống của Hài Lan vừa phải làm những việc để đứa con thoát ra khỏi thân thể nàng. Đứa con tám tháng chui ra khỏi bụng mẹ là khóc ré lên. Nó khóc to và khóc rất lâu. Tiếng khóc của oan khiên và định mệnh. Nó khóc hàng giờ liền. Khóc cho đến lúc mẹ nó tỉnh dậy, mở tṛn mắt nh́n nó, thốt lên ba tiếng “Con trai tôi” th́ nó mới mở thật to mắt nh́n như hút hồn, như thôi miên mẹ nó, như định nói với mẹ nó một điều ǵ thật hệ trọng, nhưng nó không nói được. Từ lúc đó tiếng khóc của nó nhỏ dần, thưa dần. Rồi đến lúc nó ngừng khóc cũng là khoảnh khắc nó trút hơi thở cuối cùng.

Dù nó chỉ được sống trên thế gian hai tiếng đồng hồ nhưng nó cũng đă là một con người, nó không thể không có tên. Hài Lan đặt tên cho con là Nguyễn An B́nh, với hy vọng vong linh nó được b́nh an nơi chín suối. Theo nguyện vọng của Hài Lan, con trai nàng được an táng tại khu nghĩa địa Cô nhi viện thánh An.

Sức khoẻ Hài Lan suy sụp đến mức các nữ tu sĩ phải thay nhau chăm sóc nàng, bón cho nàng từng th́a cháo, hoà từng viên thuốc cho nàng uống. Nàng không thể đáp xe về Hà Nội để có mặt trong đám tang của chồng. Các nữ tu xoa dịu bớt nỗi đau trong nàng bằng cách cầu kinh và sức nước thánh cho nàng.

Sức khoẻ Hài Lan dần hồi phục. Khi trạng thái tinh thần của nàng đă bớt căng thẳng, các nữ tu thay nhau kể về nguồn gốc đạo Thiên Chúa cho nàng nghe. Hài Lan sinh ra và lớn lên trong một gia đ́nh Phật giáo. Giờ đây được các nữ tu giáo hoá, nàng thấy giữa đạo Phật và đạo Thiên Chúa có nhiều nét tương đồng, gần gặn với nhau. Nhờ các nữ tu hướng dẫn, Hài Lan nhận ra hai bộ kinh Cựu ước và Tân ước là hai bộ sách quư của loài người. Đọc nó ít nhất khiến ta nh́n cuộc đời b́nh thản, thân thiện hơn; không bị ngập ch́m trong bể khổ thương đau mà biết vượt qua bể khổ thương đau một cách nhẹ nhơm, minh triết.

Con mắt là đèn của thân thể. Nếu mắt ngươi sáng th́ cả thân thể ngươi sẽ được sáng láng; nhưng nếu mắt ngươi xấu, th́ cả thân thể sẽ tối tăm. Vậy, nếu sự sáng láng trong ngươi chỉ là tối tăm, th́ sự tối tăm này sẽ lớn là dường bao (Mát - Thêu, kinh Tân Ước).

Sao ngươi ḍm thấy cái rác trong mắt anh em ngươi mà chẳng thấy cây xà trong mắt ḿnh? Sao ngươi dám nói với anh em rằng: Để tôi lấy cái rác ra khỏi mắt anh em, mà chính ngươi có cây xà trong mắt ḿnh? Hỡi kẻ giả ḿnh! Trước hết phải lấy cây xà khỏi mắt ḿnh đi, rồi mới thấy rơ mà lấy cái rác ra khỏi mắt anh em ḿnh được (Mát - Thêu, Kinh Tân Ước).

Hài Lan ở trạm xá của toà thánh gần một tháng th́ nàng chủ động gặp Mẹ Nhất, nói:

 - Thưa mẹ, con không may gặp hoạn nạn giữa đường. Những ngày qua nhờ mẹ và các tu sĩ mà con được cứu sống. Nay con muốn nói lời biết ơn của con trong sự chứng giám của Đức Chúa Trời!

 - Tạ ơn Chúa! Ta ghi nhận ḷng con - Mẹ Nhất nói.

 - Bây giờ con xin mẹ một điều…

 - Con xin điều ǵ th́ cứ nói?

 - Con muốn ở lại ḍng tu của toà thánh để được làm bê tôi trung thành của Chúa.

Mẹ Nhất đeo cặp kính trắng lên nh́n vào gương mặt trắng bợt của Hài Lan một hồi lâu rồi mới lắc đầu nhè nhẹ, nói:

 - Nh́n thần thái con, ta biết con là một kẻ phục thiện. Nếu con ở đây tu th́ cũng sẽ đắc đạo, sẽ về được đến nước Chúa. Nhưng ta lại cũng thấy cái nghiệp đời trong con nó lớn mạnh hơn. Con hăy về sống với đời và cống hiến cho đời. Người như con sẽ làm cho dương gian này trở nên đẹp đẽ, hiền lương hơn. Hăy tin lời ta. Về với bể đời, khi nào gặp khó khăn, trắc trở, con lại về đây với chúng ta…

Biết là không thể ở lại với ḍng tu nữ được, Hài Lan tạm biệt các tu sĩ, tạm biệt Mẹ Nhất, tạm biệt những toà nhà cổ kính rêu phong, ríu ran tiếng chim sẻ và du tương tiếng đàn ăcmônium cùng với những bài thánh ca trong lưu luyến và nước mắt. Sau này, Hài Lan t́m hiểu thêm về luật lệ đạo Thiên Chúa, nàng mới biết, ai muốn vào ḍng tu nữ phải là gái đồng trinh. Mẹ Nhất yêu quư nàng nhưng vẫn từ chối nguyện ước của nàng cũng là phải lẽ.

 - Bây giờ th́ anh đă hiểu v́ sao mộ của con trai em lại ở nghĩa địa Cô nhi viện thánh An - Hài Lan nói - C̣n chuyện từ bấy đến nay đă ba năm rồi mà sao em chưa đưa hài cốt của cháu về bên chồng em lại là một chuyện khác. Rồi em sẽ cho anh biết sau.

 - Ừ, em nói với anh sau - Tháp nói - Điều mà anh đang băn khoăn lúc này là, người đàn ông đi cái xe Honđa thể thao va quệt vào xe vợ chồng em rồi bỏ chạy, y là người thế nào? Y vô t́nh va quệt hay va quệt theo một hợp đồng với ai?

 - Sau này cũng có những người nói với em như anh - Hài Lan nói - Họ c̣n nói thẳng ra rằng, người ta làm thế là để tờ đơn tố cáo chuyện giải toả nhà cửa ở thị trấn Triều Lạng không tới cổng các cơ quan Kiểm tra, Thanh tra Trung ương. Họ đề nghị em viết đơn tố cáo, nhưng em thấy đă quá mệt mỏi và cũng không cần thiết nữa, v́ em tin nó sẽ chẳng đi đến đâu.

 - Anh chia sẻ với em - Tháp cầm tay Hài Lan dắt nàng đứng dậy, nói - Trời đă cho anh được làm quen với em. Anh cũng từng phải chịu những mất mát lớn, không ǵ bù đắp được…

Nói xong Tháp đưa một bàn tay vuốt nhẹ lên trang tóc dài và mềm như tơ của Hài Lan.

 

 

 

 

Chương III

 

 

Hai người quen nhau đă sang ngày thứ chín.

Một buổi tối. Hài Lan đến nhà Tháp mà nàng không hề gọi điện hẹn trước. Nàng mặc đẹp hơn mọi ngày, nhưng không diêm dúa. Tóc gội dầu xả. Môi nàng phớt nhẹ một màu son gió.

Hài Lan đưa cho Đinh Thành Tháp xem mấy bài báo nàng mới viết. Mấy bài này đều viết ở dạng ghi chép như bài “Làng Kiên Thượng hôm ấy”, nhưng cách nh́n và giọng văn th́ khác hẳn. Cái mặt bề nổi mà ai cũng có thể nh́n thấy nàng chỉ phác hoạ một số nét chấm phá. Nàng đi sâu khai thác cái bề ch́m, tiềm ẩn của nó; truy t́m những dữ kiện cấu thành bản chất của vấn đề, bằng một giọng văn bóng bẩy và sắc nhọn. Tháp rất mừng v́ nàng đă chọn được một lối viết hợp với cái tạng con người nàng chứ không gượng gạo, áp đặt như bài viết về làng Kiên Thượng in hôm trước. Tháp định nói ra cái ư nghĩ ấy như một lời chúc mừng Hài Lan, nhưng nàng ngăn lại nói:

 - Anh Tháp, khoan hăy nói đến mấy bài báo. Lúc này em chỉ muốn anh ở bên em!

Tháp sang ngồi cùng ghế với Hài Lan. Ông nắm lấy một bàn tay nàng. Nàng ngước lên nh́n ông đắm đuối. Mắt nàng sóng sánh nước. Cặp môi nàng từ từ hé mở như đón đợi.

 - Em muốn được âu yếm.

T́nh huống này rất bất ngờ với Tháp. Ông chưa biết phải thể hiện như thế nào th́ Hài Lan đă cầm tay dắt ông đứng lên. Nàng chủ động vắt cái bàn tay ấy ra phía sau để nó ấp lên eo lưng nàng. Tháp run lên khi chạm vào cái eo lưng mềm nuột ấy. Ông kéo nàng áp chặt vào người ông. Nàng cao khoảng một mét sáu. Tháp cao một mét sáu mươi bảy. Nàng nhè nhẹ áp môi nàng vào môi ông mà nàng chỉ phải hơi kiễng chân lên một chút. Tháp vuốt tóc, vuốt xuống vai rồi đến eo lưng nàng.

 - Em yêu anh - Nàng nói.

 - Anh cũng vây, rất yêu em - Tháp nói - Trời đất run rủi cho chúng ḿnh gặp nhau.

Tháp siết chặt ṿng tay, nhưng miệng ông lại nói:

 - Hài Lan, anh có c̣n ǵ cho em đâu!

 - Đừng nói ǵ nữa, anh yêu - Nàng nói - Hăy yêu em đi!

Bây giờ th́ không c̣n lư do ǵ để Tháp phải dè dặt nữa. Tháp hôn nàng, cái hôn rất dài. Tháp bế nàng lên giường. Tháp giúp nàng khoả thân. Tháp phỏng đoán không sai: nàng có một tấm thân của Mỹ nhân. Mọi đường nét trên thân thể nàng đều hoàn hảo, tinh khiết và quư phái. Những nỗi thống khổ đă khiến hai bầu vú nàng như hơi teo lại, nhưng hai núm vú th́ vẫn tươi hồng như gái đồng trinh. Khi Tháp đụng môi vào, hai cái núm đồng trinh ấy như cương lên. Hồi hộp và si mê, Tháp tiến sâu vào vùng cấm địa hiện hữu nhất và cũng ảo huyền nhất; bên ngoài rậm và mượt, bên trong chặt chịa hút lấy ông, đánh thức tận cùng tiềm năng đàn ông trong ông. Tháp quằn quại và đê mê. Cái khoảnh khắc cực điểm thăng hoa, Tháp như nh́n thấy thiên đường.

Đă có bao đêm hoan lạc cùng vợ; lại đă từng dăm bảy lần Tháp giao hoan với người đàn bà không phải là vợ, nhưng chưa ai ban tặng cho ông cái cảm giác ngất ngây tột đỉnh như Hài Lan đă ban tặng cho ông lúc này. Cảm giác về sự viên măn hạnh phúc đến với Tháp tuy có muộn mằn nhưng ông vẫn tự cho rằng có được Hài Lan, ông là người được hưởng hạnh phúc nhiều nhất trần gian.

Ngất ngây và cuồng si khiến hai người buông nhau ra rồi mà vẫn cảm thấy lâng lâng như đang bay trên không trung. Họ nằm bên nhau thiêm thiếp tận hưởng vị ngọt của thịt da c̣n đọng trên môi. Bóng đèn ngủ phủ xuống hai gương mặt một làn ánh sáng phớt hồng khiến họ như một cặp vợ chồng trẻ sau lần động pḥng của đêm tân hôn.

Ngủ thiếp đi một giấc, Hài Lan trở ḿnh quay sang th́ cũng vào lúc Tháp vừa tỉnh giấc. Đặt một bàn tay lên ngực Tháp, nàng bảo:

 - Anh nói một câu ǵ đi!

 - Tuyệt vời - Tháp nói - Gần hai thứ tóc rồi mà đêm nay anh mới vỡ lẽ một điều rằng, khi gặp được người đàn bà ta yêu th́ ngưới đó ban tặng cho ta những ǵ!

 - Em ban tặng cho anh nhiều hay ít? Là những ǵ vậy?

 - Cả thế giới này!

 - Vợ anh hồi trước th́ sao?

 - Cô ấy ban tặng cho anh một cảm giác khác. Một cảm giác được chở che, thông cảm, sẻ chia…

Rồi như bất cứ người phụ nữ nào đang yêu, nàng ṭ ṃ muốn biết những “vệ tinh” đang lượn lờ bay quanh người ḿnh yêu. Nàng nói:

 - Anh rất mạnh mẽ. Anh yêu đến bất tận. Vậy từ ngày chị ấy xa anh, anh không có một người đàn bà nào khác sao?

 - Có, một người.

 - Em có thể biết người ấy không?

 - Họ ở xa lắm. Nhưng nếu em muốn th́ anh sẽ tạo cơ hội để hai người gặp nhau…

Tháp kể: Buổi sáng đó, vào mùa thu năm 1972. Tháp và anh em cùng đại đội đang tháo tăng vơng chuẩn bị hành quân th́ một nữ chiến sĩ tầm tuổi mười bảy mười tám như Tháp từ dưới bờ suối bước lên, nói:

 - Cánh rừng này B52 mới rải chất độc mấy hôm nay. Các chú các anh không nên dùng nước con suối này.

Nghe cô nói thế, có người tỏ vẻ lo âu; nhưng phần đông th́ coi chuyện đó “nhỏ như cái tép”. Có anh hỏi lại cô gái: “Này, cái loại chất độc của thằng Mẽo có độc hơn thứ thuốc Phôphatôc trừ sâu không? Nếu không độc hơn th́ tụi này cóc sợ”. Một người khác th́ nói: “Chúng tôi không ăn nước ở suối này th́ lấy nước ở đâu, cô mách xem nào?”. Cô gái bị dồn vào thế bí, nghệt mặt ra một lát, rồi chống chế: “Đúng là cả vùng quanh đây chỉ có một con suối này; ở phía tây kia có một con suối nhỏ hơn th́ hôm qua mới phát hiện có nhiều xác chết từ thượng nguồn trôi về. Các chú, các anh dùng nước suối ấy có sợ không?”.

Cả đại đội và người nữ chiến sĩ không ai đùa cợt nữa. Đúng là ngày ấy những người lính ở chiến trường không ai tưởng tượng được cái chất Điôxin nó lại độc hại và di chứng dai dẳng ghê gớm như nhiều năm sau này họ mới vỡ lẽ. Riêng Tháp, không hiểu sao lúc ấy nghe tiếng người nữ chiến sĩ nói giọng Bắc và trông cô vẫn c̣n dáng vóc học tṛ, Tháp thấy thương cô quá chừng. Tháp bước đến gần cô, nói chuyện vu vơ với cô một lát, rồi hai người rút bút ghi tên và địa chỉ của nhau. Tất cả những cử chỉ ấy chỉ là tạo ra những phút giây vui vẻ, đem lại cho nhau cảm giác hạnh phúc trong chốc lát, tạm quên đi sự khốc liệt của chiến trường, chứ cả Tháp và Huê (tên cô) không ai nghĩ sau này họ sẽ c̣n có thể sống mà gặp nhau.

Cho đến gần ba mươi năm sau, vào cái dịp Tháp đă “giải phóng” cho vợ đi lấy chống, trong một đêm mưa thu dầm dề, nỗi cô đơn như cái nơm chụp xuống đầu Tháp, ông mới sực nhớ đến Huê. Tháp vùng dậy bật đèn lần t́m những kỷ vật chiến trường, trong một cuốn sổ nhỏ cũ kĩ có ḍng địa chỉ của Huê. Thời gian có làm phôi phai màu mực nhưng nét chữ hăy c̣n đọc được. Hôm sau Tháp đi xe khách về Hà Nội rồi đi tiếp chặng nữa về Bắc Ninh. Tháp t́m thấy Huê ở một trại thương binh. Huê bị thương mất một mắt, phải lắp mắt giả. Một cánh tay bị mảnh đạn làm teo cơ, trông nó như một cái dây chăo treo lủng lẳng dưới vai. Trông Huê vẫn c̣n những nét óng ả của thiếu nữ nhưng mái tóc th́ đă điểm bạc. Tháp xưng tên, Huê nhớ ra ngay. Cô ôm lấy Tháp khóc không thành tiếng. Khóc như thế gọi là khóc khan, thường xuất hiên vào những khi người ta mang nỗi niềm lớn. Huê không lấy chồng nhưng lại muốn có một đứa con. Trại thương binh tạo điều kiện cho Huê gặp một người đàn ông lạ. Huê sinh ra một đứa con trai; nhưng nó cũng dị dạng, quặt quẹo mấy năm rồi qua đời, y như con gái của Tháp. Biết Tháp có hoàn cảnh giống ḿnh, đêm ấy Huê giữ Tháp ngủ lại tại pḥng riêng của cô. Sự cảm thông làm họ bỏ qua tất cả mọi khoảng cách, rào cản. Họ âu yếm nhau như vợ chồng. Huê không c̣n đủ sức để thiêu đốt Tháp; cô chỉ giải toả vợi những khổ đau, hoang vắng, tích tụ, vón cục như nọc độc trong con người Tháp. Huê không có ư định theo Tháp về thành phố nơi Tháp đang sinh sống, bởi cô c̣n có một người mẹ tám mươi tuổi và một đứa con nuôi mới học lớp tám. Cả hai con người này đang rất cần tới Huê. Thế là Tháp và Huê ra một quy ước: lúc nào họ có nhu cầu gần gặn nhau th́ t́m đến với nhau…

 - Anh đến với chị ấy luôn luôn chứ? - Hài Lan hỏi; trong giọng nói của nàng thoáng chút hờn mát.

 - Thỉnh thoảng thôi, - Tháp nói - Mỗi năm vài ba lần.

 - Anh lên Bắc Ninh với chị ấy hay chị ấy về dưới này?

 - Khi th́ anh lên đấy, khi th́ Huê về đây.

 - Nếu biết anh và em… thế này, chị ấy sẽ… ra sao nhỉ?

 - Huê sẽ thể tất cho chúng ḿnh thôi; anh biết tính Huê mà. Thực ra anh và Huê đến với nhau mang nặng sự cảm thông, chia sẻ của những người lính cùng mặt trận với nhau hơn là t́nh yêu nam nữ…

 - Thế th́ em lại muốn anh tiếp tục đi lại với chị ấy, như xưa!

Tháp không đáp lời, ông chỉ ôm lấy đầu Hài Lan, hôn nhẹ vào tóc và má nàng, như một cách biểu thị ḷng biết ơn. Sau đó Tháp hỏi sang chuyện của ông và Hài Lan:

 - Em không sợ mang thai với anh ư?

Hài Lan lắc đầu.

 - Một đứa con dị dạng, yểu mệnh như đứa con anh đă từng có, em cũng không sợ à?

Hài Lan lại lắc đầu. Lần này nàng lắc đầu quả quyết hơn.

 - V́ sao?

 - V́ em yêu anh!

 - Yêu như thế, em sẽ phải hi sinh rất nhiều - Tháp nói - Nếu mang thai với anh nghĩa là em phải mang một tấn bi kịch lớn trong người. Anh lại hơn em tới mười lăm tuổi và chỉ kém bố em có mười lăm tuổi…

 - Th́ anh đứng ở khoảng giữa bố mẹ và em càng có ư nghĩa chứ sao! - Nàng nói - Biết đâu đấy chẳng là sự sắp sếp có dụng ư của Thượng đế!

Tháp búng nhẹ vào cái mũi đang phập phồng một vẻ rất trẻ thơ của Hài Lan:

 - Em rất biết hài hước - Ông nói - Nh́n chung, các thiên tài đều có tố chất hài hước trong máu. Xécvăngtéc, Gôgôn, Sêkhôp, Hồ Xuân Hương, Vũ Trọng Phụng… là những thí dụ. Càng trong những lúc đau khổ, bi đát, họ càng biết cách hài hước, như là một liều thuốc làm thuyên giảm nỗi đau. Em cũng thế, Hài Lan ạ, em cũng có những tố chất ấy…

Hài Lan không quan tâm lắm đến những lời tán dương một cách thành tâm của Tháp. Nàng nói:

 - Anh có vẻ ái ngại v́ anh hơn em những mười lăm tuổi! Thế mà đă có những ngày em yêu một người hơn em tới ba mươi tuổi, người ấy bằng tuổi bố em.

 - Em không bịa chuyện để hài hước đấy chứ?

 - Không! Em không hề đùa cợt chuyện này - Nàng nói - Nếu trong một khung cảnh khác và với người khác th́ em không bao giờ kể v́ đây là chuyện riêng tư, thầm kín và rất tế nhị. Nhưng em lại muốn kể với anh đêm nay. Hơn nữa, câu chuyện về người đàn ông lớn tuổi ấy lại liên quan đến chuyện ḱ lạ về thằng con trai đă mất của em nên càng muốn kể với anh…

Nàng kể:

Trong những tháng ngày để tang chồng, hầu như toàn bộ tâm trí Hài Lan hướng về cái bàn thờ chồng. Nàng luôn mang một cảm giác Nguyễn Hiếu Nghĩa vừa mới đi đâu đó và sẽ có một ngày chàng trở lại. Nhưng đến cái hôm giỗ bỏ khăn áo (mà người ta c̣n gọi là giỗ đoạn tang) Hài Lan mới thực sự tin Nghĩa đă ra đi măi măi. Khi ấy nàng mới cảm nhận đầy đủ nỗi cô đơn đang bủa vây, ŕnh rập ḿnh. Mặc dù thân xác kiệt quệ, không gợn lên một chút ham muốn nhục dục nào, nhưng sự khát khao một điểm tựa về tinh thần th́ lại hối thúc nàng. Người xứng đáng được nàng coi là điểm tựa tinh thần cho nàng phải là người từng trải, lịch lăm, có thể thay mặt người cha đang ở xa của nàng để dẫn dắt nàng những bước đi tiếp theo trên đường đời không bằng phẳng này.

Hài Lan đă nhớ đến giáo sư Vinh Quốc. Trong quăng đời sinh viên của ḿnh, nàng từng được học nhiều giáo sư, tiến sĩ, nhưng người xứng đáng được nàng tôn làm thần tượng th́ chỉ có giáo sư Vinh Quốc. Ông giáo sư này có thể giảng về văn hoá Việt Nam bốn tiếng liền mà không một lần nh́n vào giáo tŕnh. Điều ǵ ông tung ra cũng mới mẻ, dễ hiểu, dễ nắm bắt nhưng lại có tầm khái quát rất cao. Cái đầu của ông giống như một pho bách khoa toàn thư về nền văn minh nhân loại. Trong khi giảng bài Vinh Quốc thường có thói quen đi đi lại lại trong lớp. Mỗi lần ông đi lướt qua Hài Lan, nàng cảm nhận người ông toả ra một mùi hương nhè nhẹ, thanh khiết, u ẩn như mùi hương trầm ngày tết. Sau ngày vợ chết, giáo sư Vinh Quốc rất hay mời nữ sinh viên đi píc ních, đi ăn chả cá Hồ Tây. Với Hài Lan, giáo sư có một mối thiện cảm khá đặc biệt. Đi nước ngoài, đi miền Nam về, ông đều có quà tặng nàng. Đọc được một cuốn sách hay ông cũng khoe với nàng. Có hôm ông đến lớp ra đề cho sinh viên làm bài, c̣n ông th́ ngồi lặng lẽ cầm bút kí hoạ chân dung Hài Lan rồi tặng bức tranh ấy cho nàng. Trái tim nhạy cảm mách bảo nàng rằng, Vinh Quốc rất yêu nàng, nhưng v́ nàng đă có Nguyễn Hiếu Nghĩa nên ông không thể tiến gần nàng hơn.

Sau cái giỗ đoạn tang chồng ít ngày, Hài Lan lên Hà Nội t́m đến nhà giáo sư. Giáo sư Vinh Quốc vẫn chưa sống chung với người đàn bà nào. Ông đă tóc bạc da mồi, nhưng điều đó không hề ảnh hưởng đến t́nh cảm mà Hài Lan dành cho ông. Những h́nh ảnh đẹp đẽ về ông vẫn c̣n nguyên vẹn trong trái tim nàng. Vinh Quốc mời Hài Lan đến một khách sạn nhỏ nhưng khá sang trọng bên bờ Hồ Tây. Ông gọi những món đặc sản mà nàng thích. Đêm ấy, trong một căn pḥng có ánh đèn màu hồng nhạt, Hài Lan muốn đáp đền t́nh yêu cho ông. Hài Lan nhận ra Vinh Quốc khá sành điệu trong những động tác âu yếm. Ông giúp nàng khoả thân mà không một cử chỉ lúng túng hay run rẩy. Khi thân thể nàng không c̣n một mảnh vải, ông bảo nàng đứng giữa pḥng để ông được ngắm nàng cả bốn phía. Sau đó ông bế nàng đặt lên giường đệm rồi dùng lưỡi liếm khắp thân thể nàng. Thế mới biết giáo sư yêu Hài Lan đến nhường nào! Hài Lan vẫn cảm nhận cái mùi giống mùi hương trầm toả ra từ người giáo sư. Nàng ngủ thiếp đi.

Trong cơn mơ, Hài Lan thấy đứa con trai Nguyễn An B́nh hiện về. Không ngờ đứa con trai mới có hai giờ tuổi mà trông nó lại chững chạc thế. Nó ăn mặc như một vị tu sĩ trong ngày đại lễ, nói năng y như một chàng trai đă học trung học phổ thông: “Mẹ, mẹ hăy tỉnh lại đi! Giáo sư Vinh Quốc chỉ xứng đáng là thần tượng của mẹ cái hồi mẹ c̣n là sinh viên thôi. Bây giờ ông ấy đă ăn nằm với rất nhiều đàn bà, phụ nữ, trong đó có cả nữ sinh viên của ông ấy. Họ đă lấy hết sinh lực của ông ấy. Ông ấy chẳng c̣n ǵ cho mẹ. Mẹ hăy về dưới quê với con!”. Hài Lan hỏi: “Con ở dưới đó cô đơn lắm phải không? Bây giờ cũng đă qua ngày kị của con, mẹ đưa con về nghĩa trang Văn Điển để con được ở gần bố con nhé!”. Thằng bé đáp: “Thỉnh thoảng bố vẫn từ Hà Nội về đây với con. Con ở đây ổn lắm. Các bạn, ai cũng tốt. Các mẹ trong ḍng tu nữ của toà thánh cũng rất yêu quư con. Các mẹ dạy con học Kinh Thánh, học cả tiếng Latinh. Mẹ, mẹ hăy về quê để con được gần mẹ!”.

Hài Lan bừng tỉnh dậy. Nàng chẳng hiểu đó là điểm báo ứng thật hay chỉ thuần tuư là một giấc mơ? Hiện tượng ấy khiến nàng vừa mừng vừa sợ hăi. Sáng hôm sau nàng làm những việc cần làm để chia tay giáo sư Vinh Quốc. Cuộc chia tay diễn ra thật đẹp, theo đúng nghĩa thầy - tṛ. Nhưng trên đường về th́ ḷng nàng hoang mang, tan nát.

Mấy tháng sau đó lại có một người đàn ông theo đuổi Hài Lan. Một kiến trúc sư vừa mới ra trường, dáng cao vống như cầu thủ bóng chuyền, kém Hài Lan tới bảy tuổi. Anh này có một cách tỏ t́nh lạ lùng, bạo liệt. Tỏ t́nh tới lần thứ ba mà Hài Lan không đáp lại một câu, anh ta liền rút con dao Thái Lan chém vào cổ tay ḿnh làm một tia máu phọt ra, rồi nói: “Nếu em cứ im lặng, tôi sẽ để cho ḍng máu này chảy tới khi tôi nằm xuống tắt thở để em phải lo tang lễ cho tôi”. Hài Lan sợ quá lấy tay bịt ḍng máu, xé một bên vạt áo băng bó. Nàng vừa làm vừa hổn hển nói trong sợ hăi: “Anh không được làm thế. Đời anh c̣n dài. Nhiều cô gái trẻ và đẹp sẽ yêu anh”. Anh ta vẫn không chịu: “Không, tôi đă t́m kiếm khắp thế gian, chỉ có em là người tôi yêu mà thôi. Nếu em không chịu nói lời yêu tôi, tôi sẽ lột băng ra cho máu chảy!”. Hài Lan đành hứa: “Vâng, Hài Lan sẽ yêu anh!”. Sau đó là những ngày hè nóng như thiêu đốt. Anh kiến trúc sư trẻ gọi máy di động ngỏ ư mời Hài Lan lên Tam Đảo nghỉ mát. Nàng chưa nhận lời th́ đêm đó Nguyễn An B́nh lại xuất hiện trong giấc mơ. Nó nói: “Nếu mẹ nhận lời yêu cái ông kiến trúc sư trẻ ấy là mẹ tự làm hại đời ḿnh. Ông ta đang sống thử với nhiều người đàn bà. Hiện tại ông ta mê mẩn v́ mẹ, yêu mẹ như điên như dại. Ông ta có thể thắt cổ tự tử v́ mẹ. Nhưng cũng chỉ là yêu thử. Ông ta chỉ yêu mẹ một thời gian ngắn, rồi sẽ lạnh nhạt, ruồng rẫy mẹ!”.

 - Đến lúc ấy th́ em không thể không tin vào sự xuất hiện của con trai em - Hài Lan nói - Chúng ta đă sống quá lâu trong một xă hội vô thần, nên khi em thổ lộ chuyện này với chàng kĩ sư kiến trúc, anh ta cho rằng em bịa để có cớ xa lánh anh ta, thế là anh ta đổi giọng sỉ vả em bằng những lời lẽ rất thô bỉ, nhờ thế mà em không c̣n chút vương vấn với anh ta.

 - Thế c̣n anh - Tháp lại hôn nhẹ vào má Hài Lan một cái rồi hỏi - Trước khi em đến với anh, con trai em có báo mộng ǵ không?

 - Có! Tối hôm qua ngày rằm, em mua hoa quả về thắp hương cho cả chồng và con. Đêm, con trai em lại hiện lên nói: “Tổ phụ sáu đời của mẹ là cụ Phan Huy Chú một danh nhân lớn của nước Việt ta. Cụ sinh ra cụ trưởng chi tộc năm đời của mẹ. Cụ này cũng là người giỏi văn học. V́ giỏi văn, thích phiêu du mà cụ đă rời làng Thầy dưới chân núi Sài Sơn theo ngài Nguyễn Công Trứ xuống vùng đồng bằng ven biển này khai hoang lập làng. Các cụ mải chống chọi với sóng to băo lớn, làm lụng tồn sinh, chẳng chú ư tới việc lưu giữ gia phả. Mẹ hăy noi gương các bậc tổ phụ nhà ḿnh, nếu sức mẹ không soạn được cuốn Bách khoa thư khổng lồ như cụ Phan Huy Chú th́ mẹ hăy là một phần, cái phần nằm trong khả năng của mẹ. Mẹ hăy ghi chép tất cả những ǵ có tính bản chất nhất của thời đại mẹ đang sống, nếu không bao trùm cả nước th́ một tỉnh cũng được, bởi nh́n một tỉnh cũng có thể thấy cả nước. Nếu bản thân tư liệu đă mang tính văn học th́ mẹ nên viết thành tiểu thuyết. Mẹ viết trung thực, hết ḿnh, đừng né tránh điều ǵ. Nếu hôm nay người ta không dùng th́ đời sau sẽ dùng”. Em nói với con trai: “Con yêu của mẹ! Con kỳ vọng ở mẹ quá nhiều đấy. Mẹ làm sao mà viết được tiểu thuyết như con nói?”. Con trai em khăng khăng không chịu, nó nói: “Con tin là mẹ làm được. Tất cả những ǵ xảy đến với cuộc đời của mẹ đă cho thấy số phận của mẹ là số phận của một nhà văn. Mẹ chưa thật tin ở ḿnh đó thôi!”. Thương con, em không thể không làm vui ḷng nó bằng lời hứa: “Nghe lời con, mẹ sẽ cố gắng thử xem sao. Mẹ không biết sẽ bắt đầu như thế nào đây!”. Nó nói: “Tỉnh ta là một tỉnh sinh ra nhiều danh nhân kiệt xuất, những nhà văn nhà thơ lớn. Nhưng đấy là trong quá khứ. Các bậc tổ phụ nhà ḿnh sẽ phù hộ độ tŕ cho mẹ. Con sẽ luôn ở bên cạnh mẹ. Người đàn ông mới quen cũng sẽ giúp đỡ mẹ. Ông ấy rất yêu mẹ. Ông ấy đă từng làm việc nhiều năm ở cơ quan tỉnh nên ông ấy biết khá nhiều chuyện thâm cung bí sử trong guồng máy, rất cần cho mẹ. Mẹ hăy tin yêu ông ấy…”. Anh Tháp, con trai em nói thế là nó nói đến anh đấy!

 - Quả là một hiện tượng kỳ lạ - Tháp nói - Thằng bé nó phán chẳng khác một vị thần! Anh hứa với vong linh nó, sẽ giúp em bằng khả năng cao nhất mà anh có.

 - Bắt đầu từ ngày mai được không?

 - Phải, bắt đầu từ ngày mai - Tháp nói - Chúng ḿnh xuống một làng miền biển, em sẽ được biết một chuyện khá thú vị. C̣n bây giờ th́ ngủ lấy sức, ngày mai c̣n đi. Em yêu!

 

Chương IV

 

Sau bữa ăn sáng, Đinh Thành Tháp và Phan Hài Lan ra khỏi thành phố từ sáng sớm, đi về hướng biển. Chiếc xe máy hăng Suzuki của Tháp máy c̣n mới, chạy êm. Hai người vừa đi tốc độ chậm vừa nói chuyện.

 - Này, em có biết gă Quang Tà không? - Tháp hỏi.

 - Quang Tà nào? - Hài Lan hỏi lại.

 - Cái gă quan chức đứng đầu ngành văn hoá kiêm luôn trưởng ngành văn học nghệ thuật tỉnh ta ấy?

 - A, nếu Quang Tà ấy th́ em có nghe nói. H́nh như có mấy tờ báo ở Hà Nội từng đăng một số bài phê phán ông ta th́ phải?

 - Ông ta là một khắc tinh của báo chí đấy - Tháp nói - Mấy phen báo chí giă tơi bời, nhưng cứ đến cái đận mọi người tưởng lăo rụng, th́ ngoắt một cái như có phép thần thông, gă lật ngược thế cờ, trở thành người thắng cuộc, mấy tờ báo trở thành kẻ bại trận!

 - Nghĩa là báo chí “đánh” oan ông ta?

 - Không oan! Đánh trúng trăm phần trăm, vạch đúng tội, có đủ chứng cứ, gă không căi vào đâu được. Mà gă cũng chẳng cần căi. Gă chỉ im lặng mà gă vẫn thắng!

 - Gă là con em ông to à?

 - Không hề!

Gă con một gia đ́nh nhiều đời cố nông thất học. Quê gă ở một vùng đồng chiêm trũng nghèo nhất tỉnh. Bố gă th́ bị chết cóng trong một đêm đi đun riu tép ở cánh đồng ngập nước, nhiều rong rêu. Mới ở tuổi vị thành niên gă đă phải bỏ học, ra ga tàu bán nước chè rong kiêm ngón nghề móc túi. Một lần có ông cán bộ huyện đi công tác xuống ga tàu bị một thằng bé dùng lưỡi dao lam rạch xắc cốt, ông ta quay lại chộp được tay thủ phạm th́ bỗng giật ḿnh nhận ra tên kẻ cắp là cháu họ ḿnh. Một giọt máu đào hơn ao nước lă. Ông nghĩ vậy và dang tay tế độ lôi thằng bé về cơ quan, bố trí cho nó làm chân điếu đóm ở pḥng văn hoá huyện nọ. Hồi ấy xin việc không khó khăn lắm nên Quang Tà trở thành công nhân viên chức nhà nước dễ như trở bàn tay.

Một lần, nhà thơ Phạm Điền Viên, trưởng pḥng nghiệp vụ của Ty Văn hoá xuống cơ sở công cán, Quang Tà lân la tới làm quen. Nhận thấy Quang Tà nhanh choai, nói năng lưu loát, Phạm Điền Viên liền đề nghị với lănh đạo nhấc Quang Tà về Ty làm nhân viên chiếu bóng lưu động. Từ một thằng bé bán nước rong kiêm móc túi ở ga tàu, trong thoáng chốc trở thành một công chức của Ty Văn hoá, Quang Tà biết thân biết phận, tập khổ nhục kế, chịu khó làm việc và chiều nịnh cấp trên. Một dịp, biết có đợt chiêu sinh học bổ túc công nông, Quang Tà lại mon men đến nhờ cậy nhà thơ Phạm Điền Viên. Gă nhận Phạm Điền Viên là anh em kết nghĩa. Nhà thơ vốn dĩ hay có những cơn mềm ḷng, xúc động bồng bột, Viên rút bút kư công văn đề nghị cho Quang Tà đi học. Học xong trường bổ túc công nông, Quang Tà được gửi sang Liên Xô học văn hoá quần chúng. Quang Tà học lớt phớt, chiếu lệ. Phần lớn thời gian gă dành cho việc chạy mánh, buôn lậu. Cũng chỉ tại ba đời nhà gă thâm niên đói khát nên bây giờ nh́n thấy tiền gă liền mắc chứng khát tiền. Gă thèm tiền như thèm thuốc phiện. Kiếm được tiền, gă tiêu pha, mua sắm ngốn ngấu như kẻ sắp chết đói đột nhiên hồi tỉnh dậy ăn giả bữa. Một ngày mà gă không moi đâu được dăm bảy cô pếch là chân tay gă ngứa ngáy như kiến lửa đốt. Có dạo gă c̣n liều lĩnh buôn lậu cả vũ khí từ Matxcơva tới các nước cộng hoà. Bọn xă hội đen chặn đường bắt được yêu cầu gă nộp phạt. Chẳng hiểu gă nói năng thô thiển thế nào, bị chúng rút báng súng đập cho vỡ một bên bă chè…

Khi măn hạn về nước, chẳng hiểu gă mua bán đổi chác sao đó mà gă vẫn có tấm bằng cử nhân. Tấm bằng cử nhân học ở Liên Xô cùng với thành phần cố nông là hai thứ rất hợp khẩu vị với các nhà tổ chức lúc bấy giờ. Quang Tà được đưa “vào guồng” nhanh chóng. Từ đó gă liên tục được đề bạt, thăng chức. Hầu như gă nói ǵ các quan chức ở tỉnh cũng gật đầu. Kiến thức văn học của gă chủ yếu tích cóp theo kiểu nghe hơi nồi chơ, ấy thế mà khi gă giở giói tṛ bịp nói rằng Lécmantốp viết tác phẩm “Bút kư người đi săn” c̣n Gôgôn sinh ra ở Matxcơva th́ các quan chức ở tỉnh vẫn mở tṛn mắt lắng nghe, gật gù thán phục. Gă viết một vở kịch nói về công cuộc cải tạo đổi mới kinh tế nông nghiệp – nông thôn, trong đó gă bê nguyên xi cốt chuyện và thuổng nhiều đoạn trong vở kịch của một kịch tác gia Nga, cho đăng vào tập san văn hoá của ngành. Các quan chức ở tỉnh khi đọc vở kịch ấy th́ lẩm nhẩm dự đoán: Quang Tà sẽ là một kịch tác gia tầm cỡ của nền kịch trường Việt Nam, là niềm tự hào của nền văn học nghệ thuật tỉnh nhà!

Quang Tà được đưa vào ghế quan chức đầu ngành văn hoá một cách suôi xẻ, nhẹ như lông hồng; không những thế mấy năm sau gă c̣n được giao kiêm nhiệm luôn cả ngành văn học nghệ thuật nữa. Cái bước thứ hai này có bị đấu đá một trận nhưng gă thoát hiểm không khó khăn ǵ!

Khi đă ngồi vững ghế th́ việc hệ trọng đầu tiên Quang Tà cần phải làm là t́m cớ loại nhà thơ Phạm Điền Viên ra khỏi guồng máy của ngành. Người trong ngành khi nghe phong thanh chuyện này th́ hết thảy ngạc nhiên v́ ai cũng biết Phạm Điền Viên từng là ân nhân của Quang Tà. Chính Phạm Điền Viên cũng không bao giờ h́nh dung trong cuộc đời công tác của ḿnh lại gặp phải một t́nh huống trớ trêu đến thế. Thỉnh thoảng Phạm Điền Viên lại nhặt được những tờ truyền đơn mà ở tỉnh người ta gọi là tờ rơi ai đó ném vào nhà ông. Có tờ rơi nội dung là một bài vè bịa đặt, xúc xiểm gia đ́nh, các mối quan hệ và nhân thân ông. Có tờ cảnh báo nếu ông c̣n sống ở thành phố này th́ ông sẽ phải hứng chịu những tai ương chướng hoạ khó lường. Thoạt đầu Phạm Điền Viên cứ tưởng bọn xă hội đen giở tṛ tống tiền ḿnh; ông liền báo cho an ninh khu vực. Việc rải tờ rơi có lắng xuống một thời gian. Nhưng cũng chỉ được mấy tháng, chúng lại tiếp tục. Lần này, những tờ rơi có lời lẽ tàn độc hơn, đe doạ trắng trợn hơn. Phạm Điền Viên buộc phải gặp Quang Tà, bây giờ gă là cấp trên trực tiếp của ông, để báo cáo. Quang Tà tỏ ra lắng nghe và cảm thông sâu sắc với ông, nhưng khi ông tŕnh bày xong th́ Quang Tà lại nói:

 - Tôi với bác trước sau vẫn là anh em, cho nên việc người ta rải tờ rơi sỉ nhục bác, tôi rất lấy làm tiếc và đau ḷng. Nhưng tôi cũng phải cảnh tỉnh cho bác rằng bác đang gặp một cái hạn lớn đấy. Mấy hôm nay tôi liên tục nhận được đơn tố cáo bác!

 - Họ tố tôi về những việc ǵ thế? - nhà thơ rất ngạc nhiên hỏi.

 - Nhiều lắm - Quang Tà nói - Bác làm thơ châm biếm nói xấu lănh đạo này. Bác rủ gái vào cơ quan giở tṛ dâm dục này. Rồi cả chuyện ông cụ thân sinh ra bác ngày xưa làm việc trong bộ máy chính quyền thực dân này!

Quang Tà nói đến đâu, Phạm Điền Viên cứ há to dần miệng ra ngỡ ngàng. Đến một lúc không thể chịu nổi thêm nữa, Phạm Điền Viên nói thẳng:

 - Vậy th́ tôi nói ngay để ông giám đốc biết: ai bảo tôi rủ gái vào pḥng làm việc của cơ quan để làm chuyện dâm dục là hoàn toàn bịa đặt. Chuyện tôi viết thơ châm biếm th́ báo của nhà nước in, nghĩa là người ta ghi nhận bài thơ của tôi có một tác dụng nào đó. C̣n chuyện ông cụ thân sinh ra tôi, quả thật có một thời gian làm việc cho chính quyền thực dân, nhưng ông cụ chỉ làm nhân viên văn pḥng ăn lương chứ có bắn giết ai đâu. Việc này trong lư lịch của tôi đă ghi rơ. Người ta đă cho qua th́ tôi mới trở thành cán bộ nhà nước được chứ!

 - Ấy thế mà bây giờ người ta lục lại mới gay go chứ - Quang Tà nói, nhếch mép cười rất đểu - Tôi đứng về phía bác th́ người ta lại bảo tôi với bác là anh em cánh hẩu, bênh che cho nhau. Nhưng nếu tôi lại đứng về phía những người đứng đầu đơn mà xử đến nơi đến chốn th́ bác tồn tại được cương vị hiện nay, quả thật là rất khó!

Lúc này nhà thơ Phạm Điền Viên mới nh́n thẳng vào mắt Quang Tà mà cảm nhận, khám phá. Phạm Điền Viên chợt giật ḿnh v́ không ngờ cái mặt của Quang Tà lại giống mặt con chó sói đến thế. Nó mang h́nh trụ, dài ngoẵng, cặp mắt rắn ráo ánh lên cái nh́n lạnh khô, ma quái. Cặp môi mỏng, khi cười phát ra tiếng khè khè nhẹ như gió thoảng, rất điêu trá. Phạm Điền Viên rùng ḿnh, nổi da gà ớn lạnh xương sống. Nếu là một vị lănh đạo khác th́ chuyện vu khống này Phạm Điền Viên sẽ đấu tranh đến cùng. Nhưng đằng này lại là Quang Tà, người mà ông đă từng giúp đỡ, cưu mang, coi như em ruột ḿnh. Sự phản bội trắng trợn này khiến ông kinh tởm, đổ vỡ đến độ ông không muốn dây với gă một lời nào nữa.

Phạm Điền Viên viết đơn xin về hưu trước tuổi. Về tháng trước, tháng sau ông bán nhà, đưa cả vợ con lên Hà Nội t́m đất sinh sống.

Phạm Điền Viên đi rồi mọi người trong cơ quan mới vỡ nhẽ: Quang Tà giăng bẫy loại trừ ân nhân của ḿnh một cách ngoạn mục. Gă loại trừ Phạm Điền Viên bởi hai lẽ: một là gă không muốn có một người biết rơ cái quá khứ gă từng là kẻ bán nước chè rong kiêm móc túi ở ga tàu, mà người ấy ở cơ quan này chỉ có thể là Phạm Điền Viên. Hai là với một nhà thơ có tầm hiểu biết sâu rộng như Phạm Điền Viên, nếu c̣n làm việc ở cơ quan, ông ta sẽ nh́n thấy rơ cái vốn kiến văn giả cầy của Quang Tà. Cái hôm vở kịch mà Quang Tà chôm chỉa của Nga in ở tập san văn hoá, gă hăm hở mang tờ tập san đến biếu Phạm Điền Viên, cứ tưởng Phạm Điền Viên sẽ ban phát cho gă một lời khen; không ngờ Phạm Điền Viên đọc xong lặng lẽ gấp tờ tập san lại, chỉ cười ruồi mà không nói ǵ. Quang Tà biết như thế nghĩa là Phạm Điền Viên đă nh́n thấu tim đen, chân tướng gă. Gă nảy ra ư đồ phải loại trừ Phạm Điền Viên từ giờ khắc ấy. Và bây giờ cơ hội mới đến, gă đă làm việc đó thành công mĩ măn mà “không tốn một viên đạn” theo cách nói của một số người.

 - Ông ta vào hàng gớm mặt đấy - Hài Lan nói - Nhưng chẳng nhẽ mấy tờ báo lại chịu thua ông ta? Em nghĩ ông ta phải có một thế lực nào đó rất mạnh đứng đằng sau che đỡ?

 - Đấy là một chuyện rất tế nhị. Rồi dần dần em sẽ hiểu - Tháp nói.

Làng Cường Hải cách biển bảy ki lô mét theo đường chim bay. Từ trụ sở Uỷ ban xă xuống Cường Hải là con đường tắt qua cánh đồng, con đường tuy nhỏ nhưng trải nhựa bằng phẳng. Tháp và Hài Lan dừng xe lại ở đầu làng, nơi có mấy người đàn bà đang cào cỏ lúa. Những cây lúa tháng hai đă lên xanh ngằn ngặt, lá toả gần kín đất.

 - Các chị các cô ơi, chúng tôi muốn nhờ các chị các cô chút việc - Tháp nói.

 - Anh chị hỏi đường về khu nghỉ mát Bảo Long chứ ǵ? Cứ đi thẳng một đoạn nữa, qua cái cầu th́ rẽ phải - Một người nói.

 - Chúng tôi nhờ việc khác - Tháp nói - Mời các chị các cô vào đây giải lao tí đă!

Ba người đi vào. Một bà khoảng ngoài năm mươi, mặc áo gụ. Một chị khoảng bốn mươi, mặc áo xanh. Một cô khoảng ba mươi mặc áo màu be. Chờ họ ngồi xuống vệ cỏ, Tháp mới nói:

 - Chúng tôi là những người viết báo, muốn hỏi các chị về cái vụ bộ xương con cá voi mà cách đây khoảng tám, chín năm bà con ta đào được ấy?

 - Lại cá voi với lại cá ve - Bà mặc áo gụ nói - Sao cái ngày chúng tôi đào được, các nhà báo không về đây mà viết bài bảo vệ chồng tôi? Bây giờ cáo đă tha mất gà rồi mới về th́ c̣n tích sự ǵ nữa?

 - Sao bác lại gọi là cáo tha mất gà? - Hài Lan có vẻ ngạc nhiên chưa hiểu.

 - Tôi cứ tưởng cô biết cả rồi chứ - Chị áo xanh nói - Nếu chưa biết th́ chúng tôi kể cho mà nghe. Kia ḱa, cái chỗ ḍng kênh lượn ṿng ấy, chính là nơi chúng tôi đào được bộ xương cá voi…

 - Hôm ấy trời nắng to, nắng như đổ lửa xuống cánh đồng - Bà áo gụ kể - Đội chúng tôi đào con mương mới. Tới cái đoạn ấy, đào đến xéc móng thứ ba th́ lưỡi móng của một người đâm vào một vật ǵ đó kêu đánh cục một cái. Chúng tôi đào tiếp, phát hiện ra một cái xương, rút lên th́ thấy nó dài như cái đ̣n gánh. Đào rộng ra, chúng tôi lại bắt gặp những cái xương khác. Hai mươi con người chúng tôi phải đào tới ba ngày chang chang dưới nắng mới moi hết được bộ xương lên. Chúng tôi khuân xương về xếp ở một cái sân, xếp thành h́nh con vật hẳn hoi. Nó phải dài tới hơn hai mươi mét. Thoạt đầu chúng tôi chẳng hiểu là con ǵ. Có người đoán là con khủng long thời tiền sử; có người bảo là con quái vật. Cho đến lúc có một anh kĩ sư thuỷ sản tới xem mới bảo đấy là con cá voi. Anh ta nói rằng làng Cường Hải của chúng tôi cách đây hơn một trăm năm vẫn c̣n là một băi biển lầy. Con cá voi này hẳn v́ băo tố hay ốm đau sao đó mới dạt vào đây mà chết. Nghe tin chúng tôi đào được bộ xương cá voi, người từ các nơi kéo về đây xem rất đông. Mấy ông lănh đạo xă phải làm cổng bán vé thu tiền. Mỗi người vào xem phải mua vé hai ngàn đồng. Có ngày chúng tôi đếm được hơn ngàn người đến xem. Dăm bảy ngày bán vé cũng được số tiền chi tiếp khách và chi công đào bới cho chúng tôi mỗi người vài chục ngàn. Vậy rồi một hôm có một chiếc xe con màu đen bóng loáng ŕ ŕ tiến vào làng, dừng lại bên cái sân trưng bày bộ xương cá voi. Từ trong xe một ông quan chức mặt dài bước ra. Ông ta cứ nh́n bộ xương cá voi với vẻ mặt thèm thuồng. Ông ta thè lưỡi liếm môi như con cáo nh́n thấy con gà. Cái ông quan chức ấy tên là ǵ, các cô nhỉ?

 - Tên là Quang Tà hay Quang Ma ǵ đấy - Cô áo xanh đáp.

 - Ờ phải rồi, Quang Tà! Ông ta làm quan đầu ngành văn hoá nghệ thuật du lịch du liếc ǵ đấy - Bà áo gụ thừa nhận rồi kể tiếp.

 - Ông Quang Tà xem xét bộ xương cá voi hồi lâu, rồi nói với mấy ông lănh đạo huyện, lănh đạo xă: “Tôi được lệnh của lănh đạo tỉnh, xin phép các vị đưa bộ xương cá voi này về thành phố trưng bày ở pḥng triển lăm cho khách tham quan”. Đă là lệnh của tỉnh th́ ai c̣n dám ư kiến ư cỏ ǵ nữa. Ông Quang Tà phải gọi hai chiếc xe tải mới chở hết bộ xương. Họ đi rồi, có người nói: “Ngành du lịch của tỉnh ta đang xệp xệ, chết trôi. Vớ được bộ xương cá voi này th́ họ làm ăn sẽ khấm khá lên cho mà xem!”. Quả thật, họ đưa bộ xương cá voi về bày trong nhà triển lăm, khách đến xem lúc nào cũng đông như trẩy hội. Có ngày bán vé thu dăm bảy triệu đồng.

Nhưng rồi đến một đêm, bộ xương cá voi biến mất khỏi nhà triển lăm tỉnh, khiến khách đến tham quan chưng hửng.

 - Kẻ trộm ư? - Hài Lan hỏi - Trộm nào dám lấy một vật vừa to vừa nặng đến thế?

 - Đúng là kẻ trộm, nhưng là trộm nhà, trộm nội bộ - Bà áo gụ nói tiếp - Ông Quang Tà bắt mối với một cơ sở du lịch ở trong miền Nam, rồi ông cho bốc bộ xương cá voi lên hai chiếc xe tải phủ bạt kín mít chở vào bán.

 - Ông ta bán bao nhiêu, bác có biết không? - Hài Lan hỏi.

 - Làm sao mà họ lại để lộ cho mọi người biết họ bán bao nhiêu! Chúng tôi chỉ biết sau khi họ ôm cục tiền lên xe chạy ra Bắc, mới đi được vài giờ đồng hồ th́ chiếc xe con của ông Quang Tà bị đâm vào một cái gốc cây bên đường. Chiếc xe văng đi mấy ṿng, bẹp rúm. Ông Quang Tà bị thương vào đầu và găy một bên xương bả vai. Hôm ấy trong xe có một can nước mắm Nha Trang. Can nước mắm vỡ ra hoà với máu của ông Quang Tà hoá thành cái mùi vừa khắm vừa tanh kinh khủng. Đấy là chúng tôi nghe một người đi về kể thế. Cái người kể ấy c̣n bảo trần đời, chưa bao giờ ông ta phải ngửi cái mùi tởm lợm đến thế. Khi người ta đưa ông Quang Tà vào bệnh viện cấp cứu, các bác sĩ cứ bị lợm giọng nôn oẹ. Họ phải dùng nước rửa toa lét tẩy rửa toàn thân ông ta xong mới dám làm phẫu thuật. Đúng là tham th́ thâm! Các cụ nhà ḿnh dạy cấm có sai, cô chú nhể!

 - Cháu không ngờ các cô, các chị lại biết chuyện này cặn kẽ đến thế - Hài Lan nói.

 - Ngồi trên cao người ta cứ tưởng cánh nông dân lọ lem chúng tôi không biết ǵ nên họ muốn bắt nạt kiểu ǵ cũng được - Bà áo gụ nói - Nhưng cô chú thông cảm, chúng tôi ít học, ít va chạm thật, nhưng nh́n người chúng tôi không đến nỗi không nhận ra người ngay kẻ gian. Cái lăo Quang Tà, chỉ nh́n thoáng một cái chúng tôi biết ngay đấy là hạng bạc đức, mục hạ vô nhân. Dính dấp với hạng người ấy là phải t́m hiểu cặn kẽ để biết cách pḥng ngừa, nếu không nó gieo tai bay vạ gió cho ḿnh mà ḿnh cứ tưởng nó làm phúc cho ḿnh!

 - Cô chú à - Chị mặc áo xanh nói - Nghe đồn cái giống cá voi này ở trong miền Nam người ta gọi là cá Ông. Người ta trọng vọng thế v́ loại cá này nó thường cứu người mỗi khi tàu thuyền gặp nạn. Mỗi khi trở trời hoặc sắp có nguy hiểm, cá Ông thường bơi theo tàu thuyền để báo hiệu cho người biết mà tránh. Cho nên mỗi khi có con cá voi già hoặc gặp nạn mà chết dạt vào chỗ nào th́ người ta tổ chức tang lễ rất long trọng rồi lập miếu thờ ở đó, gọi là miếu Ông. Nơi nào có miếu Ông nơi ấy làm ăn trên biển hanh thông, may mắn, có đúng thế không cô chú?

 - Hẳn là như thế đấy - Từ năy đến giờ Tháp nhường quyền tṛ chuyện cho Hài Lan, lúc này ông mới lên tiếng - Tôi cũng từng đi miền Nam nhiều lần, từng đến vài ba nơi có miếu thờ cá Ông và thấy ở những nơi ấy cuộc sống của ngư dân khá an lạc, hoà khí…

 - Giá mà cái hôm chúng tôi đào được bộ xương cá - Chị áo xanh nói tiếp - Chú về đây ngay để nói với chúng tôi điều đó th́ bằng giá nào chúng tôi cũng giữ cá Ông lại, lập miếu thờ. Chú chậm chân quá, để cho cáo tha mất gà! Cá Ông thiêng nên lăo Quang Tà đă bị trừng phạt. C̣n dân chúng tôi ở vùng biển này, để mất cá Ông nên cũng bị ám quẻ! Mấy xă quanh đây nuôi tôm tôm chết, nuôi cua cua ṛn! Kiếm ăn được một vụ th́ mất mùa ba vụ. Bao nhiêu người sạt nghiệp, tan cửa nát nhà v́ nuôi tôm, nuôi cua. Rồi cái chuyện vỡ đê biển mới kinh khủng chứ. Sinh ra và lớn lên trên mảnh đất này đă hơn bốn mươi năm th́ ba mươi năm trước tôi chỉ chứng kiến có một lần vỡ đê, mà vỡ có một quăng vài chục bước v́ trận băo năm đó quá lớn. Nhưng khoảng mười năm trở lại đây, nghĩa là từ khi người ta chở hài cốt cá voi đi bán, th́ cứ vỡ đê luôn xoành xoạch. Cứ có băo là vỡ. Không vỡ quăng của xă này th́ vỡ quăng của xă kia. Mà đă vỡ là vỡ to. Có chỗ hàng cây số bị cuốn trôi ra biển trong phút chốc. Nh́n đê vỡ theo kiểu bị cuốn trôi ra biển mới thật rùng rợn!

 - Chị nói hài cốt cá voi bị người ta chở đi bán, linh khí đất này bị xâm phạm, nuôi tôm tôm chết nuôi cua cua ṛn th́ nghe c̣n có lí - Cô trẻ nhất mặc chiếc áo màu be bây giờ mới lên tiếng - Chứ nói con đê biển bây giờ hay vỡ v́ lí do ấy, nghe ra chưa ổn! Ngày xưa đê không hay vỡ v́ ông cha ta đắp bằng đất thịt, cấy phủ kín cỏ hai bên sườn. Những chỗ hiểm yếu c̣n đóng kè tre, xây kè đá. C̣n bây giờ chị em ḿnh năm nào cũng phải đi đắp đê, lạ ǵ! Tiền nhà nước đầu tư đắp đê là đầu tư đắp bằng đất, nhưng để xà xẻo, bớt xén được nhiều, người ta xúc ngay cát ở băi biển để đắp, chỉ phủ một lớp đất mỏng bên ngoài, coi như vỏ đê. Mỗi khi có băo to gió cả, sóng dùa một lúc là vỏ đê bị bong ra, ruột đê bằng cát cứ theo sóng trôi đi. Em đă từng làm kế toán hợp tác xă, em biết! Nói thực với anh chị nhà báo, trong các kiểu tham nhũng ở quê ta th́ tham nhũng trong những vụ đắp đê biển là lớn nhất, ngon xơi nhất, v́ tiền ném ra sông ra biển, ai lội xuống mà đo đếm được!

 - Cô chú này, tôi hỏi khí không phải - Bà mặc áo gụ nói - Cô chú có cho rằng loài chim hạc hồng là loài chim thiêng không?

 - Đúng thế đấy - Tháp nói - Cho nên trong các đền miếu thường có đôi hạc đội đèn chầu hai bên đỉnh lư hương…

 - Trong ngôi miếu thờ Thuỷ thần ở thị trấn Triều Lạng quê em cũng có đôi hạc màu hồng đội đèn chầu đỉnh hương - Hài Lan nói.

 - Xem ra cô chú cũng hiểu biết về việc thờ phụng lắm - Bà áo gụ nói - Cô chú biết không, ở những cánh đồng quê của chúng tôi đây ngày trước rất hay có hạc hồng xuất hiện. Mỗi khi có hạc hồng bay về đáp xuống đồng lúa là năm ấy mưa thuận gió hoà, làm ăn thuận lợi, gặp nhiều may mắn, con tôm cái tép, con cua con cáy nó cũng phổng phao, chắc mẩy; hạt nếp hạt tám xoan th́ thơm nức đồng; người ngợm khoẻ khoắn vui vẻ, lúc nào cũng như ngày lễ ngày tết vậy! Nhưng từ ngày bộ xương cá voi bị đem bán th́ chúng tôi chẳng thấy con hạc hồng nào bay về nữa; tịnh không nh́n thấy một mống! Thế mới biết trời đất nó cũng có nê có tinh cô chú nhảy!

Xem ra câu chuyện của ba người đàn bà nông dân c̣n mặn mà lắm. Nhưng cả Tháp và Hài Lan đều cảm thấy những ǵ họ cần th́ đă được đáp ứng; họ cám ơn những người phụ nữ nông dân rồi quay xe trở về hướng thành phố. Trên đường đi Tháp và Hài Lan vẫn không dứt được câu chuyện mà họ đang quan tâm.

 - Anh Tháp, anh biết thêm ǵ xung quanh cái vụ cá voi th́ kể đi - Hài Lan nói khi họ đă rong ruổi trên đường trở về.

 - Quang Tà phải nằm hai tháng ở bệnh viện để điều trị vết thương - Tháp nói - Các quan chức của tỉnh đều đến thăm nom gă, nhưng không ai phát ngôn ǵ về bộ xương cá voi. Người đại diện cho giới chức sắc để phát ngôn việc này chỉ một ḿnh Nguyễn Văn Tất Tuất, cái ông vốn là thợ g̣ hàn chuyên sản xuất thùng ô doa ở thị trấn Triều Lạng quê em. Bây giờ Nguyễn Văn Tất Tuất đă là một nhân vật khá quan trọng của Uỷ ban tỉnh. Nhưng cũng phải đợi Quang Tà ra viện về cơ quan làm việc b́nh thường rồi Tất Tuất mới nói:

 - Anh Quang Tà ạ, cái vụ anh bán bộ xương cá voi với giá cả như thế là chấp nhận được. Chỉ không may cho anh v́ anh bị tai nạn. Chúng tôi sẽ có cách để bù đắp cho anh!

 - Không sao - Quang Tà nói, mặt gă nhơn nhơn như không hề có chuyện khủng khiếp vừa xảy ra với gă - Được làm đệ tử của các anh th́ tai nạn thế chứ nặng hơn nữa tôi cũng không coi ra ǵ. Nhưng mà anh Tất Tuất ạ, cái lúc tôi cho bốc bộ xương cá voi lên hai chiếc xe tải chở từ nhà triển lăm ra khỏi thành phố là vào lúc nửa đêm. Nhưng tôi linh cảm vẫn có người biết. Hay là cánh lái xe để lộ thông tin?

 - Anh cư xử với cánh lái xe thế nào?

 - Trong chuyến ấy tôi chi cho mỗi cậu hai triệu và ra điều kiện nếu cậu nào bép xép sẽ cho thôi việc!

 - Thực ra một vụ việc như thế, nếu cánh lái xe nó không để lộ th́ trước sau người ta cũng biết. Nếu ai hỏi, chúng ta phải thống nhất trả lời rằng, tỉnh đă tặng bộ xương cá voi cho Viện Hải dương học quốc gia làm tư liệu nghiên cứu. Anh phải tạo ra cái hoá đơn hẳn hoi, để nếu báo chí xọc vào c̣n có cái mà đỡ. Dân chúng ở tỉnh ta th́ chẳng đáng ngại v́ họ chẳng biết một tí giá trị ǵ về bộ xương cá voi. Đáng ngại chăng là cánh viết văn, làm báo. Cánh này chúa là hay soi mói, bới lông t́m vết. Rách việc lắm. Mấy hôm nay tôi nghe nói có mấy tay cứ đến chỗ nọ chỗ kia ḍ la…

 - Anh có biết tên những kẻ đó không - Quang Tà nói - Nếu biết rơ tôi sẽ có cách trừng trị!

 - Trừng trị bọn viết văn viết báo là xương xẩu lắm, anh định trừng trị chúng bằng cách nào?

 - Thiếu ǵ cách! Tiếng là văn thơ phú nghĩa đầy ḿnh như cái lăo Phạm Điền Viên mà tôi chỉ khẽ khẩy một cái là bật băi, b́u díu cả gia đ́nh tháo chạy về tận thủ đô nữa là!

 - Chúng tôi biết - Tất Tuất nói - Kể về tài năng tiêu diệt, vô hiệu hoá đám viết văn làm báo th́ anh đúng là thuộc hàng sát thủ! Rồi sẽ c̣n nhiều cơ hội để anh ra tay với bọn ấy. Nhưng trong vụ xương cá voi này, anh ra đ̣n với họ là thất sách. Thượng sách phải là thu hút sự quan tâm của họ sang một hướng khác, làm cho họ quên đi cái bộ xương cá voi.

 - Anh định lái họ bằng cách nào?

 - Tôi đă báo cáo việc này với các anh lănh đạo tỉnh, được các anh ấy đồng ư. Bây giờ th́ tôi xin thông báo chính thức với anh đây: Tỉnh ta có một nhà thơ được xếp vào hàng nhà thơ lớn của đất nước. Ngôi mộ của ông ấy xây trong công viên thành phố lâu rồi, giờ đă xuống cấp, trông rất xấu. Hôm nọ có tờ báo đă đăng một bài thơ châm biếm, chê tỉnh ta để mộ một nhà thơ lớn mà xập xệ như mộ kẻ hành khất…

 - Tôi hiểu rồi - Quang Tà nói - Ư anh đang nói đến ngôi mộ nhà thơ Hoàng Xuyên, đúng không?

 - Th́ c̣n ai vào đây nữa - Tất Tuất nói - Lănh đạo tỉnh đă quyết đợt này phải nâng cấp ngôi mộ cho nhà thơ. Chúng ta làm một việc mà đạt được hai mục đích: vừa được tiếng là quư trọng hiền tài, kể cả những hiền tài đă mất, lại vừa thu hút sự chú ư của cánh viết văn làm báo vào đây, v́ chúng ta đều biết cánh này rất tôn sùng nhà thơ Hoàng Xuyên.

 - Quả là các anh rất cao kiến, rất sáng suốt - Quang Tà vỗ đùi đen đét, gă như reo lên - Các anh hăy giao việc ấy cho tôi lo!

 - Chẳng giao cho ông đứng đầu ngành văn hoá và văn học nghệ thuật th́ c̣n ai vào đây! - Tất Tuất nói - Anh khẩn trương lập một dự án, kèm theo dự trù ngân sách đưa lên cho chúng tôi.

Quang Tà lập một dự án nâng cấp ngôi mộ với mộ khoảng kinh phí dự trù đủ xây một trụ sở cơ quan. Dự án ấy được tỉnh thông qua, phê duyệt dễ dàng, nhanh chóng. Trong những phi vụ như thế này họ chẳng dại ǵ mà không dự trù kinh phí dôi lên gấp hai gấp ba lần để có cái bôi mép. Họ là những kẻ vô thần, họ chẳng chừa ra món bổng lộc nào dù món đó ăn bớt của đền chùa hay mồ mả danh nhân!

Quá tŕnh nâng cấp ngôi mộ nhà thơ Hoàng Xuyên diễn ra khá ồn ào. Ngày khởi công và ngày cắt băng khánh thành đều có cờ đèn kèn trống hoành tráng; đủ mặt quan chức các ngành các giới. Quang Tà đọc diễn văn trầm bổng, véo von, thống thiết như chuông như khánh. Cánh viết văn làm báo mặt mũi bừng bừng cảm xúc bởi bậc tiền bối của ḿnh được chăm lo, tôn vinh xứng đáng. Cái hôm cắt băng khánh thành, người ta đọc được những tia nh́n trọng vọng dành cho Quang Tà. Đọc diễn văn xong Quang Tà bước xuống, đám quay phim chụp ảnh liền quây lấy gă mà ghi h́nh, phỏng vấn. Nhà nghiên cứu văn học dân gian Đỗ Lươn th́ cười xoé loé, cặp mắt lươn híp lại, toé ra ánh nh́n ma quái khi bắt tay Quang Tà:

 - Chúc mừng cậu. Cậu đối xử với danh nhân tử tế như thế này th́ rồi đây chính cậu cũng sẽ được tôn vinh là danh nhân!

Nghe Đỗ Lươn nói thế, mũi Quang Tà phổng lên, cặp mắt rắn ráo liếc xéo trông rất gian giảo. Trong tỉnh này, người không thuộc ngạch quan chức th́ chỉ có Đỗ Lươn là đáng mặt để Quang Tà nể sợ. Cùng là nhân viên trong tổ chiếu bóng lưu động trước đây, Quang Tà thừa biết Đỗ Lươn ít học, viết lách theo kiểu học lỏm không khác ǵ gă; cũng vay mượn của người này, thuổng của người kia một cách tinh vi, bụng Quang Tà rất coi thường. Nhưng Quang Tà vẫn nể sợ Đỗ Lươn là ở chỗ gă giống hệt một con lươn; gă có thể chui đầu luồn lách vào tận bụng người ta mà chọc ngoáy nhưng người đời lại rất khó tóm được gă. Trông gă cứ thơn thớt nói nói cười cười thế nhưng gă mà đá hậu, kẻ nào không may dính đ̣n, nếu không tụt huyết áp th́ cũng nhồi máu cơ tim. Gă như một con đỉa hút máu người ta đến căng bụng lăn xuống đất mà nạn nhân vẫn không biết. Quang Tà và Đỗ Lươn đều không biết Kinh Dịch, Kinh Thánh, Kinh Phật là ǵ. Nhưng cái việc Quang Tà chọn Đỗ Lươn làm quân sư th́ nó lại rất đúng với câu của cổ nhân “Bạo chúa dụng trảo nha” (Kẻ có máu bạo chúa th́ dùng người như dùng móng vuốt).

 - Anh bảo tôi cũng sẽ được tôn vinh là một danh nhân ư? Anh nói đùa hay nói thật? - Quang Tà hỏi.

 - Th́ cậu cứ xong cái việc khánh thành ngôi mộ này đi đă, rồi tôi sẽ hiến kế cho cậu làm những việc để người ta phải tôn vinh cậu là danh nhân - Đỗ Lươn nói.

Quang Tà chưa có dịp vời Đỗ Lươn đến hiến kế th́ ngôi mộ nhà thơ Hoàng Xuyên gặp sự cố. Ngôi mộ được nâng cấp theo cách xây to lên, cơi sân nền rộng ra, dựng tấm bia đá lớn khắc một bài thơ hay nhất của người quá cố. Hôm cắt băng khánh thành, có lẽ v́ quá hoan hỉ khi bậc hiền nhân có ngôi mộ mới mà không mấy ai để tâm quan sát phần kiến trúc, xây cất. Phải ít ngày sau, cứ chiều tà, dân thành phố lại thấy từng đôi trai gái dắt tay nhau trèo lên sân mộ âu yếm; có đôi c̣n làm t́nh. Khi ấy người ta mới phát hiện ngôi mộ không có tường bao. Nh́n kĩ hơn th́ phát hiện sân mộ trát vữa đá litô màu huyết dụ nhưng đă nứt toác từng mảng, các loại cỏ bắt đầu mọc lên từ những vết nứt ấy. Tấm bia đá khắc bài thơ bốn câu th́ cái chữ quan trọng nhất, làm nên cái thần của bài thơ th́ lại khắc sai. Thế là một loạt bài báo đă lên tiếng nói về ngôi mộ nhà thơ Hoàng Xuyên được nâng cấp rất nhiều tiền nhưng lại xuống cấp nhanh chóng. Có bài báo c̣n nói huỵch toẹt: Quang Tà kiếm ăn trên cả xương người chết! Lần này không chỉ các cây bút ở tỉnh mà các nhà văn nhà báo ở thủ đô Hà Nội cũng nhao về xem xét rồi viết bài. Nguyễn Văn Tất Tuấn gọi Quang Tà lên chấn chỉnh:

 - Anh làm thế nào mà để báo chí la ó về ngôi mộ nhà thơ Hoàng Xuyên ghê thế? Người ta nói rằng mộ xây chưa khô đă nứt nẻ là thế nào?

 - Th́ anh tính, chỉ có ngần ấy tiền mà tôi phải chi quá nhiều thứ ngoài ngôi mộ (Quang Tà không tiện nói phải phong b́ lót tay các cửa). Cho nên công thợ thấp, nó làm thiếu nhiệt t́nh…

 - Tại sao anh không cho xây tường bao để bây giờ trai gái nó trèo lên nó làm tṛ chim chuột?

 - Thời nhà thơ Hoàng Xuyên c̣n sống - Quang Tà nói - Ông ấy có máu ăn chơi trác táng; hay đi ả đào, cao lâu, nhà thổ; th́ bây giờ bọn trẻ nó có làm chuyện trăng gió trên mộ ông ấy, cũng là v́ chúng đang học theo cách sống của ông ấy, có sao!

Với tư cách là chuyên viên ban thi đua của tỉnh, Đinh Thành Tháp cũng được Nguyễn Văn Tất Tuất kéo đến tiện theo dơi chuẩn bị làm thủ tục đề nghị xét tặng Huân chương Lao động cho Quang Tà; khi nghe Quang Tà “phán” về nhà thơ Hoàng Xuyên một cách khiếm nhă, Tháp không thể không lên tiếng:

 - Anh Quang Tà nói về nhà thơ Hoàng Xuyên như thế tôi thấy có mấy ư cần g̣p bàn thêm với anh. Thời Hoàng Xuyên sống là cái buổi giao thời giữa nho học và Tây học. Xă hội nhốn nháo, nhiễu nhương, tôn thờ đồng tiền. Văn chương tỉnh lẻ đầy rẫy những văn sĩ thi sĩ giả cầy hám danh hám lợi, lưu manh hoá, bất thành nhân dạng. Chúng khát thèm tiền bạc như gái nghén thèm của chua. Không nổi danh bằng văn chương được th́ chúng ghen ghét, đố kị, hăm hại người tài để nổi danh. Nhà thơ Hoàng Xuyên từng khốn khổ khốn nạn v́ bọn người này. Chính v́ thế mà ông rất cô đơn. Ông t́m đến cao lâu, nhà thổ, ả đào như một nhu cầu tự nhiên nhằm giải toả nỗi cô đơn chứ không hoàn toàn theo nghĩa ăn chơi trác táng… như anh Quang Tà nói.

 - Đấy là cách nh́n của anh - Quang Tà căi - C̣n tôi có cách nh́n của tôi!

Nguyễn Văn Tất Tuấn can thiệp:

 - Các anh khoan hăy tranh luận. Anh Quang Tà nghe tôi hỏi tiếp nhé: vậy cái chữ anh chỉ đạo khắc sai trong bài thơ của Hoàng Xuyên th́ anh tính sao đây?

 - Việc ấy nhỏ như con thỏ, anh cứ để tôi xử lư!

 - Chẳng anh th́ c̣n ai vào đây nữa - Tất Tuất nói - Anh định xử lí thế nào, tŕnh bày tôi nghe xem nào!

 - Việc nâng cấp ngôi mộ cho nhà thơ Hoàng Xuyên là nghị quyết của tập thể lănh đạo - Quang Tà nói - Đă là nghị quyết của tập thể th́ chúng ta cóc sợ. Giải pháp của tôi là im lặng. Bọn báo chí nói lắm tốn nước bọt rồi cũng phải ngậm miệng lại. Nhà báo th́ cũng phải làm phải ăn chứ hơi sức đâu, nhằm nḥ ǵ ở cái ngôi mộ của ông nhà thơ ấy măi!

 - Thôi được - Nguyễn Văn Tất Tuất nói - Giải quyết, che đỡ như thế nào cho ổn, chúng tôi tin vào khả năng biến báo của anh. Để báo chí nó tiếp tục la ó măi, ảnh hưởng đến sự ổn định chính trị trong tỉnh là anh phải chịu trách nhiệm đấy.

Sở dĩ Nguyễn Văn Tất Tuất không dám to giọng với Quang Tà là bởi Quang Tà được giao làm việc ǵ, gă cũng biết cách “chơi đẹp” với Tất Tuất. Khi nâng cấp ngôi mộ nhà thơ Hoàng Xuyên, Tất Tuất cũng đă được Quang Tà “cư xử đẹp”.

Cách ứng phó của Quang Tà quả là rất hiệu nghiệm. Các báo đăng thêm vài bài nữa về ngôi mộ mà không hề thấy các quan chức tỉnh Hải Thành “dây lời”; cảm thấy có lên tiếng tiếp th́ cũng chỉ như đấm bị bông, họ tạm gác vụ này lại. Quang Tà thở phào nhẹ nhơm.

Song le, qua vụ nâng cấp ngôi mộ Hoàng Xuyên, Quang Tà vỡ lẽ ra rằng, gă rất cần phải trở thành danh nhân của đất này như đă có lần Đỗ Lươn gợi ư, hé mở cho gă. Gă nghĩ: Ông Hoàng Xuyên chỉ mới đỗ tú tài, mấy tập thơ chê bai, cười cợt thiên hạ, cách sống cũng lôi thôi nhếch nhác… Mà được người đời tôn vinh nhà thơ lớn, là danh nhân, được xây mộ dựng bia, ai đụng đến ông một tí là báo chí la lối ầm ĩ lên! C̣n ta đây, có bằng cử nhân tốt nghiệp ở Liên Xô, có nhiều công lao lănh đạo văn hoá – văn nghệ đất này, lại đă có các vở kịch được in; mai kia ta lên Hà Nội mời đạo diễn giỏi về giúp ta dựng cho đoàn kịch, đoàn chèo, đoàn cải lương mỗi đoàn một vở, đem đi thi thố, lĩnh giải, tiếng tăm ta có mà nổi như cồn! Ta kém ǵ ông nhà thơ Hoàng Xuyên nào? Mà sau này xây lăng mộ cho ta, ta sẽ di chúc lại để con cháu dựng tượng ta trên mộ chứ không chỉ có tấm bia khắc thơ phú như mộ ông Hoàng Xuyên. Phải, bằng giá nào ta cũng phải trở thành danh nhân!!!

Quang Tà vời Đỗ Lươn đến.

 - Anh Đỗ Lươn này - Quang Tà nói - Lâu nay tôi cứ băn khoăn một điều rằng, một người làm nghiên cứu có tài lại có thâm niên như anh mà tên tuổi anh cho đến nay vẫn chưa được nhiều người biết đến th́ rất chi là vô lí!

 - Vô lí và bất công nữa cậu ạ - Đỗ Lươn nói - Suy cho cùng th́ cũng tại cái lăo nhà văn Huy Lương. Lăo ngồi bao nhiêu năm ở đất này như một cây cổ thủ, cành lá xoè ra che hết ánh sáng của cánh ta. Cánh ta trở thành những kẻ bị cớm nắng!

 - Th́ đại hội trước, anh và mấy người đă cho lăo một chưởng nốc ao rồi c̣n ǵ!

 - Kể ra hôm đó - Đỗ Lươn nói tiếp - Bọn tôi sỉ vả lăo phải ôm mặt khóc hu hu trong đại hội cũng là thích đáng. Lăo được nổi tiếng toàn quốc rồi th́ lăo cũng phải biết cách làm cho những người khác nổi tiếng hàng tỉnh với chứ! Nếu chúng tôi không xúc lăo đi th́ c̣n lâu anh em ḿnh mới ngẩng đầu lên được! Sau đại hội ấy lăo uất quá nên mới lâm bệnh mà chết đấy. Đáng đời lắm!!!

 - Đúng thế! Và bây giờ đă là thời của chúng ta - Quang Tà nói - Anh phải trở thành danh nhân, tôi cũng phải trở thành danh nhân (nói đến đây Quang Tà dừng lại nghĩ: Ta kéo mày vào để mày khỏi phá ta chứ danh nhân danh nhiếc ǵ loại mày mày hả Đỗ Lươn? Mày là loại ranh nhân th́ có!). Anh hiến kế đi - Quang Tà nói tiếp - Ta nên bắt đầu từ việc ǵ trước?

 - Có bốn việc cậu phải làm - Đỗ Lươn nói - Cậu thành công th́ có phần tôi trong đó (Đỗ Lươn chẳng phải tay vừa; gă ra điều kiện một cách khéo léo nhưng chắc chắn, Quang Tà khó mà phủi đi). Bây giờ cờ đă ở trong tay cậu, chỉ việc phất lên thôi. Việc thứ nhất: một đoàn kịch, một đoàn chèo, một đoàn cải lương đang nằm trong ṿng tay cậu; nó sống, nó ngắc ngoải hay nó chết là do cậu. Tại sao cậu không bắt mỗi đoàn dựng một vở kịch của cậu?

Quang Tà tủm tỉm cười v́ Đỗ Lươn đă nói trúng ư đồ của gă. Đúng là những tư tưởng vĩ đại đă không hẹn mà t́m đến với nhau. Thực ra th́ Quang Tà đă có ư định bắt các đoàn dựng kịch của ḿnh ngay từ lúc gă mới được bổ nhiệm làm giám đốc ngành văn hoá, nhưng gă c̣n dè chừng một số người. Gă sợ người ta phát hiện những kịch bản của gă giống kịch bản của các tác giả Nga - Xô viết. Một trong những người Quang Tà phải dè chừng nhất là Phạm Điền Viên. Bây giờ gă đă bật Phạm Điền Viên ra khỏi ngành rồi th́ c̣n phải e sợ ǵ? Giờ đây, gă c̣n nghĩ ra một mánh khoé mới, rất đơn giản nhưng tính hiệu quả th́ lại rất lớn. Gă sẽ chẳng cần phải đưa các kịch bản thuổng của Nga ra dựng, v́ như thế, công chúng xem sẽ có người biết. Bịt miệng được một Phạm Điền Viên chứ làm sao bịt mắt được công chúng! Mánh khoé mới của Quang Tà bây giờ là gă nghĩ ra mấy cái cốt kịch, phân ra các đoạn, mỗi đoạn ấy chứa nội dung ǵ. Xong phần phác thảo đó gă sẽ đánh xe lên Hà Nội khoán cho các đạo diễn tài ba. Các đạo diễn ấy “gia cố” xong sẽ phải nhao về đây mà dàn dựng cho gă. Đôi bên cùng có lợi, ai chẳng nhảy vào! Ông đạo diễn kia nhờ “kịch bản” của Quang Tà mà có việc làm, có tiền nặng túi. C̣n Quang Tà, nhờ bàn tay nhào nặn của ông đạo diễn mà trở thành kịch tác gia cũng nổi tiếng không kém ǵ ông ta!

 - Việc thứ nhất anh vừa gợi ư đă nằm trong lịch tŕnh công tác của tôi - Quang Tà đỡ lời Đỗ Lươn - Hiện nay tôi đă viết được ba kịch bản cho ba đoàn…

 - Phải thế chứ - Đỗ Lươn nói - Từ xưa đến nay ở đất này, bất cứ ai ngồi vào cái ghế giám đốc ngành văn hoá là đều trở thành đạo diễn cả; vậy th́ không có lí do ǵ mà cậu để mất cơ hội vàng này!

 - Cám ơn anh - Quang Tà nói - C̣n việc thứ hai?

 - Việc thứ hai là cậu phải đầu tư cho tôi in một cuốn sách sưu tầm nghiên cứu. Khi sách của tôi in ra rồi, kịch bản của cậu dựng thành vở diễn rồi, nếu được chấm vài ba cái giải thưởng nữa th́ càng tốt; lúc ấy cậu và tôi mới dồn sức làm một cuốn sách thật hoành tráng, có giá trị kinh điển, lưu lại cho hậu thế. Cuốn sách sẽ có tên là “Tác gia văn hoá nghệ thuật tiêu biểu tỉnh Hải Thành”. Trong cuốn sách này, mỗi tác giả đều có phần lai lịch nhân thân, quá tŕnh hoạt động nghệ thuật và tuyển chọn một tác phẩm tiêu biểu. Cậu và tôi được tuyển vào đứng bề vai với các danh nhân th́ nghiễm nhiên chúng ta cũng thành danh nhân trong con mắt độc giả. Chứ sao không!

 - Kế của anh, quả thật là diệu kế! - Quang Tà nói.

 - Việc thứ ba - Đỗ Lươn nói - Để được giới quan chức trong tỉnh có sự ủng hộ cao công tŕnh tuyển tập tác gia ấy, cậu phải làm trước một cuốn sách có tính chất “cúng cụ”; nó vừa có tính tôn vinh, chiều nịnh vừa mang tính cống nạp. Tốt nhất là làm cuốn sách về sự kiện thể thao mang tầm cỡ quốc tế đang diễn ra một phần ở tỉnh ta. Phải in ảnh các vị lănh đạo tỉnh thật đẹp. Bài viết bốc thơm các vị thật mùi mẫn…

 - Rồi! Việc này cũng đă có vài ba đàn em nó bày cho tôi - Quang Tà gật gù.

 - Việc thứ tư - Đỗ Lươn nói - Đây là việc khá hóc hiểm, có những trở ngại nhất định, nhưng lại là việc then chốt nhất, có ư nghĩa quyết định cao đối với toàn bộ kế hoạch của cánh ta. Này nhé, nếu theo đúng quy định của nhà nước th́ cậu chỉ c̣n sáu tháng nữa là phải về hưu. Nhưng nếu trở thành một kịch tác gia nổi tiếng, một danh nhân văn hoá th́ cậu sẽ có cái cớ để ngồi lại cái ghế của ḿnh mười năm nữa, thậm chí cậu chết già ở cơ quan cũng chẳng ai làm ǵ được cậu. Muốn thực hiện xuôi xẻ việc này cậu và tôi chỉ phải làm có mỗi một việc là loại trừ cái kẻ đang chuẩn bị ngồi vào cái ghế của cậu.

 - Nhà văn Lữ Nam Phương chứ ǵ?

 - Đúng thế! Đấy là kẻ duy nhất có thể cạnh tranh cái ghế trưởng ngành văn học nghệ thuật của cậu. Loại được kẻ này coi như cậu không c̣n đối thủ. Bọn c̣n lại so với cậu đều là hạng tép riu, không đáng bận tâm.

 - Nhưng cái cậu Lữ Nam Phương này, tôi cũng đă rà soát rất kĩ mà không t́m ra một cái phốt, cái t́ vết nào cả. Nó không tham những, không rượu chè bê tha…

 - Hừ, xưa nay cậu vẫn được coi là chúa tể, điều khiển, dắt mũi được hầu hết các quan thức tỉnh này, lại là tay sát thủ diệt bọn làm văn thơ như đă từng diệt Phạm Điền Viên, hà cớ ǵ cậu lại có vẻ chùn tay trước một tay nhà văn quèn!? - Đỗ Lươn khích.

 - Tôi sợ đếch ǵ nó - Quang Tà nói - Nhưng thằng này nó có học, “đánh” nó mà không có chứng cớ vững, nó đánh phản hồi lại cũng khá rầy rà!

 - Chính v́ nó có học nên càng phải “đánh”. Có học nên nó mới nh́n rất rơ chúng ta. Mà nó đă nh́n rơ mọi chuyện của chúng ta th́ rất bất lợi. Chẳng hạn như tới đây cậu thuê đạo diễn về làm kịch cọt… Mà thằng Lữ Nam Phương nh́n thấy lại không ê chề với nó sao?

 - Biết là thế rồi - Quang Tà nói - Nhưng diệt nó bằng cách nào th́ phải nghĩ cho kĩ đă!

 - Nếu hiện tại nó không để lộ khiếm khuyết ǵ - Đỗ Lươn nói - Th́ phải lục t́m trong quá khứ của nó. Chỉ cần một chữ viết sai trong lí lịch của nó là cánh ta cũng có thể thổi bùng lên thành một ngọn lửa lớn; quy thành tội, phao tin rộng, gây sức ép với tổ chức, cần thiết th́ phải tung cả tiền ra mà “bôi trơn”, rồi lấy thịt đè người… như thế th́ hạ bệ nó là cái việc nằm trong tay cánh ta! Vả lại cậu là cấp trên của nó. Xưa nay ở xứ xở ta, thằng cấp trưởng mà chủ động đánh thằng cấp phó th́ thằng cấp phó chỉ có nước nốc ao mà thôi! Bởi thằng cấp trưởng nắm tài khoản. Tài khoản, nghĩa là nắm đồng tiền, nó thao túng các kiểu. Thằng nào nắm tài khoản th́ dù trái hay phải cũng cầm chắc phần thắng trong tay!

 - Chí phải - Quang Tà lại vỗ đùi đen đét - Đúng là mưu sâu, kế hiểm! Nào bắt tay!

Quang Tà th́ cười khè khè c̣n Đỗ Lươn th́ cười khằng khặc. Họ bắt tay nhau rất chặt biểu lộ một quyết tâm không ǵ lay chuyển.

 - Anh Tháp, anh làm thế nào mà biết được những chuyện ấy của họ ? - Hài Lan hỏi.

 - Là chuyên viên thi đua của Uỷ ban tỉnh nên anh có điều kiện để tiếp xúc với họ - Tháp nói - Riêng Quang Tà và Đỗ Lươn, anh càng tiếp xúc với họ nhiều hơn v́ cả hai ông này đều rất mê huân huy chương. Mà đă mê huân huy chương th́ ắt phải gơ cửa ban thi đua của bọn anh. Anh có cách để khai thác kể cả những chuyện bí ẩn nhất ở họ (lúc khác anh sẽ kể cho em nghe Quang Tà đă đoạt được tấm huân chương bằng cách nào). Quang Tà và Đỗ Lươn cấu kết với nhau theo kiểu cánh hẩu, cùng có lợi, thực chất bụng họ chẳng ưa ǵ nhau. Có điều kiện là họ xỏ xiên nhau rất thâm hiểm!

 - Vậy bốn cái việc mà họ đặt ra trong tiến tŕnh trở thành danh nhân - Hài Lan hỏi - họ có thực hiện được không?

 - Họ làm được cả - Tháp nói - Cuộc sống trớ trêu thế. Để rồi anh sẽ kể cho em sau. C̣n bây giờ th́ chúng ta đă sắp về đến thành phố rồi!

Từ làng Cường Hải đi theo đường tắt về thành phố cũng phải gần năm mươi ki lô mét. Mải mê với câu chuyện Hài Lan không chú ư đến độ dài của đường xá. Bây giờ về đến thành phố nàng mới thấy bụng đói c̣n cào. Nàng bảo Tháp dừng xe vào một quán ăn để ăn bữa trưa.

 

CHƯƠNG V

 

    Rời quán cơm, nh́n mắt Hài Lan có vẻ buồn ngủ, Đinh Thành Tháp đưa nàng về ngôi nhà nhỏ lợp ngói lam cạnh toà biệt thự ở thị trấn Triều Lạng.

    Tháp phóng xe trở lại thành phố.

    Hài Lan ngủ một giấc ngon lành gần hết buổi chiều. Ăn cơm tối xong, nàng dọn dẹp, tắm giặt đến tám giờ mới lấy xe máy phóng lên nhà Tháp. Mới xa nhau có một buổi chiều mà Tháp có cảm giác như ông đă xa Hài Lan hàng tháng. Hài Lan vừa dựng xe ở gian ngoài Tháp đă chạy ra ôm chầm lấy nàng; ông phủ lên khắp mặt nàng vô số nụ hôn; nàng như sắp nghẹt thở. Chờ cho Tháp thoả măn cái hôn kéo dài, Hài Lan mới bảo:

     - Đáng nhẽ em điện để anh xuống nhà em. Đầu hồi nhà em có một cây ngọc lan đang nở rất nhiều hoa. Anh có thích ngủ trong hương hoa ngọc lan không?

     - Anh chưa từng được ngủ trong mùi hương ấy bao giờ - Tháp nói – Nghe em miêu tả anh đă mê rồi. Nhưng mà ở thị trấn người ta hay nḥm ngó vào đời sống riêng của hàng xóm láng giềng lắm. Em không ngại sao?

     - Với anh th́ em chẳng ngại ǵ cả!

     - Cám ơn em. Nhưng để em không bị mang tiếng, mai mốt chúng ḿnh sẽ lên Uỷ ban thị trấn làm thủ tục đăng kư kết hôn nhé!

    Hài Lan gật đầu ngoan ngoăn như một đứa trẻ. Nàng nói :

     - Nhưng mà em nói thế không có nghĩa là ở nhà anh, em không thích. Buổi tối ở nhà anh cho em một cảm giác an toàn và tự do.

    Hài Lan mở cửa vào nhà tắm. Một lát sau trở ra, nàng đă thay bộ đồ đi đường bằng bộ váy màu be nhạt, trông nàng càng dịu dàng và hấp dẫn. Tháp lại ôm lấy nàng hôn thật lâu. Ông vuốt ve những đường cong uyển chuyển trên thân thể nàng. Khi Tháp bế nàng lên giường và khoả thân cho nàng, ông đă cảm nhận được thêm những điều mới lạ: mặc dù đă ở tuổi ngoài ba mươi nhưng thân thể Hài Lan vẫn thoang thoảng một làn hương trinh bạch thiếu nữ. Đôi bắp vế của nàng tṛn trịa, đầy đặn, bàn chân nàng thon nhỏ, gót hồng như gót chân các tiểu thư trong những tiểu thuyết cổ Trung hoa.

    Lần này ông giao hoan với nàng thật nhẹ và thật lâu, như để lắng nghe mọi cảm xúc thầm kính trong tấm thân hoàn mỹ này. Nàng vẫn hút chặt lấy ông. Trong cơn mê đắm, Tháp lại có cảm giác ông là người được hưởng hạnh phúc nhiều nhất trần gian. Nếu như giờ khắc này Hài Lan vùng dậy bảo ông phải đi theo nàng đến cùng trời cuối đất, ông cũng sẽ không từ nan. Ông sẵn sàng đánh đổi tất cả để có nàng măi măi.

    Sau khi được thoả măn, Tháp và Hài Lan đều thiêm thiếp ngủ. Đến mười giờ Tháp tỉnh dậy mở rađio nghe chương tŕnh văn nghệ đêm khuya. Hài Lan cũng dậy t́m nước uống. Rồi nàng nói:

 - Hôm nay anh nói về hai nhân vật Quang Tà và Đỗ Lươn, em cứ bị họ ám ảnh. Em rất muốn nh́n thấy mặt họ.

 - Trước sau em sẽ gặp thôi mà - Tháp nói - Hiện tại ở nhà anh có ảnh của họ đấy. Anh lấy cho em xem nhé!

 Tháp rời khỏi giường đến đứng bên chiếc tủ ông vẫn dùng đựng tài liệu, lôi ra một cuốn sách dày cộp, khổ 16x 22 xentimét, b́a cứng màu cánh gián. Tháp đặt nó lên bàn. Hài Lan nh́n thấy ḍng chữ to, nhũ vàng in ở b́a sách: “Tác giả văn hoá - Nghệ thuật tiêu biểu tỉnh Hải Thành”.

 - Đây là cuốn sách đă giúp cho Quang Tà, Đỗ Lươn và một số người cùng cánh hẩu tự xếp họ ngồi cùng chiếu với các danh nhân từ ngày khai thiên lập địa đến giờ trên đất này! – Tháp nói.

Hài Lan mở sách ra thấy đủ mặt các tác giả văn hoá nghệ thuật nổi tiếng được in ảnh, thân thế sự nghiệp, trích tác phẩm.

Hầu hết những tác giả trong cuốn sách này Hài Lan đă ít nhiều đọc tác phẩm của họ. Họ là những con người nếu tài năng không cao vời vợi th́ cũng là những đấng bậc có nghĩa khí; có nhân cách lớn. Nhưng trong cuốn sách trông có vẻ bề thế, kinh điển này, thỉnh thoảng Hài Lan lại trông thấy một gương mặt rất ít tính văn hoá, gây một sự phản cảm cho nàng. Hài Lan mở đến những trang vần L. Những ḍng chữ giới thiệu về thân thế sự nghiệp rất kêu cùng bức ảnh chân dung nhà sưu tầm nghiên cứu Đỗ Lươn, với điệu cười nhăn nhở làm cho cặp mắt lươn của gă như càng bé lại, nanh nọc, dội vào, khơi dậy một điều ǵ đó trong kí ức của Hài Lan khiến mặt nàng tái nhợt đi. Nàng vội mở nhanh đến vần T; bắt gặp trang dành cho Quang Tà, nàng bị thu hút ngay từ bức ảnh chân dung ông ta. Cái mặt dài, cặp mắt rắn ráo của ông ta tiếp tục dội vào, khơi dậy trí nhớ của Hài Lan khiến gương mặt nàng trở nên thất thần, tái nhợt. Tháp phải đến ngồi bên cạnh đỡ lấy nàng v́ ông sợ nàng mắc chứng suy tim mà ngất đi.

 - Em làm sao thế? Điều ǵ làm em nhợt nhạt, toát cả mồ hôi ra thế này? - Tháp hỏi.

Hài Lan vội gấp cuốn sách lại nói:

 - Em vừa nhận ra chính cái ông Quang Tà và ông Đỗ Lươn được in trong cuốn sách này đă từng đến thị trấn Triều Lạng quê em để phá phách!

 - Khi nào?

 - Vào cái ngày họ giải toả hành lang giao thông thị trấn! Ở cùng dăy với nhà em có một ngôi miếu - Hài Lan nói - Ngày xưa quăng sông cái chảy qua thị trấn Triều Lạng có nhiều ḍng xoáy, rất hay bị đắm thuyền, nhiều người chết đuối. Các cụ lập cái miếu ấy để thờ Thủy thần. Dân thuyền bè đi qua thường cập cảng thị trấn mua sắm, ăn uống, họ không quên vào miếu thắp nhang khấn Thuỷ thần, nguyện cầu cho chuyến đi được xuôi chèo mát mái. Hôm giải toả hành lang, lúc cái máy ủi tiến gần đến ngôi miếu th́ người lái chùn tay. Ông Nguyễn Văn Tất Tuất quát tháo bắt anh ta phải phá. Anh ta không chịu, bảo: “Sếp gọi ngành văn hoá của tỉnh đến đây, họ cho phép tôi mới dám phá!”. Nguyễn Văn Tất Tuất bấm điện thoại gọi ngành văn hoá. Hơn tiếng đồng hồ sau th́ có một chiếc xe con màu đen từ thành phố về. Trong xe bước ra là ông Quang Tà và ông Đỗ Lươn. Ngày ấy chắc là chức vụ của ông Tất Tuất c̣n kém chức vụ của ông Quang Tà nên ông Tất Tuất phải rối rít báo cáo với ông Quang Tà mọi chuyện. “Tóm lại là các anh không dám giỡ bỏ ngôi miếu này chứ ǵ?”. Quang Tà vừa nói vừa bước vào trong miếu Thủy thần, bê cái bát nhang và đôi hạc hồng ra khỏi cửa, đi về phía bờ sông. Nguyễn Văn Tất Tuất và đám người thấy sự lạ chạy theo Quang Tà xem ông ta làm ǵ. “Thị trấn đô thị hoá để tiến tới văn minh hiện đại th́ xin mời ngài Thuỷ thần hăy về với ḍng sông của ngài, xin mời đôi hạc hăy bay đi chỗ khác mà kiếm ăn”. Quang Tà nói thế khi ra đến bờ sông, rồi ông ta vung tay ném bát nhang và đôi hạc xuống ḍng nước phù sa đang cuồn cuộn chảy. Cái máy ủi xúc ngôi miếu đi ngay sau đó. “C̣n việc ǵ ở đây liên quan đến văn hoá nữa không?”. Quang Tà hỏi Nguyễn Văn Tất Tuất. Tuất nói: “Thưa anh, c̣n cái tủ sách nhà ông giáo Phan Huy Mại nữa. Lúc giải toả chúng tôi bảo ông bà giáo dẹp cái tủ sách lại, họ không nghe. Thế là khi cái mảng nhà bị cưa tụt xuống, tủ sách cũng tụt theo. Sách vở văng văi tung toé lẫn với gạch vữa. Lúc này có mấy thầy cô giáo cấp ba đi qua, nh́n thấy cảnh ấy, họ chơ miệng nói kháy nói cạnh chính quyền mấy câu rất khó chịu. Xin ư kiến anh hướng giải quyết việc này”. Quang Tà, Đỗ Lươn, Tất Tuất kéo đến nhà em. Quang Tà vừa quan sát khung cảnh đổ nát vừa thơn thớt nói nói cười cười với bố mẹ em. Ông ta xin lỗi bố mẹ em v́ ông ta về muộn, để các quan chức địa phương không hiểu hết những giá trị văn hoá trong cái tủ sách nên đă hành động hơi quá tay. Rồi ông ta hô hào đám lâu la nhặt sách xếp vào nhà cho bố mẹ em.

Chợt ông ta nhón một cuốn lên, nh́n b́a một lát, rồi đưa cho Nguyễn Văn Tất Tuất, nói: “Anh cho đốt cuốn này đi”. Tất Tuất nhận cuốn sách mang đến một góc sân châm lửa. Bố em trông thấy chạy đến dập lửa, ông nói rất to: “Các ông điên hay sao mà lại đốt sách thế này?”. Quang Tà cười nhạt rồi trả lời: “ Tôi hoàn toàn tỉnh táo ông giáo ạ. Trái lại ông mới là người đầu óc đang có vấn đề. Chắc là ông chưa biết cái lăo Patecnăc viết cuốn “Đốc tờ Ziagô” này là loại nhà văn như thế nào chăng?”. Bố em trả lời: “Cuốn “Đốc tờ Zivagô” đúng là tôi mua ở một hiệu sách cũ trong Sài G̣n ngày mới giải phóng miền Nam. Nhưng tác giả cña nă lµ mét ng­êi Nga, ®­îc gi¶i th­ëng N« - ben v¨n ch­¬ng” Quang Tµ năi : “ ¤ng gi¸o nªn nhí t«i ®· tơng häc §¹i häc bªn Nga; «ng kh«ng b̃p ®­îc t«i ®©u nhĐ!” Bè em năi : “Nh×n «ng lµ t«i biƠt, khái ph¶i giíi thiÖu. Nh­ng t«i kh«ng thÓ ®ång t×nh víi viÖc «ng ®èt s¸ch, v× nă gièng Tần Thuû Hoµng l¾m!”. Quang Tµ nói:" Patecnăc là một nhà văn được ăn lộc chế độ cộng sản nhưng lại chống cộng sản, cho nên ông ta không được chính quyền thừa nhận là công dân của nước Nga. Ông ta bị trục xuất... Giải Nôben mà ông ta được trao nó nhuốm màu sắc chính trị. Hồi tôi học bên Liên Xô cả trường tôi đă tẩy chay cuốn sách này”. Bố em bảo: “Thế th́ ông giám đốc ngành văn hoá lạc hậu quá rồi đấy. Ở nơi huyện lỵ xa xôi này mà tôi c̣n biết Patenăc đă được nước Nga “khôi phục danh dự”. Cuốn “Đốc tờ Zivagô” đă được các nhà xuất bản miền Bắc dịch, đang bán tràn lan ở Hà Nội”. Nghe bố em nói thế, Quang Tà bẽ mặt trước đám đông, Ông ta liền giở tṛ tráo trở nguỵ biện: “ Nhưng mà khi Hà Nội ́n th́ đă sửa những chỗ chống cộng! C̣n cuốn của ông giáo là do Sài G̣n in, dịch nguyên tác. Chúng tôi phải thu, phải đốt”.

 - Vậy th́ cuối cùng có cứu được cuốn sách không? - Tháp hỏi

 - Bố em giằng được cuốn sách th́ nó đă bị cháy mất một góc. Ông đành bỏ đi - Hài Lan nói - Bố em không dùng những thứ đă bị cháy nham nhở, cũng như ông không thể ở trong toà biệt thự bị cưa mất một phần, v́ ông cho rằng sử dụng những thứ như thế sẽ bị ám, bị sái, gặp nhiều rủi ro...

 - Thế c̣n cái ông Đỗ Lươn, thái độ của ông ta khi ấy ra sao?

 - Ôi, buồn cười lắm - Hài Lan nói - Lợi dụng lúc ông Quang Tà và bố em đang tranh luận về cuốn sách, ông Đỗ Lươn tḥ tay nhón lọ nước hoa Pháp ở cái bàn trang điểm của mẹ em bỏ vào túi. Em nh́n thấy liền mách nhỏ mẹ em. Mẹ em và em kéo ông Đỗ Lươn đến một chỗ vắng mẹ em nói rất nhỏ để giữ thể diện cho ông ta: “Bác làm ơn trả lại em lọ nước hoa. Đấy là vật kỷ niệm của bố chồng em từ ngày cụ chưa vào Nam...”. Đỗ Lươn cười nhạt nói: “Tôi biết chỉ có bố chồng cô mới có loại nước hoa Con đầm đồi bại này. Chúng tôi phải tịch thu đem về huỷ đi”. Mẹ em liền bảo: “Bác tịch thu đồ dùng nhà em mà chẳng có biên bản, không có người làm chứng, bác hành động như một tên trộm. Bác tính sao nếu như em hô hoán lên cho mọi người nh́n rơ bộ mặt thật của bác bây giờ”. Nghe mẹ em nói thế, Đỗ Lươn đành thọc tay vào túi quần lấy lọ nước hoa trả lại mẹ em, rồi ông ta bỏ đi, lưng uốn lượn y như một con lươn đang trườn...

 - Chuyện Quang tà ném bát nhang và đôi hạc hồng ở miếu Thủy thần xuống sông th́ anh có nghe - Tháp nói - Cho nên đến khi làm thủ tục đề nghị nhà nước trao tặng huân chương cho gă, anh đă nêu vấn đề này ra. Dĩ nhiên chẳng ai lấy ư kiến của anh làm điều! Anh chỉ là một chuyên viên quèn!

 - C̣n cái ông Đỗ Lươn - Hài Lan nói – không hiểu sao từ cái hôm bắt gặp ông ta lấy lọ nước hoa nhà em, em rất ác cảm với những người có đôi mắt lươn.

 Em linh cảm ông ta là hạng chuyên biến của người thành của ḿnh...

     - Em linh cảm về ông ta không sai đâu - Tháp nói – Cái hồi Đỗ Lươn rời đội chiếu bóng lưu động về làm ở tập san văn hoá của ngành, ông ta bắt đầu cầm bút. Ông ta cho in các bài viết của ḿnh đều đặn trên tập san. Người không am hiểu về văn học th́ bắt đầu coi Đỗ Lươn như một học giả uyên bác v́ bài nào ông ta cũng viết có cái tiêu đề to tát, kêu oang oang: “Mấy vấn đề bàn luận ...”, “Tính triết học trong tác phẩm...”... Đại để là như thế. Đỗ Lươn lại có cái tướng mạo trông rất chi là học giả. Quần áo lúc nào cũng là lượt phẳng phiu. Đầu chải bóng mượt, thoang thoảng mùi nước hoa rẻ tiền. Chân đi giầy da nâu. Tay xách ca - táp đen khoá vàng. Cuộc họp nào Đỗ Lươn cũng đăng kư phát biểu. Khi phát biểu gă thường khoa chân múa tay, lưng uốn lượn, mông nhún nhảy như phường chèo. Gă trích dẫn toàn lời lẽ của những danh nhân lớn. Tuy thế, nhiều người vẫn nhận ra Đỗ Lươn chỉ là một kẻ học giả (theo đúng nghĩa đen của từ này). Đọc bài của gă in trên tập san văn hoá, họ biết từng đoạn gă thuổng của ai; nhưng họ thường lờ đi v́ họ hiểu rằng dây với gă là dây với hủi. Gă lươn lẹo, tinh khôn, quay quắt như một thứ lằn ranh. Gă thường thuổng văn của những người giỏi giang nhưng ít được công luận chú ư. Cũng có lần gă thuổng bài của một nhà nghiên cứu đă mất, nhưng gia đ́nh người đó lại đang sống trong cùng một khu phố với gă nên cũng khó nuốt trôi. Khi gă thuổng th́ người con gái của nhà nghiên cứu đó c̣n là sinh viên vô tư, nhưng đến khi cô trở thành thạc sĩ th́ cô phát hiện Đỗ Lươn đạo văn của bố ḿnh. Cô đến tận nhà Đỗ Lươn yêu cầu gă viết bài cải chính trên báo. Nh́n người con gái nhà nghiên cứu hiền lành, Đỗ Lươn căi bay căi biến. Không những thế gă c̣n thách thức nữ thạc sĩ, nếu cô “đổ chàm” vào danh dự của gă th́ gă sẽ cho cô biết thế nào là lễ độ. Nữ thạc sĩ thừa biết Đỗ Lươn là tay có thể dùng kế độc để biến cô thành một con đĩ trong mắt thiên hạ; vả lại cô biết cha cô cầm bút viết văn chẳng qua cũng chỉ để giải toả tâm trạng chứ chẳng ham hố tên tuổi lưu danh hậu thế; cho nên cô im lặng cho qua. Nhưng nhà văn Lữ Nam Phương, phó ngành văn học nghệ thuật th́ không bỏ qua. Một lần Lữ Nam Phương đă gặp Đỗ Lươn để góp ư thẳng thắn, chỉ ra cho gă chỗ nào gă thuổng của ai. Đáng lẽ gă phải biết ơn Lữ Nam Phương về điều đó; nhưng trái lại gă đă biến ân thành oán. Gă coi Lữ Nam Phương là kẻ thù số một, cần phải loại trừ v́ ông nhà văn này nh́n thấu tim đen gă hơn cả. Điều đó lí giải v́ sao sau này cái bộ ba cánh hẩu Quang Tà, Đỗ Lươn, Trần Đắc Tun đă co cụm lại truy diệt nhà văn Lữ Nam Phương một cách vô cùng tàn bạo, man rợ và bỉ ổi! Chuyện này anh sẽ kể với em vào một dịp khác. Lúc này đêm đă khuya, anh chỉ kể tiếp về cái chuyện viết lách của Đỗ Lươn.

    Sau khi Quang Tà và Đỗ Lươn đă cam kết hành động theo bốn điểm mà họ đă vạch ra, Quang Tà dùng tiền của cơ quan đầu tư cho Đỗ Lươn in một cuốn sách riêng, nó có cái tên rất nghễu nghện: “Luận bàn đôi điều về văn học nghệ thuật”, y như tên sách của văn hào Macxim Goocky vậy. Nó dày tới hơn năm trăm trang, b́a màu đen, ảnh chân dung tác giả lấp ló trong cái màu đen đen trắng trắng trông như một bóng ma. Trong cuốn sách ấy có tới già nửa số bài Đỗ Lươn thuổng, vay mượn. Có bài gă vay mượn từng câu, từng ư. Có bài thuổng từng đoạn. Có bài gă bệ nguyên xi công tŕnh nghiên cứu của một tác giả nước ngoài. Bài này in ở một tờ báo cách đây nửa thế kỷ; Đỗ Lươn vào thư viện mượn chép; gă cho rằng sẽ không ai phát hiện. C̣n lại những bài không thuổng, không vay mượn th́ nó ḷi ngay ra giọng rất Đỗ Lươn, nó chát chúa và ám muội, bốc mùi dao búa và tử khí. Gă đặt điều, bốc lửa bỏ tay người trắng trợn. Tháp kể đến đây, quay sang hỏi Hài Lan - Em buồn ngủ chưa? Chúng ḿnh dừng lại ở đây mai nói chuyện tiếp nhé!

     - Em đang c̣n muốn nghe - Hài Lan nói - Anh kể tiếp đi. Cái ông Đỗ Lươn đă in được cuốn sách “vĩ đại” cho ḿnh. C̣n ông Quang Tà có dựng được các vở kịch như họ đă toan tính không?

     - Cùng thời điểm Đỗ Lươn tập hợp bài vở để in cuốn sách - Tháp kể tiếp - Th́ Quang Tà lần lượt đưa ba cái phác thảo kịch bản cho ba ông đạo diễn khác nhau. Một ông kịch nói. Một ông chèo. Một ông cải lương. Cả ba ông này đều thuộc hàng danh tiếng trong nước. Để tỏ ra tôn trọng “tài năng” sáng tác kịch bản của Quang Tà, cả ba ông đạo diễn đều để nguyên tên kịch bản do gă đặt, vẫn dựa vào một phần phác thảo gă vẽ ra, nhưng hầu như họ phải thay đổi toàn bộ bố cục, ư đồ tư tưởng. Lời văn th́ hoàn toàn do họ tự viết, chẳng c̣n câu văn nào của Quang Tà. Cùng thời điểm ấy có một hội diễn sâu khấu khu vực. Cả ba ông đạo diễn xúm vào rỉ tai ban giám khảo để phù phép cho một vở kịch của tác giả Quang Tà được giải thưởng, mặc dù vở này chỉ diễn có hai đêm trong thành phố th́ phải vội đóng cửa rạp v́ không có người xem. C̣n hai vở nữa Quang Tà cho diễn báo cáo với lănh đạo tỉnh, phục vụ hai buổi hội nghị rồi cũng phải xếp lại v́ công chúng la ó rằng, vở th́ mô phỏng cuộc sống một cách thô thiển, dung tục; vở lại lên gân lên cốt giả tạo. Tuy thế, một trong hai vở ấy vẫn ắm giải cao, 5 năm trao một lần của tỉnh. Cuộc chấm và trao giải này Quang Tà ở vị thế vừa đá bóng vừa thổi c̣i. Gă làm phó chủ tịch hội đồng giám khảo; gă lôi kéo được đa số thành viên hội đồng bỏ phiếu cho gă. Vậy là ba ông đạo diễn được tiền c̣n Quang Tà th́ được danh. Quang Tà và Đỗ Lươn, sau những pha làm ăn ngoạn mục, nửa công minh nửa mờ ám, rất chi là thuận buồm xuôi gió, họ đă nhảy tót vào một chiếu “danh nhân” trong cuốn sách có tính kinh viện “Tác giả văn hoá - Nghệ thuật tiêu biểu tỉnh N”!

     - Thế c̣n cái cuốn sách mượn sự kiện thể thao quốc tế để tôn vinh các quan chức của tỉnh th́ họ làm thế nào? - Hài Lan hỏi.

     - Họ làm rất nhàn hạ - Tháp nói – Nhưng hiệu quả lại rất cao! Dĩ nhiên là họ làm cuốn sách này trước rồi mới làm cuốn “Tác giả văn hoá - Nghệ thuật tiêu tiểu tỉnh Hải Thành” sau. Đi nước cờ ấy, họ ngầm nói với các quan chức tỉnh rằng: “Đấy nhé, chúng tôi tôn vinh các anh các chị trước rối mới dám tôn vinh ḿnh. Ǵ chứ ăn ở với cấp trên th́ Quang Tà này biết ḿnh biết người lắm lắm”. Cuốn sách ấy hiện cũng có ở đây. Để anh lấy em xem.

    Tháp lại mở tủ tài liệu lôi ra một cuốn đặt lên bàn. Hài Lan nh́n thấy nó giống như cuốn tạp chí Thời trang; Khổ của nó là 19x27 xentimét. Tiêu đề có vẻ rất quảng giao: “Hân hoan chào đón sự kiện thể thao quốc tế”. Cuốn sách chỉ có bốn mươi trang, kể cả b́a, mà dành hẳn mười lăm trang in ảnh và bài để ca ngợi những phẩm chất, những thành tích tuyệt vời của các nhà lănh đạo tỉnh. C̣n lại hai mươi lăm trang là h́nh ảnh các doanh nghiệp làm ăn thành công trên thương trường, các sở, ban, ngành, địa phương xây dựng được những phong trào nổi bật, những danh lam thắng cảnh tiêu biểu và những di vật, đặc sản nổi tiếng của tỉnh. Khách Trung ương, khách tỉnh bạn, khách thể thao quốc tế đến tỉnh này mỗi người được tặng một cuốn. Hương thơm của tỉnh đă không cánh mà bay ra ngoài biên giới, đến với các quốc gia láng giềng cùng khu vực. Các quan chức của tỉnh gật gù thán phục Quang Tà. Kể từ đây Quang Tà muốn múa may kiểu ǵ họ cũng chỉ c̣n biết sái cổ mà gật. Chớp thời cơ. Quang Tà tiến thêm một bước: gă phải có cái huân chương! Chứ sao! Trở thành kịch tác gia tầm cỡ, được đưa vào tuyển tập “Tác giả văn hoá - Nghệ thuật tiêu biểu tỉnh Hải Thành” th́ trong phần thân thế sự nghiệp của Quang Tà không thể không có cái huân chương !!!

    Tháp dơ tay xem đồng hồ:

 - Đă một giờ ba mươi phút rồi! Hài Lan, em ngủ đi kẻo mệt. Anh sẽ kể chuyện Quang Tà có huân chương cho em nghe vào một ngày khác!

 - Cảm ơn anh! - Hài Lan ôm lấy đầu Tháp hôn nhẹ một cái - Chúc anh ngủ ngon!

 - Chúc em ngủ ngon - Tháp nói.

 

 

 

 

Chương VI

 

    Buổi sáng, Hài Lan tranh thủ viết một bài cho báo “Nhịp sống đương đại”. Từ hôm Hài Lan không ở toà soạn biên tập phần văn nghệ nữa, ông tổng biên tập ra mức khoán với nàng, mỗi tháng phải có ít nhất hai bài cho mục “Nông thôn trong mắt tôi”. Lấy vốn sống từ chuyến đi cùng Đinh Thành Tháp về làng Cường Hải, Hài Lan viết một tản văn mô tả những người phụ nữ nông thôn hiền thục, lam lũ, song cũng khá sắc sảo, lịch duyệt trong cách ńn người, nh́n đời. (Tuy nhiên Hài Lan không đả động ǵ vội đến bộ xương cá voi mà họ đă để mất. Vụ này, một bài viết ngắn ôm không xuể). Trong bài này Hài Lan chỉ viết về vẻ đẹp của ba người phụ nữ áo gụ, áo xanh, áo màu be cào cỏ lúa trên cánh đồng Cường Hải.

    Hài Lan ra bưu điện thành phố fax bài lên toà soạn. Nàng trở về gần đến nhà th́ nhận được điện thoại của ông tổng biên tập. Ông nói rằng ông đă đọc ngay bài tản văn “Những người đàn bà cào cỏ lúa” của nàng, ông khen bài viết hay, dồi dào cảm xúc. Ông sẽ duyệt đăng vào số báo cuối tuần. Hài Lan c̣n hé lộ cho ông biết, nàng đang theo đuổi những tài liệu rất hay vê lĩnh vực văn hoá, chốn tâm linh. Nếu dung lượng của nó đủ cho một cuốn sách th́ nàng sẽ viết. Nàng chỉ lo không biết bút lực của ḿnh có kham nổi không! Ông tổng biên tập khẳng định chắc chắn Hài Lan sẽ viết được. Đọc những ghi chép, tản văn của nàng, ông thấy ở nàng có những tố chất, xung lực của người viết tiểu thuyết đích thực.

    Được ông tổng biên tập khích lệ thành thật, Hài Lan rất vui, một niềm vui bồng bột con trẻ mà những người làm văn thường có. Nàng bảo Tháp:

 - Chiều nay chúng ḿnh đi chơi biển Quần Lâm đi anh!

 - Đă lâu rồi Tháp không xuống khu du lịch Quần Lâm, bởi lẽ ở đó ông sẽ bắt gặp những đôi trai gái đủ mọi lứa tuổi cứ quấn quưt, bó bện lấy nhau tắm biển; chỉ làm cho Tháp mặc cảm, nỗi cô đơn càng trở nên hoang lạnh mà thôi. Nhưng giờ đây, Tháp đă có Hài Lan, ư nghĩ của ông đă ngược lại; ông coi chuyến đi Quần Lâm hôm nay rất có ư nghĩa; ông tin chuyến đi này sẽ gieo cấy thêm những kỷ niệm đẹp vào mối t́nh của ông và Hài Lan.

Hai người rời thành phố vào đầu giờ chiều. Lúc đi qua cây cầu xi măng bắc qua sông Lạch Cơ, Tháp chỉ tay về phía ngôi làng nhỏ nơi ngă ba sông gống như một bán đảo, nói:

 - Làng Thượng Hà, quê anh đấy!

 - Nhà anh ở cạnh một con sông như nhà em - Hài Lan nói .

 - Nhưng nhà anh cách xa thành phố hơn – Tháp nói.

 - Th́ sao! Nh́n ngôi làng của anh có vẻ ǵ đó rất gợi cảm, khiến em muốn nghe những chuyện về tuổi thơ của anh - Hài Lan nói:

 - Tối nay anh kể - Tháp hứa.

Qua cầu một quăng, Hài Lan bảo Tháp dừng xe. Nàng mở túi xắc lấy gói hoa xếp vào một cái đĩa đặt lên bờ đá ven đường. Hài Lan thắp một thẻ nhang rồi nói:

 - Nguyễn Hiếu Nghĩa chồng em chết ở chỗ này. Anh hăy cùng em khấn cầu cho vong hồn anh ấy!

Tháp làm theo Hài Lan một cách kính cẩn. Chờ cho thẻ nhang cháy hết, Hài Lan bảo Tháp lên xe đi về phía toà thánh Thiên Chung. Dắt xe đi qua sân ngôi nhà thờ lớn, họ rẽ vào cổng ḍng tu nữ. Giờ này các nữ tu sĩ đang cầu kinh trong dăy nhà nguyện, chỉ có cô bé mười bốn tuổi giúp việc cho Mẹ Nhất đang dọn dẹp ở pḥng khách. Nh́n thấy Tháp và Hài Lan nó khoanh tay cúi đầu:

 - Cháu chào chú! Cháu chào cô!

Hài Lan hỏi nó:

 - Hường, con c̣n nhớ cô chứ?

 - Dạ, con vẫn nhớ cô là Hài Lan. Cô đă ở với nhà ḍng hai tuần. Mẹ Nhất thương cô lắm. Mẹ rất hay nhắc đến cô.

 - Cảm ơn con - Hài Lan xoa đầu con bé - Giờ nay chắc Mẹ Nhất c̣n ở trên nhà nguyện?

 - Mẹ vừa rời nhà nguyện xuống pḥng nghỉ. Mời cô chú ngồi xuống đây để con đi báo Mẹ Nhất.

Con bé chạy đi một lát th́ Mẹ Nhất đến. Bà đă tuổi ngoài sáu mươi nhưng da dẻ hăy c̣n mịn màng, trắng trẻo, cặp mắt trong veo.

Tháp và Hài Lan cùng lên tiếng chào.

 - Hài Lan, con an hoà rồi đấy chứ? - Mẹ Nhất hỏi - Ở đây ta vẫn thường cầu Chúa ban phước lành cho con.

 Rồi Mẹ Nhất quay sang Tháp:

 - Người đàn ông này những lần trước đến đây làm từ thiện mà không xưng danh, vậy hôm nay đă cho chúng ta biết tên được chưa?

 - Thưa Mẹ, anh ấy tên là Đinh Thành Tháp - Hài Lan nói - Tiết thanh minh vừa rồi chúng con quen nhau một cách ngẫu nhiên tại nghĩa địa Cô nhi viện thánh An...

 - Cái lúc hai người gặp nhau ngoài nghĩa địa ta có nh́n thấy - Mẹ Nhất nói - Nh́n cung cách, cử chỉ, ta linh cảm hai người rồi sẽ có mối liên hệ với nhau sau này. Ta đă cầu Chúa phù hộ cho hai người ...

 - Chúng con cám ơn Mẹ, ơn Chúa! - Hài Lan nói - Bây giờ th́ chúng con đă trở nên thân thiện, gắn bó, yêu thương nhau...

 - Nh́n mắt các con, ta cũng đoán ra như thế - Mẹ Nhất nói - Cái hôm con ngỏ ư muốn được ở đây làm bề tôi của Chúa, ta đă khuyên rằng, con c̣n duyên nợ với đời. Ta khuyên con bởi ta hiểu rằng, thiếu những con người như con, đời sẽ trở nên buồn tẻ lắm. Bây giờ xét lại ta càng nghiệm thấy ta khuyên con là đúng.

 - Đội ơn Mẹ - Tháp cứ im lặng quan sát một cách thân thiện hai người phụ nữ nói chuyện với nhau, bây giờ ông mới lên tiếng - Hôm nay chúng con về thăm lại tu viện, thăm Mẹ và xin có chút quà mọn gửi tặng Cô nhi viện thánh An. Chúng con muốn nhờ Mẹ chuyển giúp!

Tháp mở ví lấy ra hai trăm ngàn trao cho Mẹ Nhất.

 - Ta ghi nhận ḷng thành của các con - Mẹ Nhất nói - Bây giờ các con ra mộ con trai Nguyễn An B́nh chứ?

 - Chúng con sang thăm Cô nhi viện trước đă!

Qua một cái cổng cổ kính, Tháp và Hài Lan sang Cô nhi viện. Những bà bảo mẫu đưa họ vào từng pḥng thăm những đứa trẻ không may mắn. Hài Lan mở gói kẹo phát cho từng đứa. Rồi nàng và Tháp đi lối cổng sau ra khu nghĩa địa. Hài Lan bày đĩa quả, đĩa hoa lên mộ Nguyễn An B́nh, thắp một thẻ nhang.

 - Con trai yêu dấu của mẹ - Hài Lan nói - Mấy đêm nay mẹ không mơ thấy con về. Con đă yên tâm về mẹ hay c̣n giận mẹ? Hôm nay mẹ và bác Tháp đến thăm con. Nếu con không hài ḷng về mẹ, về bác Tháp điều ǵ th́ hăy báo mộng cho mẹ, con nhé! Mẹ mong con b́nh an. Nếu bố con về đây với con th́ hăy nói với bố rằng mẹ vẫn cầu chúc cho bố những điều tốt lành nhất.

    Chờ cho thẻ nhang cháy tàn, hai người mới lặng lẽ rời nghĩa địa.

    Họ xuống tới khu du lịch biển Quần Lâm khi trời đă xế chiều. Mới chớm vào hạ nhưng tiết trời đă nóng hun. Khách từ các nơi về đây nghỉ mát đang đông dần lên. Đinh Thành Tháp đưa Hài Lan tới khách sạn Biển Vàng ở phía cuối băi tắm. Khách sạn này xây theo mô đen mới, các đường nét không cầu ḱ, nó mang cái vẻ khoẻ khoắn thích hợp với nơi sóng to gió cả. Bên trong pḥng ốc khá đầy đủ tiện nghi và sạch sẽ. Căn pḥng Tháp chọn có một khung cửa sổ rộng nh́n ra rừng phi lao ven bờ biển. Những cây phi lao cao vút đang tấu lên những giai điệu hoang vu nhờ những làn gió nồm đầu mùa từ biển thổi vào.

    Tắm giặt xong, Hài Lan mang hai cái ghế xô pha đan bằng mây ra ngoài hiên, kê song song nhau; Tháp và nàng ngồi ngả người ngắm rừng phi lao đang tím lại dưới ánh tà dương và mặt biển th́ phủ ánh vàng lấp lánh như dát nhũ.

     - Anh Tháp, anh kể về tuổi thơ của anh đi - Hài Lan nói.

     - Tuổi thơ của anh chẳng có ǵ đặc biệt cả; cũng giống như phần đông những đứa trẻ ở nông thôn cùng thời với anh - Tháp kể ...

    Tuổi thơ của Đinh Thành Tháp hứng trọn vẹn hai cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc của Mỹ. Tháp đi học trong những ngôi trường sơ tán. Pḥng học là những ngôi nhà tường đắp đất rất dày, dày hàng mét, nền nhà khoét sâu xuống ḷng đất. Đó là những pḥng học nữa nhà nửa hầm, vừa để học vừa là hầm tránh bom. Pḥng học ban ngày mà vẫn rờ rợ nửa sáng, nửa tối. Những hôm mưa rào nước tràn vào, học sinh ngồi nghe thầy giáo giảng bài mà chân vẫn ngâm dưới nước. Từng đàn cá rô cá diếc theo rănh giao thông hào bơi vào, có con nhảy cả lên bục giảng giáo viên. Những dịp bom Mỹ đánh dữ dội, phải học ban đêm. Có đêm rắn nước trườn vào pḥng học cuốn lấy chân người. Có những buổi học trong tiết đại hàn giá buốt đến độ nước ao nổi váng đen như nước bồ hóng, cá chết nổi phập phờ dưới những chân bèo. Nhưng cả lớp học chẳng đứa nào có giày, toàn là dép với guốc, không ít những đứa phải đi chân trần. Chân tay đứa nào cũng bị tê cóng, tím lại như quả sằn sặn, mũi đỏ lên như quả cà chua.

    Gia tộc nhà Tháp nhiều đời theo nho học. Có những người làm quan dưới triều Lê, triều Nguyễn. Đến thời bố mẹ Tháp, nho học đă suy, nhưng cái cốt cách kẻ sĩ, trọng chữ thánh hiền trong họ th́ vẫn c̣n. Đang dạy học ở làng, nghe theo lời toàn quốc kháng chiến, bố Tháp gác bút nghiên tham gia du kích đánh giặc. Hoà b́nh, trường tư thục hết thời, không c̣n nơi hành nghề, bố Tháp đành chuyển sang tham gia xây dựng và quản lư hợp tác xă nông nghiệp. Ông làm chủ nhiệm nhiều năm nhưng chẳng biết tham ô, biển thủ là ǵ. Ông liêm khiết đến độ gàn giở. Có đêm đi kiểm tra đồng ruộng, bắt gặp Tháp đang đơm đó, ông liền nhấc chiếc đó lên ném xuống bờ ruộng, dùng chân dẫm bẹp. Ông cho rằng con trai ḿnh đơm đó làm nước ruộng đă bón phân bị mất. Ông trong sạch thế, gia đ́nh lại đông con nên mấy mẹ con Tháp bị thiếu đói triền miên. Quanh năm mẹ con Tháp ăn cơm độn khoai, Có bữa lưng nồi khoai độn với một bát gạo, gọi là khoai cơng cơm. Hết mùa khoai lang lại đến mùa khoai nước. Nhiều đêm học bài khuya, bụng đói cồn cào, anh em Tháp phải thắp đèn chai (có cái chụp để không bị máy bay Mỹ phát hiện) đi ra đồng mót khoai lang mộng. Vớ được củ nào là đưa xuống mương rửa, ăn sống tại chỗ.

    Hơn năm mươi đứa bạn học cùng lớp với Tháp đều bị đói như thế. Bởi vậy, khi bom Mỹ ném vào làng hay trên cánh đồng th́ bọn trẻ réo lên tổng thống Mỹ mà chửi; nhưng nếu chúng ném bom xuống ḍng sông Lạch Cơ hay vụng cống Rạch Ngang th́ chúng lại múa tay trong bụng, v́ sau đợt bom, chúng sẽ được nhao ra sông ra vụng cống vớt cá; những con cá chép, cá trôi, cá rói bị sức ép bom nổi phềnh lên. Trong số những đứa trẻ ham vớt cá chết bom th́ Tháp được coi là tay “sát cá”. Có lần Tháp mải bơi vớt cá suưt nữa toi mạng v́ va phải quả thủy lôi. May sao quả thuỷ lôi ấy đă bị thối bộ phận gây nổ.

    Niềm hạnh phúc duy nhất của Tháp và cũng là cái sự được coi là hơn hẳn bạn bè cùng lớp, ấy là mỗi lần bố Tháp đi họp trên huyện, ông không quên ghé vào hiệu sách nhân dân mua cho Tháp một cuốn truyện; nhờ thế mà Tháp kế thừa được thói ham thích đọc sách của bố ḿnh. Tháp c̣n cho rằng cái thói quen đọc sách từ tuổi thơ nó rất quan thiết đến việc h́nh thành phong cách sống của ông sau này.

    Chưa học hết phổ thông Tháp đă lên đường nhập ngũ. Ông thuộc lớp lính “vét” của thời ḱ cuộc chiến hao người tốn của nhất và chiến trường Quảng Trị ngày ấy được coi như một cái chảo lửa. Cái năm 1972 khủng khiếp ấy lớp của Tháp ra đi một phần ba; trong số một phần ba ấy, một nửa đă nằm lại ở chiến trường.

    Được trở về học tiếp chương tŕnh phổ thông ở trường văn hoá quân đội rồi thi đỗ vào Khoa văn Đại học Tổng hợp, khi ra trường được phong hàm sĩ quan. Tháp cho rằng ḿnh được như thế có thê coi là người may mắn. Tháp không so b́ với ai, không đ̣i hỏi nhiều cho ḿnh. Ngay cả sau này khi chuyển ngành, lấy vợ, sinh ra một đứa con tật nguyền chết yểu, vợ đi t́m hạnh phúc với người đàn ông khác. Tháp vẫn tự trấn an ḿnh bằng cách nhớ về những người bạn cùng lớp với ông đă hi sinh, chưa hề được biết cái hôn của người bạn gái là ǵ; ông tự thấy ḿnh như đang được sống thay cả phần của họ.

    Tuy nhiên, nói như thế không có nghĩa là Tháp đă hoàn toàn hài ḷng với cuộc sống, hài ḷng với chính ḿnh. Cái đoạn đời mà Tháp cho rằng đáng trách nhất ở ông lại chính là khi ông đă chuyển ngành về làm việc ở Uỷ ban nhân dân tỉnh. Đấy là những năm tháng, xét về điều kiện vật chất th́ chẳng thiếu thốn ǵ, nhưng tâm can Tháp trăn trở không nguôi; thậm chí ông mang mặc cảm ḿnh là một tên tội đồ hèn hạ.

    Làm việc ở Uỷ ban tỉnh, Tháp ái ngại nhất là những cuộc họp. Những cuộc họp dù là nội dung có khác nhau, nhưng h́nh thức th́ nó thường diễn ra giống hệt nhau. Bước vào cuộc họp, bao giờ người dẫn chương tŕnh cũng giới thiệu ông (bà) chủ toạ, giới thiệu khách (nếu có), nêu chủ đề nội dung, mục đích cuộc họp. Tiếp đến ông chủ toạ, nhân vật quan trọng nhất, có quyền lực cao nhất cuộc họp, nêu quan điểm lănh đạo, chỉ đạo nội dung vấn đề ấy. Sau đó đến các thành viên dự họp phát biểu. Những người này thường rào đón, vuốt ve, nói dựa theo ư ông chủ toạ. Có người c̣n khéo léo chen vào những ư nhằm khen ngợi tập thể lănh đạo sáng suốt, tâng bốc ông chủ toạ bằng những lời có cánh. Nếu ai nói ư kiến riêng của ḿnh mà ngược với ư kiến chỉ đạo th́ ít nhất cũng bị cho rằng người đó không có ḷng trung thành, nặng hơn th́ bị kết tội chống lại nghị quyết của tập thể lănh đạo. Thành thử, dù cuộc họp có nhiều ư kiến, nhưng rốt cục cũng chỉ là minh hoạ cho một ư kiến. Cuộc họp chỉ là một h́nh thức để chuyển tải cái quan điểm độc nhất biến thành hiện thực, không bị mang tiếng là thiếu dân chủ mà thôi.

    Trong các cuộc họp như thế người ta không thích những người có chút kiến thức văn hoá như Tháp. Một vài lần Tháp trót bốc máu nghệ sĩ phát biểu đều bị người ta soi xét theo kiểu “chẻ sợi tóc làm tư” xem Tháp có ngầm ư dạy dỗ hay chê bai ǵ đó người ta không! Bởi thế cho nên, nếu chủ toạ mời Tháp phát biểu, ông cũng chỉ ậm ờ, nói dăm câu ba điều quấy quá, vô thưởng vô phạt cho phải phép mà thôi.

    Nhưng cái điều làm Tháp đau nhất là những khi ông chứng kiến nghịch cảnh: những người càng có công trong cuộc chiến tranh, nhất là những sĩ quan từng chiến đấu ở chiến trường khi chuyển ngành về đây thường chỉ được giao những công việc rất ít có cơ hội thăng tiến. Và những người từng vào sinh ra tử này cũng dễ bằng ḷng, chẳng mấy khi phàn nàn kêu ca, bởi họ đă từng tắm trong máu lửa, chết chóc, họ ư thức rất cao giá trị từng ngày được sống, dù là đời sống rất đỗi b́nh dị, cũng là quư giá lắm rồi. Họ không mấy khi nhắc đến chiến công hay huân huy chương.

    Trái lại, những người mà trong chiến tranh ở xa cuộc chiến nhất th́ bây giờ lại thèm khát chức tước, danh vọng, huân huy chương nhất. Họ lươn lẹo bịa đặt ra công tích, công trạng, đổ tiền đổ của để có bằng được một tấm huân chương. Tháp đă từng phải nhắm mắt, giả ngô giả ngọng, khi làm thủ tục đề nghị xét tặng huân chương cho những người như thế.

     - Thôi chết, em đang muốn nghe anh kể chuyện tuổi thơ mà anh lại lan man sang chuyện huân huy chương - Tháp nói, có vẻ ngượng về cái sự lan man của ḿnh.

     - Anh kể đang hay và hấp dẫn - Hài Lan khích lệ - Mọi chuyện anh kể đều có lôgic với nhau. Vả lại, hôm qua anh hứa sẽ kể chuyện ông Quang Tà đă được vinh dự nhận huân chương như thế nào kia mà!

     - Nếu em đang muốn nghe th́ anh sẽ kể - Tháp chấp thuận kể tiếp...

    Hôm ấy, ông trưởng ban thi đua của Uỷ ban tỉnh, tên là Vũ Văn Điều gọi Tháp sang pḥng ông, bảo:

     - Cậu chuẩn bị sáng mai đi bán đảo Cát Hoa nhé!

     - Thưa sếp, đi họp hay đi nghỉ mát? Đi cả ban hay chỉ có mấy người?

     - Ban ta chỉ có tôi với cậu thôi. Chúng ta được vinh dự đi cùng với các sếp!

     - Thưa sếp, chắc là có cuộc họp quan trọng?

     - Cậu hỏi ǵ mà hỏi lắm thế - Ông Điều xẵng giọng - Sở dĩ tôi kéo cậu đi v́ cậu chín chắn, không hay bép xép. Thời buổi này có những việc chúng ta biết rồi để dạ, chết mang theo, bép xép là hỏng; có khi hỏng cả một đời công tác... Cậu hiểu chứ?

     - Vâng, em hiểu ạ.

     - Hiểu rồi th́ chuẩn bị cho tốt - Ông Điều nói – Đi hai ngày thôi. Đầu giờ chiều mai cậu có mặt ở cơ quan để đi!

    Hai giờ chiều hôm sau, chiếc se Nisan màu trắng đến cơ quan đón Vũ Văn Điều và Đinh Thành Tháp. Ra khỏi cổng cơ quan Uỷ ban tỉnh, Tháp nh́n về phía trước thấy có ba chiếc xe con vào loại đắt tiền đang ŕ ŕ chạy . Nh́n biển xe, Tháp biết chuyến đi này có cả các sếp lớn của tỉnh. Trong những trường hợp như thế này, ngồi bên Vũ Văn Điều, thái độ ứng xử “phải phép” nhất là Tháp không nên hỏi quá kĩ quá sâu vào nội dung chuyến đi. Vũ Văn Điều là một người hiểu biết và luôn làm tṛn phận sự. Nếu cần phải hi sinh một chút quyền lợi của cấp dưới để giữ trọn bổn phận với cấp trên, Điều cũng sẵn sàng hành động. Bởi thế, khi nói chuyện với Điều, Tháp thường không nói ra hết ư nghĩ của ḿnh. Câu chuyện giữa hai người trên suốt chặng đường đi trở nên rời rạc, vụn vặt, chắp vá. Thỉnh thoảng anh lái xe lại phải chêm vào vài ba câu ngộ nghĩnh, như để “lên dây cót” cho câu chuyện của họ mà nó vẫn không sao dính kết được.

    Họ ra đến bán đảo Cát Hoa th́ khách du lịch đă lục tục kéo nhau từ băi tắm về chuẩn bị bữa chiều. Lúc này các thành viên đi cùng đoàn từ trong xe chui ra, Tháp mới nhận diện rơ từng người: ông phụ trách hội đồng thi đua của tỉnh là người đi chiếc xe màu cà phê sữa. Ông Nguyễn Văn Tất Tuất đi chiếc xe màu đen. Quang Tà cũng đi chiếc xe màu đen nhưng khác hăng xe của Tất Tuất. Tháp rất ngạc niên trước cảnh tượng từ trong ba chiếc xe đó tự dung chui ra năm cô thiếu nữ. Cô đeo đàn nguyệt. Cô đeo đàn tranh. Cô đeo cây hồ. Cô xách hộp phách. Tháp nhận ra ba cô trong đội hát ca trù của thành phố; một cô làm lễ tân ở khách sạn Hoa Hồng; cô trẻ nhất, chỉ khoảng mười tám tuổi, trông ngơ ngác và xinh đẹp nhất th́ Tháp chưa gặp lần nào. Bây giờ th́ Tháp đă láng máng hiểu ra ư nghĩa của chuyến đi này, và ông “chủ xị” chuyến viễn du ngoạn mục này không ai khác là Quang Tà.

    Tháp không hiểu các cô gái được sắp xếp ăn ở thế nào. Năm người đàn ông th́ Quang Tà xếp mỗi người một pḥng trong ngôi khách sạn sang trọng bậc nhất trên bán đảo Cát Hoa. Riêng bốn anh lái xe, sau khi ăn xong bữa tiệc chiều, họ đánh xe về Đồ Sơn nghỉ qua đêm.

    Khoảng tám giờ tối, Vũ Văn Điều sang pḥng Tháp, bảo:

     - Ta đi thưởng thức văn nghệ tí chơi!

    Tháp theo Điều leo cái cầu tháng bằng gỗ cẩm lai lên tầng ba của khách sạn. Điều mở cánh cửa gỗ có chạm trổ hoa văn điệu đàng để hai người cùng vào. Tháp nhận ra đây là pḥng hát karaoke dành cho các chính khách tầm cỡ và các đại gia. Ông phụ trách hội đồng thi đua, Nguyễn Văn Tất Tuất và Quang Tà đă ngồi sẵn ở đó trên một tấm thảm Thổ Nhĩ Kỳ trải dưới nền gỗ. Trông họ như các vơ sĩ Hàn Quốc đang ngồi thiền. Trước mặt họ là một tấm thảm khác mà năm cô gái cùng đi đă ngồi; họ diện áo dài, mặt trang điểm nhẹ, vừa đủ độ cho vẻ đẹp mang tính dục bong ra. Họ cũng ngồi trong tư thế thiền, mặt hướng về phía các quan chức, tay đă cầm sẵn đàn, phách. Điều và Tháp ngồi xuống cùng một hàng với ba quan chức. Vậy là thành năm đôi nam nữ ngồi hướng vào nhau.

    Quang Tà cười nham nhở nịnh thần và nịnh đầm, tuyên bố:

 - Kính thưa các quan anh! Thưa các em gái xinh đẹp và tài giỏi của quê ta. Hôm nay Quang Tà tôi rất vui v́ vừa trải qua một thời gian lao động nghệ thuật quên ḿnh để có những thành quả được lănh đạo các cấp và nhân dân ghi nhận, ngợi khen. Đó là ba kịch bản của tôi được dàn dựng đă gây tiếng vang toàn quốc. Trong ba vở kịch đó th́ một vở được nhận giải thưởng lớn của khu vực, một vở được giải cao của tỉnh - giải thưởng danh giá mang tên một danh nhân văn hoá của quê hương; đó là việc tôi làm chủ biên cuốn sách “Hân hoàn chào đón sự kiện thể thao quốc tế” để tiếng thơm của tỉnh nhà lan đến tận các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á; đó là việc tôi làm chủ biên và đang chuẩn bị đưa in cuốn sách vĩ đại mà cả nước chưa tỉnh nào làm được: “Tác giả văn hoá - nghệ thuật tiêu biểu tỉnh Hải Thành”, khẳng định những giá trị lớn lao về văn hoá - nghệ thuật của một tỉnh ngàn năm văn hiến. Đây là một pho sách quư. Mỗi cán bộ công nhân viên chức và tất cả những ai quan tâm đến nền văn hiến tỉnh ta sẽ được mua, lưu giữ trong nhà ḿnh như một báu vật. Ngoài những công trạng ấy ra, Quang Tà này c̣n giúp đỡ những tác giả khác viết và in được sách, thúc đẩy phong trào sáng tác văn học nghệ thuật tỉnh ta tiến lên một tầm cao mới... Cho nên hôm nay, Quang Tà tôi trân trọng mời các quư anh quư em ra ḥn đảo du lịch đẹp mê li này giao lưu gặp gỡ, thưởng thức tất cả những ǵ là hay ho, say đắm nhất để mừng cho tôi.

Quang Tà vừa nói đến đó th́ các nhân viên khách sạn đă khiêng ra mấy két bia Heniken, hai chai rượu vang Pháp và mấy đĩa thức nhắm đắt tiền. Quang Tà mở bia rót vào cốc cho từng người, rồi gă hô:

 - Nào xin có lời chúc sức khoẻ các quư anh và các quư em!

Mọi người nhổm lên vươn tay chạm cốc với nhau chan chát.

 - Chúc mừng kịch tác giả Quang Tà tài ba của đất nước ! - Ông phụ trách hội đồng thi đua của tỉnh nói.

 - Chúc mừng danh nhân thời hiện đại của quê ta! Thật đúng là hậu sinh khả uư! - Nguyễn Văn Tất Tuất nói.

 - Quang Tà là niềm tự hào của nền sân khấu tỉnh nhà! - Vũ Văn Điều không thể không góp lời.

Hơi ngượng, Đinh Thành Tháp chỉ nói cho phải phép:

 - Chúc mừng!

Năm người thiếu nữ cũng chỉ nói “chúc mừng” như Tháp, tuy nhiên họ c̣n ban tặng cho Quang Tà những nét cười đong đưa làm gă râm ran nơi vồng ngực.

Sau mấy chầu bia là đến những li rượu Pháp. Mặt người nào người ấy đỏ phừng phừng.

 - Bây giờ xin mời các quư anh thưởng thức một số giai điệu ca trù chọn lọc, do các quư em tŕnh bày! - Quang Tà nói.

Lập tức đàn nguyệt, đàn tranh, trống phách nổi lên rộn ră. Giọng các cô không thật mùi lắm, nhưng các cử chỉ và mắt liếc khá là huê t́nh. Các quư em hát. Các quư anh vừa nốc rượu bia vừa thưởng thức. Cái giống rượu bia uống lẫn lộn rất mau say. Chỉ vài chầu nâng lên đặt xuống các quư anh và các quư em đă la đà, ngả ngốn, gục đầu vào nhau. Quang Tà giục:

 - Nào, hỡi các quư em, hăy khoả thân để các quư anh được thưởng thức tận cùng vẻ đẹp của tạo hoá!

Cả năm cô có vẻ c̣n ngần ngại, Quang Tà liền đứng dậy lùa các cô vào bên trong tấm b́nh phong, giọng gă rất chi là sến:

 - Nào các em, mau mau lên! Đời người chỉ là một giấc chiêm bao! Hăy cởi bỏ mảnh vải cuối cùng trên những tấm thân nơn nường của các em! Hăy tận dụng vẻ đẹp để cùng chúng anh làm chúa tể đêm nay!

Nhờ sự “giúp đỡ” của Quang Tà, năm cô lần lượt cởi bỏ hết quần áo. Từ sau tấm b́nh phong họ lần lượt bước ra trong tư thế khoả thân hoàn toàn. Quang Tà bật cái cát xét mà gă mang theo từ nhà. Một điệu nhạc vừa du dương vừa kích động phát ra. Năm mỹ nữ bắt đầu uốn lượn, phô trương thân thể theo giai điệu, tiết tấu bản nhạc. Mông, vú của cả năm cô trông có vẻ c̣n thanh tân, tràn trề sức trẻ. Các quư em uốn lượn được một lát th́ hẳn là các quư anh bị cương cứng không chịu được, họ liền nháy nhau đứng dậy, nói với Quang Tà:

 - Chúng tôi về pḥng trước đây, kịch tác gia nhé!

Tháp cũng đứng dậy đi về pḥng của ḿnh. Khoảng mười phút sau th́ một trong năm quư em tự mở cửa pḥng Tháp bước vào. Bây giờ th́ cô đă mặc một bộ váy ngủ mỏng tang. Cô tự tay chốt cửa rồi bước thẳng đến với Tháp, ngă vào ḷng ông. Biết cô hăy c̣n say, Tháp bế cô đặt xuống giường đệm. Tháp ngồi bên cạnh làm mấy động tác xoa bóp, bấm huyệt để cô bớt say.

 - Quang Tà phân công em đến với anh à? - Tháp hỏi khi cơn say của cô đă ngàn ngàn.

 - Vâng - Cô gái đáp - Anh không thích em à?

Lúc này Tháp mới có dịp ngắm thật kĩ gương mặt và thân thể cô. Có thể coi cô là một người đẹp nhưng là một vẻ đẹp được chăm chút hơn là vẻ đẹp tự nhiên.

 - Thích chứ, anh rất thích em! Thế c̣n bốn quư em nữa đang ở đâu? - Hỏi xong câu này Tháp mới tự nhận ra ḿnh đă lỡ mồm một cách ngốc nghếch.

 - Th́ bốn cô ấy thuộc về bốn quư anh kia chứ đâu! - Cô gái đáp một cách vô tư lự. Rồi cô tḥ tay nắm lấy cái ấy của Tháp. Đây là một t́nh huống mà trong đời Tháp chưa từng bắt gặp bao giờ.

Cảm xúc dâng lên nhưng người Tháp lại cứng đơ đơ như một khúc gỗ, bởi ông đang nghĩ đến ngày mai, gặp các quư anh ở cơ quan, chẳng hiểu Tháp sẽ phải nặn ra một bộ mặt như thế nào? Nỗi mặc cảm, hổ thẹn của kẻ sinh ra và lớn lên ở nông thôn khiến Tháp có cảm giác như ông đang tham gia vào một vụ quần hôn nhầy nhụa. Tháp bảo cô gái:

 - Chúng ḿnh ra băi biển chơi một lúc đă nhé!

Cô gái nh́n Tháp có vẻ ngờ ngợ; rồi cô nói:

 - Vâng, em chiều anh.

Họ chỉnh chang lại y phục, rồi Tháp và cô gái dắt tay nhau ra khỏi khách sạn. Họ cứ sánh vai đi trên bờ cát bên mép sóng. Thỉnh thoảng họ dừng chân lại đùa bỡn với những con sóng. Nói chuyện một lát họ đă thấy tin cậy lẫn nhau. Tháp xưng tên và nói rơ cơ quan ông đang làm việc với cô gái. C̣n cô th́ xưng tên là Lan Hương; cô mới gia nhập đội ca trù của thành phố này mấy tháng nay. Ngoài đi hát ra cô chẳng có việc ǵ làm. Lần trước nhóm ca trù của cô đi tiếp khách cho Quang Tà, ngay đêm ấy Quang Tà đă mua trinh cô. Lần đầu cô quan hệ t́nh dục mà Quang Tà không hề cho cô một cử chỉ dịu dàng, đẹp đẽ. Gă làm t́nh các kiểu; có cả kiểu của dê của chó! Nhưng Lan Hương kinh tởm nhất lại là cái mùi bốc ra từ da thịt gă. Nó hệt như cái mùi của con dê đực. Sau cái đêm nhục h́nh ấy, Lan Hương ngây ngất sốt hàng tuần. Lần sau Quang Tà mời đi tiếp khách, Lan Hương t́m cớ thoái thác để được ngủ ngon với người khác chứ không phải ngủ với Quang Tà.

 - Nhưng mà hôm nay ông Quang Tà lại giao kèo với em rằng, em ngủ với anh đến nửa đêm th́ phải sang ngủ với ông ta. C̣n cái Ngà hiện đang ngủ với ông ta th́ lại sang đây với anh. Đổi bồ cho nhau trong cùng một đêm đang là thú ăn chơi mới của Quang Tà!

Khi nghe Lan Hương kể đến đây, Tháp thấy không c̣n một chút ham muốn nào với cô nữa. Tháp có cảm giác buồn nôn. Ông bảo Lan Hương:

 - Hôm nay anh hơi khó ở, không có nhu cầu nằm cạnh phụ nữ. Em có thể sang với ông Quang Tà ngay bây giờ!

Lan Hương nghiêng đầu nḥm vào mắt Tháp qua ánh sáng mờ ảo của những ánh đèn từ trong các khách sạn tỏa ra băi biển để xem thái độ của Tháp.

 - Anh nói thật hay anh tự ái v́ em đă kể những chuyện ngủ nghê của em ra đây? - Lan Hương hỏi.

 - Từ lúc em đến với anh - Tháp nói - anh đă không vồ vập, nghĩa là anh không có nhu cầu rồi c̣n ǵ!

 - Nhưng anh phải nói với ông Quang Tà rằng, anh đă ngủ với em đấy. Nếu không ông ta sẽ cho rằng em không thực hiện đúng hợp đồng; ông ta sẽ cắt tiền công...

 - Được, nếu ông ta hỏi, anh sẽ nói như thế!

 - C̣n cái Ngà - Lan Hương nói tiếp - Lát nữa ông Quang Tà cứ bắt nó phải sang với anh th́ anh tính sao?

 - Em bảo Ngà về pḥng của cô ta mà ngủ - Tháp nói - Nếu Quang Tà hỏi, anh cũng sẽ trả lời rằng Ngà đă sang với anh!

Lan Hương ôm lấy cổ Tháp hôn gió một cái rất kêu rồi chạy biến đi. Tháp cứ đi lang thang trên băi biển đến quá nửa đêm mới trở về pḥng ngủ của khách sạn.

 - Từ lúc về khách sạn anh không sao chợp được mắt - Tháp kể tiếp với Hài Lan - V́ cái vụ ăn chơi vừa diễn ra khiến anh nhớ lại một sự kiện trong lịch sử nước nhà. Vào cuối triều đại nhà Trần, vua quan ham hố hưởng lạc hơn là lo toan cho chính sự. Có những cuộc ăn chơi mà vua quan bắt hàng trăm cung nữ khoả thân giữa thanh thiên bạch nhật để hát xướng; nhảy múa cho vua quan xem. Bên ngoài hoàng cung th́ dân chúng đói khát, nổi loạn, nồi da xáo thịt. Đất nước sau đó rơi vào tay giặc Minh là điều không tránh khỏi.

 - Em cũng đọc về sự kiện ấy trong cuốn sách “Danh nhân đất Việt”, Hài Lan nói - Nhưng điều mà em đang quan tâm lúc này là sau vụ ăn chơi đó, anh phải lo làm thủ tục đề nghị nhà nước tặng huân chương ngay cho Quang Tà chứ?

 - Trở về cơ quan được mấy hôm - Tháp nói - Th́ ông trưởng ban thi đua Vũ Văn Điều đưa cho anh một tập hồ sơ mà Quang Tà kê khai đề nghị huân chương. Ông Điều nói: “Cậu hoàn chỉnh sớm cho trường hợp này để tuần tới hội đồng họp thông qua nhé!”. Mặc dù đă tự thề với ḿnh, không bao giờ bộc lộ chính kiến vào những việc mà tập thể lănh đạo đă có quan điểm ủng hộ, nhưng không hiểu sao lúc ấy anh lại buột mồm nói mấy câu: “Anh Điều ạ, trường hợp của Quang Tà nên để lùi lại, cân nhắc kĩ lưỡng. Tôi thấy cái gọi là thành tựu, thành quả, thành tích mà ông ta có được nó cứ giởm giởm thế nào ấy. Đó là chưa kể tội, cách đây chưa lâu ông ta ném bát nhang và đôi hạc hồng của ngôi miếu thờ Thủy thần ở thị trấn Triều Lạng xuống sông Cái. Rồi cả cái vụ ông ta biển thủ bộ xương cá voi mà nhân dân làng Cường Hải đào được, đem vào miền Nam bán láy tiền chia chác...”. Nghe anh nói thế mắt ông Vũ Văn Điều loé lên nh́n anh như ông ta đang nh́n một con quái vật: “Cậu hăy lấy băng dính mà dính chặt cái mồm cậu lại. Cậu có biết cậu nói thế là dứt dây để động đến rừng, là chuốc hoạ vào thân không? Cậu vẫn nhớ ngày xưa tội phạm thượng là bị chém đầu đấy chứ? Thời nay chắc người ta không tiện chém đầu cậu nhưng cậu cũng sẽ hết cửa phấn đấu, hết đường làm ăn, sinh sống. Tôi coi cậu như em nên tôi bảo thật: trót máy mồm bép xép lần này thôi đấy! Bây giờ th́ làm thủ tục cho Quang Tà đi!”. Nghe ông Điều nói thế anh buộc phải nhắm mắt cho qua mọi chuyện.

Hôm Quang Tà đón huân chương, khu trung tâm thành phố như có lễ hội. Khách tỉnh, khách huyện, khách trung ương, khách tỉnh bạn, khách trong và ngoài ngành nườm nượp kéo đến. Đúng là rất ứng với câu tả trong Truyện Kiều, ngựa xe như nước, áo quần như nêm. Cái nhà hát thành phố to thế mà chật ních những người là người. Kèn trống vang động, dập d́u. Cờ quạt, khẩu hiệu đỏ ngai trước cửa rạp. Khách đến mỗi người được tặng một túi quà, trong đó có một phong b́, một cuốn sách “Hân hoan chào đón sự kiện thể thao quốc tế” do Quang Tà làm chủ biên, một tấm giấy mời vào rạp buổi tối để xem vở kịch của Quang Tà.

Các thủ tục diễn ra cũng y hệt những cuộc đón rước huân chương, danh hiệu của những tập thể hoặc cá nhân khác. Nhưng đến phần phát biểu cảm tưởng th́ cuộc đón rước huân chương của Quang Tà có ư nghĩa hơn hẳn bởi bài nói của một ông đạo diễn từ Hà Nội về và bài của Đỗ Lươn.

 - Ông đạo diễn nào phát biểu vậy anh? Hài Lan hỏi:

 - Cái ông đạo diễn mà nhờ ông ta Quang Tà nhận cái giải thưởng năm năm của tỉnh ấy. Ông đạo diễn này tuy có thực dụng nhưng dẫu sao ông ta c̣n giữ được một chút liêm sỉ. Ông ta có nói về công lao của Quang Tà, nhưng ông ta lại cũng khôn khéo tiết lộ rằng, những vở kịch của Quang Tà nếu như được coi là thành công th́ cũng phải nhờ sự giúp sức, cộng hưởng của bạn bè, đồng nghiệp, để mọi người đừng quá ngộ nhận về Quang Tà. Thấy ư kiến của ông đạo diễn hơi làm mếch ḷng Quang Tà, Đỗ Lươn liền bước lên diễn đàn “đỡ lời” lái dư luận sang cái mạch tươi sáng, ngợi ca. Đỗ Lươn tâng bốc Quang Tà là một kịch tác gia mang tầm cỡ quốc gia và quốc tế! Công chúng sân khẩu tỉnh nhà phải măi măi biết ơn Quang Tà. Quang Tà xứng đáng sánh vai với các danh nhân văn hoá nghệ thuật nhiều thế kỷ của quê ta. Mặc dù cách nói có vẻ khôn ngoan, ma mị, nhưng tinh ư một chút người nghe nhận ra Đỗ Lươn dùng phương pháp “đ̣n bẩy”: Trong khi ca ngợi Quang Tà, gă không quên kể ra những công lao của gă đă “cộng sự” với Quang Tà như thế nào. Đỗ Lươn ca ngợi Quang Tà c̣n là nhằm ca ngợi chính ḿnh!

Cuộc lễ lạt tưng bừng ấy diễn ra buổi sáng th́ buổi chiều cuốn “Tác giả văn hoá - nghệ thuật tiêu biểu tỉnh Hải Thành” được đưa vào xưởng in. Trong phần thân thế sự nghiệp của kịch tác giả Quang Tà trong cuốn sách ấy có thêm ḍng: Ông đă được nhà nước trao tặng phần thưởng cao quư: Huân chương lao động hạng ba!

 - Khách sạn đă chuẩn bị xong cơm, mời cô chú vào dùng!

Bà chủ khách sạn Biển Vàng bưng một mâm cơm đến trước cửa nói với Tháp và Hài Lan. Hai người dừng câu chuyện theo bà chủ khách sạn vào pḥng ăn. Một bữa ăn với những món đặc sản biển khiến Tháp và Hài Lan rất hài ḷng.

 

 

 

Chương VII

 

Cái đêm đầu mùa hạ trôi đi trong khách sạn Biển Vàng ở khu du lịch Quần Lâm lại có thêm những kỷ niệm, những ấn tượng mới lạ trong t́nh yêu của Tháp và Hài Lan. Họ âu yếm nhau đê mê trong gió khơi nồng nàn. Gió mang theo vị mặn ṃi hoà quyện với hương vị ngai ngái của rong biển, mùi tanh tanh của những con sứa dạt vào băi cát. Tiếng sóng dùa từng đợt ào ạt, xô bồ khiến họ có cảm giác lâng lâng như nằm trên boong một con tàu vượt trùng dương. Rồi họ ch́m trong giấc ngủ say nồng.

Sáng sớm tỉnh dậy, Tháp dắt tay Hài Lan ra tắm biển. Mặt trời lên cao họ mới trở về khách sạn tắm nước ngọt, ăn sáng. Hài Lan chưa muốn trở về thành phố. Nàng nắm tay Tháp đi dạo trong rừng phi lao.

Chợt họ nh́n thấy một cô bé khoảng mười, mười hai tuổi, mặc chiếc váy hoa, tóc tết thành hai bím trông rất ngộ nghĩnh đang nhặt những quả phi lao khô bỏ vào một cái làn nhỏ đan bằng nan tre. Hài Lan hỏi:

 - Những cử chỉ của cô bé kia, có gợi cho anh nhớ đến một điều ǵ không?

 - Lẵng quả thông, truyện ngắn của Pautopxky - Tháp trả lời.

 - Đúng vậy - Hài Lan thừa nhận - Em rất thích truyện ngắn ấy. Anh Tháp này, anh thử đóng vai ông nhạc sĩ trong truyện đến làm quen với cô bé kia, biết đâu…

 - Nếu biết sáng tác âm nhạc, chắc là anh sẽ đến làm quen mà không cần phải em xúi giục - Tháp nói, có ư trêu đùa Hài Lan - C̣n lúc này anh chỉ muốn ngắm cô bé và thả sức tưởng tượng…

 - Em hơi lấy làm lạ rằng, anh rất am hiểu văn học, đọc nhiều, thẩm định rất tinh mà sao anh không viết văn?

 - Anh cũng đă thử một vài lần - Tháp nói - Nhưng cứ thấy văn vẻ nó trật trưỡng, nhạt nhẽo thế nào ấy. Anh quan niệm làm nghề văn mà không có thực tài, lại cứ nhăm nhăm theo đuổi th́ cái thói ngộ nhận, hám hư danh nó dễ đẩy con người ta làm chuyện bất nhân, thất đức lắm… Anh nguyện làm phụ tá cho em!

 - Anh khiêm tốn vừa vừa thôi đấy - Hài Lan giơ một ngón tay gí vào vầng trán Tháp, nói tiếp - khiêm tốn quá hoá kiêu căng!

Tháp chộp lấy một bàn tay Hài Lan kéo nàng sát vào người, ôm hôn vào mũi nàng một cái như để xí xoá tṛ đùa cợt, rồi hỏi:

 - Đọc văn học cổ điển Nga và Châu Âu, điều ǵ làm em tâm đắc nhất?

 - Nền văn học ấy ứng với mấy trăm năm Châu Âu và nước Nga phát triển tư bản; ứng với quá tŕnh công nghiệp hoá và đô thị hoá - Hài Lan nói - Nó rất khốc liệt, có cảnh đầu rơi như sung rụng, máu chảy thành sông. Nhưng chính những thế kỷ ấy, cái phần mơ mộng, lăng mạn trong con người lại có đất để sống. Các nhà văn nói về nỗi thống khổ tận cùng của con người mà văn chương vẫn như có cánh, có keo có mật. Con người thời đó tự do thể hiện cái tôi; nó thể hiện cả mặt phải, mặt trái, chiều nghiêng, chiều ngả… một cách tự nhiên. V́ thế mà các nhà văn mới có chất liệu để xây dựng được những nhân vật tầm cỡ đầy góc cạnh, đầy ấn tượng như lăo Grăngđê (Ơgiêni Grăngđê - Bandắc) Giăng Vangiăng, Giave (Những người khốn khổ - Vícto Huygô) Nhekhniuđốp, Matlôva (Phục sinh - Lep Tônxtoi) Rakônikốp (Tội ác và trừng phạt - Đôtxtoiepxky) Gherman (Con đầm pích – Puxkin) Rêbecca (Hội chợ phù hoa - Thácơre) Jênerơ (Jênerơ - Sáclôt Brônti)… Văn học bây giờ rất khó t́m thấy những nhân vật đặc sắc như thế nữa. Thời đại đă khác. Con người đă khác. Con người thời hậu hiện đại như đúc cùng một khuôn; như những cái máy bằng xương thịt. Mỗi thực thể cá nhân không c̣n là thế giới riêng bí ẩn; không c̣n hấp dẫn nhau như trước nữa. Cuộc sống trở nên nhàm chán cũng v́ cái sự giống nhau ấy. Con người trở nên khôn ngoan một cách lạnh lùng se sắt… Điều thứ hai em thích ở ḍng văn học cổ điện Châu Âu và Nga là văn phong của nhiều tác phẩm rất hay. Hồi em c̣n là học sinh phổ thông, đă nhiều lần bố em đọc truyện ngắn “Những v́ sao” của Anphông Đôđê bằng tiếng Pháp cho em nghe nhạc tính của từng câu văn. Truyện ấy phải đọc bằng tiếng Pháp mới cảm được hết cái hay của nó.

 - Anh cũng có một cách cảm nhận giống như em - Tháp nói - Nhưng cái điều mà anh coi là hệ trọng nhất anh thu nhận được trong những tác phẩm em vừa nhắc đến lại là nước Nga và các nước Châu Âu đă sinh ra cho thế giới một tầng lớp quư tộc. Tầng lớp này được duy tŕ, chọn lọc, nâng đỡ tính trội từ thế hệ này sang thế hệ khác. Các nhà bác học, nhà khoa học, nhà tư tưởng lớn… đều được sinh ra trong các gia tộc ấy. Mọi phát minh, phát kiến vĩ đại nhằm đưa loài người thoát khỏi loài vật, cũng từ đây. Nước Mỹ trở thành cường quốc cũng nhờ tầng lớp này từ Châu di cư sang. C̣n ở phương Đông, hay nói cụ thể ở nước Việt ta không dung dưỡng tầng lớp này, họ thường bị tiêu diệt. Diệt trí thức. Diệt địa chủ. Diệt tư sản... Cho nên ở xứ ta có một câu ngạn ngữ rất nổi tiếng, hợp với quy luật của Kinh Dịch, nhưng lại phản văn minh mà bây giờ người ta vẫn c̣n vận dụng, như một chân lư cuộc sống:

Không ai giàu ba họ

Không ai khó ba đời.

Phải, anh giầu ư? Chỉ được một hai đời thôi nhé! Đến đời thứ ba, cùng lắm là đời thứ tư con cháu anh sẽ phải tụt xuống kiếp nghèo! Anh nghèo ư? Hăy đợi đấy, qua một hai đời thôi, đến đời thứ ba, con cháu anh sẽ là chủ nhân ông! Xă hội diễn tiến kiểu này, thoạt nghe có vẻ rất công bằng, nhưng là một thứ công bằng h́nh thức bên ngoài, bên trong lại triệt tiêu sự tiến hoá và dung dưỡng mầm loạn, lùng nhùng trong sự hỗn độn, thăng trầm ch́m nổi, đầu rơi máu chảy triền miên…

 - Ngày bố mẹ c̣n sống ở thị trấn Triều Lạng, em nhớ đă có lần bố nói với em đại loại như thế - Hài Lan nói - Nhưng bố em không diễn giải khúc triết, rành rẽ như anh. Anh xứng đáng như người cha của em vậy!

Tháp nh́n thấy trong đôi tṛng mắt Hài Lan sóng sánh, từ đó lăn ra hai giọt lệ. Tháp ôm lấy đầu nàng, rút khăn mùi xoa lau nước mắt cho nàng. Tháp biết nàng đang rất xúc động về những điều ông nói.

Cô bé xách giỏ quả phi lao khô bước đến đứng gần hai người từ lúc nào. Nhưng khi thấy Tháp rút khăn lau nước mắt cho Hài Lan th́ nó lại lảng ra, toan quay đi. Trông thấy thế, Hài Lan gọi:

 - Này cháu, chờ cô đi nhặt quả phi lao với - Rồi nàng quay sang nói với Tháp - Anh về khách sạn trước. Em đi chơi với cô bé một lát! Nếu ở khách sạn một ḿnh mà buồn th́ lá thư của bố mới gửi ra, em kẹp ở cuốn sổ ghi chép ấy. Anh có thể đọc…

 

Chương VIII

 

                                                  Sài G̣n, 20 tháng 5 năm 2006.

Bố mẹ đă nhận được thư email của con. Bố thấy cần thiết phải viết thư cho con ngay.

Công việc của bố mẹ và em Phan Huy Đoàn ở trong này cũng c̣n những khó khăn, nhưng nói chung không có ǵ đáng để con phải lo ngại. Ông nội của con, nói một cách nôm na, đúng là một cái phao cứu sinh cho cả nhà ta. Con thử h́nh dung, nếu không có sự chi viện của ông th́ nhà ḿnh sẽ gặp trở ngại, lao đao đến nhường nào! Trong này, ông nội đầu tư cho bố mẹ và em Phan Huy Đoàn một cửa hàng kinh doanh đồ gỗ cao cấp. Gia tộc nhà ḿnh vốn có nghề cổ truyền sản xuất chế biến đồ gỗ hàng thế kỷ rồi mà. Nếu không bị hai cuộc chiến tranh tàn phá th́ bây giờ nhà ḿnh đă có hẳn một cơ sở sản xuất lớn, có thương hiệu quảng bá rộng răi, ông nội đă không phải bay sang tận trời Tây mà sống, bố mẹ và em trai con đă không phải vào trong này bươn trải, làm lại từ đầu. Em trai con giống ông nội, rất thích làm kinh doanh nhưng nó sinh ra đă không được ở gần ông nội, không có ai d́u dắt, dạy dỗ nó làm kinh tế tư nhân. Thời gian nó học đại học, chẳng hiểu người ta dạy nó như thế nào mà khi vào trong này bắt tay vào làm kinh doanh, nó rất liều lĩnh. Bố mẹ già rồi, chỉ ngày ngày đứng trông coi hàng, thổi cơm nấu nước cho nó, dạy bảo nó giàu có ǵ th́ cũng phải giữ lấy chữ nhân chữ đức. Kể ra, bố mẹ là nhà giáo mà bây giờ sắp cuối đời lại ra đứng trông coi hàng, nếu nh́n bằng con mắt của người quê ta th́ có cái ǵ đó phạm đến nề nếp gia phong. Nhưng ở trong này th́ chẳng ai để ư cả. Quy luật thị trường nó điều khiển tất cả mọi người, không một ai là không cuốn theo cái ṿng xoay không thể cưỡng lại của nó.

Trừ em trai Phan Huy Đoàn của con xem ra nó có vẻ thích sống ở cái thành phố phương Nam quanh năm chỉ có hai mùa mưa và nắng này, c̣n bố mẹ th́ cũng giống như con thôi, con gái ạ, đă quen với thứ khí hậu bốn mùa của miền Bắc rồi. Chưa đến mùa đông mà mỗi khi trong tâm tĩnh lặng lại nhớ da diết cái rét se se tháng mười, những cánh đồng ven thị trấn Triều Lạng vàng hươm như trải thảm, từng đàn chim ngói dập d́u như quạt hương nếp hương tám vào mũi người. Rồi những trận mưa phùn như thoa phấn lên những cánh hoa đào, lên những mái tóc thiếu nữ.Ôi, có nhiều thứ để yêu, để nhớ miền Bắc lắm. Chẳng qua chỉ v́ trọng danh dự mà bố mẹ phải vào trong này thôi. Chuyện người ta phá phách nhà ḿnh khiến bố kiêng không muốn ở trong toà nhà bị cưa chặt chỉ là một lẽ. Cái chính là bố mẹ bị một đám người sỉ nhục ngay trước đông đảo học sinh của ḿnh mới là nguyên do căn cốt nhất để bố mẹ quyết định bỏ thị trấn quê hương mà đi.

Con thân yêu!

Bố mẹ thương con nhiều lắm. Từ ngày vào trong này, cứ mỗi lần bố nhắc đến con, mẹ con lại sụt sùi khóc. Mẹ con tự trách ḿnh đă đẻ ra con có chút hồng nhan nên phận bạc. Bố mẹ rất muốn con vào trong này để bố mẹ có điều kiện chăm lo cho con; nhưng con lại viện ra những lư do để ở lại ngoài đó. Cái lư do con ảnh hưởng văn học, sách vở mà không muốn rời xa phong cảnh, thời tiết, ẩm thực của miền Bắc th́ bố không nghi ngờ ǵ, v́ bố rất hiểu tính khí, thẩm mỹ của con. Nhưng cái lí do con nói rằng, đứa con trai của con thường hiện về báo mộng trong giấc mơ, có thật không? Nếu có chuyện như thế th́ con nên làm theo ư nó. Vấn đề tâm linh không đùa bỡn được đâu. Đừng bao giờ phỉ báng, bài bác những nơi thờ tự. Nhà thờ Thiên Chúa, đền chùa, tông miếu, nghĩa trang... không được phép đến đó mà làm điều sàm sỡ, phàm phu.

Con nói rằng con mới quen thân với một người đàn ông ư? Con trai con nó báo mộng rằng người đàn ông ấy sẽ sát cánh bên con, đi với con cho đến trọn cuộc đời ư? Có thể lắm! Nhưng điều quan trọng nhất vẫn là ở con. Nếu con thực sự yêu thương và kính trọng người đó và người đó cũng đối với con như vậy th́ bố sẽ không cần phải nói thêm một điều ǵ nữa ngoài một câu: Con hăy đi cùng trời cuối đất với người ấy.

C̣n việc con nuôi hoài băo theo gương bậc tổ phụ của ḍng họ Phan Huy nhà ta: Tích luỹ tư liệu để viết một cái ǵ đó mang tính văn học ư? Công việc hơi to tát, nhưng bố linh cảm con sẽ làm được. Con hăy làm với khả năng cao nhất của con! Bố chỉ xin lưu ư con điều này: Thành phố của tỉnh ḿnh là cái nơi văn nhân, thi sĩ không hề dễ sống. Các nhà văn, nhà thơ lớn đều phải trải nhiều sóng gió, thua thiệt, bạc phận. Hăy trông gương thi sĩ Hoàng Xuyên ấy. Ba mươi bảy năm sống là ba mươi bảy năm trơ trọi, đơn độc giữa cơi đời. Nay bọn quan tham ô lại nó đe nẹt, nó bắt bỏ tù; mai bọn đầu cơ lừa đảo nó đến đ̣i nợ. Rồi th́ nhan nhản bọn đồ tể, lưu manh đội lốt văn chương nó đố kị, ghen ghét. Hôm nay nó ngồi ăn nhậu, hát xướng với Hoàng Xuyên th́ nó tâng bốc, tỏ ra tâm phục khẩu phục; ngày mai nhạt rượu nhạt trà là nó dè bửu, xiên xẹo, tung tin đồn nhảm nói xấu đủ điều ngay. Đến khi Hoàng Xuyên nằm dưới mồ rồi vẫn c̣n bị người ta bạc đăi.

Hay là chuyện thi sĩ Nguyễn Quê. Thời Nam bộ kháng chiến chống Pháp, Nguyễn Quê t́nh nguyện đi Nam tiến, vào sống ra chết nơi trận mạc. Hoà b́nh trở ra Bắc làm báo, dính một tí “Nhân văn giai phẩm”, bị thải hồi khỏi toà báo. Nguyễn Quê trở về thành phố quê hương mong t́m một chốn nương thân. Những kẻ có tiền, có quyền th́ lại sợ liên luỵ, tránh Nguyễn Quê như tránh bệnh dịch hạch. C̣n vài người dám bao nuôi Nguyễn Quê th́ lại nghèo rớt mồng tơi. Đói khát và thói tị hiềm giày ṿ tâm can, làm tiều tuỵ Nguyễn Quê rất nhanh. Ông mang bệnh rồi chết khi mới ở tuổi bốn mươi chín. Hai chục năm sau người ta khôi phục thanh danh cho ông th́ chính cái bọn né tránh ông hồi trước nó nhảy dựng lên kể công trạng này nọ với Nguyễn Quê. Chỉ tiếc ông không c̣n sống để mà nghe những lời thớ lợ, đê tiện của chúng. Chúng viết sách, viết báo bịa đặt trắng trợn và thơn thớt kể với mọi người rằng: Thuở Nguyễn Quê hàn vi cơ nhỡ chúng đă từng bao nuôi Nguyễn Quê. Bỉ ổi đến thế là cùng!

Bố tâm sự kĩ với con như vậy là những mong con hiểu, để thành danh trong văn chương ở xứ ta không hề là việc dễ dàng. Một môi trường như thế sẽ rất khó sống cho những nhân tài, nhưng lại là miếng đất tốt cho những nhân tài rởm sinh sôi, tác oai tác phúc. Nhân tài bao giờ cũng là của hiếm, họ làm việc trong thầm lặng, lao khổ. Bọn nhân tài giả th́ bao giờ cũng đông đúc và nơi nào có hơi đồng là chúng có mặt, chúng khoa môi múa mép ồn ào.

Nhưng mà Hài Lan, con đừng bao giờ v́ sợ hăi mà thành hèn hạ, đánh mất ḿnh, nghe con! Hăy cứ làm tất cả những ǵ mà con thấy có ích mà khả năng con có thể làm. Con người chỉ thực sự cảm thấy ḿnh được tự do khi được làm những ǵ ḿnh yêu thích.

Bố mẹ và em cầu chúc cho con có đủ sức khoẻ, t́nh yêu và trí lực để thực hiện hoài băo của ḿnh. Bố mẹ gửi lời thăm người bạn trai của con.

                                                                     Bố của con

                                                                     Phan Huy Mại

Hài Lan đi nhặt quả phi lao với con bé mới quen ở băi biển, gần trưa nàng mới về tới khách sạn Biển Vàng. Nàng báo tiếp cơm trưa. Lúc ăn cơm nàng nói với Tháp:

 - Anh đọc thư của bố em rồi chứ?

 - Đọc rất kĩ - Tháp nói - Cám ơn em đă giới thiệu anh với bố mẹ!

 - Em muốn chúng ḿnh ở Quần Lâm đến hết chiều nay!

 - Có lư do ǵ không?

 - Để nghe anh kể tiếp chuyện về ông Quang Tà - Hài Lan nói - Trong bốn việc mà Quang Tà và Đỗ Lươn đặt ra để trở thành danh nhân th́ anh mới kể với em ba việc. C̣n việc họ ám hại nhà văn Lữ Nam Phương, anh chưa kể?

 - Đồng ư - Tháp nói - Ăn cơm xong, em phải ngủ một giấc để tinh thần sảng khoái, rồi anh sẽ kể.

Khoảng ba giờ chiều, nắng đă nhẹ, gió nồm nam hây hẩy, trời dịu xuống. Hài Lan và Tháp lại bê hai cái ghế xô pha ra khỏi khách sạn. Lần này họ đưa ra tận rừng phi lao, kê song song với nhau. Hai người ngồi ngả lưng, mặt hướng về phía biển hóng gió.

 - Em có biết ǵ về nhà văn Lữ Nam Phương không? - Tháp hỏi.

 - Lữ Nam Phương là học sinh cũ của mẹ em, cái hồi mẹ em c̣n dạy ở huyện Hoà Hưng - Hài Lan nói - C̣n bố em tuy không dạy Lữ Nam Phương ngày nào nhưng anh ấy vẫn coi bố em như một người thầy thực sự. Hồi Lữ Nam Phương c̣n ở trong bộ đội, lần nào về phép cũng đến thăm bố mẹ em. In được tác phẩm nào anh ấy đều gửi tặng gia đ́nh em. Ngày tết, ngày hiến chương các nhà giáo, nếu Lữ Nam Phương không về được th́ gửi thiếp chúc mừng thầy cô. Ngày ấy em c̣n nhỏ nên cũng chỉ biết về Phương có thế. Đến khi Lữ Nam Phương chuyển ngành về tỉnh th́ bố mẹ em đă rời thị trấn Triều Lạng vào Nam. Em học đại học ở Hà Nội xong th́ xin việc, lấy chồng luôn ở đó. Em nghe bà cô họ nói Lữ Nam Phương có đến căn nhà của gia đ́nh em ở thị trấn Triều Lạng mấy lần, nhưng không gặp ai. Mấy tháng nay về dưới này viết báo, em nghe người ta nói về Phương rất nhiều, không ít điều người ta bịa đặt, vu khống. Em định hôm nào sẽ đến thăm…

 - Mặc dù giờ đây Lữ Lam Phương đă bị dẹp vào một chỗ, ẩn dật, nhưng Quang Tà, Trần Đắc Tun, Đỗ Lươn vẫn chưa buông tha anh ta - Tháp nói - Chúng cho người theo dơi từng bước đi, lời nói của anh ta. Ai đến thăm anh ta đều bị chúng áp sát, t́m cách li gián; nếu li gián không được th́ chúng giở thói phao tin bịa đặt bậy bạ hoặc đe doạ hèn hạ. Chuyện Quang Tà và cánh hẩu của gă hăm lại Lữ Nam Phương, nó li ḱ như chuyện phản gián ấy. Anh chỉ chọn những t́nh tiết chính để kể với em. C̣n sau đó th́ em phải tự t́m hiểu lấy…

… Dạo ấy, Lữ Nam Phương đang tham dự một trại sáng tác của quân đội tổ chức ở thành phố Hạ Long. Trại sáng tác sẽ diễn ra trong một tháng. Lữ Nam Phương mới tham dự được một tuần th́ ông nhận được cú điện thoại của An Thuỳ, biên tập viên tạp chí Tao Đàn, kiêm cán bộ văn pḥng cơ quan. An Thuỳ nói giọng lạc đi v́ lo sợ:

 - Anh Lữ Nam Phương, anh về ngay cơ quan có việc hệ trọng!

 - Việc ǵ, em nói ngay với anh đi!

 - Anh vừa đi dự trại sáng tác hôm trước - An Thuỳ nói - th́ hôm sau ông Quang Tà tập hợp ê kíp bàn mưu tính kế hạ bệ anh. Sáng nay họ đă đánh xe con về tận quê anh ṃ tài liệu…

 - Tài liệu ǵ, em biết không?

 - Cái giấy báo anh đào ngũ! - An Thuỳ nói - Có phải hồi chiến tranh anh đă từng đào ngũ không?

 - Không hẳn là như thế - Phương nói - Nhưng có một chuyện tương tự như thế…

 - Hoá ra là chuyện thật à? - Thuỳ hốt hoảng - Em lại cứ tưởng họ sáng tác ra như họ đă từng sáng tác để hại người này người khác. Vậy th́ anh phải về cơ quan ngay để t́m cách mà chống đỡ. Bọn họ đểu lắm! Anh sống lâu trong quân đội, anh không lường hết được những tṛ ma bùn, lắt léo của họ đâu!

 - Nhưng anh chưa thể bỏ trại sáng tác mà về được - Lữ Nam Phương nói - Vả lại, nếu chỉ v́ cái giấy vớ vẩn ấy th́ anh chẳng ngại!

 - Sao lại chẳng ngại! - An Thuỳ nói - Em nghe cậu Trần Văn Sớt lái xe tiết lộ: Ông Quang Tà mua cái giấy ấy từ ông xă đội trưởng cũ ở quê anh, những sáu triệu cơ đấy! Họ dám bỏ ra sáu triệu để mua một cái giấy th́ anh đừng tưởng cái giấy đó không giúp họ việc ǵ. Từ lúc mua được cái giấy ấy, cái mặt chó sói của Quang Tà tỏ ra đắc ư, vênh vang như vớ được vàng! Anh chớ chủ quan!

 - Thôi được, anh sẽ về - Lữ Nam Phương nói - Nhưng anh muốn nhờ em lặng lẽ quan sát, để ư xem họ có giở thêm những tṛ ǵ với anh nữa không nhé!

Lữ Nam Phương đành phải nói thế cho An Thuỳ hài ḷng chứ thực ra ông không bận tâm lắm, bởi ông là một típ người luôn tin vào chân lí, lẽ phải.

Cách đây ba mươi tư năm, Lữ Nam Phương mười bảy tuổi, là chàng lính mang quân hàm binh nhất. Tiểu đoàn của ông có nhiệm vụ vừa huấn luyện chiến thuật bộ binh vừa bảo vệ vùng nông thôn ven biển được coi là một địa bàn xung yếu về an ninh chính trị. Trước đó Lữ Nam Phương đă qua một lớp huấn luyện đặc công trong rừng mấy tháng. Khu rừng có nhiều cây lim, nước độc, nhiều người lính sau khoá huấn luyện đă bị lăn ra ốm “ngă nước”, sốt rét rạc dài. Lữ Nam Phương thuộc trong số những người đó. Từ ngày về tiểu đoàn bộ binh dưới biển, đă xa vùng nước độc mà Phương vẫn ốm lăn lóc. Tiểu đoàn trưởng tên là Đác, có thâm niên tuổi quân đă hơn chục năm, lên đến cấp đại uư, nhưng ông ta chưa gột đi được cái sự thô thiển, hung bạo, hay nghi kị và thích những tṛ tiểu xảo vặt của gă nông dân ít học, quen sống hoang dă, tuỳ tiện. Sinh ra và lớn lên ở một ngôi làng ven sông Trà Lư đất chật người đông, chả biết từ khi nào trong con người Đác h́nh thành một thói xấu: cứ người lính nào bị nhức đầu sổ mũi, đau bụng không ra thao trường tập luyện là Đác nghi ngờ “có vấn đề về tư tưởng”. Nếu người lính đó nghỉ một ngày th́ Đác đến kiểm tra, sờ tay lên đầu xem ốm thật hay ốm giả. Nếu nghỉ tới ngày thứ hai thứ ba, Đác khẳng định ngay “có tư tưởng cầu an, suy giảm tinh thần chiến đấu”!

Lữ Nam Phương hay ốm nên là đối tượng nghi ngờ triền miên của Đác. Đác ghét Lữ Nam Phương nhất tiểu đoàn bộ v́ Phương c̣n có tác phong “học tṛ tiểu tư sản”. Quân đội quy định chỉ sĩ quan th́ mới được đi dép nhựa, chủ nhật mặc thường phục ra đường. Hạ sĩ quan chiến sĩ th́ chỉ được đi dép cao su, loại dép đúc của Trung Quốc và phải mặc quân phục trong tất cả mọi ngày, chỉ lúc đi ngủ mới được cởi ra. Lữ Nam Phương mới đeo hàm binh nhất mà thỉnh thoảng Đác lại bắt gặp cậu ta đi dép nhựa Tiền phong trắng, mặc áo sơ mi xanh trứng sáo, tay đeo đồng hồ Pônjôt đi ngoài đường khiến Đác rất ngứa mắt. Đác nhắc nhở mấy lần Phương vẫn không chịu sửa. Chủ nhật nào Lữ Nam Phương cũng ăn diện như thế đi bộ ra thị trấn Cồn Mặn, cách tiểu đoàn bộ hai cây số, để mua truyện về đọc. Lữ Nam Phương lại toàn đọc những cuốn truyện dày cộp, ngoài b́a mang những cái tên lạ hoắc rất đáng ngờ: “Phục sinh”, “Những người khốn khổ”, “Miếng da lừa”… nh́n những cái tên sách ấy Đác cứ băn khoăn tự hỏi: Tại sao lại là phục sinh? Tại sao cứ phải là những người khốn khổ mà không là những người hạnh phúc yêu đời? Miếng da lừa để lừa bịp ai? Mấy lần đi kiểm tra đêm Đác bắt gặp Lữ Nam Phương thắp nến đọc sách khuya ở bên dưới tháp chuông nhà thờ xứ, Đác thu luôn cuốn sách Phương đang đọc. Đác thu của Phương những cuốn sách quư, y đă không trả lại c̣n cảnh cáo Phương trong các cuộc họp giao ban đầu tuần.

Một lần tiểu đoàn bộ thực tập báo động vào lúc sáng sớm. Nghe tiếng c̣i của người sĩ quan trực ban, Lữ Nam Phương mắt nhắm mắt mở (v́ đêm qua Phương đọc sách khuya), chân không xỏ vào đôi dép cao su mà lại xỏ nhầm vào đôi dép nhựa Tiền phong trắng, đeo khẩu AK vào vai, đeo băng đạn vào hông, chụp cái mũ cối lên đầu rồi chạy vội ra cái sân gạch cuối nhà thờ xứ tập trung. Lữ Nam Phương vừa đứng vào hàng quân th́ chợt có đôi bàn tay túm lấy đôi dép nhựa Tiền phong dưới chân ḿnh giật mạnh một cái về phía sau. Lữ Nam Phương bị ngă xấp, mặt úp xuống nền gạch, máu mũi chảy ra ṛng ṛng. Lữ Nam Phương lồm cồm ḅ dạy th́ nhận ra người giật dép của ḿnh là tiểu đoàn trưởng Đác. Phương bị đau đến méo mặt nhưng cả tiểu đoàn bộ không ai dám bước đến băng bó cho Phương v́ họ đều rất sợ tiểu đoàn trưởng Đác. Trong con mắt họ, Đác là một hung thần. Đă thế Phương c̣n bị Đác chĩa đôi mắt “đâm lê” vằn đỏ như mắt trâu điên, quát:

 - Ai cho phép anh đi dép nhựa, hả? Tôi hỏi anh, đây là đơn vị quân đội hay cái chợ, hả?

 - Báo cáo tiểu đoàn trưởng, đây là đơn vị quân đội ạ - Lữ Nam Phương vừa rút khăn mùi xoa lau máu ở mũi vừa nói.

 - Là đơn vị quân đội chứ ǵ? Anh vừa trả lời tôi như thế phải không? Vậy th́ anh hăy xem đây - Đác rút con dao găm đeo bên hông ngồi xuống chặt nát đôi dép nhựa của Phương, rồi xẵng giọng - Cho về lấy dép cao su, mau lên!

Lữ Nam Phương chấp hành y lệnh.

 Hết giờ báo động, đợi cho Đác về pḥng chỉ huy, Phương bước vào.

 - Báo cáo tiểu đoàn trưởng - Phương nói - Tôi có hai đôi dép. Đôi cao su đơn vị cấp phát th́ tôi đi tập luyện hàng ngày, đi gác hàng đêm. C̣n đôi dép nhựa Tiền phong của mẹ tôi mua tặng th́ tôi chỉ dùng đến nó vào ngày chủ nhật. Sáng nay vội quá tôi xỏ nhầm dép. Biết như thế là sai nên bây giờ tôi đến xin lỗi và nhận khuyết điểm. Tiểu đoàn trưởng kỷ luật h́nh thức nào tôi cũng xin chấp hành. C̣n cái việc tiểu đoàn trưởng cầm đôi dép giật từ phía sau làm tôi ngă xấp mặt xuống sân gạch, bị chảy máu mũi th́ tôi yêu cầu thủ trưởng phải xin lỗi tôi!

 - C̣n lâu đây mới xin lỗi - Đác lạnh lùng nói - Không có chuyện một đại uư đi xin lỗi một thằng binh nhất đâu nhé!

 - Nếu thủ trưởng không chịu nói lời xin lỗi th́ cho phép tôi được nói lời phê b́nh: Hành động của thủ trưởng xử với tôi sáng nay không thể coi là hành động đẹp của một quân nhân, nhất là một quân nhân mang hàm sĩ quan!

 - Anh bảo hành động của tôi không phải của quân nhân vậy th́ nó là hành động của ai?

 - Của bọn thất phu ít học mà lại hănh tiến!

 - Mày đứng láo - Đác đột ngột chuyển cách xưng hô - Tao ít học, tao hănh tiến đấy, nhưng loại người như chúng tao đang có ích cho xă hội cộng sản tươi đẹp nhất quả đất này. C̣n loại như mày, đầu có đầy chữ nghĩa th́ cũng chỉ là hạng ăn trên ngồi trốc thối tha!

 - Ông nhầm rồi - Lữ Nam Phương ngắt lời Đác - Tôi tuy không phải lặn ng̣i ngoi nước ṃ cua bắt ốc, móc khoai đào ráy như ông, nhưng tôi và gia đ́nh tôi cũng phải lao động đổ mồ hôi sôi nước mắt mới kiếm được miếng ăn. Chúng tôi chỉ khác ông ở chỗ, chúng tôi tự ư thức được chính ḿnh là con dân của một đất nước nô lệ ngàn năm, phải t́m mọi cách mà học, ngẩn đầu lên mà làm người!

 - Mày nói thế nghĩa là tao chưa biết làm người chứ ǵ? - Đác nói - Ừ th́ tao chưa là người đấy. Chưa biết làm người nhưng tao lại biết làm chỉ huy của mày!

 - Bi kịch của chúng ta chính là ở chỗ đó - Lữ Nam Phương vẫn từ tốn nói - Ông là chỉ huy của tôi nhưng trong con người ông c̣n chứa đầy ḍng máu nô lệ! Cái ḍng máu nô lệ nó sai khiến ông luôn ghen ghét, tức tối, thù hận những người có cuộc sống dễ chịu hơn ḿnh. Sống với những người như thế ông thường có nhu cầu hành hạ, sỉ nhục người ta!

Nghe Lữ Nam Phương nói đến đây, hai con mắt đỏ ngầu của Đác như muốn trồi ra ra khỏi hố mắt. Cái mặt đen sắt của y như đóng băng lại. Y đập bàn một cái rồi gào rống lên:

 - Mày là loại hèn nhát! Mày ốm tư tưởng! Mày có ư đồ trốn tránh nhiệm vụ phải không?

Lúc bấy giờ Lữ Nam Phương vẫn đang ốm nhai nhách. Phương liền đưa tay lên đầu cào một cái, một mớ tóc nằm gọn trong tay. Phương xoè bàn tay đầy tóc cho Đác xem, rồi nói:

 - Ông nh́n cho kĩ đi! Tôi vẫn đang bị sốt, khẽ chạm tay vào đầu là tóc rụng từng mảng thế này mà ông vẫn nghi ngờ tôi ốm tư tưởng sao? Ông hèn lắm!

Nói đến đó Lữ Nam Phương đứng dậy quay gót bước nhanh ra khỏi pḥng, không cần quan sát thái độ của Đác.

Hôm sau, Lữ Nam Phương lên y sĩ tiểu đoàn xin một cái giấy giới thiệu đi điều trị ở quân y viện. Phương không muốn cứ ốm o để rồi bị Đác nghi ngờ măi. Quân y viện 203 đóng quân ở nơi sơ tán. Đó là những nếp nhà tường và mái đều thưng bằng phên nứa, ngự trong một khu vườn có những cây nhăn cổ thụ dưới chân núi Đọi. Người bác sĩ phụ trách pḥng khám phát hiện: Lữ Nam Phương bị sốt dai dẳng, ngoài nguyên nhân “ngă nước” rừng lim, c̣n một nguyên nhân khác nữa là hai bên amidan của anh đă bị viêm măn. Quân y viện buộc phải làm thủ tục phẫu thuật.

Người được phân công cắt amidan cho Lữ Nam Phương là Liên, cô bác sĩ trẻ mang quân hàm thiếu uư. Liên cắt amidan cho Phương tới ngày thứ ba, thứ tư mà Phương vẫn thấy máu rỉ ra đằng miệng. Phương đề nghị bác sĩ pḥng khám xem lại. Bác sĩ pḥng khám phát hiện: Liên cắt amidan cho Phương mỗi bên c̣n sót non một nửa. Bác sĩ pḥng khám báo cáo với bác sĩ giám đốc là đại uư Thiện. Bác sĩ Thiện đành phải đích thân phẫu thuật lại cho Lữ Nam Phương. Phẫu thuật xong lần này máu từ vết cắt tiếp tục rỉ ra mấy ngày nữa mới cầm được. Lúc ấy bác sĩ Thiện mới nói với Phương:

 - Cô Liên mới tốt nghiệp đại học, tay nghề c̣n non nên cắt xót amidan của cậu. Chúng tôi đă yêu cầu cô ấy viết bản kiểm điểm. Nói thật là t́nh huống tôi phải cắt lại cho cậu khá là nguy hiểm. V́ amidan, phần c̣n xót đang xưng tấy. Máu ra nhiều. Trong trường hợp như thế này th́ cứ một ngàn ca sẽ bị tử vong một ca. Nhưng hôm nay th́ có thể yên tâm rồi. Từ nay cậu chỉ c̣n phải chữa bệnh sốt rét và an dưỡng cho mau khoẻ thôi.

Lữ Nam Phương phải nằm điều trị hơn một tháng sau th́ mới hết sốt rét. Lúc này Phương chỉ c̣n nặng ba mươi bảy ki lô gam. Đúng lúc đó có người nhà ở quê lên báo cho Lữ Nam Phương cái tin: hai người anh trai của Lữ Nam Phương đă hi sinh ở chiến trường miền Nam. Một anh đă có giấy báo tử gửi về. Một anh th́ đồng đội viết thư về báo. Lữ Nam Phương xin phép xuất viện sớm. Bác sĩ Thiện đồng ư. Ông yêu cầu Phương mang theo một ba lô thuốc nam mang về nhà uống tiếp. Lữ Nam Phương về nhà, hàng ngày vừa sắc thuốc cho ḿnh vừa chăm sóc mẹ anh. Từ hôm nhận được tin hai người con hi sinh th́ bà bị cơn sốc nặng, suy sụp rất nhanh. Phương ở bên bố mẹ được khoảng hai tuần, th́ ông chủ tịch xă đến tận nhà nói:

 - Biết cháu mới từ quân y viện về, nhà đang có tang lớn, mẹ cháu vẫn chưa hồi phục sức khoẻ, chú xin có lời chia sẻ với cháu. Cho dù thế, sáng mai cháu vẫn phải về đơn vị ngay. Đơn vị cháu đang chuẩn bị hành quân đi xa…

Sáng hôm sau, Lữ Nam Phương chia tay bố mẹ trong nỗi ngậm ngùi khôn xiết. Phương về tới đơn vị là bước thẳng đến pḥng chỉ huy tiểu đoàn. Phương muốn báo cáo việc điều trị ở quân y viện cho Đác biết để xoá tan mối nghi ngờ trong ông. Nhưng Phương đă không gặp được Đác. Tiểu đoàn trưởng mới bây giờ là thượng uư Cầm. Thượng uư Cầm c̣n khá trẻ, tính t́nh cởi mở, ông bảo:

 - Tớ mới được điều động về thay thế Đác. Ông Đác lại được điều lên tỉnh đội thay thế chân trợ lí ban tham mưu của tớ. Mới về nhưng tớ cũng biết cái lăo Đác ấy có tính hẹp ḥi, cố chấp. Trước khi chuyển đi lăo ta c̣n cố t́nh chơi xỏ chú mày một vố. Nhưng mà thôi, chú mày đă về đến đơn vị sẵn sàng đi chiến đấu rồi th́ cái việc lăo chơi xỏ chú mày không c̣n quan trọng nữa. Chú mày cũng không cần phải biết kẻo rồi lại nghĩ ngợi lung tung, hao tổn sức khoẻ (Măi ba mươi tư năm sau, khi Quang Tà và cánh hẩu của gă t́m được cái giấy báo đào ngũ để nhằm hăm hại Lữ Nam Phương; ông mới nhớ lại, cái mà ông tiểu đoàn trưởng mới tên là Cầm bảo Phương bị Đác chơi xỏ ấy, chính là việc Đác kí cái giấy báo Lũ Nam Phương đào ngũ gửi về xă. Hôm ông chủ tịch xă xuống nhà, nể gia đ́nh có tang nên ông không nói cho Phương biết mà chỉ giục Phương về đơn vị).

 - Thưa thủ trưởng - Lữ Nam Phương nói với Cầm - Vậy ông Đác có nói với thủ trưởng rằng, tôi đă từng to tiếng với ông ấy không?

 - Có, nhưng với tớ điều ấy không quan trọng - Thượng uư Cầm nói - Điều tớ quan tâm nhất với cậu bây giờ là cậu đă sẵn sàng nhận nhiệm vụ mới chưa?

 - Báo cáo tiểu đoàn trưởng, tôi đă sẵn sàng ạ - Lữ Nam Phương đứng dậy chào theo điều lệnh.

 - Thế th́ không c̣n phải lăn tăn bất cứ điều ǵ nữa - Cầm đứng dậy bắt tay Phương rất chặt.

Mấy hôm sau cả tiểu đoàn hành quân đi chiến trường.

An Thuỳ lại gọi điện cho Lữ Nam Phương. Lần gọi này cách lần gọi trước ba ngày.

 - Tại sao cho đến nay mà anh vẫn chưa chịu về cơ quan? Anh biết không, t́nh h́nh của anh ngày càng trở nên nghiêm trọng rồi đấy. Để hạ bệ anh, Quang Tà đang kéo thêm phe cánh mỗi ngày một đông. Tay Trần Đắc Tun, kẻ thù số một của Quang Tà từ trước đến nay th́ bây giờ họ cũng co cụm lại với nhau nhằm hạ bệ anh. Trần Đắc Tun đă đứng hẳn về phía Quang Tà…

 - Thú thực là tin ấy khiến anh rất bất ngờ - Lữ Nam Phương nói - V́ hai con người ấy vốn ghét nhau như xúc đất đổ đi!

 - Anh ngây thơ lắm - An Thuỳ nói - Thời này chỉ v́ một mối lợi nho nhỏ, người ta cũng có thể bỏ qua chút liêm sỉ cuối cùng để cụm lại với nhau chia món lợi đó. Quang Tà “đánh” anh v́ gă muốn anh mất uy tín, anh không tiến lên được, để gă có lư do ngồi thêm cái ghế trưởng ngành văn học nghệ thuật một khoá nữa. Dù gă quá tuổi về hưu đă bốn năm rồi, nhưng cái tham vọng trở thành danh nhân trong tâm can gă nó hăy c̣n sục sôi, gă cần phải có quyền có tiền để mua danh. Anh hiểu chứ? C̣n Trần Đắc Tun liên minh với Quang Tà cùng “đánh” anh v́ Trần Đắc Tun đang muốn chiếm cái ghế hiện tại của anh, nghĩa là làm phó cho Quang Tà!

 - Bây giờ th́ anh phải kinh sợ họ thật rồi em ạ - Lữ Nam Phương nói.

 - Em tiết lộ thêm cho anh điều này nữa, anh sẽ thấy họ đáng tởm đến nhường nào - An Thuỳ nói - Sáng nay em lên pḥng gă Trần Đắc Tun định bàn với gă một vài việc của công đoàn cơ quan. Em vừa đến chỗ cửa sổ th́ nghe thấy trong pḥng gă có tiếng gă và Quang Tà đang nói chuyện với nhau. Gă Trần Đắc Tun nói: “Ta có cái giấy báo đào ngũ của nó trong tay rồi, bây giờ chỉ cần đốt cái lư lịch quân nhân gốc của nó đi nữa th́ coi như đời nó hết phim! Đánh thằng nhà văn mà vin vào vài ba cái cớ lặt vặt, sẽ không thắng được nó đâu. Phải chơi nó bằng đ̣n chính trị! Đ̣n chính trị mới là đ̣n sát thủ với bọn nhà văn! Xưa nay ta dùng đ̣n chính trị mà diệt bọn nhà văn, nhà thơ là trăm trận trăm thắng! Đ̣n này th́ Lữ Nam Phương chết đứ đừ!”. Nghe Tun nói đến đó th́ Quang Tà vỗ đùi đen đét, rồi nói với Tun: “Chú khá lắm! Năm năm nay anh em ḿnh không chơi với nhau là bởi chưa hiểu hết cái tài của nhau. Kể từ nay chú với anh phải như một, kề vai sát cánh bên nhau. Chú ủng hộ anh th́ anh cũng hứa với chú sẽ “di” chết thằng Lữ Nam Phương cho chú ngồi vào cái ghế của nó. Chú cố gắng viết mấy cuốn sách để có cái danh nhà thơ, khi nào anh về, chú sẽ thay anh lên trưởng ngành!”. Gă Quang Tà nói đến đó rồi hai gă bắt tay nhau. Họ văi ra những tiếng cười khè khè, khầng khậc rất man rợ. Anh Phương, anh phải về ngay đi! Họ mà đốt lí lịch quân nhân gốc của anh là gay go lắm đấy!

 - Cám ơn em - Phương nói - Rồi anh sẽ về!

 - Anh đừng chủ quan nữa - An Thuỳ nói - Phải về ngay đấy!

An Thuỳ ngắt máy. Lữ Nam Phương th́ cứ ngớ ra, bàng hoàng như bị ai lấy mất hồn.

Trần Đắc Tun vốn dĩ là một giáo viên cấp hai, quê ở huyện Tam Bản. Hồi chiến tranh có hai hệ sư phạm đào tạo giáo viên cấp hai: 7+3 (bảy năm phổ thông cộng với ba năm sư phạm) và 10+1 (mười năm phổ thông cộng với một năm sư phạm). Trần Đắc Tun học hệ 10+1. Năm 1968, Tun vừa tốt nghiệp th́ ông xă đội trưởng ch́a cho gă cái giấy báo khám sức khoẻ quân sự. Gă mang hai con gà trống thiến đến nhà xă đội trưởng hối lộ. Xă đội trưởng cười tít mắt, không đưa Tun vào danh sách khám sức khoẻ nữa, nhưng ông này ra điều kiện: Trần Đắc Tun phải nhịn ăn cho người gă vốn đă lùn càng thấp bé lại. Trần Đắc Tun thực hiện ăn ngày một bữa, chỉ trong ṿng một tháng mà trọng lượng của gă tụt từ bốn mươi cân xuống ba tám cân. Đúng lúc ấy lại có đợt tổng động viên, xă đội trưởng bảo Tun: đợt này nặng ba tám cân vẫn có thể phải nhập ngũ. Trần ĐắcTun lại hối lộ xă đội trưởng lần nữa. Xă đội trưởng liền mách nước: Tun nên t́m cách chuyển đến một nơi nào đó xa xa quê, bởi nếu ở gần quê, dù có trốn được chuyện đi bộ đội th́ người làng người xă trông thấy vẫn tị nạnh v́ anh em Trần Đắc Tun chưa có ai đi cầm súng. Trần Đắc Tun chấp nhận. Gă xin về huyện miền biển Hoà Hưng dạy học. Về Hoà Hưng một thời gian Trần Đắc Tun lại bị cái ông xă đội trưởng, nơi Tun dạy học để ư, ḍm dỏ. Nh́n cặp mắt của ông xă đội trưởng. Trần Đắc Tun rùng ḿnh ớn lạnh. Thực ra chỉ v́ Tun sợ đi bộ đội mà sợ lây cả ông xă đội trưởng. Cuối cùng th́ Tun cũng t́m ra một lối giải cứu khỏi nỗi sợ ấy: gă cưới một cô vợ cùng dạy một trường, không xinh xắn, nhưng là người nhà của một ông lănh đạo cao nhất huyện. Một mũi tên Trần Đắc Tun nhằm trúng hai đích: không những gă không c̣n phải đi bộ đội mà ít lâu sau gă c̣n được điều về cơ quan huyện, nhảy tót vào cái ghế chánh văn pḥng! Từ đó yên vị, gă bắt đầu tính chuyện leo cao trên nấc thang quyền lực. Hồi đó văn chương c̣n được các nhà tổ chức trọng thị. Trần Đắc Tun thấy cần phải làm thơ để mọi người đỡ coi thường gă là tay bất tài núp bóng người khác tiến thân.

Hồi ấy mỗi lần từ đơn vị quân đội về thăm nhà, chàng sĩ quan nhà văn trẻ Lữ Nam Phường thường có hai nơi đến thăm: nhà thầy cô giáo Phan Huy Mại - Vũ Thị Huyền Vi ở thị trấn Triều Lạng và Trần Đắc Tun ở văn pḥng huyện Uỷ Hoà Hưng. Trần Đắc Tun có tướng ngũ đoản, cái đầu h́nh củ ấu, bên trên ph́nh ra dưới thót lại, miệng rộng, tai vểnh, da đen sắt, mắt màu đồng thau hay nh́n trộm. Bàn tay kềnh càng với những ngón to, ngắn, xù x́. Theo sách tướng số, người có dung mạo như thế thuộc hạng tiểu nhân, cứt sắt, coi chuyện hăm hại người khác như một lẽ sống, tất yếu, y như đă là loài kền kền th́ phải ăn xác thối vậy.

Nếu Trần Đắc Tun không phải người đang tập tọng làm thơ th́ loại người có dung mạo như anh ta, sẽ không bao giờ Lữ Nam Phương kết thân. Thế mới biết văn chương nó có ma lực kết dính con người ta mạnh mẽ, đôi khi bỏ qua tất cả hoàn cảnh, cá tính, ḍng họ, sắc tộc. Trần Đắc Tun và Lữ Nam Phương trở thành bạn của nhau khá thân thiết.

Về làm chánh văn pḥng huyện Uỷ một thời gian th́ Trần Đắc Tun giở tṛ ố nhân thắng kỷ với Đinh Xuân Vĩ, người cán bộ cấp phó của gă. Trần Đắc Tun nhận ra tuy Vĩ là cấp phó nhưng thần thế của Vĩ khá mạnh. Anh ta là con trai của một vị lănh đạo cũ, nguyên chủ tịch mặt trận tổ quốc huyện. Bản thân Vĩ đă từng là bộ đội từ chiến trường trở về. Tuy Vĩ kém Tun cái bằng 10+1, nhưng bù lại anh ta rất cởi mở, nhanh nhẹn, hát hay đàn giỏi, được mọi người cảm mến. Trần Đắc Tun linh cảm: Đinh Xuân Vĩ có thể chiếm mất cái ghế của gă bất cứ lúc nào. Để “pḥng ngừa từ xa”, Trần Đắc Tun nghĩ ra một kế khá hiểm độc nhằm đưa Đinh Xuân Vĩ ra hầu toà. Cái đêm Đinh Xuân Vĩ trực cơ quan, nhè lúc Vĩ đang cùng với mấy cô cậu văn pḥng tụ bạ hát xướng ở hội trường, Trần Đắc Tun trèo qua tường rào, lẻn vào pḥng văn thư thủ con dấu chính của huyện Uỷ bỏ vào túi. Gă lặng lẽ rút lui theo một lối khác, trèo qua một bờ tường rào ra cánh đồng. Gă ném con dấu xuống ḍng sông, miệng gă phun ra một lời nguyền: “Đinh Xuân Vĩ, mày phải vào tù!”.

Sáng hôm sau, nghe cô văn thư báo cáo mất con dấu, Đinh Xuân Vĩ kêu toáng lên. Trần Đắc Tun yêu cầu Vĩ viết bản tường tŕnh gửi sang cơ quan an ninh, viện kiểm sát và toà án. Đinh Xuân Vĩ lo âu gầy xọp người đi, mắt trũng sâu, mới hơn ba mươi xuân mà tóc đă bạc từng mảng. Ai cũng chắc mẩm: phen này th́ Đinh Xuân Vĩ, nếu không ngồi bóc lịch trong nhà đá th́ cũng án treo, thôi việc là cái chắc. Đúng dịp đó lại có một sự kiện diễn ra: vị lănh đạo cao nhất huyện là người nhà của vợ Trần Đắc Tun được điều lên tỉnh làm giám đốc một sở. Ông lănh đạo ở vị trí số hai được đôn lên ngồi vị trí thứ nhất. Ông sếp này vốn rất nhạy cảm. Không khó khăn lắm ông nhận ra cái vụ “mất con dấu” này không thể không có bàn tay ma quỷ của Trần Đắc Tun. Ông t́m cách dẹp vụ này đi. Rồi ông ra quyết định điều Trần Đắc Tun sang làm trưởng pḥng văn hoá thông tin, điều Đinh Xuân Vĩ sang làm phó của Tun. Có người băn khoăn đặt câu hỏi với vị lănh đạo đứng đầu huyện, rằng hai kẻ bây giờ đă trở thành tử thù ấy sao không tách họ ra mà lại tiếp tục để họ làm việc cùng cơ quan, một trưởng một phó? Vị lănh đạo đứng đầu huyện nở điệu cười rất thâm thuư, nói: như thế mới là lấy độc trị độc chứ! Hăy đợi đấy rồi xem Trần Đắc Tun gieo cho Đinh Xuân Vĩ cái ǵ th́ tới đây Đinh Xuân Vĩ sẽ cho Trần Đắc Tun gặt đúng cái đó!

Lời vị lănh đạo đứng đầu huyện chẳng bao lâu đă có ứng nghiệm. Đinh Xuân Vĩ v́ quá cay với Trần Đắc Tun mà ngấm ngầm lôi kéo một ê kíp, tập hợp những vố, phốt, t́ vết của Trần Đắc Tun để trả đũa. Chẳng bao lâu họ đă có đủ bằng cớ, tang chứng của các vụ: vào dịp tết Trần Đắc Tun đă biển thủ một cái gị lụa của nhà bếp cơ quan giấu vào cái tủ tài liệu; Trần Đắc Tun ăn chặn tiền tập luyện của các đội văn nghệ nghiệp dư được điều động từ các xă lên; Trần Đắc Tun ăn bớt tiền của đám leo thang trèo tường, đóng đinh treo cờ treo khẩu hiệu; Trần Đắc Tun tháo trộm cái ác quy mới ở bộ loa đài, để phi tang, gă thay vào đó một cái ác quy đă cũ…

Chiến dịch “gieo cái ǵ cho gặt cái ấy” đang chuẩn bị báo ứng th́ Trần Đắc Tun đă t́m đến cơ quan văn học nghệ thuật của tỉnh cầu cứu những người lănh đạo, trong đó có Lữ Nam Phương. Lúc này Lữ Nam Phương đă chuyển ngành từ quân đội về cơ quan văn học nghệ thuật của tỉnh, giữ một cương vị tuy nhỏ nhưng rất được tín nhiệm. Trần Đắc Tun ngỏ ư muốn được về cơ quan này làm việc. Lữ Nam Phương tư vấn để tập thể lănh đạo đồng ư. Trong cuộc họp lănh đạo, nghe Lữ Nam Phương thuyết tŕnh về Trần Đắc Tun th́ mọi người đều tin Phương. Thủ tục điều Trần Đắc Tun từ huyện lên tỉnh được Lữ Nam Phương làm nhanh chóng. Cái hôm Trần Đắc Tun chuẩn bị lên cơ quan văn học nghệ thuật nhận việc, một người em họ của Lữ Nam Phương, làm cán bộ tổ chức huyện, nói với Phương:

 - Tôi đi học xa về th́ mọi người đă làm xong thủ tục cho Trần Đắc Tun lên tỉnh. Nếu là người dưng nước lă th́ tôi mặc kệ, nhưng anh là anh họ, tôi không thể không lưu ư anh: cái tay Trần Đắc Tun là loại Tần Cối đời mới đấy. Nó cực ḱ thèm khát quyền lực và hư danh. Để thoả măn những ham hố, nó có thể tàn sát cả bạn bè, ân nhân. Anh phải hết sức cẩn thận với nó.

 - Anh ta có học được một ít chữ nho - Lữ Nam Phương nói - Người học chữ nho ít nhiều cũng biết trọng đạo lí thánh hiền, đạo người quân tử!?

 - Lư thuyết chung là thế - chú em họ nói - Nhưng ở đời có quân tử th́ lại cũng có nguỵ quân tử. Tôi cam đoan với anh, Trần Đắc Tun là loại nguỵ quân tử trăm phần trăm. Mồm gă nói th́ rặt chuyện đạo lư, nhưng hành động th́ tiểu nhân lưu manh hết cỡ!

Lữ Nam Phương khi ấy mới ngoài ba mươi tuổi, chưa có nhiều kinh nghiệm về tổ chức, ông thường bỏ qua những lời khuyên mà ông cho là có hại đến bạn ḿnh. Trước những lời như thế bao giờ ông cũng t́m cách bao biện, bênh vực Trần Đắc Tun. Chủ nghĩa nhân đạo của nền văn học cổ điển Châu Âu thấm đẫm trong con người Lữ Nam Phương. Lữ Nam Phương cho rằng quỷ quyệt, tàn ác như Giave, suốt đời y săn lùng nhằm tiêu diệt Giăng Vangiăng, nhưng đến khi Giăng bắt được y, ông lại tha thứ cho y. Giave c̣n biết xấu hổ, ân hận, dày ṿ tâm can mà chết! Vài ba cái tṛ hèn hạ, ti tiện của Trần Đắc Tun thấm ǵ với Giave?

 - Chú cứ yên tâm - Lữ Nam Phương nói với người em họ - Trần Đắc Tun lên tỉnh, tôi bố trí đúng người đúng việc, khả năng sáng tác thơ của anh ta sẽ được khai thác, anh ta sẽ thành người đường hoàng thôi!

Nghe Lữ Nam Phương nói thế th́ chú em họ không muốn tranh luận nữa.

Trần Đắc Tun lên tỉnh, được bố trí làm chánh văn pḥng ngành văn học nghệ thuật. Những ngày mới lên gă tỏ ra nhũn nhặn, cung kính với tất cả mọi người. Điều này có gây sự ngờ ngợ cho những ai có thần kinh nhạy cảm. Sau đó gă lộ dần cái giọng thớ lợ giả dối. Trong thâm tâm gă rất muốn ngồi vào cái ghế thủ lĩnh của cái cơ quan mới này. Bằng kinh nghiệm “xương máu” của những năm tháng ngụp lặn, vinh quang và điếm nhục ở huyện uỷ Hoà Hưng, gă thầm so sánh gă với người đang tạm đứng đầu cơ quan là nhà văn Lữ Nam Phương. Về bằng cấp, chuyên môn cũng như danh tiếng, hiện tại gă đều thua kém Lữ Nam Phương. Trần Đắc Tun biết lănh đạo tỉnh cứ để Lữ Nam Phương giữ vị trí “Q thủ trưởng” v́ họ không thích dùng một trí thức thật, một nhà văn thật, v́ loại người này thường có tính tự trọng rất cao, không thể rủ rê tạo phe cánh chia bôi quả thực; càng không bắt loại người này đi khom lưng vào cửa trước cửa sau hối lộ, cống nạp. Loại người như Lữ Nam Phương, trong quan điểm dùng người của các nhà lănh đạo tỉnh này th́ chỉ dùng theo kiểu chơi cây cảnh. Lúc cần th́ mang ra khoe. Không cần th́ dẹp vào một xó, thậm chí ném ra băi rác. C̣n trong con mắt của Trần Đắc Tun th́ loại như Lữ Nam Phương không mưu mô thủ đoạn, phổi ḅ, ruột để ngoài da; Tun chỉ cần giăng một cái bẫy đơn giản như bẫy chuột là có thể xiết được cổ anh ta. Trần Đắc Tun ŕnh rập để ư từng cử chỉ, động thái, những mối quan hệ của Lữ Nam Phương, chờ thời cơ hành động.

Nhân vật thứ hai Trần Đắc Tun thấy cần phải đưa lên bàn cân để tính toán là Quang Tà. Theo thông tin từ “Nhà trắng cấp tỉnh” th́ trong đại hội tới, Quang Tà đến tuổi hưu bên ngành văn hoá, gă sẽ tiếp tục được đưa sang ngành văn học nghệ thuật giữ vị trí trưởng ngành. Với tỉnh này, từ lâu, cơ quan hội văn học nghệ thuật đă bị biến thành cái sân sau cho một số quan chức về hưu tiếp tục án ngữ kiếm ăn, du hư. Lữ Nam Phương được cắt Q nhưng không phải cắt Q để lên cấp trưởng mà là để trở về với cấp phó; làm phó cho Quang Tà. Trần Đắc Tun thừa biết Quang Tà là tay không hề có một chút năng khiếu nghệ thuật. Tất cả những công tŕnh này nọ mà gă đứng tên tác giả hay chủ biên chẳng qua là gă dùng tiền để thuê bàn tay và khối óc của người khác mà thôi. Nhưng Quang Tà là tay có máu bạo chúa. Loại người này từ bùn rănh nhoi lên bằng lươn lẹo, mánh khoé, lọc lừa, bợm băi, liều lĩnh; và tất cả những thói tệ đó được bọc trong hai lần áo giáp mỹ miều và bền chắc: cái bằng cử nhân học ở Liên Xô và thành phần cố nông cơ bản!

Trần Đắc Tun biết lănh đạo tỉnh rất sính dùng loại người như Quang Tà. Bề ngoài họ sẽ được tiếng là biết dùng “hiền tài” học ở đất nước của Lê nin; chủ nghĩa Mác thấm nhuần đậm đặc trong máu; tổ chức hoàn toàn yên tâm về mặt chính trị. Về mặt thực dụng th́ dùng Quang Tà, chỉ cần lănh đạo tỉnh ra hiệu bằng một cái nháy mắt hoặc một điệu cười ư tứ là Quang Tà sẽ xông vào cuộc như con thiêu thân, tả xung hữu đột. Khi kiếm ăn được Quang Tà rất biết luật chơi: chia cho cửa nào, ngần nào th́ hợp lí. Nếu việc vỡ lở hoặc gặp hiểm nguy, Quang Tà lập tức hoá thành một con ḱ nhông đổi màu cho hợp với thời tiết. Gă rất biết cách dùng tiền bạc để làm dịu đi những cái đầu bốc nóng của cấp trên. C̣n với loại tép riu ti toe kiện cáo, Quang Tà sẽ biến thành một thứ trảo nha (móng vuốt) của loài sói; gă móc mắt, bịt miệng họ dễ như trở bàn tay. Các ngài quan trên được Quang Tà chia quả thực đậm mà chẳng mang tiếng ǵ. Mồm miệng tay chân vẫn sạch sẽ thơm tho như được tắm nước thánh!

Trần Đắc Tun cho rằng diệt Quang Tà khó gấp nhiều lần diệt Lữ Nam Phương. Diệt Lữ Nam Phương là chỉ diệt một người. Diệt Quang Tà là dứt dây động rừng, bỉ mặt nhiều người đứng đằng sau, vô cùng nguy hiểm. Nhưng diệt Quang Tà vẫn có những mặt thuận lợi bởi gă chưa sang hẳn cơ quan văn học nghệ thuật. Chỉ cần vào thời gian cận kề đại hội, Trần Đắc Tun cho gă một chưởng bôi nhọ uy tín là sẽ chặn được lối sang làm trưởng ngành văn học nghệ thuật của gă.

Trần Đắc Tun rất cần phải rửa cái nhục tai tiếng gă phải mang theo từ dưới huyện Hoà Hưng. Để rửa cái nhục này, gă không thể quay về Hoà Hưng để sỉ vả người này, thanh minh với người kia. Cách rửa nhục cao cường nhất là khẳng định một vị trí mới, cao sang, danh giá hơn. Vị trí ấy không đâu khác là trưởng ngành văn học nghệ thuật của tỉnh. Mà muốn đoạt được cái ghế này, gă phải đánh gục hai đối thủ nặng cân: Quang Tà và Lữ Nam Phương.

Trần Đắc Tun co ḿnh lại, nhũn như con chi chi. Thân h́nh gă đă ngắn, đi đứng lại co ro, lượn lẹo, trông yếm thế đến thảm hại. Gă co ḿnh lại để chờ thời.

Và thời cơ đă đến với gă.

Nhà sưu tầm nghiên cứu Đỗ Lươn đang vênh vang truyền bá tự tạo danh tiếng th́ bị một lá đơn từ Hà Nội gửi về kiện gă ăn cắp đề tài nghiên cứu và ăn quỵt tiền. Người viết đơn kiện Đỗ Lươn lần này chẳng phải loại chân yếu tay mềm như cô thạc sĩ ngữ văn, giảng viên trường cao đẳng sư phạm trước đây mà là một đấng nam nhi có học hàm tiến sĩ đang công tác ở viện khoa học nghệ thuật, tên là Trần Việt Ngôn. Số là một hôm, Đỗ Lươn ḷ ḍ t́m lối lên viện nghệ thuật nọ xin đề tài nghiên cứu. Trần Việt Ngôn đồng ư cung cấp đề tài, sơ đồ chỉ dẫn để Đỗ Lươn theo đó mà đi sưu tầm tài liệu. Trần Việt Ngôn c̣n xin với viện ứng tiền trước cho hai người. Phần của Ngôn th́ ông cũng dồn hết cho Đỗ Lươn để Lươn sênh sang đi sưu tầm. Họ giao kèo với nhau, công tŕnh hoàn thành sẽ mang tên hai người, nếu được nhuận bút hay giải thưởng sẽ chia đôi.

Đỗ Lươn về các thôn làng moi tài liệu. Theo sơ đồ chỉ dẫn của Trần Việt Ngôn, Đỗ Lươn moi được khá nhiều. Thấy nguồn tài liệu ngon xơi, gă sắp xếp thành công tŕnh của ḿnh, rồi bí mật đưa lên Hà Nội. Đỗ Lươn không vào viện nghệ thuật, cái nơi mà gă đă giao kèo và lĩnh tiền tạm ứng; gă đưa sang Hội nghệ thuật nộp để lĩnh tiền tài trợ. Một công tŕnh mà gă lĩnh tiền ở hai nơi, bỏ túi tất tần tật. Tên tác giả th́ gă chỉ nhớ có ḿnh gă, c̣n ông tiến sĩ là hậu thuẫn, chỉ dẫn cho gă th́ gă cố t́nh quên.

Tiến sĩ Trần Việt Ngôn gửi đơn tố cáo vụ gian lận mờ ám này về Uỷ ban tỉnh. Các quan chức ở Uỷ ban tỉnh không ai rành lắm về cái món văn chương nghệ thuật này. Các vị đang lúng túng như gà mắc tóc th́ Trần Đắc Tun lom khom như con mèo ŕnh chuột tiếp cận được với một vị. Trần Đắc Tun “cố vấn” cho các vị Uỷ ban hăy “kính chuyển” đơn của Trần Việt Ngôn về cơ quan văn học nghệ thuật và chỉ định đích danh Lữ Nam Phương giải quyết; bởi chỉ có “tŕnh độ nhà văn” mới đủ tầm xử lí rạch ṛi, phân minh vụ bê bối này! Các quan chức Uỷ ban tỉnh được Trần Đắc Tun hiến kế th́ thấy sáng ra mọi nhẽ, liền nghe theo gă. Trong khi đó Trần Đắc Tun lại ngấm ngầm ngoắc tay liên minh với Đỗ Lươn chuẩn bị giăng bẫy xiết cổ Lữ Nam Phương.

Lữ Nam Phương vốn có một cách sống hơi nệ sách vở. Ông rất tin, một khi giải quyết công việc bằng sự công tâm, ngay thẳng th́ công lí và chân lí sẽ thuộc về ḿnh. Lữ Nam Phương biết rằng, giải quyết vụ Trần Việt Ngôn tố cáo Đỗ Lươn không hề là đơn giản. Động vào Đỗ Lươn, không cẩn thận gă sẽ phản đ̣n, vấy bẩn lên người ḿnh như bỡn. Bởi thế, Lữ Nam Phương dành nhiều thời gian nghiên cứu các tài liệu, gặp gỡ các đối tượng liên quan hỏi han xem xét kĩ lưỡng rồi mới đi đến kết luận: Không chuyển hồ sơ vụ này sang toà xử theo luật bản quyền mà chỉ xử lí hành chính. Mọi nhân chứng, bằng chứng đă rơ. Lữ Nam Phương yêu cầu Đỗ Lươn rút công tŕnh sưu tầm nghiên cứu khỏi hội nghệ thuật chuyển sang viện nghệ thuật; phải bồi hoàn số tiền tài trợ cho hội nghệ thuật; bồi hoàn một nửa số tiền viện nghệ thuật đă tạm ứng cho Trần Việt Ngôn. Sau cùng th́ Đỗ Lươn phải công khai xin lỗi Trần Việt Ngôn.

Mọi việc diễn ra suôn sẻ. Đỗ Lươn tuy có hậm hực, nhưng mọi người xúm lại khuyên gă nên biết điều; Lữ Nam Phương giải quyết như thế là nương nhẹ, thấu t́nh đạt lí. Gă không phải hầu toà là may mắn lắm rồi!

Nhưng vụ việc vừa kết thúc hôm trước, hôm sau có một người phụ nữ trung tuổi, mặt bự phấn son, tóc chải ngược thành bờm như bờm ngựa, đến cơ quan xin gặp bằng được nhà văn Lữ Nam Phương. Chị ta xưng là người nhà Đỗ Lươn, rồi hỏi rất lễ độ:

 - Thưa sếp, anh Đỗ Lươn nhà tôi vừa qua phạm tội ǵ, sếp có thể cho tôi biết được không?

 - Anh ấy mắc một khiếm khuyết về bản quyền đề tài - Lữ Nam Phương thật thà nói - Nhưng chúng tôi đă giải quyết xong rồi. Anh Đỗ Lươn chỉ phải bồi hoàn lại một số tiền rồi xin lỗi người ta thôi mà!

 - Vâng, thay mặt gia đ́nh, chúng tôi ghi nhận lời sếp - Người đàn bà tóc như bờm ngựa nói.

Trước khi rời pḥng Lữ Nam Phương, người đàn bà ấy c̣n quay lại nh́n Phương bằng cặp mắt của loài cú vọ. Mấy ngày sau Đỗ Lươn viết đơn tố cáo Lữ Nam Phương tội: “vi phạm nguyên tắc bí mật trong quá tŕnh giải quyết vụ việc nội bộ”! Bên lề tờ đơn có chữ kí xác nhận của người đàn bà mặt bự phấn, tóc bờm ngựa. Khi ấy Lữ Nam Phương mới vỡ lẽ tṛ này là do Trần Đắc Tun và Đỗ Lươn cấu kết với nhau dùng người đàn bà tóc bờm ngựa, vốn đang là bồ bịch của Đỗ Lươn, làm một “con chim mồi” để giăng bẫy Lữ Nam Phương. Để lá đơn của Đỗ Lươn có tính pháp lí cao, Trần Đắc Tun kí tên bên dưới xác nhận gă chứng kiến toàn bộ vụ việc!

Khi Trần Đắc Tun đă lộ mặt, Lữ Nam Phương mới nhớ lại và thấm thía lời cảnh báo của chú em họ làm cán bộ tổ chức huyện uỷ Hoà Hưng: “Cái tay Trần Đắc Tun là loại Tần Cối đời mới: cực ḱ thèm khát quyền lực và hư danh. Để thoả măn những ham hố, nó có thể tàn sát cả bạn bè, ân nhân. Anh phải hết sức cẩn thận với nó…”. Bị phản bội trắng trợn, đau buốt từ tim gan xói lên óc, không nói một lời, Lữ Nam Phương lặng lẽ giao lại công việc cho Trần Đắc Tun, bỏ đi sáng tác.

Trần Đắc Tun cho như thế là Lữ Nam Phương đă bại trận, gă quay sang “đánh” Quang Tà. Trần Đắc Tun biết, với Quang Tà, không thể dùng ngón đ̣n cũ mèm như với Lữ Nam Phương; càng không thể đánh một đ̣n chết đứ đừ người này được. Đ̣n Tun dùng với Quang Tà là tung hoả mù vài ba cái vụ làm ăn biển lận để Quang Tà mất mặt với mọi người, và mọi người sẽ góp thêm tiếng nói ngăn chặn không cho Quang Tà sang hẳn ngành văn học nghệ thuật làm thủ lĩnh. Vụ việc để tung hoả mù th́ không thiếu ǵ. Nhưng Trần Đắc Tun đủ khôn ngoan để không bao giờ đụng chạm đến các vụ có sự ăn chia quả thực với lănh đạo cấp trên, v́ rút dây động rừng. Làm như thế dù Quang Tà có bị mất mặt th́ Trần Đắc Tun cũng sẽ bị cấp trên cho ngồi chơi xơi nước ngay tắp lự! Như cái vụ Quang Tà đưa bộ xương cá voi vào miền Nam bán chẳng hạn, ai dám đụng vào? Có mà chết mất ngáp! Vậy th́ phải tung cái vụ: “Cho một giáo phái lạ vào truyền đạo trái phép” dễ hạ bệ Quang Tà hơn. Vụ này diễn ra hầu như song hành với vụ bán bộ xương cá voi. Cái hôm bán xương cá voi xong, trên đường ra Bắc, Quang Tà bị tai nạn xe hơi phải vào bệnh viện cấp cứu, có một người đàn bà đến thăm Quang Tà vào đúng cái lúc gă vừa dứt cơn hôn mê. Người đàn bà ấy khoảng ngoài bốn mươi tuổi, mặc bộ bà ba đen tuyền, mặt giống mặt nữ tu, xưng tên là Kim Dinh. Cổ Kim Dinh đeo ṿng tràng hạt trắng nhưng không có cây thánh giá mà lại là một khung ảnh nhỏ, trong đó lồng một h́nh nhân giống như tượng Thần Tự Do. Người đàn bà làm quen với Quang Tà không khó khăn ǵ. Giọng nói của bà ta lơ lớ tiếng miền Nam pha tiếng Tàu:

 - Con cá Ông dạt vào miền biển quê ngài mà chết tức là cá Ông mang sự may mắn đến cho quê hương ngài hàng thế kỷ rồi - Kim Dinh nói - Thế mà ngài mang bộ xương vào đây bán, tức là ngài đă bán đi cái linh khí may mắn ấy. Người mang trọng tội vụ này chính là ngài! Nếu ngài tin ta, ta sẽ giải hạn cho!

 - Cô là ai? Từ đâu đến? - Mặc dù vừa thoát ra khỏi cơn hôn mê nhưng Quang Tà vẫn giữ cái giọng hách dịch của kẻ đang say quyền biến.

 - Ta đại diện cho giáo phái Mặt trời! Nên nhớ, mọi việc ngài làm trong thời gian qua, không ở gần ngài nhưng ta nh́n thấy cả - Kim Dinh nói - Ta muốn giúp đỡ ngài!

Thấy h́nh dáng và giọng nói của người đàn bà toả ra một uy lực, Quang Tà liền hạ giọng:

 - Cô muốn giúp ǵ tôi?

­ - Ta muốn giúp ngài thoát hiểm vụ này. Ta sẽ giải hạn cho ngài. Ta tặng ngài pho tượng Địa Mẫu, một nữ thần quyền năng tột bậc của giáo phái Mặt Trời - Kim Dinh nói - Pho tượng này bằng đá trắng, nó c̣n là một tác phẩm nghệ thuật tuyệt hảo. Ngài hăy đem về chọn một nơi đẹp nhất thành phố mà dựng. Mỗi ngày ngài nên đến chân tượng Địa Mẫu cầu nguyện một lần, nỗi đau nào của ngài cũng khỏi, hạn nào của ngài cũng qua - nói đến đó Kim Dinh mở cái xắc lấp lánh ánh vàng lấy ra một bức ảnh, nói tiếp - Đây là chân dung tượng Địa Mẫu. Ngài hăy xem có đúng là một công tŕnh tuyệt vời không?

Quang Tà c̣n đau buốt toàn thân, nằm thẳng đẵng trên giường bệnh nhưng gă vẫn cầm bức ảnh giơ lên ngắm nghía một lát rồi trả lại cho người đàn bà.

 - Xét về góc độ nghệ thuật th́ quả là pho tượng rất đẹp - Gă nói - Nhưng nếu là một nữ thần ǵ ǵ đó th́ tôi xin kiếu! Chúng tôi theo chủ nghĩa duy vật biện chứng, vô thần, không chấp nhận cái giáo phái lạ của cô đâu!

 - Đấy là ư kiến cá nhân ngài! C̣n công chúng đồng bào quê ngài chắc không phải ai cũng duy vật như ngài - Kim Dinh vừa nói vừa lôi từ trong cái xắc ra một xấp đô la, loại tờ một trăm khá dày, nói tiếp - Vậy th́ đây là một chút lệ phí tôi nhờ ngài dựng hộ pho tượng. Dựng để đồng bào cầu cho quốc thái dân an chứ không phải chỉ cho riêng ngài. Nếu ngài đồng ư th́ hăy nhận tạm số tiền hôm nay. C̣n pho tượng, khi nào ngài lành hẳn vết thương xuất viện trở về quê, chúng tôi sẽ lo phương tiện chở ra tận nơi, khỏi phiền ngài!

Vừa mới chối đây đẩy, thoáng cái đôi mắt rắn ráo của Quang Tà đă sáng loé lên khi nh́n thấy xấp đô la. Ngần ấy đô la phải sánh với hàng trăm triệu tiền Việt chứ chẳng ít! Giáo phái Mặt Trời hay tượng Địa Mẫu cũng chỉ là chuyện nhỏ! Đô la mới là thứ Quang Tà quan tâm. Gă nhận xấp đô la từ tay Kim Dinh một cách rất điềm nhiên như trời đất đă ban sẵn cho gă cái quyền ấy.

Quang Tà xuất viện trở ra Bắc được mấy hôm th́ pho tượng Địa Mẫu bằng đá trắng có chiều cao tám mét cũng đă được chuyển tải ra sân nhà bảo tàng thành phố. Nhà bảo tàng này được xây cất ngay sau chiến tranh phá hoại lần thứ hai nhưng kiểu cách chưa đến nỗi lạc hậu. Xung quanh ngôi nhà kiểu cách rêu phong là một công viên cây xanh. Bao quanh công viên là một cái hồ rộng, nước xanh ngăn ngắt bốn mùa. Hồ trong thành phố mà chưa khi nào nó bị ô nhiễm v́ thành phố này đang trong t́nh trạng ngưng trệ, dân tán đi chứ không tụ về.

Ngay trong cái đêm pho tượng được chuyển tải đến, Kim Dinh - Người đàn bà bận đồ đen - Đă sai phái đội quân xe cẩu kéo đến dựng pho tượng ở cái góc đẹp nhất trong công viên, có sự chứng giám của Quang Tà và tiến sĩ Nguyễn Lăng, giám đốc nhà bảo tàng. Họ dựng suốt đêm. Dựng xong th́ cũng là lúc b́nh minh ló rạng.

 - Ngài ngắm lại tượng Địa Mẫu lần nữa xem - Kim Dinh nói với Quang Tà - Ngài có nhận thấy tượng Mẹ đă tôn vẻ đẹp của khu công viên này lên gấp trăm gấp ngàn lần không?

 - Tôi không quan tâm lắm đến điều cô nói - Quang Tà cười ruồi trông rất gian giảo - Điều tôi cần ở cô lúc này là đưa thêm cho tôi ít tờ xanh xanh nữa để tôi đi nộp lệ phí các cửa. Ở tỉnh này đă thành lệ rồi. Có đám đ́nh đụng bát đũa là ruồi nhặng nó biết cả. Không có phần cho nó th́ nó sẽ vo ve quấy quả đau tai nhức óc lắm!

Kim Dinh nh́n Quang Tà thoáng vẻ khinh bỉ, nhưng bà ta vẫn mở xắc rút ra tập đô la nữa, so với lần trước th́ tập này mỏng hơn tí xíu, rồi bà ta lên chiếc xe Mecxeđec ra khỏi thành phố.

Quang Tà chưa kịp “đi nộp lệ phí các cửa” th́ vào một buổi chiều, một số cán bộ lăo thành đi tập thể thao ở công viên bỗng trợn tṛn mắt ngạc nhiên khi chứng kiến từng đoàn từng tốp người chẳng hiểu từ đâu kéo đến thắp nhang sụp lạy, khấn vái bằng cái giọng nửa Việt nửa Tàu dưới chân tượng Địa Mẫu. Lúc ấy các cán bộ lăo thành mới ngẩng lên ngắm kĩ pho tượng. Gương mặt Địa Mẫu có nét hao hao gương mặt Đức Mẹ Ma ri a, nhưng có vẻ “đời” hơn, trên đầu đội một cái vương miện giống như vương miện của hoa hậu, khảm ngọc trai những h́nh thù lạ mắt, lấp lánh dưới ánh mặt trời ban mai. Mọi người lúc ấy mới xầm x́: rơ ràng đây là một vị thánh nào đó chứ đâu chỉ thuần tuư là tượng nghệ thuật như Quang Tà quảng bá mấy hôm nay!?

Mấy vị cán bộ lăo thành buộc phải để ư: ngày hôm sau rồi ngày hôm sau nữa, người đến thắp nhang khấn vái cứ tăng dần; đến ngày thứ bảy th́ đông như một lễ hội. Lại xuất hiện thêm những cô gái trẻ ăn vận, trang điểm lạ mắt, nhảy múa như một đám hầu bóng xung quanh chân tượng. Các cụ lăo thành liền đến cơ quan văn hoá và văn học nghệ thuật xin gặp và chất vấn Quang Tà. Quang Tà vội lên xe đến công viên bảo tàng. Đến nơi th́ chính gă cũng tṛn mắt tṛn miệng ngạc nhiên không kém các cụ lăo thành khi chứng kiến một lễ hội lạ mắt chưa từng thấy. Quang Tà vội bấm máy di động gọi cho đội xe cẩu đến hạ pho tượng xuống trong tư thế nằm ngửa. Quang Tà đứng từ xa ngắm thấy Địa Mẫu nằm ở cái thế giống như một xác chết, trông thật ghê rợn. Gă toan bấm máy gọi Kim Dinh xin trả lại pho tượng. Nhưng trong thoáng chốc gă lại sực tỉnh với ư nghĩ: nếu trả lại ḿnh sẽ phải thuê phương tiện chở pho tượng đi hàng ngàn cây số vào miền Nam; sẽ phải hoàn trả số đô la mà hai lần Kim Dinh lót tay ḿnh? Số đô la này đổi ra tiền Việt là một trăm tám mươi triệu. Để tuột khỏi tay số tiền ấy ư? Không đời nào! Quang Tà liền nghĩ ra một kế: mượn thợ nề dùng gạch vữa xây tường bốn xung quanh pho tượng. Tốp thợ nề miệt mài làm việc gần nửa tháng mới xong. Lúc ấy Quang Tà ngắm nghĩa cái công tŕnh vôi vữa bao bọc pho tượng lại thấy giống hệt một cỗ quan tài khổng lồ. Nhiều người đến xem cũng bảo nó giống cỗ quan tài quá thể. Quang Tà chặc lưỡi, nghĩ: “Ư th́ cứ cho nó là cỗ quan tài đi. Ta chỉ khâm niệm tạm thời tượng Địa Mẫu ở đây. Khi nào chèo kéo được khách, ta sẽ bán! Bộ xương cá voi ta cũng bán được th́ pho tượng ăn nhằm ǵ mà không bán được! Khè khè, ta sẽ vớ bẫm ở cái pho tượng tự dưng mà có này!”.

 - Ngài xây quan tài để khâm liệm tượng thánh Địa Mẫu thật đấy à? - Kim Dinh từ miền Nam điện thoại cho Quang Tà - Tôi không hiểu cả loài người trên trái đất này có ai dám làm một việc tầy trời như ngài không? Có chăng chỉ có thể là quỷ sa tăng! Ngá đúng là một thứ quỷ nhập tràng!

 - Nhưng tôi không thể làm ǵ khác, cô biết rồi đấy - Quang Tà nói.

 - Vậy ngài định để thánh Địa Mẫu nằm trong cỗ áo quan ḱ dị ấy đến bao giờ?

 - Điều này th́ Quang Tà tôi không thể khẳng định trước được. Nhưng cô hăy tin ở tôi. Tôi sẽ t́m mọi cách để pho tượng được dựng lên ở một nơi nào đó!

 - Thôi th́ tôi cứ buộc phải tin như vậy. Nhưng trong lúc thánh Địa Mẫu c̣n phải nằm trong cỗ áo quan ḱ dị của ngài th́ thành phố nơi ngài sống sẽ bị sái nhiều đấy. Cả thành phố sẽ biến thành nơi quần ngư tranh thực. Các quan chức sẽ chỉ lo đấu đá, hất cẳng, chiếm đoạt ghế của nhau, lo móc thật nhiều tiền trong cái hầu bao nhà nước mà tiêu xài, chứ chẳng làm được việc ǵ lớn lao đâu!

 - Cô nói sao? Quần ngư tranh thực nghĩa là…?

 - Ô, ngài là một quan chức đứng đầu ngành văn hoá mà không hiểu thế nào là quần ngư tranh thực ư? Lạ thật đấy! Thế th́ tôi buộc phải giải thích, quần ngư tranh thực nghĩa là đàn cá tranh mồi ấy mà!

 - Vậy th́, xin lỗi cô, cuộc sống của đám quan chức của thành phố chúng tôi nó đă thành đàn cá tranh mồi từ lâu rồi!

Kim Dinh cười nấc lên hồi lâu trong điện thoại, rồi nói:

 - Trong đàn cá ấy, ngài xứng đáng là một con cá mập to bự đấy chứ?

Giá như ai đó mà xâm sỉa Quang Tà kiểu này, gă đă nổi đoá lên sát phạt, nhưng với người đàn bà thay mặt cho một giáo phái th́ gă t́m cách xử mềm, tránh mất ḷng, v́ gă rất ngại bà ta nổi máu ṣng phẳng đ̣i lại hai xấp đô la gă đang nắm giữ.

 - Cô biết không - Gă nói - Ở thành phố này có đứa nó c̣n gọi tôi là con đà điểu, nuốt được cả mảnh chai mảnh chĩnh mà chúng cũng chẳng làm ǵ nổi tôi tuốt!

­ - Người như ngài sẽ chẳng ai dám đụng đến một cái lông chân - Kim Dinh nói - Nhưng mà, thú thực, giao lại pho tượng Mẹ cho ngài ở ngoài ấy, tôi vẫn c̣n rất lo. Chỉ sợ có ngày ngài đập tượng ra để nhai! Vậy cho nên tôi vô phép có lời khuyên, ngài nhai đâu th́ nhai, chớ nhai vào thân xác pho tượng kẻo rồi ngài hối không kịp đâu!

Quang Tà không một chút lo sợ trước lời lẽ có vẻ đe doạ của Kim Dinh. Điều làm gă hài ḷng lúc này là hai xấp đô la đang nằm trọn vẹn trong cái két sắt nhà gă, chưa phải mất đi đâu một đồng một cắc.

Nhưng ở đời, phàm đă chôm chỉa ở chốn tâm linh, dù là chốn tâm linh c̣n đang ở dạng phôi thai như giáo phái Mặt Trời với pho tượng Địa Mẫu, không chóng th́ chầy nó cũng bị phơi trần ra ánh sáng. Chẳng bao lâu sau ngày tượng Địa Mẫu bị khâm liệm, trong thành phố đă có tiếng x́ xào Quang Tà ăn không một trăm tám mươi triệu của giáo phái Mặt Trời.

Trần Đắc Tun được người ta rỉ vào tai thông tin này. Gă mắm môi, quai hàm bạnh ra như cái đầu con rắn hổ mang, tính kế ra đ̣n. Trần Đắc Tun thức trắng một đêm thảo một bài vè, lời lẽ có dư sự sắc nhọn, vừa châm biếm giễu cợt vừa phơi lột vạch trần vụ việc “khâm liệm tượng” có một không hai của Quang Tà. Cuối bài vè là một lời kết: kẻ vô văn hoá, vô đạo đức như Quang Tà th́ không c̣n đủ tư cách ứng cử chức trưởng ngành văn học nghệ thuật nhiệm ḱ tới. Tác giả của bài vè được Trần Đắc Tun ghi là: Nhóm trí thức - văn nghệ sĩ thành phố. Chữ trong bài vè, chữ ngoài phong b́, cả người gửi và người nhận đều được Tun đánh máy vi tính. Trần Đắc tun gửi bài vè qua đường bưu điện tới tất cả các vị lănh đạo chủ chốt cấp tỉnh, cấp thành phố và các huyện. Gă c̣n thuê bọn trẻ con đánh giầy cầm cả xấp đến rải trước cổng các cơ quan sở, ban ngành, đoàn thể. Gă bắt liên lạc với nhà thơ Phạm Điền Viên, nhờ ông ta viết một bài báo nói về vụ dựng tượng này. Phạm Điền Viên vốn rất khinh Trần Đắc Tun, bởi gần đây ông phát hiện cái tập thơ “Chim quốc đi chơi chợ” mới xuất bản của Tun có một số bài được người ta coi là tàm tạm th́ gă lại ăn cắp tứ trong tập “Rau Tần” của Trần Huyền Trân. Chỉ riêng cái việc Trần Đắc Tun ăn cắp ư thơ của một nhà thơ đă mất, không mấy người để ư đến nhà thơ này, đủ biết con người có tướng ngũ đoản, mặt ngắn, mồm vêu này tiểu nhân, gian manh có hạng! Một lần Phạm Điền Viên bóng gió cái ư muốn khui ra vụ đạo văn, viết bài bêu lên báo th́ Trần Đắc Tun vội quỳ mọp xuống lạy Phạm Điền Viên như tế sao. Từ đó Trần Đắc Tun hay đi lại, săn ve, chăm chút Phạm Điền Viên nên Viên chịu nuốt sự khinh bỉ vào trong, thể tất cho Tun. C̣n với Quang Tà, Phạm Điền Viên vừa khinh vừa ôm mối hận. Thời điểm ấy Quang Tà mới cho Viên bật băi khỏi cơ quan nên Tun đặt vấn đề nhờ cậy th́ Viên nhận lời ngay.

Sau khi thu nhận đủ tài liệu do Trần Đắc Tun cung cấp, Phạm Điền Viên ngồi viết một mạch xong bài báo, đầy tính châm biếm, bút chiến, có tựa đề “Phượng hoàng vồ tiền”. V́ quá căm hận Quang Tà, Phạm Điền Viên liều gửi bài cho hai tờ báo. Không ngờ chỉ mấy ngày sau, cả hai tờ đều đăng. Trần Đắc Tun lên tận Hà Nội mua hàng xấp báo mang về thuê mấy thằng bé đạp xe đi khắp đường dong ngơ hẻm trong thành phố rêu rao vào máy tăng âm: “A lô! A lô! Báo mới đây! Quang Tà, ông quan đầu ngành văn hoá nghệ thuật tỉnh ta vừa ăn hối lộ một trăm tám mươi triệu để cho một giáo phái lạ vào truyền đạo trái phép ở thành phố ta. Rồi đây bà con sẽ chứng kiến cảnh ông Quang Tà phải đứng trước vành móng ngựa hầu toà. Mời bà con mua báo mới đây!”.

Thật tai hại cho Quang Tà! Vụ ầm ĩ này lại diễn ra vào đúng những ngày ngành văn học nghệ thuật tỉnh đang chuẩn bị tổ chức đại hội toàn thể lần thứ V, mà cái ghế chủ tịch hầu như lănh đạo tỉnh đă kê sẵn vào đít cho Quang Tà! Nếu thắng cử, nghiễm nhiên gă cầm chịch cả hai ngành: văn hoá và văn học nghệ thuật. Vua của hai vương quốc sẽ vô cùng thuận lợi để gă trở thành một nhân vật tầm cỡ mà lịch sử văn hoá tỉnh này không thể không vinh danh cho gă. Và điều này nữa, không kém phần quan trọng: bổng lộc từ hai ngành sẽ chảy vào cái két sắt nhà gă ṛng ṛng! Vậy cho nên, bài báo của Phạm Điền Viên in ra làm Quang Tà cay cú như sát ớt, xộc lên mũi. Quang Tà liền ngấm ngầm mở cuộc điều tra. Khi biết chắc thủ phạm là Trần Đắc Tun, Quang Tà cười gằn: “Th́ ra cái thằng thi sĩ ba xu này nó dám hại ta? Hăy đợi đấy!!!”.

Gần đến ngày đại hội, Quang Tà tập hợp toàn bộ đội quân hoạt động nghệ thuật dưới trướng của gă, chiếm già nửa số hội viên toàn ngành, để họp. Trong số bảy tám chục nhà nghệ thuật này, có cả các “nhà” đă đoạn tuyệt với nghệ thuật ngay từ khi họ cầm giấy nghỉ hưu. Hiện tại họ đă trở thành những người người bán rau, bán nước mắm, x́ dầu ngoài chợ xép thành phố hoặc nhập vào những nhóm nhạc chuyên đi phục vụ đám ma đám cưới. Có người cả nhiệm ḱ chẳng hề ngó ngàng đến nghệ thuật. Nhưng trên danh nghĩa họ vẫn là hội viên của ngành. Trong đại hội họ vẫn có quyền cầm lá phiếu bầu ra những người lănh đạo ngành.

Ngay vào đầu cuộc họp, Quang Tà đă vận dụng câu ngạn ngữ “Đồng tiền đi trước là đồng tiền khôn”. Gă gửi phong bao cho mỗi thành viên dự họp hai trăm ngàn (dĩ nhiên tiền từ hầu bao nhà nước chứ chẳng phải của riêng gă, nhưng của người phúc ta, dại ǵ gă không sử dụng cái quyền chủ tài khoản của ḿnh để mua ḷng người!). Với những “nhà nghệ sĩ” đă chuyển sang nghề bán rau, nước mắm, x́ dầu ở chợ xép hoặc thổi kèn đám ma đám cưới, ở cái thành phố tỉnh lẻ này, th́ hai trăm ngàn Quang Tà ban phát quả là một khoản không nhỏ. Nó không chỉ làm tươi lên các bữa ăn mà c̣n có giá trị thay đổi cả một quan niệm về người lănh đạo mà họ sẽ bầu trong đại hội tới.

Phát xong phong b́, Quang Tà mới mở cặp rút ra mấy cái văn bản, dơ lên cho mọi người nh́n thấy rồi gă nói rất từ tốn:

 - Cái vụ tượng Địa Mẫu, chắc anh chị em cũng có nghe x́ xào bấy nay, th́ đây, văn bản kết luận chính thức của lănh đạo tỉnh, tôi đọc cho anh chị em nghe…

Quang Tà đọc toàn bộ văn bản. Và cái đoạn có giá trị nhất với Quang Tà là những câu kết luận vô cùng hay hớm: “Việc xuất hiện pho tượng trong công viên nhà bảo tàng không thuộc về ư thức chủ quan của đồng chí Quang Tà mà thuộc về hoàn cảnh khách quan mang lại. Bà Kim Dinh đă tự ư chở pho tượng từ miền Nam ra tặng riêng cho bảo tàng tỉnh. Bà nói dối là tượng nghệ thuật. Chỉ đến khi nhân dân đến thắp hương khấn vái th́ mọi người mới biết pho tượng có tên là Địa Mẫu. Đồng chí Quang Tà, với cương vị thủ trưởng ngành văn hoá, văn học nghệ thuật chỉ vi phạm một khuyết điểm nhỏ là không kiểm tra kĩ pho tượng trước khi người ta dựng lên. Hiện nay đồng chí Quang Tà đă rút kinh nghiệm sâu sắc và đă cho xây một cái kho đựng pho tượng, không c̣n ảnh hưởng ǵ đến sinh hoạt văn hoá tinh thần của cộng đồng dân cư trong thành phố…”

Đọc xong văn bản ấy Quang Tà rút ra một văn bản khác, đó là bài báo của Phạm Điền Viên in ở hai tờ báo của thủ đô, nói tiếp:

 - Thế mà đây, anh Trần Đắc Tun đă cung cấp tư liệu sai trái cho nhà báo viết vu cáo, bôi nhọ thanh danh của tôi thậm tệ. Trong cuộc họp hôm nay tôi muốn xin ư kiến anh chị em nên xử Trần Đắc Tun tội ǵ?

 - Vậy theo ư sếp th́ nên xử hắn ta thế nào? - Vài ba người cất tiếng nói.

 - Tôi muốn truy tố cả hai tay Trần Đắc Tun và Phạm Điền Viên ra cơ quan pháp luật, tống bọn này vào nhà đá! - Quang Tà đáp quả quyết.

 - Nếu đưa họ ra toà th́ phải hoăn đại hội chẳng biết đến bao giờ - Mấy người cùng nói - Thôi sếp khỏi bận tâm vụ này. Hăy để chúng tôi xử họ!

 - Phải đấy, sếp nên nghe chúng tôi một lần này đi - Một bậc cao niên khác lên tiếng.

Quang Tà tạm nguôi ngoai, nhưng trong bụng gă vẫn chưa thôi ư định tống Trần Đắc Tun vào tù.

Trần Đắc Tun khi được thông báo số văn nghệ sĩ dưới trướng Quang Tà sẽ “thanh toán” gă th́ gă hiểu ngay rằng họ sẽ thể hiện lời tuyên bố đó trong đại hội, cụ thể là gă sẽ bị mất toàn bộ số phiếu bầu của số người ấy. Lúc này, Trần Đắc Tun mới nhận ra “đánh” Quang Tà theo cách vừa rồi là hơi vội. Kiểu này sẽ không hạ bệ được gă rồi! Đấy là chưa kể đằng sau gă c̣n bao nhiêu những ô những lọng!

Nhưng c̣n ḿnh, chẳng nhẽ trắng tay?

Không! Không thể trắng tay dễ dàng như thế được! Gă t́m kế khác. Sắp tới đại hội Trần Đắc Tun lại chui luồn cửa trước cửa sau để lănh đạo tỉnh cơ cấu gă trong ban tổ chức. Gă nghĩ: Không tranh giành với Quang Tà được cái ghế cấp trưởng th́ cũng phải chiếm cái ghế cấp phó của Lữ Nam Phương. Dưới con mắt của Trần Đắc Tun th́ Lữ Nam Phương bỏ đi sáng tác đă mấy tháng rồi; đại hội sắp diễn ra đến nơi mà không thấy anh ta quay về cơ quan; chứng tỏ sau khi bị dính đ̣n của Tun, Phương đă tự biết ḿnh cần phải thoái lui như thế cho êm thấm. Ḿnh chiếm cái ghế của Lữ Nam Phương không khó khăn lắm; quan trọng là phải hội đủ phiếu bầu. Gă thừa biết đại hội xong thế nào Quang Tà cũng trả thù gă rất hiểm độc. Nếu ngồi vào được cái ghế cấp phó ngành, Tun sẽ đủ thế lực để vô hiệu hoá bớt đ̣n thù của Quang Tà! Phải bằng mọi giá chiếm lấy cái ghế ấy! Vậy th́ chỉ c̣n một cách duy nhất là gian lận phiếu bầu!

Đến đại hội, Trần Đắc Tun t́m cách đưa được hai người thân tín vào ban kiểm phiếu. Và ư đồ của gă đă được hai người này thực thi rất chi là thông ḍng bén giọt. Chỉ hiềm nỗi, Trần Đắc Tun trúng cử vào ban chấp hành nhưng không thể ngồi vào được cái ghế phó ngành như gă nuôi tham vọng. Cái ghế trưởng ngành đă thuộc về Quang Tà đúng như sự sắp đặt của lănh đạo tỉnh. Ghế cấp phó vẫn thuộc về Lữ Nam Phương. Dù Lữ Nam Phương mới bị Trần Đắc Tun và Đỗ Lươn giăng bẫy đánh một đ̣n, nhưng mọi người vẫn tín nhiệm anh ta.

Trần Đắc Tun đau bầm gan tím ruột. Cái mặt h́nh củ ấu có cái miệng rộng vêu ra của gă xám ngắt lại, sần sùi như miếng thịt trâu thiu. Đă thế, trong cuộc họp ban lănh đạo mới của ngành, Quang Tà c̣n đưa ra toàn bộ tang chứng Trần Đắc Tun gian lận phiếu bầu. Dưới sự chứng giám của chuyên viên ban tổ chức tỉnh Uỷ, Quang Tà yêu cầu cả ban lănh đạo kiểm lại từng lá phiếu. Cuối cùng vỡ nhẽ: cứ theo số phiếu bầu th́ Trần Đắc Tun phải thiếu 9 phiếu nữa mới quá bán trúng Uỷ viên ban chấp hành, nhưng trong tờ danh sách công bố ở đại hội th́ gă lại quá bán 4 phiếu. Th́ ra hai người thân tín trong ban kiểm phiếu đă khéo léo cộng thêm cho gă 13 phiếu. Trần Đắc tun tưởng mưu kế ấy đă là cao, nhưng Quang Tà c̣n cao tay hơn gấp bội: Quang Tà cũng gài người của ḿnh vào ban kiểm phiếu. Những người này biết rơ hành động gian lận của hai vị tay chân của Trần Đắc Tun. Cho nên đại hội vừa công bố kết quả bầu cử đă có ngay đơn tố cáo Trần Đắc Tun gian lận.

 - Trần Đắc Tun vi phạm pháp luật rành rành - Quang Tà kết luận cuộc họp - Tôi đề nghị chúng ta lập hồ sơ vụ này chuyển sang các cơ quan pháp luật để đưa tên mặt mo này ra trước vành móng ngựa!

Lúc ấy trong ban thường vụ có nhà văn Lữ Nam Phương, phó ngành và nhà thơ Trọng Thăng, uỷ viên thường trực cùng có ư kiến giống nhau: Trần Đắc Tun là một thứ ma bùn thật. Từ ngày c̣n là một viên “thư lại” dưới huyện Hoà Hưng, gă đă tỏ rơ là một tên gian manh có hạng. Bản thân Lữ Nam Phương cũng vừa may mắn thoát khỏi cái bẫy mà gă và Đỗ Lươn giăng ra. Nhưng nếu tung vụ gian lận phiếu của Trần Đắc Tun ra lúc này th́ giới văn nghệ cả nước sẽ nh́n về tỉnh Hải Thành mà phỉ nhổ. Biết đâu chẳng có người nghi ngờ cả cái ban lănh đạo cũng gian lận?

Quang Tà nghe hai ư kiến này th́ mặt đỏ lên, giật thột, bởi chính ông ta cũng được tay chân cộng thêm cho ít phiếu. Cuối cùng ông chuyên viên ban tổ chức tỉnh uỷ và Quang Tà đành nghe theo Lữ Nam Phương và Trọng Thăng, tạm gác vụ này lại. Nhưng ai cũng biết Quang Tà có tính cố chấp, gă sẽ trả thù Trần Đắc Tun những đ̣n chí mạng cho mà coi!

Mọi người dự đoán đâu có sai! Suốt nhiệm kỳ 5 năm, Quang Tà vô hiệu hoá triệt để Trần Đắc Tun, bắt gă ngồi nguyên mộ chỗ làm chân xúc ấm pha trà. Nhiều phen c̣n bị Quang Tà sỉ nhục, nhưng Tun vẫn phải nuốt hận ngồi yên. Gă rất sợ ho he ǵ, Quang Tà sẽ khui cái vụ gian lận phiếu bầu ra th́ đời gă coi như xong! Cái hôm Quang Tà viết bài “Con Chim lạ” chửi Tun, gă ép tạp chí Tao Đàn phải in, đọc được, Tun cũng chỉ biết mắm môi lại mà rủa Quang Tà sau lưng là loại dê chó cầm bút, nhưng trước mặt Quang Tà th́ Tun im re.

Đấy là sự kiện diễn ra ở 5 năm đă qua.

 

Chương IX

 

C̣n bây giờ, trước đại hội văn nghệ tỉnh lần thứ sáu, Quang Tà và Trần Đắc Tun, v́ tính toán đôi bên cùng có lợi lại bắt tay với nhau để gây hại Lữ Nam Phương? Họ sẽ có những toan tính ǵ nữa?

Lữ Nam Phương bấm máy gọi An Thuỳ:

 - Thuỳ à, anh không thể h́nh dung Quang Tà và Trần Đắc Tun lại có thể cấu kết được với nhau! Quả thật t́nh huống này chưa bao giờ anh tưởng tượng ra!

 - Em cũng đâu có ngờ! - An Thuỳ nói - Cho nên hôm qua em đă phải đóng một vai kịch làm một phép thử. Em đang định gọi báo kết quả với anh!

 - Chuyện là thế nào, em nói đi!

 - Em gặp Quang Tà, giả vờ thiện chí với ông ta, hỏi: “Anh và Trần Đắc Tun bắt tay nhau rồi phải không? Anh hay Trần Đắc Tun chủ động trước?”. Quang Tà bảo: “Nó mon men, xun xoe t́m đến với anh chứ anh đâu thèm gặp nó!”. Em nói: “Nếu Trần Đắc Tun chủ động t́m đến làm lành với anh, nghĩa là ông ta đang nuôi một âm mưu ǵ đó. Tướng ngũ đoàn, trán vừa bè vừa dô, đầu bằng, mắt cá chày hay nh́n trộm, răng nghiến kèn kẹt… như Trần Đắc Tun là loại đểu ngầm, ác lắm đấy. Anh phải học các bậc anh hùng hảo hán ngày xưa, trước khi dùng người thường phải làm một phép thử ḷng trung thành”. Quang Tà hỏi: “Theo em, anh nên thử thách hắn bằng cách nào?”. Em hỏi: “Anh đă đọc truyện Lưu Bang - Hạng Vũ chưa?”. Quàng Tà đáp: “Chưa!”. Em nói: “Anh là giám đốc ngành văn hoá mà không biết cái tích truyện ấy th́ kể ra hơi bị thiệt tḥi cho quân dân đồng bào! Trong truyện ấy có ông hàng thịt đă thử ḷng trung thành của Hàn Tín bằng cách bắt y phải chui qua háng ḿnh!”. Quang Tà hỏi: “Hắn có chui không?”. Em nói: “Dĩ nhiên là Hàn Tín có chui th́ nó mới thành tích truyện để đời chứ! Anh phải thử Trần Đắc Tun bằng cách ấy th́ sẽ biết được ḷng trung của ông ta đối với anh đến đâu!”. Quang Tà nói: “Cô em gợi ư cho anh rất hay, chiều nay anh sẽ thực hiện. Em là quan sát viên nhé!”. Em bảo: “Thôi, em nấp bên ngoài xem kẻo ông ta xấu hổ!”. Cứ tưởng Quang Tà trả lời chơi chơi để lên nước với em, hoá ra ông ta dám làm thật. Chiều hôm ấy Trần Đắc Tun leo cầu thang lên tầng hai của cơ quan bắt tay Quang Tà cười cười nói nói bả lả. Chờ cho Trần ĐắcTun bước hẳn vào pḥng ḿnh, Quang Tà mới dơ tay ra hiệu cho em. Em đợi cho cánh cửa pḥng khép hờ th́ khẽ khàng bước đến nḥm qua khe cửa làm “quan sát viên”. Quang Tà và Trần Đắc Tun ngồi đối diện nhau trên sa lông uống nước. Chờ cho Trần Đắc Tun buông ra những câu xu nịnh hăy c̣n gượng gạo, Quang Tà mới đứng lên nghiêm mặt lại nói: “Trần Đắc Tun, chú nghe anh nói đây! Chú đă từng âm mưu lật đổ anh. Tuy không đổ nhưng anh đă bị xúc phạm nặng nề về những hành động bôi nhọ của chú. Suốt năm năm qua tuy sống cùng một cơ quan nhưng anh và chú hầu như không nh́n mặt nhau. Bây giờ chú đă biết lỗi, chủ động t́m đến làm lành với anh, anh rất cảm kích. Tuy nhiên, người lắm mưu đểu như chú th́ không chỉ thể hiện ḷng trung thành với anh bằng lời nói xuông mà được. Anh muốn chú học tập Hàn Tín, hăy chui qua háng anh một cái!”. Quang Tà nói đến đó liền dạng hai chân ra. Trần Đắc Tun tái xạm mặt một thoáng, gă mắm môi mắm lợi, nghiến răng kèn kẹt, như mỗi khi toan tính chuyện ǵ căng thẳng gă thường làm thế, rồi gă khom lưng chống tay xuống đất, đi bằng cả chân và tay chui qua háng Quang Tà. Chui qua rồi gă c̣n ḅ quay trở lại nhổm lên, hai tay gă ôm choàng lấy hai đầu gối Quang Tà, hôn vào mỗi bên chân Quang Tà một cái. Anh Lữ Nam Phương ơi - An Thuỳ gọi, giọng lạc đi trong điện thoại - Nh́n cảnh ấy em không thể chịu nổi nữa. Em không ngờ Trần Đắc Tun lại có những hành động tởm lợm thế. Em toan bỏ chạy v́ người em nôn nao như say sóng. Lần đầu tiên trong đời em có một cảm giác khinh ghét giống người đến thế! Nhưng rồi em vẫn chưa thể bỏ chạy được v́ lại chứng kiến một cảnh tượng không thể bỏ qua. Xong việc “thử ḷng trung thành”, h́nh như Trần Đắc Tun có hơi bị sỉu đi v́ bị sỉ nhục. Người ông ta cứ nhũn ra, Quang Tà phải d́u ông ta ngồi trở lại xa lông. “Bây giờ th́ anh đă yên tâm về chú - Quang Tà nói - cho nên anh cũng mở ḷng mở dạ với chú. Chú có biết v́ sao anh cùng với chú và Đỗ Lươn phải triệt hạ Lữ Nam Phương không? Chắc là chú chỉ nhằm mục đích hất nó ra khỏi cái ghế đó để chú ngồi thế vào chứ ǵ? Nếu chỉ v́ mỗi việc ấy th́ chuyện nhỏ như cái tép, anh khẩy nhẹ một cái là xong. Vấn đề ở đây lớn hơn nhiều. Cánh ta phải đánh Lữ Nam Phương tan tành, sỉ nhục nó, đổ cứt đái lên đầu nó, để mọi người không thèm nh́n mặt nó nữa, làm cho cái danh nhà văn của nó bị nḥa đi. Có như thế tên tuổi của anh, của chú, của Đỗ Lươn mới nổi lên được. Tay Đỗ Lươn nó nói đúng: cái hồi nhà văn Nguyễn Chu c̣n sống, ông ta như cây đại thụ xoè cành lá che hết ánh mặt trời của đám văn nghệ bên dưới. Bây giờ lại đến Lữ Nam Phương nó cũng che hết ánh nắng của cánh ta…”. Nghe Quang Tà nói thế, Trần Đắc Tun cứ xít xoa: “Vâng, vâng, bây giờ th́ em hiểu rồi! Anh Quang Tà của em quả là một người có tầm nh́n chiến lược! Em xin một lần nữa cúi đầu tạ tội, sám hối trước anh. Kể từ hôm nay em tôn anh làm đại sư phụ!”. Quang Tà cười khè khè, tiếp: “Chưa hết đâu! Điều này mới là cốt yếu nhất. Chú nên biết rằng thời buổi này trong thể chế có những chuyện chỉ cùng dây, cùng ê kíp biết với nhau. Lộ cho kẻ khác dây, khác ê kíp biết là chết có ngày! Mà cái loại nhà văn như Lữ Nam Phương nó chẳng vào dây vào rợ ǵ, lại rất hay dị ứng với những chia bôi, phần trăm phần chiếc! Hở ra, nó đưa vào tác phẩm, lên báo. Trong nhà chưa tỏ ngoài ngơ đă hay th́ c̣n kiếm ăn thế đếch nào được! Mẻ không ăn mẻ cũng chết huống hồ con người bằng xương bằng thịt chúng ta! Đấy là lí do thứ ba khiến chúng ta phải triệt hạ nó cho bằng được! Cách đây một thế kỷ, cái lăo nhà thơ Hoàng Xuyên cũng hay ḍm dỏ vào những thâm cung bí sử của guồng máy quyền lực, đời tư của các quan lại nên nó ghét, nó đánh trượt mấy lần không đỗ tú tài ở trường thi. Rồi nó t́m cách quấy quả chặn mọi nẻo đường sinh sống. Có lần nó c̣n tống giam Hoàng Xuyên hàng tuần! Nó làm cho Hoàng Xuyên thân tàn ma dại mà chết yểu. Th́ ai bảo ông ta cứ ḍm dỏ vào nồi cơm với lại pḥng the của chúng mà làm thơ phú châm chích! Chính quyền phong kiến thực dân nó bài trừ kiểu nhà thơ như Hoàng Xuyên là nó có lí của nó! Vậy cho nên cách đây mấy năm một số văn nghệ sĩ cứ đề nghị lấy tên lăo ta để đặt tên cho giải thưởng văn học nghệ thuật năm năm của tỉnh, anh phải bày binh bố trận cho tập thể ngành bỏ phiếu gạt phắt lăo ra! Tỉnh giao cho anh chỉ đạo nâng cấp ngôi mộ của lăo, anh cũng chỉ cho làm xoàng xóe. Riêng anh, anh chẳng thích ǵ thơ phú của lăo ta. Dân chúng không hiểu ǵ cứ tôn vinh lăo lên quá cao, danh nhân với lại thi hào! Bọn viết trẻ bây giờ nó sẽ noi gương lăo, dương bút chọc ngoáy vào đủ mọi chỗ trong guồng máy quyền lực của chúng ta là chúng ta mất ăn chứ lị! Anh nói thế, chú sáng mắt ra rồi chứ?”. Trần Đắc Tun gật gù: “Vâng, thưa đại sư phụ, anh đă mở mắt cho em nh́n thấu lẽ đời. Em biết ơn anh lắm ạ”. Đấy, câu chuyện mà Quang Tà và Trần Đắc Tun nói với nhau, em nghe được nó như thế. Em phải tường thuật trung thực với anh, kể cả những lời lẽ dung tục của họ, Lữ Nam Phương ạ!

Chờ cho An Thuỳ bớt cơn nghẹn ngào, Lữ Nam Phương nói:

 - Cho đến lúc này th́ anh thấy không thể tiếp tục dự trại sáng tác ở ngoài Băi Cháy được nữa. Ngày mai anh sẽ về cơ quan.

 - Anh cứ nói về rồi lại không về - An Thuỳ có vẻ giận dỗi - Anh viết văn th́ em không chê nhưng anh sống chủ quan, bồng bột lắm. Em rất lo anh không thoát khỏi nanh vuốt của bọn họ. Anh biết không, Quang Tà và Trần Đắc Tun đă kéo thêm được cả một bè cánh khá đông để hại anh. Toàn những kẻ văn hoá rất thấp nhưng chúng lại có thừa những toan tính hèn hạ, độc ác. Quang Tà và Trần Đắc Tun đă mớm cho hai tên trong đám đó viết đơn tố cáo tội đảo ngũ của anh!

Tối hôm ấy Lữ Nam Phương từ Băi Cháy về nhà ḿnh, gần trưa hôm sau ông mới đến cơ quan. Vừa kịp rửa xong cái mặt, Quang Tà đă tḥ cổ vào pḥng bảo:

 - Đồng chí Lữ Nam Phương về rồi đấy à? Đồng chí cứ nghỉ ngơi rồi chiều ta họp ban thường trực nhé!

Sống với Quang Tà năm năm, Lữ Nam Phương rút ra một kinh nghiệm: Cứ khi nào gă gọi Phương bằng “đồng chí” nghĩa là sắp có chuyện gầm ghè sát phạt ǵ đó. Chưa bao giờ hai tiếng “đồng chí” bị người ta lợi dụng, dán nhăn mác cho những hành động ám muội, bỉ ổi như bây giờ!

Ban Thường trực ngành văn học nghệ thuật gồm ba người: Quang Tà cấp trưởng, Lữ Nam Phương cấp phó, Trọng Thăng uỷ viên thường trực. Khi Lữ Nam Phương bước vào pḥng họp th́ đă thấy Trọng Thăng và Quang Tà ngồi đó, vẻ hồi hộp. Chờ Lữ Nam Phương uống xong một chén nước, Quang Tà đeo kính râm lên, như để tăng thêm uy lực, nói:

 - Hôm nay tôi triệu tập cuộc họp thường trực bất thường (Quang Tà nhấn mạnh hai tiếng “bất thường” cho tăng không khí nghiêm trọng, nhằm đánh phủ đầu Lữ Nam Phương). Cuộc họp này giải quyết một vấn đề rất quan trọng - Quang Tà mở cặp rút ra một tờ giấy trắng nhưng đă ngả sang màu vàng sậm, mép giấy đă mục nham nhở đặt xuống bàn, ngay trước mặt Lữ Nam Phương, như để ông nh́n cho rơ. Quang Tà nói tiếp - Chúng tôi không thể ngờ đồng chí Lữ Nam Phương, một nhà văn được nhà nước cấp thẻ mà lại đă từng là một kẻ đảo ngũ, trốn tránh nhiệm vụ trong chiến tranh. Hèn nhát quá! Thú thực, khi anh em văn nghệ sĩ gửi đơn tố cáo kèm theo tờ giấy báo đảo ngũ này, tôi rất bất ngờ, rất khổ tâm, xấu hổ thay cho đồng chí ḿnh! Đồng chí Lữ Nam Phương, hăy nh́n cho kĩ xem, tờ giấy này là thật chứ?

Lữ Nam Phương nhặt tờ giấy lên nh́n kĩ từng chữ. Đúng là tên người, tên đơn vị, tên quê quán của ông. Người kí cái giấy là đại uư Đác, tiểu đoàn trưởng. Không c̣n nghi ngờ ǵ nữa. Nó là cái giấy như An Thuỳ đă gọi điện báo với Phương.

 - Bây giờ tôi mới nh́n thấy tờ giấy này - Lữ Nam Phương trả lời thành thật.

 - Nhưng việc đồng chí đảo ngũ là có thật chứ? - Quang Tà nhếch mép hỏi, trông gă rất đắc ư.

 - Vâng, có thật! - Lữ Nam Phương đáp.

 - Có thật! Hừ! Thế mà đồng chí lại lừa dối tổ chức nói rằng bây giờ mới nh́n thấy tờ giấy này?

 - Tôi không lừa đối - Lữ Nam Phương nói - Bởi nếu tôi nh́n thấy tờ giấy này th́ chắc chắn tôi đă không để đến bây giờ nó lọt vào tay anh!

 - Th́ cứ cho là như thế đi - Quang Tà cười khẩy, nói - Nhưng bây giờ vụ việc đă được phát giác, đồng chí tính sao đây?

 - Tôi chẳng biết tính sao cả! - Phương đáp.

 - Vậy th́ tôi có một lời khuyên đồng chí nên làm đơn xin từ chức - Quang Tà nói.

 - V́ một sự vụ khác, tôi có thể - Lữ Nam Phương nói - C̣n nếu v́ chuyện này th́ tôi nghĩ, tôi không phạm tội đến mức phải làm đơn xin từ chức!

 - Nếu đồng chí chưa biết tội của ḿnh - Quang Tà nói - th́ tôi đành phải nhắc lại vậy: Tội lừa đối tổ chức! Đồng chí rơ rồi chứ?

 - Tôi chưa bao giờ lừa đối tổ chức - Lữ Nam Phương nói - Bởi hơn ba mươi năm nay, kể từ khi tôi bước chân ra khỏi nhà đi cầm súng, tổ chức lúc nào cũng ở bên tôi!

 - Vậy chẳng lẽ cái tội đảo ngũ mà đồng chí không khai vào lư lịch không thể gọi là lừa dối tổ chức được à? Nhân nói đến chuyện lư lịch, tôi muốn hỏi: đồng chí có lư lịch quân nhân không?

 - Khi tôi chuyển ngành về đây, tổ chức phải xem rất kỹ lư lịch của tôi th́ họ mới nhận - Lữ Nam Phương nói - Tôi có hai cuốn lư lịch. Một của thời tôi c̣n là hạ sỹ quan - chiến sỹ. Một của thời tôi đă được thăng hàm sỹ quan! Khi chuyển ngành về đây, người nhận hai cuốn lư lịch đó là bà chánh văn pḥng, kiêm phụ trách tổ chức Thuư Diễn. Khi bà Diễn về hưu, tôi lấy Trần Đắc Tun từ huyện lên thay thế th́ bà Diễn bàn giao cả cho Trần Đắc Tun. Đồng chí hỏi Trần Đắc Tun xem bộ hồ sơ ấy của tôi anh ta cất giấu ở đâu!

 - Bịa đặt! - Quang Tà quắc mắt lên uy hiếp - Khi biết đồng chí từng là kẻ đảo ngũ, chúng tôi buộc phải rà soát lại toàn bộ quá khứ của đồng chí, th́ nó mới vỡ lở ra nhiều chuyện mờ ám. Riêng lư lịch của đồng chí chỉ có một cuốn lư lịch sỹ quan, không hề có lư lịch chiến sỹ, điều đó chúng tôi hoàn toàn có cơ sở hoài nghi, thời chiến tranh, đồng chí không hề có mặt ở quân đội!

 - Vậy th́ tôi cũng cảnh báo cho đồng chí biết - Lữ Nam Phương nói - Ngay khi đồng chí và Trần Đắc Tun bàn bạc huỷ cuốn lư lịch quân nhân của tôi đi th́ đă có người thông tin cho tôi. Người ấy c̣n nhặt được mép cuốn lư lịch đang cháy giở giang cho tôi làm bằng chứng. Tôi cũng đang tính xem có nên báo cáo việc này với cơ quan pháp luật không!

 - Láo toét! Vu cáo! - Tuy thét lác thế nhưng cái mặt dài ngoẵng của Quang Tà vẫn tái nhợt đi! Có lẽ gă đă đoán ra cái việc ám muội gă và Tun làm đă bị lộ tẩy - Biết dùng đ̣n “không có lư lịch” là không ổn, gă lái sang chơi đ̣n khác - Mà chẳng cần phải việc có lư lịch hay không có lư lịch, gă nói tiếp, một cái giấy báo đảo ngũ là đủ!

 - Là đủ thế nào? - Lữ Nam Phương chưa hiểu.

 - Là đủ để đồng chí phải rời khỏi cơ quan này! - Quang Tà nói thản nhiên.

 - Ngay cả việc tôi đảo ngũ, tổ chức cũng biết - Lữ Nam Phương nói - Có điều, khi tôi được động viên trở lại đơn vị là tôi lên đường đi chiến trường ngay. Bởi thế mà đơn vị không kỷ luật tôi. Dĩ nhiên không kỷ luật th́ không thể ghi thành tội vào lí lịch - Lữ Nam Phương trải lên bàn hai tờ giấy khổ lớn; giấy trắng loại cứng nhưng đă bị ố vàng v́ thời gian, nói tiếp - Đây là tấm huân chương do chủ tịch nước Tôn Đức Thắng kí; c̣n đây là tấm huy chương do thủ tướng Phạm Văn Đồng kí mà quân đội đă tặng cho tôi!

Quang Tà nhướng cặp mắt kính soi xét từng chữ, từng đường nét in trên tấm huân chương và tấm huy chương, rồi gă bật ra câu hỏi:

 - Hai thứ này đồng chí mua hết bao nhiêu?

Trước câu hỏi khiếm nhă, Lữ Nam Phương không thể không phản ứng một cách gay gắt:

 - Quang Tà, anh hăy nh́n cho kĩ đi! Hai tấm huân chương và huy chương này tôi được tặng thưởng ngay sau chiến tranh. Thời điểm ấy chưa có chuyện mua bán huân huy chương như… (suưt nữa th́ Lữ Nam Phương nói: như anh vừa mua một tấm huân chương lao động hạng ba đâu nhé).

 - Loanh quanh! Bao biện! - Quang Tà ngắt lời Lữ Nam Phương và quay sang hỏi nhà thơ Trọng Thăng - Anh Thăng, anh có ư kiến ǵ không?

 Tiếng là cuộc họp thường trực nhưng thực chất từ lúc vào họp đến giờ chỉ là một cuộc Quang Tà hỏi cung, truy bức, buộc tội Lữ Nam Phương. Trọng Thăng hầu như không chen vào được câu nào. Cũng chẳng có ai ghi biên bản. Lúc này Quang Tà hỏi, Trọng Thăng không thể nói khác những suy nghĩ của ḿnh:

 - Anh Quang Tà à, tôi cho rằng anh, anh Đỗ Lươn và Trần Đắc Tun chưa từng mặc áo lính và cầm súng ngày nào nên các anh chưa hiểu lắm về chuyện khen thưởng, kỷ luật trong quân đội. Trong chuyện này tôi thấy các anh đang làm một cái việc tôi tạm gọi là “đá nhầm sân” đấy. Trong chiến tranh, phẩm chất cao nhất của người lính là lúc cầm súng đối mặt với kẻ thù. Khi người ta đă có được cái đó th́ tất cả những lầm lỗi trước đây chỉ c̣n là những yếu tố rất phụ. Thậm chí có những lỗi lầm lại mang tính chất thúc đẩy người lính ấy chiến đấu dũng cảm hơn. Nhà văn Lữ Nam Phương, sau khi có chuyện mất mát lớn trong gia đ́nh, từ quân y viện anh ấy ghé thăm nhà, ở quá phép ít hôm để an ủi bố mẹ; rồi lănh đạo xă đến động viên là anh ấy trở lại đơn vị và lên đường đi chiến đấu ngay. Đơn vị người ta đă thể tất cho anh ấy. Sau đó th́ anh ấy đă có một quá tŕnh phấn đấu không ngơi nghỉ, trở thành một sĩ quan chỉ huy với quân hàm thượng uư. Rồi lại được đơn vị cho đi đại học chính quy. Từ ngày chuyển ngành về tỉnh, anh ấy đă đóng góp nhiều công lao cho sự nghiệp văn học nghệ thuật tỉnh nhà. Cái thời anh Quang Tà chưa tham gia vào ngành th́ tôi và Lữ Nam Phương đă mở nhiều trại lớp, tập hợp bồi dưỡng cho nhiều cây bút trẻ. Trong số đó hiện nay có người trở thành nhà văn, nhà thơ, biên tập viên của các báo, đài, nhà xuất bản. Tờ tạp chí Tao Đàn do Lữ Nam Phương làm tổng biên tập, tôi làm thư kí toà soạn nhiều năm, nó đă khẳng định được thương hiệu với toàn quốc như thế nào, anh Quang Tà cũng đă biết. Lữ Nam Phương c̣n giúp gia đ́nh nhà văn lớn Hoài Sơn mua được nhà; giúp gia đ́nh thi sĩ Nguyễn Quê đ̣i được thổ đất cũ để xây nhà lưu niệm và lăng mộ… kể công lao của Lữ Nam Phương với nền văn học nghệ thuật của đất này nó không nhỏ một chút nào. Thế mà bây giờ anh Quang Tà định vin vào một cái lỗi nhỏ từ thời Lữ Nam Phương mới mười bảy tuổi để toan sổ toẹt mọi thứ của người ta sao?

 - Có nghĩa là anh không đồng ư yêu cầu Lữ Nam Phương từ chức? - Quang Tà hỏi Trọng Thăng.

 - Tôi biết Lữ Nam Phương không phải là người ham hố quyền chức, nhất là cái thứ quan văn nghệ mạt hạng này, chỉ những loại bất tài mới cần tranh đoạn chiếm lấy để kiếm ăn quèn - Trọng Thăng nói - Nhưng nếu yêu cầu anh ấy từ chức v́ cái cớ mà anh đưa ra th́ vô t́nh chúng ta đă sỉ nhục anh ấy, sỉ nhục cả một bộ máy chỉ huy trong quân đội v́ đă phong hàm sĩ quan cho một tên tội đồ!

 - Hừ, các anh đang cậy từng là bộ đội với nhau để bênh che cho nhau - Quang Tà nói - Chiến tranh đă đi qua ba mươi năm mà bây giờ c̣n lấy cái máu đồng đội chiến hào ra để khoe khoang… là công thần nặng đấy! Lỗi thời lắm rồi!

 - Cũng chỉ tại anh lôi cái chuyện cách đây ba mươi tư năm của Lữ Nam Phương ra để xét xử nên tôi buộc phải nói tí chút về quá khứ của chúng tôi - Trọng Thăng nói - Chính anh mới đang tự mâu thuẫn với ḿnh, Quang Tà ạ.

 - Thôi được - Quang Tà nói - Trong ban thường trực có ba người mà hai anh vào một phe, ḿnh tôi một phe; tôi buộc phải chuyển toàn bộ hồ sơ vụ kiện này sang Uỷ ban kiểm tra tỉnh uỷ để họ giải quyết!

 - Anh cứ việc chuyển - Trọng Thăng nói - Anh có cần tôi phải ghi nghị quyết cuộc họp hôm nay để chuyển sang đó không?

 - Không cần, tôi tự làm văn bản! - Quang Tà nói.

Trọng Thăng và Lữ Nam Phương cùng nh́n Quang Tà bằng con mắt khinh bỉ, rồi họ đứng dậy ra về.

 

 

Chương X

 

Đinh Thành Tháp bấm máy di động hẹn Lữ Nam Phương ở một quán cà phê vườn cạnh công viên thành phố. Hai người chọn một cái bàn trong góc cùng ngồi nói chuyện.

 - Tôi với anh tuy không cùng tiểu đoàn nhưng ở cùng một mặt trận - Tháp nói - Lại là những ngày nóng bỏng nhất của cuộc chiến tranh. Bởi vậy, mọi việc diễn ra với anh trong những ngày qua, tôi đều để mắt để tai xem sao. Tôi biết rằng sau khi Quang Tà chuyển hồ sơ vụ kiện anh sang Uỷ ban kiểm tra tỉnh uỷ th́ chiều hôm qua họ đă họp phiên đầu tiên, chuẩn bị đưa anh lên “đoạn đầu đài”! Họ phân công cho Đỗ Văn Chĩnh, phó chủ nhiệm Uỷ ban chỉ đạo giải quyết vụ của anh là họ rất thâm độc, rất bất lợi cho anh, v́ Đỗ Văn Chĩnh và Quang Tà có mối quan hệ ân oán với nhau. Cái vụ Quang Tà ăn hối lộ để cho một giáo phái lạ vào tận công viên bảo tàng thành phố dựng tượng Địa Mẫu, truyền đạo trái phép đă có đơn của các cán bộ lăo thành gửi sang bên Uỷ ban kiểm tra; Đỗ Văn Chĩnh được giao xử lí vụ này. Thoạt đầu, Chĩnh định cho Quang Tà phơi bụng. Nhưng cái chủ nhật tuần ấy Quang Tà đánh xe về nhà Cốc dưới huyện chơi, chẳng hiểu có sức mạnh nào kết nối mà khi trở về thành phố, Tà và Cốc trở thành bạn nhau. Thế là vụ kiện được kết luận nhẹ tênh! Quang Tà hầu như không vi phạm ǵ. Người có lỗi ở đây có tên là “Hoàn cảnh khách quan”! Từ bấy đến nay họ gắn chặt với nhau trong một cánh hẩu. Những người biết chuyện Quang Tà đang xấu chơi với anh th́ đều dự đoán - Tháp nói tiếp - Phen này Quang Tà sẽ ép Đỗ Văn Chĩnh xử thật nặng Lữ Nam Phương. Ông nhà văn không dây rợ, vây cánh này sẽ nếm nặng đ̣n mà nốc ao thôi! Tôi cũng đoán như vậy nên tôi chủ động t́m gặp Đỗ Văn Chĩnh thăm ḍ thái độ của y…

 - Anh gặp được ông ta rồi chứ? - Lữ Nam Phương hỏi.

 - Rồi, gặp tối hôm qua - Đinh Thành Tháp nói - Đỗ Văn Chĩnh biết tôi và anh là đồng đội của nhau; ông ta lại rất tin tôi nên ông ta muốn tôi giữ vị trí trung gian, làm cái cầu nối giữa ông ta và anh. Qua ư tứ của ông ta, tôi thu nhận được rằng, ông ta sẽ cho anh phơi bụng không khó khăn ǵ. Nhưng nếu anh “biết điều” th́ có thể chỉ xử ở mức khiển trách, như đă thăm ḍ ở chi bộ và đảng uỷ khối…

 - “Biết điều” có nghĩa là…?

 - Là tiền! Là đô la! - Tháp nói - Thành luật thành lệ rồi! Tôi ở trong chăn, tôi biết chăn có rận!

 - Có nghĩa là tôi phải tự cứu lấy tôi bằng tiền? - Lữ Nam Phương hăy c̣n ngơ ngác - Khoảng bao nhiêu?

 - Theo như Đỗ Văn Chĩnh gợi ư th́ anh phải hối lộ cho bọn họ khoảng bốn năm chục triệu ǵ đó!

 - Ra thế! - Lữ Nam Phương tỏ ra lúng túng, nói - Tôi rất muốn anh cho tôi một lời khuyên, t́nh huống này tôi nên ứng xử thế nào?

 - Quần ngư tranh thực, đó là h́nh ảnh mà những thức giả nói về mảnh đất này hôm nay - Tháp nói - Đồng tiền đang tác oai tác phúc rất ghê gớm. Mọi thứ đều có thể đầu cơ! Một vài quan chức tỉnh này đă bắt đầu giải quyết công việc theo sự điều khiển của bọn Maphia đội lốt văn nghệ. Nếu là người làm quản lư thuần tuư mà gặp vụ rắc rối như anh, họ sẵn sàng bỏ ra số tiền ấy để họ giữ được cái ghế. C̣n với anh, nếu làm như thế không hiểu anh có c̣n viết được những lời văn trong sáng, hay ho nữa hay không!? Rất lo cho anh, nhưng quả thực, tôi chưa biết khuyên anh nên như thế nào!

 - Tôi hiểu, xin cám ơn anh - Lữ Nam Phương nói - Mong anh nghĩ tiếp giúp tôi…

Lữ Nam Phương về cơ quan, lần lượt mời những người bạn thân tín đến; có lúc là một nhóm, có khi là một người: Trọng Thăng, Khôi Nguyên, Phạm Ngọc Anh, Đỗ Phú Thuận, Đồng Hỷ, Nguyễn Bồng, Lă Thanh Uyên, Phạm Vũ Lăng, Nguyễn Văn Soan, Nguyễn Chí Quyết, Kim Sa Lũng, Dạ Hương, An Thuỳ, Huy Thập, Phan Chưởng, Hoàng Trung Hiến, Phạm Ngọc Quân, Đặng Hải Lân, Nguyễn Ngọc Đồng… Trong số này, hầu hết họ chưa được gọi là “nhà văn”, “nhà thơ” có tính chuyên nghiệp, nhưng tất cả những ǵ họ sáng tác ra cùng với lối sống của họ đă chứng tỏ rằng, văn chương đương đại của tỉnh Hải Thành sẽ trở nên tẻ nhạt, trống vắng nếu thiếu những gương mặt này. Họ chính là cái nền để tạo nên cái đỉnh. Họ mang đầy đủ trong người những yếu tố làm nên bản sắc văn hoá của vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng. Lữ Nam Phương tiết lộ cho họ biết cái t́nh thế trớ trêu mà ông đang phải đối mặt.

 - Trong chuyện này, nếu Lữ Nam Phương phải bỏ tiền ra để mua sự an toàn cho ḿnh th́ c̣n đâu là luân thường đạo lí! - Huy Thập nói - Theo tôi, cách tự vệ tốt nhất là tấn công lại đối phương. Tội của Quang Tà th́ nhiều, nhưng nếu tố cáo y mà không đủ chứng cớ chắc chắn, y sẽ phản đ̣n di chúng ta chết như một lũ rệp ngay! Cách đây ít ngày, tôi và mấy anh em đi công tác Hà Nội, có ghé vào tổng công ty S chơi. Đang vui chuyện, tự dưng ông phó tổng giám đốc hỏi: “Này, năm ngoái ông Quang Tà mang công văn lên đây xin tài trợ, bảo để về in cuốn sách “Hân hoan chào đón sự kiện thể thao quốc tế” ǵ ǵ đó. Tôi nói với tài vụ tổng công ty xuất cho bốn mươi triệu. Có đúng Quang Tà xin tài trợ tiền về làm cuốn sách ấy không?”. Nghe cách hỏi của ông phó tổng giám đốc, tôi biết ngay, ông ta linh cảm có sự trí trá ǵ đó ở vụ xin xỏ này. Tôi xuống tài vụ tổng công ty xin cái hoá đơn xuất tiền có chữ kí của Quang Tà đưa về. Này ông Trọng Thăng, ông được Quang Tà mời tham gia làm cuốn sách “Hân hoan…” ấy, ông có thấy Quang Tà nhập số tiền bốn mươi triệu vào tài vụ cơ quan không?

 - Mặc dù tôi ở trong ban lănh đạo ngành, nhưng tôi chỉ được Quang Tà thuê làm biên tập phần văn học thôi - Trọng Thăng nói - Tiền nong y không bao giờ tiết lộ. Nhưng tôi vẫn có cách để biết một số việc. Chẳng hạn như cái khoản bốn mươi triệu mà Huy Thập vừa cho biết, tôi cam đoan với các bạn rằng, Quang Tà không hề nhập vào tài vụ!

 - Vậy th́ y bỏ túi rồi, ngon xơi quá - Một người nói - C̣n chần chừ ǵ nữa mà không viết đơn tố cáo hả, anh em?

 - Không ăn thua ǵ đâu - Một người khác nói - Bao nhiêu lần Quang Tà bị tố cáo rồi, thậm chí cái vụ truyền đạo trái phép của y c̣n bị hai tờ báo phanh phui, giă tơi bời… nhưng chẳng ai động đến cái lông chân y!

 - Cứ cho là không ai làm ǵ nổi y đi - Huy Thập giở tờ hoá đơn xuất tiền của tổng công ty S ra - Nhưng cái giấy này ít nhất cũng đủ là một chứng cứ để chúng ta ra điều kiện với Uỷ ban kiểm tra tỉnh uỷ, làm cho họ không thể bất công, rảnh tay di chết Lữ Nam Phương một cách dễ dàng được!

Mọi người thấy ư kiến của Huy Thập là sáng suốt liền phân công cho Lă Thanh Uyên, Phạm Vũ Lăng viết đơn. Trong đơn, hai cây bút văn xuôi vốn là cựu sĩ quan quân đội này không những tố cáo Quang Tà lợi dụng danh nghĩa tập thể làm sách để xin tài trợ rồi biển thủ bốn mươi triệu mà c̣n kiến nghị kiểm tra toàn bộ số tiền chi phí xung quanh cuốn sách; v́ theo họ, cuốn sách “Hân hoan chào đón sự kiện thể thao quốc tế” chi phí đắt đỏ nhất trong lịch sử xuất bản sách của nước Việt Nam ta.

Đơn của Lă Thanh Uyên và Phạm Vũ Lăng gửi sang Uỷ ban kiểm tra tỉnh Uỷ được khoảng một tuần th́ Đinh Thành Tháp lại bấm điện thoại hẹn gặp Lữ Nam Phương ở quán cà phê vườn ở cạnh công viên thành phố.

 - Cái đơn tố cáo do hai người bạn văn của anh gửi sang Uỷ ban kiểm tra tỉnh uỷ lần trước đă gây choáng váng cho một số quan chức tỉnh này đấy - Đinh Thành Tháp nói - Bởi v́, theo tính toán chuẩn xác của những nhà chuyên môn làm xuất bản th́ cuốn sách ảnh in ốp xét dày bốn mươi trang (cả b́a), khổ 19x27cm, số lượng 1500 cuốn, tổng chi phí đắt nhất cũng chỉ năm mươi triệu. Đằng này Quang Tà chỉ dùng 1000 cuốn tặng đại biểu, c̣n 500 cuốn ông ta mượn thế lực các quan chóp bu bên tỉnh ép các doanh nghiệp mua với giá đắt khét, thu về khoảng 25 triệu. Như vậy ngân sách nhà nước chỉ c̣n phải chi ra khoảng vài chục triệu nữa là dư dật. Nhưng ở đây, sở tài chính vật giá tỉnh đă xuất chi công khai cho Quang Tà 125 triệu. Trong quá tŕnh làm, Quang Tà c̣n cho thu hơn mười cái quảng cáo của các doanh nghiệp. Có quảng cáo y thu tới vài chục triệu. Quảng cáo nào thấp nhất cũng mười triệu. Mặc dù các doanh nghiệp ở tỉnh này làm ăn c̣n rất ́ ạch nhưng họ vẫn cứ phải nhắm mắt xuất tiền ra. Họ đủ nhạy càm để hiểu rằng số tiền này sẽ vào túi những người có đủ quyền sinh quyền sát với họ, chứ không chỉ một ḿnh Quang Tà. Vậy là số tiền chi vào cuốn sách mỏng hơn cả tờ hoạ báo mà lên tới hơn hai trăm triệu!

 - ???

 - Lữ Nam Phương ạ - Đinh Thành Tháp nói tiếp - Anh là cấp phó của Quang Tà mà một việc lớn như thế của cơ quan, anh không được y cho biết th́ cũng là chuyên lạ thật!

 - Quang Tà có mời tôi viết hai bài tản văn quảng bá cho lĩnh vực du lịch in trong cuốn sách đó, gă trả nhuận bút cho tôi được mấy trăm ngàn - Lữ Nam Phương nói - Ngoài việc đó ra, gă không cho tôi biết ǵ thêm.

 - Họ có một cái dây làm ăn chia chác “quả thực” mà Quang Tà chỉ là một cái mắt xích thực hiện! – Tháp nói - Các bạn văn của anh gửi đơn tố cáo Quang Tà họ đâu biết hành động của họ giống như túm cái đầu dây mà rứt làm động đến cả một khu rừng!

 - Anh có nắm bắt được ư tứ họ định xử thế nào cái vụ cuốn sách này không? - Lữ Nam Phương hỏi.

 - Ông to ông nhỏ ăn chia vào đấy rồi th́ tất họ phải t́m cách vo nhỏ vụ việc lại; nhỏ đến mức nào th́ chưa biết - Tháp nói - Hơn nữa, người được giao xử vụ này lại là Đỗ Văn Chĩnh, đang cùng cánh hẩu với Quang Tà!

 - Chẳng nhẽ cái hoá đơn của tổng công ty S xuất bốn mươi triệu cho Quang Tà, có chữ kư nhận của gă lại chẳng có giá trị ǵ khi giải quyết vụ này ư? - Lữ Nam Phương hỏi.

 - Cái mà chúng ta c̣n có thể bàn chính là cái hoá đơn ấy - Tháp nói - Phải t́m mọi cách để họ không hợp pháp hoá được cái hoá đơn đó. Theo tôi giải pháp hữu hiệu nhất trong t́nh thế hiện nay là chúng ta phải tung vụ này lên báo!

Trong số bạn bè thân tín của Lữ Nam Phương có Khôi Nguyên là cây bút văn xuôi vững đồng thời là cây bút viết báo sắc sảo. Thời chiến tranh, Khôi Nguyên là chiến sĩ pháo binh. Hết chiến tranh ông trở thành một quân nhân chuyên nghiệp. Số phận Khôi Nguyên năm ch́m bảy nổi. Vận may không ít lần đă treo lơ lửng ngay trước mũi ông nhưng khi ông dơ tay toan nắm lấy th́ nó lại bay biến mất. Cuối cùng ông trung uư chuyên nghiệp với ngót hai mươi năm tuổi quân này phải chấp nhận về phục viên để đổi lấy bốn năm đi lao động xuất khẩu, đổ mồ hôi sôi nước mắt kiếm được món tiền vừa vặn mua một ngôi nhà cỡ trung b́nh mặt đường phố huyện. Khôi Nguyên mở cửa hiệu quay camêra đám cưới, đám ma, tiền kiếm được chỉ đủ nuôi sống ḿnh ông để ông yên tâm ngồi viết văn viết báo mà không phải phiền luỵ tới vợ con.

Khi nghe Lữ Nam Phương nói ư tưởng phải đưa cái vụ Quang Tà biển thủ bốn mươi triệu lên báo th́ Khôi Nguyên nói ngay:

 - Anh để vụ này tôi lo! Ta vạch mặt Quang Tà cũng là một cách để anh tự vệ lúc này. Anh em ḿnh từ cơi chết trở về, không thể để một bọn sâu mọt nó di chết một cách dễ dàng được!

Khôi Nguyên viết một bài gửi báo Tiền Phong. Báo Tiền Phong in ngay tuần ấy. Quang Tà thuê người viết thanh minh, báo Tiền Phong in vào tuần sau đó. Khôi Nguyên viết tiếp bài thứ hai; bài này Nguyên đưa ra những cứ liệu, lập luận vững chắc khiến Quang Tà không c̣n đất để thanh minh nữa.

Báo Tiền Pḥng phát hành rộng; nó về tới tận chi đoàn, xă đoàn. Những ngày ấy dư luận công chúng trong tỉnh Hải Thành khá là xôn xao. Người nọ ghé tai người kia: Thôi th́ cũng đến lúc vai hề của Quang Tà phải hạ màn cũng là đă muộn!

Nhưng… sự đời lắm nỗi trớ trêu! Ngay sau khi hai bài báo ra, một số bạn bè của Lữ Nam Phương bị gọi sang Uỷ ban kiểm tra tỉnh uỷ để thẩm vấn, tra hỏi xung quanh hai bài báo. Đỗ Văn Chĩnh c̣n mời riêng Trọng Thăng, Lă Thanh Uyên, Nguyễn Bồng, Khôi Nguyên và cả Lữ Nam Phương sang thẩm vấn, tra xét, đe nẹt, đôi co nhiều lần. Rồi cuối cùng các cuộc gặp này cũng phải đến hồi kết. Các cuộc họp chi bộ, đảng uỷ khối xét kỷ luật Lữ Nam Phương cũng đă xong.

Một hôm, Lữ Nam Phương nhận được giấy triệu tập của Uỷ ban kiểm tra. Ông ăn mặc chỉnh chiện, phóng xe máy đến cơ quan tỉnh uỷ đúng giờ. Đỗ Văn Chĩnh đă ngồi chờ sẵn. Ngồi bên phải và bên trái ông ta là hai chuyên gia dưới quyền. Họ bắt tay Lữ Nam Phương ra vẻ thân mật, nhưng nh́n kĩ, Phương thấy thần thái trên mặt họ khá là căng thẳng, thiếu tự nhiên.

 - Sau khi nhận được đơn của nhóm văn nghệ sĩ tố cáo đồng chí về tội đảo ngũ do cơ quan văn học nghệ thuật chuyển lên - Đỗ Văn Chĩnh nói - Chúng tôi đă tổ chức kiểm tra đúng thủ tục, đúng nguyên tắc. Khi có kết luận, thường vụ tỉnh uỷ đă họp ra quyết định kỷ luật cảnh cáo đối với đồng chí!

 - Ở chi bộ xét h́nh thức kỷ luật đối với tôi là khiển trách về một khuyết điểm là quan hệ với anh em trong cơ quan chưa thật tốt để xẩy ra vụ kiện. Lên đảng uỷ khối cũng xét kỷ luật khiển trách. Lên đến thường vụ tỉnh uỷ lại nâng lên mức cảnh cáo, hẳn rằng các đồng chí t́m ra ở tôi thêm những khuyết điểm khác? - Lữ Nam Phương hỏi lại.

Đỗ Văn Chĩnh không trả lời, ông ta mở ca táp lôi ra một tờ giấy đặt lên bàn trước mặt Lữ Nam Phương, nói:

 - Quyết định kỷ luật đây. Đồng chí đọc đi!

Lữ Nam Phương đọc hết mọi chữ trong tờ quyết định kỷ luật, rồi hỏi:

 - Trong tờ giấy báo đảo ngũ của tôi đă ghi rơ “Đảo ngũ trong trường hợp đi quân y viện chữa bệnh”. Sau khi tôi biết có cái tờ giấy ấy, tôi tính từ lúc đi quân y viện cho tới lúc tôi về đơn vị có ba tháng. Vậy mà trong quyết định kỷ luật lại ghi tôi đảo ngũ sáu tháng là thế nào?

 - Chúng tôi đi kiểm tra đă có đủ nhân chứng, bằng chứng mới kết luận như vậy! - Đỗ Văn Chĩnh nói.

 - Th́ cứ cho thời gian tôi vắng mặt ở đơn vị là sáu tháng đi, nhưng các đồng chí phải trừ thời gian tôi nằm quân y viện chữa bệnh chứ?

 - Số ngày th́ quan trọng ǵ đâu - Đỗ Văn Chĩnh nói - Đảo ngũ hai ngày với đảo ngũ sáu tháng th́ vẫn là anh đảo ngũ!

Nghe đến đây, Lữ Nam Phương không thể không nh́n xoáy vào cái mặt ph́ phị giống mặt Chư Bát Giới của Đỗ Văn Chĩnh và nói:

 - Sau khi trở về đơn vị tôi đă sống và làm việc như tất cả những người lính ưu tú khác - Lữ Nam Phương nói - Cho nên năm tôi hai mươi sáu tuổi, chi bộ đơn vị đă cho người về xă thẩm tra lí lịch kết nạp đảng cho tôi. Hồi ấy xă đă không ch́a cái tờ giấy đảo ngũ này ra. Vậy bây giờ các đồng chí có ra quyết định kỷ luật cái đảng bộ xă tôi không?

 - Kỷ luật họ ư? Tội ǵ? - Chĩnh hỏi với giọng khiêu khích.

 - Tội đă để một tên đảo ngũ hèn nhát lọt vào hàng ngũ của đảng cộng sản Việt Nam, rồi sau đó trở thành một sĩ quan chỉ huy, trở thành một nhà văn! - Lữ Nam Phương nói.

 - Hôm nay ta không bàn đến chuyện ấy - Chĩnh nói - Đồng chí cứ đọc tiếp tờ quyết định đi!

 - Tôi có học ở trường cấp II - III Hoà Hưng thật, tại sao trong phần này lại ghép cho tôi tội khai man lí lịch?

 - Chúng tôi đi kiểm tra chỉ có trường cấp III Hoà Hưng chứng không có trường cấp II - III Hoà Hưng - Đỗ Văn Chĩnh nói.

 - Nhưng thời tôi học trường đó dành cho cả hai hệ cấp II và cấp III. Cấp III học buổi sáng, cấp II học buổi chiều!

 - Chúng tôi đi kiểm tra không có bằng chứng nào nói lên điều đó!

 - Vậy th́ các đồng chí phải gặp các thầy dạy tôi, các bạn học với tôi thời đó. Một số người hiện vẫn đang sống và công tác ở tỉnh này!

 - Thầy giáo, bạn học của đồng chí chúng tôi cũng chỉ tin họ đến mức độ v́ họ sẽ bao che cho đồng chí!

 - Vậy th́ đồng chí tin ai? Hay đồng chí chỉ tin mỗi bản thân ḿnh?

 - Đồng chí không có quyền vặn vẹo tôi!

 - C̣n đây nữa - Lữ Nam Phương nói tiếp - Sau chiến tranh, việc tôi đi học bồi dưỡng để làm giáo viên Bổ túc văn hoá cấp hai là điều có thật. Các thầy cô giáo dạy tôi, các bạn học với tôi, tôi đă cung cấp tên từng người cho các đồng chí…

 - Chính v́ cung cấp tên từng người nên chúng tôi không thể gặp họ để thẩm tra v́ biết đâu họ rất thân tín với đồng chí nên sẽ không khách quan khi khai báo về đồng chí! - Đỗ Văn Chĩnh nói.

 - Thế th́ các đồng chí không thể kết luận là tôi khai man lí lịch được! - Lữ Nam Phương nói.

 - Chúng tôi không kết luận đồng chí khai man việc có học hay không học mà là cái thời gian học ghi trong bằng tốt nghiệp không trùng khớp với ngày tháng ghi trong lí lịch - Đỗ Văn Chĩnh tiếp tục buộc tội.

 - Sau chiến tranh - Lữ Nam Phương nói - Mọi hoạt động của xă hội vẫn c̣n theo quán tính của thời chiến. Người ta c̣n ít chú trọng đến từng con chữ, từng con số trong các giấy tờ. Chẳng hạn như khi chúng tôi đi bộ đội cái năm ác liệt hao người tốn của ấy, tôi và bạn bè tôi đều thiếu tuổi, chi bộ đảng c̣n xui chúng tôi khai tăng tuổi, bỏ đá vào túi cho tăng cân để được trúng tuyển. Sau chiến tranh, sống sót, trở về đi học đi làm th́ lại phải khai đúng năm sinh tháng đẻ của ḿnh. Nếu nh́n bằng con mắt nhà kiểm tra đầy tính quan liêu, thủ tục giấy tờ với những nguyên tắc cứng nhắc của ngày hôm nay th́ những người lính như chúng tôi sẽ phạm tội khai man lí lịch tất tần tật chăng?

 - Chúng tôi đang kiểm tra đồng chí th́ ta tập trung vào việc của đồng chí - Đỗ Văn Chĩnh nói.

Đối thoại với Đỗ Văn Chĩnh, Lữ Nam Phương cảm thấy tức anh ách, nặng như đá đeo; ông buộc phải nói thẳng cái điều mà ông thấy không ổn ở loại cán bộ đang thoái hóa như Đỗ Văn Chĩnh:

 - Đă leo lên đến chức phó chủ nhiệm Uỷ ban kiểm tra tỉnh uỷ chắc chắn đồng chí đă từng học triết học Macxit. Một trong những quy luật quan trọng bậc nhất của chủ nghĩa duy vật biện chứng là mọi sự vật hiện tượng luôn luôn vận động và biến đối không ngừng. Có người khái quát quy luật này bằng một h́nh tượng “Không ai tắm hai lần trên một ḍng sông”. Chắc đồng chí cũng đă biết có người hôm trước đảo ngũ, hôm sau trở thành anh hùng! Thế mà các đồng chí đang vin vào một cái lỗi nhỏ đă được tha thứ của tôi thời chiến tranh để phủ định sạch trơn tất cả những ǵ tôi phấn đấu, cống hiến sau này là các đồng chí đang phản bội lại chủ nghĩa Mác - Lênin đấy!

 - Về viết văn th́ có thể đồng chí hơn chúng tôi - Đỗ Văn Chĩnh nói - Nhưng về triết học Mác - Lênin th́ đồng chí không dạy chúng tôi được đâu! Đồng chí có thấy rằng đồng chí đang vu cáo chúng tôi không? Thường vụ chỉ ra quyết định kỷ luật mức cảnh cáo với đồng chí chứ có phủ định toàn bộ công lao của đồng chí đâu!

 “Ừ nhỉ” - Lữ Nam Phương thầm nghĩ - “Ḿnh chỉ bị cảnh cáo thôi mà!” Ông cảm thấy ân hận khi đă trót “dạy dỗ triết học” với Đỗ Văn Chĩnh.

 - Vâng, tôi thành thật xin lỗi đồng chí về sự quá lời vừa rồi - Lữ Nam Phương nói.

 - Thế chứ - Cái mặt Chư Bát Giới của Đỗ Văn Chĩnh nhoẻn một điệu cười nhạt ranh mănh, hỏi - Bây giờ đồng chí không c̣n ư kiến ǵ nữa chứ?

 - Xin lỗi, tôi muốn hỏi sang việc khác - Lữ Nam Phương nói - Cái vụ người ta tố cáo ông Quang Tà biển thủ tiền nong, Uỷ ban kiểm tra đă có kết luận chưa?

 - Rồi - Đỗ Văn Chĩnh nói - Có cả quyết định kỷ luật của thường vụ tỉnh uỷ, kí cùng ngày với quyết định kỷ luật đồng chí. Đồng chí Quang Tà cũng phải nhận quyết định kỷ luật cảnh cáo như đồng chí!

 - Xin đồng chí nói rơ phần kết luận về khuyết điểm của ông Quang Tà được không?

 - Quyết định đây - Đỗ Văn Chĩnh lôi từ trong ca táp ra một tờ giấy, rồi y đọc - Đồng chí Quang Tà đă vi phạm nguyên tắc quản lí tài chính của nhà nước. Đi xin tài trợ của doanh nghiệp S bốn mươi triệu không nhập vào tài khoản mà để chi tiêu…

 - Một cuốn sách - Lữ Nam Phương nói - khổ 19x27cm, dày 40 trang, in 1500 bản mà Quang Tà được sở tài chính vật giá chi 125 triệu. Cộng với khoản ông ta moi của doanh nghiệp nữa, theo dự tính của những người trong cuộc, số tiền lên tới hơn hai trăm triệu. Vậy mà các đồng chí chỉ t́m ra ông ta tham ô có bốn mươi triệu thôi sao?

 - Chúng tôi chỉ t́m ra ngần ấy th́ phải kết luận như thế - Đỗ Văn Chĩnh nói - không thể vu cáo người ta được!

 - Thôi th́ cứ cho là như thế. Nhưng kết luận như đồng chí vừa đọc là rất chung chung - Lữ Nam Phương nói - Ai hiểu Quang Tà tội nặng hay tội nhẹ đều được! Phải ghi là tham nhũng hoặc biển thủ mới rơ!

 - Th́ đây, c̣n phần sau đồng chí nghe tôi đọc hết đă rồi hăy vặn vẹo - Đỗ Văn Chĩnh nh́n Lữ Nam Phương trừng trừng, mắt loé lên một tia sáng khiến Phương lạnh toát xống lưng - Đồng chí Quang Tà phải có trách nhiệm nộp lại số tiền bốn mươi triệu cho cơ quan quản lí tài chính của nhà nước… Được chưa?

 - Hiển nhiên là ông ta phải hồi hoàn lại số tiền ấy cho nhà nước rồi - Lữ Nam Phương nói - Nhưng tôi hăy c̣n băn khoăn về mức kỷ luật giữa tôi và Quang Tà ngang nhau là không công bằng! Tôi đọc cuốn Bộ luật h́nh sự mới nhất của nước Cộng hoà xă hội chủ nghĩa Việt Nam có ghi rơ: Lợi dụng chức quyền tham nhũng năm trăm ngàn đồng trở lên sẽ bị truy tố trách nhiệm h́nh sự, đưa ra toà xét xử và bị phạt tù từ …

 - Nhưng người ta chỉ tố cáo Quang Tà sang Uỷ ban kiểm tra - Đỗ Văn Chĩnh ngắt lời Lữ Nam Phương - th́ chúng tôi chỉ xử theo nguyên tắc, điều lệ của đảng. Muốn đưa ra toà xử th́ phải tố cáo sang cơ quan pháp luật, đồng chí hiểu chưa? Thôi ta kết thúc buổi làm việc ở đây thôi nhé!

Lữ Nam Phương buộc phải miễn cưỡng bắt tay Đỗ Văn Chĩnh và hai người đồng sự của ông ta. Lữ Nam Phương rời pḥng khách của Uỷ ban kiểm tra đi lối cầu thang máy xuống tầng một. Vừa bước ra khỏi buồng cầu thang, Lữ Nam Phương gặp một người quen là anh cán bộ văn pḥng tỉnh ủy. Anh này ghé vào tai Phương, nói nhỏ:

 - Tôi có thiện cảm với những ǵ anh viết nên mới nói với anh việc này và xin anh đừng tiết lộ lời tôi nói với bất cứ ai…

 - Vâng, tôi hứa! - Lữ Nam Phương nói.

 - Anh dại lắm! Ngốc nghếch lắm! Giá anh biết cách “đi lại” với họ một tí th́ h́nh thức kỷ luật của anh chỉ giữ mức khiển trách như ở chi bộ và ở đảng uỷ khối đă xét! Mà khiển trách th́ không bị ghi lí lịch, coi như không bị sao cả!

 - Anh thông cảm, tôi đă từng thử mà không sao làm được cái việc đi cửa trước cửa sau, khổ thế! - Lữ Nam Phương nói.

 - Th́ thế! Thế anh mới khổ! - Anh cán bộ văn pḥng nói tiếp - C̣n cái lăo Quang Tà, v́ bằng chứng tham nhũng bốn mươi triệu rành rành không chối căi được, họ buộc phải ra quyết định kỷ luật cảnh cáo để tránh búa ŕu dư luận. Nhưng đấy rồi anh xem, lăo ta lại được bao che, o bế, chẳng ai làm ǵ nổi lăo đâu!

Lữ Nam Phương bắt tay cám ơn anh cán bộ văn pḥng rồi bước ra cổng. Lữ Nam Phương cho rằng anh cán bộ văn pḥng có ác cảm với Quang Tà nên anh hơi quá lời thế. Ông nghĩ, dù Uỷ ban kiểm tra và thường vụ tỉnh uỷ xử ông so với Quang Tà tuy có bất công, nhưng dầu sao Quang Tà cũng phải nhận một mức kỷ luật tương đương với ông, nghĩa là có thể yên tâm rằng, gă sẽ không c̣n cái cớ ǵ để ám hại thêm ông nữa. Lữ Nam Phương phóng xe máy về cơ quan trong ḷng nhẹ nhơm, thanh thản như vừa trút đi một gánh nặng.

Nhưng Lữ Nam Phương đă lầm!

Ngay sau cái ngày Quang Tà và ông cùng nhận quyết định kỷ luật cảnh cáo th́ Quang Tà đă trả đũa ông bằng những ngón đ̣n rất đểu cáng. Không cần phải báo cáo lănh đạo tỉnh, Quang Tà tự ư phong cho Trần Đắc Tun chức phó ngành thay Lữ Nam Phương, mặc dù chưa ai lấy mất cái chức ấy của Lữ Nam Phương. Sau đó gă và Trần Đắc Tun tự ư thu hồi con dấu phó ngành kiêm tổng biên tập tạp chí Tao Đàn của Lữ Nam Phương giấu biến đi. Lữ Nam Phương biết ngay đây là tṛ Trần Đắc Tun xui Quang Tà, bởi hồi c̣n làm viên “thư lại” dưới cơ quan huyện uỷ Hoà Hưng, Trần Đắc Tun đă từng ban đêm ṃ vào pḥng văn thư thủ con dấu huyện uỷ, “du tường tẩu” ra cánh đồng, ném xuống ḍng sông rồi vu cho Đinh Xuân Vĩ làm mất, nhằm tống Vĩ vào tù. Kinh nghiệm gắp lửa bỏ tay người th́ Trần Đắc Tun đă có thừa!

Quang Tà và Trần Đắc Tun c̣n sai gă Trần Văn Sớt, lái xe của cơ quan giở tṛ quấy rối để Lữ Nam Phương không yên tâm ngồi làm việc cơ quan. Đau đớn thay cho Lữ Nam Phương: cái tay Trần Văn Sớt này lại do chính ông tuyển gă về cơ quan. Lữ Nam Phương chơi thân với bố vợ gă. Ông nể lời van xin của bố vợ gă mà lấy gă về, những mong gă coi ông như bậc cha chú mà có trách nhiệm giúp ông làm tṛn phận sự. Nhưng từ khi Quang Tà nghỉ hưu bên ngành văn hoá sang hẳn ngành văn học nghệ thuật, gă nhận ra Trần Văn Sớt là một kẻ có năng khiếu chui luồn, đưa người cửa trước rước người cửa sau, dám bóp cổ móc họng người đời để moi tiền moi bạc; kiểu người này Tà rất thích chọn làm cộng sự tin cậy, Tà liền phong thêm cho Sớt chức kế toán trưởng. Kể từ đó, Trần Văn Sớt ngả hẳn sang cúc cung phục vụ một ḿnh Quang Tà, lạnh nhạt hẳn với Lữ Nam Phương. Quang Tà và Trần Văn Sớt trở thành một cặp thầy tớ, một xe ô tô, một túi tiền, đi đâu cũng có nhau. Lữ Nam Phương hiểu rằng Sớt gắn với Quang Tà th́ Sớt mới có lộc đậm. Quang Tà và Trần Văn Sớt cho thuê năm ô cửa hàng mặt tiền của cơ quan mỗi năm thu hàng trăm triệu, xí cho anh em cơ quan khoảng một phần ba số đó, c̣n lại một thầy một tớ bỏ túi. Trần Văn Sớt tuyên bố giữa cơ quan: Lữ Nam Phương chỉ có sách vở chữ nghĩa, mà cái món sách vở chữ nghĩa này gă không cần! Hồi Lữ Nam Phương mới lấy gă về cơ quan, gă c̣m nhom, mặt mũi vêu vao, răng mái hiên ch́a ra khỏi miệng hàng đống. Gă ăn nói cục cằn thô lỗ, keo kiệt, bần tiện đến tội nghiệp, đúng kiểu một thằng con trai sinh ra nơi xóm trại hoang dă, chém to kho mặn. Đi theo Quang Tà có mấy năm mà gần như gă lột xác trở thành một con người khác. Về h́nh thể, gă phát tướng trông chẳng khác một tên đồ tể. Đầu gă béo múp míp, tṛn ung ủng, hàm răng mái hiên tạo cho cái miệng gă lúc nào cũng như đang cười nhơn nhơn, đểu đểu. Quang Tà và Trần Văn Sớt com - măng với một khách sạn ở khu nghỉ mát Quần Lâm, cứ hôm nào có cô gái bao c̣n gin gin th́ bà chủ phải phôn cho hai gă. Và cứ sau một cú phôn như thế th́ một thầy một tớ, một xe ô tô, một túi tiền lại tức tốc lao về. Cặp thầy tớ này, như có sự sắp đặt của đấng siêu nhiên, khẩu vị gái gú của họ khá giống nhau: Thích ăn nằm với những gái bao trông c̣n dáng vóc thiếu nhi. Mặc dù những chuyến hú hí Quần Lâm của thầy tớ họ khá “xuất quỷ nhập thần” nhưng v́ họ đi về nhiều lần quá nên nhiều người đă quen mặt. Cứ mỗi lần trông thấy cái xe Mitsumitsi của họ về đến đầu khu là người ta đă kháo nhau “Cha con Tà - Sớt đă về kia ḱa. Đứa nào được thầy tớ nó để mắt đến th́ liệu mà moi túi cho bơ cái công. Cả thầy và tớ nó đều thích làm t́nh theo kiểu dê chó; đă vậy người ngợm lại có mùi khăm khẳm. Kinh tởm lên ấy!”…

Vào cái ngày Quang Tà và Trần Đắc Tun giấu con dấu của Lữ Nam Phương cũng là ngày Trần Văn Sớt kê ghế đứng lên lột tấm biển có chữ “Phó chủ tịch” của Lữ Nam Phương vứt đi. Mỗi ngày Trần Văn Sớt đi qua đi lại trước cửa pḥng Lữ Nam Phương mấy lần và lần nào gă cũng buông ra những câu hăm doạ rất thô bỉ. Sau này, thực hiện chiến dịch đánh Lữ Nam Phương đ̣n cuối, cho gục hẳn th́ theo sự chỉ dẫn của Quang Tà - Trần Đắc Tun, gă đă ôm bọc tiền đi đến từng cửa để “lót ổ” trước.

Nhà thơ Trọng Thăng vốn dĩ là một người điềm đạm, mẫn cán, nồng nhiệt với bạn bè. Chỉ v́ ông công khai bảo vệ Lữ Nam Phương mà bị Quang Tà và Trần Đắc Tun chỉ đạo mấy tay “đầu mặn” đội lốt văn nghệ sĩ làm một bài vè dài tới hai trang giấy, vu cho ông đủ mọi tội; toàn là những tội mà nếu đưa ra toà xử, có thể tống ông vào tù được: nào quấy rối t́nh dục, nào khai man lí lịch, nào ích kỷ hại nhân, nào tham nhũng! Bài vè đó được cánh Quang Tà - Trần Đắc Tun phô tô đóng vào hàng trăm cái phong b́ gửi tới tất cả các cơ quan đầu ngành của tỉnh, thành phố và các huyện. Sau đó th́ Trọng Thăng đột ngột nhận được một tờ thông báo ông bị kỷ luật do Quang Tà kí. Trong tờ thông báo đó ghi rơ Trọng Thăng đă tham nhũng hàng trăm triệu khi ông làm tuyển tập thơ cho ngành! Trọng Thăng cứ ngớ người ra không hiểu ḿnh tham nhũng từ khi nào! Ông cười phá lên như kẻ hoá rồ: Chà, kẻ tham nhũng chính hiệu vừa bị báo chí phơi mặt lại vu cho người chống tham nhũng là tham nhũng rồi lại c̣n kí quyết định kỷ luật người ta. Trớ trêu hơn nữa, Quang Tà kí thông báo kỷ luật Trọng Thăng mà không hề có kiểm tra, thanh tra xem xét kết luận; người bị kỷ luật không hề được mời lên điều trần đối chất! Một kiểu kỷ luật mà người ta chưa từng thấy xuất hiện ở đâu ngoài cơ quan văn học nghệ thuật tỉnh Hải Thành này!

Trọng Thăng đang tập hợp những tài liệu để giải tŕnh lên cấp trên th́ ông nhận được một thư nặc danh đe doạ rằng, nếu ông biết điều th́ khâu cái miệng lại, c̣n chống đối th́ sẽ bị ném cứt và củ đậu bay vào nhà!

Nhưng chuyện kỷ luật nhà thơ Trọng Thăng tuy nó vô lối thế nhưng c̣n kém xa về tính độc đáo so với chuyện kỷ luật Khôi Nguyên - Người đă viết hai bài báo in trên báo Tiền phong phanh phui vụ tham nhũng của Quang Tà.

Hôm ấy, vợ chồng Khôi Nguyên tổ chức đám cưới đứa con gái đầu ḷng, tên là Hảo, là giáo viên tiếng Anh, trường huyện. Vào cái khoảnh khắc thiêng liêng nhất của hôn lễ, Khôi Nguyên đang d́u con gái từ nhà ra đường để bước lên xe hoa th́ Kim Thanh - vợ Khôi Nguyên - Đứng trong sân nh́n theo con gái; chợt bà phát hiện ra một đứa học sinh cũ đang đứng thập tḥ ở bức tường rào gần nơi có cái xe hoa đỗ. Đứa học sinh này rất quen thuộc, có thể coi là thân thiết với gia đ́nh Kim Thanh. Tên nó là Kiều Chen. Nó sinh ra và lớn lên ở vùng đất sa bồi mặn ṃi ven biển và ven cửa sông Cái. Trông nó không đẹp nhưng sạch sẽ gọn gàng. Nhà nghèo nên nó không giao du, đua đ̣i ǵ. Kim Thanh vừa là giáo viên chủ nhiệm vừa dạy môn văn lớp nó suốt cả ba năm Trung học phổ thông. Và cũng suốt ba năm đó, Kim Thanh vun vén cho nó giữ cái chân bí thư đoàn lớp. Theo cảm nhận của Kim Thanh th́ Kiều Chen bộc lộ năng khiếu làm chính trị từ ngày đó! Sau này khi nó tốt nghiệp đại học báo chí th́ nhà văn Lữ Nam Phương, bạn của Khôi Nguyên lấy nó về làm biên tập ở tạp chí Tao Đàn mà ông không ra bất cứ một điều kiện ǵ với nó. Nó mới làm ở tạp chí Tao Đàn hai năm nhưng những bài bút kư nó viết khá chắc tay. Mỗi lần bài của nó in mà Kim Thanh đọc được, bà lại xốn xang niềm vui, thầm tự hào về đứa học sinh cũ, bà mang bài của Kiều Chen khoe với cái lớp mới bà đang làm chủ nhiệm, những mong khích lệ lớp học sinh đàn em theo gương Kiều Chen mà phấn đấu.

Vậy cho nên cái giờ khắc thiêng liêng Kim Thanh đứng nh́n theo chồng đang đi cùng con gái ra xe hoa, nh́n thấy Kiều Chen thập tḥ ở hàng rào, bà tự thấy ân hận v́ đám cưới con gái không mời mở rộng đến những học tṛ cũ như Kiều Chen để bây giờ Kiều Chen phải tự t́m đến mừng cho gia đ́nh bà! Kim Thanh toan gọi th́ Kiều Chen đă nhét vào tay Khôi Nguyên một cái phong b́ rồi lẻn ra đường. Kim Thanh lách đám đông ra đến đường th́ không thấy Kiều Chen đâu nữa.

 - Con bé thật là có hiếu có nghĩa - Kim Thanh nói với chồng - Ḿnh có mời nó đâu, vậy mà nó vẫn t́m về mừng cho ḿnh!

Khôi Nguyên đă chuẩn bị bước lên xe cùng con gái và con rể th́ ông chợt nh́n thấy mấy chữ viết bên ngoài cái phong b́ mà Kiều Chen vừa đưa khiến ông ngờ ngợ. Ông bóc phong b́ ra thấy chẳng có tiền nong hay thiếp mừng mà là một tờ quyết định kỷ luật khai trừ ông ra khỏi ngành văn học nghệ thuật của tỉnh. Tờ quyết định do Trần Đắc Tun viết, Quang Tà kí. Lư do để họ khai trừ ông là tội: uống rượu, gây rối, chửi bậy làm tổn hại đến an ninh nội bộ và danh dự ngành văn học nghệ thuật! Cũng như Trọng Thăng, Khôi Nguyên ngớ người ra không hiểu ḿnh phạm cái tội này ở đâu, khi nào. Cũng chẳng có kiểm tra, thanh tra, điều trần, xét hỏi ǵ.

Vốn là một cựu chiến binh có bản lĩnh, Khôi Nguyên vẫn giữ thái độ vui vẻ để ngày cưới con gái không nhuốm vẻ u buồn. Nhưng Kim Thanh, vợ ông, th́ lại nghĩ khác; bà cho rằng trong ngày hôn lễ của con mà người ta cố ư đem về một tờ giấy kỷ luật chồng là sái lắm. Người Việt Nam nào có một chút văn hoá cũng không thể có một hành động bỉ ổi, thất nhân tâm như thế. Kim Thanh đau tức nơi ngực trái. Bà ôm chỗ đau bước chuyệnh choạng vào nhà ngă vật ra giường, sỉu đi. Người ta phải xúm vào đánh gió, làm hô hấp một lát sau bà mới tỉnh lại.

Hai ngày sau, việc đám cưới con gái đă hoàn tất, Kim Thanh viết một bức thư gửi Kiều Chen:

“Kiều Chen, học sinh cũ của cô!

Cô không ngờ em lại đối xử với cô theo cách vừa diễn ra cách đây hai hôm. Cô rất xấu hổ với chồng cô lúc đó. Hai hôm nay đêm nào cô cũng trằn trọc, lục trong trí nhớ xem trong các tác phẩm văn học và trong cuộc sống đă có một nhân vật học sinh nào đối xử với cô giáo giống cái t́nh huống em giành cho cô không, mà chịu, cô không thể t́m thấy. T́nh huống em xử sự với cô có lẽ là độc nhất vô nhị về t́nh thầy tṛ trên mặt đất này!

Em hăy biên thư trả lời cô: điều ǵ, điều ǵ đă làm em thay đổi, biến chất nhanh vậy, hả?

                                                  Cô mong thư em.

                                                  Nguyễn Thị Kim Thanh.

Nhà vợ chồng Khôi Nguyên - Kim Thanh ở phố huyện. Kim Thanh không gửi lá thư qua bưu điện mà nhờ người thân mang lên thành phố, trao tận tay Kiều Chen. Sau đó th́ Kim Thanh nóng ḷng chờ đợi từng ngày, từng tuần, từng tháng vẫn không thấy thư hồi âm của Kiều Chen. Một sự im lặng nặng nề như đá đeo vào cổ cô giáo đă bước sang tuổi tri thiên mệnh Kim Thanh. Thấy vợ vẫn ra ra vào vào ngóng thư măi, một hôm Khôi Nguyên đành phải giải mă cho bà:

 - Em sẽ chẳng bao giờ nhận được thư của Kiều Chen đâu. C̣n cái câu em cứ muốn Kiều Chen phải trả lời, th́ nghe đây, anh trả lời giúp nó: Tất cả những ai đă bị cái từ trường Quang Tà hút vào, dù người đó nhân chi sơ tính bản thiện đến đâu, không chóng th́ chầy cũng sẽ bị cuốn theo và nhuốm màu cái từ trường ấy, nhiễm một cái ǵ đó ở Quang Tà. Kiều Chen tư chất quê mùa, hoang dă, nhưng thực dụng, càng dễ hút vào cái từ trường ấy!

 - Em xấu hổ với anh và anh Lữ Nam Phương lắm - Kim Thanh lau nước mắt nói - V́ em đă từng dung dưỡng đứa học tṛ ấy suốt ba năm trời!

 - Anh thông cảm với em mà! - Khôi Nguyên nói.

 - Nhưng em hỏi anh - Kim Thanh to giọng gay gắt - Em nghe nói Quang Tà vừa bị kỷ luật v́ tội tham nhũng, vậy ai cho phép y lộng hành đến thế?

 - Điều đó th́ em ngẩng đầu lên mà hỏi ông trời ấy! Nếu không nhận được câu trả lời từ ông trời th́ em thắp nhang gọi hồn ông Các - mác, ông Lênin mà hỏi - Khôi Nguyên buông một câu có vẻ hài hước nhưng sắc lẻm rồi bỏ ra ngoài, tránh cái nh́n đầy nước mắt của vợ.

 

 

 

 

 

Chương XI

 

Nhân Vật Quyền Năng đă từng có thơ in ở tạp chí Tao Đàn. Nhân Vật Quyền Năng học ngành kinh tế. Thời c̣n là anh cán bộ chuyên viên phó pḥng, trưởng pḥng th́ hầu như ông chẳng khi nào ngó ngàng đến văn chương, thơ phú ǵ. Nhưng từ khi ông được bổ nhiệm phó giám đốc một sở th́ ông tự ư thức rằng, kể từ đây, con đường thăng tiến quyền lực của ông đă được rộng mở, trải thảm đỏ. Để từng nấc thang thăng tiến có tính vững chắc hơn và đạt đến đỉnh cao chót vót, ông không thể bị chê là tẻ nhạt, khô khan, cứng nhắc, cục cằn như bản tính ông nó vốn thế; ông càng không muốn người ta dị nghị ông là hạng thế nhân ô trọc như một số đồng chí của ông đang bị dị nghị; vậy th́ ông phải tự làm nhuần hoá ḿnh đi bằng cách t́m đến với văn học. Ông bắt đầu làm thơ rồi t́m gặp Lữ Nam Phương giúp sức. Thơ của Nhân Vật Quyền Năng tuy câu cú c̣n nôm na, dân dă, nhưng một đôi bài lấp lánh những ư tưởng, Lữ Nam Phương liền nhúng bút vào tu chỉnh để in vào tạp chí Tao Đàn. Nhân Vật Quyền Năng và Lữ Nam Phương bắt đầu hiểu nhau, quư nhau rồi thân nhau từ đó. Họ đă có những kỷ niệm đẹp với nhau. Đó là những hôm tạp chí Tao Đàn phát hành có thơ của ḿnh, Nhân Vật Quyền Năng kéo cả toà soạn ra quán bia bọt. Đó là những buổi chiều họ ngồi đàm đạo với nhau về những vấn đề mà cả hai đều quan tâm, đồng điệu, đồng cảm với nhau. Đó là những lần gia đ́nh có việc họ t́m đến giúp nhau thật ḷng, đúng nghĩa t́nh bằng hữu. Những ngày tháng đó Nhân Vật Quyền Năng đă bị cuốn hút vào cái ma lực của văn chương thực sự. Thơ ông làm ngày càng khá lên, dù ông viết không nhiều. Song le, dù viết ít nhưng những bài thơ của ông được in đă lọt vào tầm ngắm của những nhà tổ chức cấp cao. Nh́n chung ở xứ ta những nhà tổ chức thường không thích quan hệ thân thiết với các nhà văn chuyên nghiệp, bởi những người này thường có cá tính xù x́, góc cạnh, đôi khi gàn giở, rất đối nghịch với cách sống vuông vắn, tṛn trịa của họ. Nhưng những nhà tổ chức lại không bao giờ bỏ qua những nhà lănh đạo mà biết cách đá gà đá vịt sang cái sân thi ca; nói cách khác, những vị lănh đạo pha tí màu thi ca này rất hợp khẩu vị với những nhà tổ chức. Chẳng hạn như khi lọt vào tầm ngắm của họ, Nhân Vật Quyền Năng được đánh giá là một cán bộ có năng lực toàn diện; được cơ cấu, đề bạt rất nhanh. Từ cái ghế phó giám đốc sở, chỉ trong ṿng bảy tám năm ǵ đó, nhảy qua vài ba cương vị, để rồi đại hội vừa qua ông được ngồi vào cái ghế cao nhất, người tỉnh này gọi là Nhân Vật Quyền Năng! Hiềm một nỗi, cứ mỗi khi ông được thăng tiến thêm một chức th́ t́nh yêu văn học của ông lại hạ nhiệt xuống một nấc và đương nhiên, t́nh bạn ông dành cho Lữ Nam Phương cũng phai nhạt dần. Họ chỉ c̣n điện thoại cho nhau những khi thật cần thiết; nội dung chỉ là những lời thăm hỏi rất xă giao, thông thường.

Những ngày Quang Tà và phe cánh gây hấn, moi chuyện quá khứ, xúi giục người viết đơn tố cáo Lữ Nam Phương, có mấy lần Lữ Nam Phương nhấc máy điện thoại định gọi cho Nhân Vật Quyền Năng, song ông lại đặt máy trở lại, bởi ông nghĩ: Nhân Vật Quyền Năng sẽ hiểu thấu mọi sự của vụ việc, rồi ông ấy sẽ có một giải pháp đúng đắn, quang minh chính đại nhất với bạn bè! Ḿnh gọi điện cho ông ấy nhỡ ông ấy lại thiên vị với ḿnh rồi mang tiếng cả hai!

Cho đến cai hôm Uỷ ban kiểm tra tỉnh uỷ gọi Lữ Nam Phương sang để Đỗ Văn Chĩnh trao tờ quyết định kỷ luật mà người kí quyết định chính là Nhân Vật Quyền Năng, Lữ Nam Phương vẫn yên tâm tin rằng, Nhân Vật Quyền Năng sẽ không nỡ để cánh Quang Tà gây hấn với ông thêm nữa. Và như thế cũng là yên ổn cho ḿnh rồi! Nhưng sau đó Quang Tà về cơ quan làm cái việc vô hiệu hoá Lữ Nam Phương bằng cách phong chức trái phép cho Trần Đắc Tun lên ngồi vào cái ghế phó ngành của Lữ Nam Phương theo kiểu “đi ngang về tắt”, giấu biến con dấu chức vụ của Lữ Nam Phương đi; giở tṛ gửi thơ vè bôi nhọ và ra quyết định kỷ luật nhà thơ Trọng Thăng và Khôi Nguyên một cách quan phương, vô lối; khi ấy Lữ Nam Phương mới ngờ ngợ rằng, dường như Nhân Vật Quyền Năng và Quang Tà cũng có một mối quan hệ, dây dắt bí ẩn ǵ đấy nên ông ta mới để cho Quang Tà lộng hành đến thế!? Đinh Thành Tháp cũng gọi điện cho Lữ Nam Phương cảnh báo rằng, trong t́nh thế này nếu phải lựa chọn giữa hai người th́ Nhân Vật Quyền Năng chọn Quang Tà chứ không chọn ông bạn Lữ Nam Phương!

Lữ Nam Phương đành giữ thái độ im lặng. Nhưng những người bạn đồng nghiệp của Lữ Nam Phương th́ họ không thể chịu nổi. Họ cử hai người cao tuổi, có nhiều “kinh nghiệm chính trường” sang tỉnh uỷ gặp Nhân Vật Quyền Năng. Đó là Phạm Ngọc Anh, một cây bút vừa làm thơ vừa viết bút kí sáng giá của ngành nông nghiệp. Anh là kĩ sư trồng trọt, từng lăn lộn với ngành nông nghiệp nhiều năm, từng giữ cương vị trưởng pḥng nông nghiệp huyện và nếu không v́ cái tính thật thà ngay thẳng quá, ông đă ngồi vào cái ghế giám đốc sở nông nghiệp và phát triển nông thôn từ lâu rồi. Phạm Ngọc Anh mới về hưu được vài năm nay. Không c̣n vương vấn công việc công sở nữa, ông huy động vốn sống của bao năm tháng thăng trầm ch́m nổi với đồng ruộng, viết một số bút kí ngồn ngộn chất liệu hiện thực, tươi rói cảm xúc, in các báo được bạn đọc chú ư. Người thứ hai là Đỗ Phú Thuận, một phóng viên có thâm niên của đài phát thanh - truyền h́nh tỉnh. Ông viết báo, làm thơ, viết bút kí. Lĩnh vực nào ng̣i bút của ông cũng tỏ ra chắc khoẻ, lan toả và có tính chiến đấu cao. Khi biết tin hai người này sắp chuẩn bị sang gặp Nhân Vật Quyền Năng, Lữ Nam Phương đă gặp họ và nói:

 - Tôi rất cảm ơn ḷng nhiệt t́nh và nghĩa khí của các anh. Nhưng bây giờ có c̣n cần thiết phải gặp ông ấy nữa không?

 - Anh cứ đề chúng tôi sang gặp - Phạm Ngọc Anh nói - Chúng tôi sẽ không xin xỏ Nhân Vật Quyền Năng bất cứ điều ǵ. Chúng tôi chỉ nói cho ông ta biết rơ sự thật và nắm được bản chất của vấn đề thôi!

Phải mấy lần hẹn qua người thường trực ở cổng tỉnh uỷ, Nhân Vật Quyền Năng mới nhận lời tiếp chuyện Phạm Ngọc Anh và Đỗ Phú Thuận.

Vừa chào nhau, chưa kịp vào chuyện đă thấy Nhân Vật Quyền Năng có vẻ nhấp nha nhấp nhổm. Phạm Ngọc Anh và Đơ Phú Thuận tỏ vẻ thông cảm với ông. Đứng mũi chịu sào một tỉnh đông dân, ông bận rộn là điều dễ hiểu. Phạm Ngọc Anh tranh thủ nói mà không cần thủ tục thưa gửi, rào đón nhiêu khê:

 - Đồng chí là lănh đạo cao nhất tỉnh, ngành văn học nghệ thuật của chúng tôi hiện nay như một cái nhà đang cháy nên chúng tôi mới phải lên đây xin đồng chí giúp đỡ!

 - Khạch khạch khạch - Nhân Vật Quyền Năng cười.

 - Hôm rồi - Đỗ Phú Thuận nói - Sau khi cả hai vị lănh đạo của ngành chúng tôi cùng nhận quyết định kỷ luật cảnh cáo, về cơ quan th́ ông Quang Tà lại giở dói mấy việc chẳng hay hớm ǵ, đồng chí biết chưa ạ?

 - Khạch khạch khạch - Nhân Vật Quyền Năng lại cười, rồi hỏi – Ông ta giở dói chuyện ǵ thế?

Đỗ Phú Thuận và Phạm Ngọc Anh thay nhau tường thuật ngắn gọn nhưng không bỏ sót t́nh tiết về những hành động của Quang Tà và Trần Đắc Tun xử sự vô lối với Lữ Nam Phương, Trọng Thăng và Khôi Nguyên.

 - Khạch khạch khạch! Khạch khạch!

 - Ḱa đồng chí - Phạm Ngọc Anh nói - Chúng tôi sang đây thưa chuyện nghiêm túc mà sao đồng chí cứ cười khành khạch thế?

Nhân Vật Quyền Năng hơi chột dạ. Có lẽ ông không ngờ Phạm Ngọc Anh lại tỏ thái độ phản ứng ông một cách quyết đoán thế.

 - Tôi cười v́ cánh văn nghệ sĩ các anh phức tạp quá! - Nhân Vật Quyền Năng nói.

 - Đúng là nh́n bề ngoài, lĩnh vực của chúng tôi có vẻ phức tạp thật - Đỗ Phú Thuận nói - Nhưng nếu tinh tường nh́n vào bản chất của vấn đề th́ lại rất rành rẽ, dễ hiểu. Xin hỏi đồng chí, cái thuở đồng chí mười sáu mười bảy tuổi, có lúc nào đồng chí mắc lầm lỡ không?

 - Có, có thứ! Tuổi ấy th́ ai mà đă khôn ngoan cho được! - Nhân Vật Quyền Năng nói.

 - Vâng, chúng tôi rất đồng t́nh với ư kiến vừa nói của đồng chí - Đỗ Phú Thuận nói - Vậy th́ nhà văn Lữ Nam Phương có mắc một lầm lỡ nhỏ vào cái năm ấy mười bảy tuổi, thế mà bây giờ sau ba mươi tư năm, Quang Tà và phe cánh c̣n bới móc ra nhằm hăm hại người ta. Và chính đồng chí đă kí quyết định kỷ luật anh ấy là nghĩa làm sao?

 - Tôi biết kỷ luật Lữ Nam Phương như thế là hơi nặng - Nhân Vật Quyền Năng nói - Nhưng trong t́nh thế này buộc phải thế. Phía Quang Tà, Trần Đắc Tun nó ép dữ lắm!

 - Có nghĩa là các đồng chí xử lư kỷ luật quá tay đối với một nhà văn chỉ v́ sức ép của đám người ấy - Phạm Ngọc Anh nói - Chúng tôi cung cấp thêm một thông tin nữa: hôm trước mấy chuyên viên của Uỷ ban kiểm tra tỉnh uỷ về thị trấn quê Lữ Nam Phương thẩm tra tội đảo ngũ của anh ấy mà họ đi từng đoàn từng tốp, xộc vào khắp đường dong ngơ hẻm, khá là ồn ào, huyên náo. Trông cách đi đứng, cử chỉ, nói năng của đám người kiểm tra ấy, một số công dân của thị trấn hỏi nhau: ông Lữ Nam Phương vốn là một sĩ quan quân đội, một nhà văn, bây giờ ông ấy làm chuyện tầy đ́nh bán rẻ tổ quốc hay sao mà lại có một bọn người truy t́m tung tích ông ấy ráo riết thế kia! C̣n riêng tôi, quan sát cái đám kiểm tra ấy, tôi liên tưởng đến thời cải cách ruộng đất, những người trong đội cải cách cũng truy t́m bọn địa chủ cường hào, ác bá y như thế.

 - Tôi th́ lại thấy giống một bọn trẻ chăn trâu đi săn chuột đồng! - Đỗ Phú Thuận nói thêm.

 - Nhà văn nhà thơ như các anh giỏi tưởng tượng nên nhân cách hoá, h́nh tượng hoá lên thế thôi - Nhân Vật Quyền Năng nói - Chứ anh em Uỷ ban kiểm tra làm ǵ mà đến nỗi như thế! Mà nếu có thật như thế th́ các anh kêu với chủ nhiệm Uỷ ban kiểm tra chứ tôi làm sao có đủ mắt mà quan sát hết được?

 - Vâng, có thể đồng chí không bao quát hết được! - Đỗ Phú Thuận nói - Nhưng với nhăn quan của một nhà lănh đạo cao nhất tỉnh, đồng chí đánh giá thế nào về hiện tượng ấy? Nó báo hiệu một xă hội an b́nh hay suy thoái, tao loạn?

Nhân Vật Quyền Năng cắn răng không nói ǵ.

 - Xin hỏi tiếp đồng chí - Phạm Ngọc Anh nói - Số tiền bốn mươi triệu Quang Tà biển thủ mà Uỷ ban kiểm tra đă t́m ra, trong quyết định kỷ luật do chính đồng chí kí cũng ghi rơ, Quang Tà phải hoàn trả lại cho nhà nước. Cơ quan nhà nước cụ thể ở đây là cơ quan nào? V́ lí do ǵ mà đến nay Quang Tà vẫn chưa mang tiền đi nộp?

 - Khạch khạch khạch - Nhân Vật Quyền Năng lại cười, lần này ông cười to hơn khiến cái mặt đen bóng của ông như ngắn chùn lại, nói - Tôi không hiểu sao làm nghề văn như các anh, luôn phải lấy cái ḷng nhân ái làm đầu mà các anh lại cố chấp với Quang Tà đến thế! Anh ta quên vào sổ sách có bốn mươi triệu mà các anh làm ầm ĩ cả lên. Lại c̣n viết bài đăng báo cho cả nước biết nữa?

 - Đồng chí mà nói như thế th́ chúng tôi xin chào thua đồng chí cả nón rồi! - Phạm Ngọc Anh nói, giọng hài hước - ở tỉnh ta đây, một đứa trẻ nhà nghèo ăn cắp một cái xe đạp trị giá bốn, năm trăm ngàn th́ bị tống vào tù hai năm. C̣n một ngài quan đầu ngành cấp tỉnh như Quang Tà, tiền của rinh rỉnh đầy nhà c̣n biển thủ của nhà nước tới bốn mươi triệu mà đồng chí c̣n cho là ít sao? Hai bài báo của Khôi Nguyên in trên báo Tiền phong để làm rơ vụ tham nhũng đă khiến đồng chí không hài ḷng phải không?

 - Cách nghĩ của các anh và tôi như thế là chưa gặp nhau rồi. Hẹn lúc khác ta nói chuyện tiếp về đề tài này nhé - Nói đến đó, Nhân Vật Quyền Năng cắp cặp đứng dậy bắt tay hai người cầm bút già một cách hờ hững.

Phạm Ngọc Anh và Đỗ Phú Thuận bước qua cổng tỉnh uỷ một quăng, đang chuẩn bị lên xe nổ máy th́ gặp Đinh Thành Tháp. Tháp kéo hai người vào một cái quán gần đó, gọi mỗi người một cốc cà phê đá, rồi nói:

 - Lữ Nam Phương điện cho tôi nói các anh sang tỉnh uỷ gặp Nhân Vật Quyền Năng, nếu gặp khó khăn ǵ th́ nhờ tôi giúp đỡ - Đinh Thành Tháp nói - Nhưng tôi sẽ chẳng giúp được ǵ các anh đâu. Nhân Vật Quyền Năng không phải sinh ra trong một gia đ́nh có truyền thống làm chính trị hay là truyền thống văn hoá; ông xuất thân từ tầng lớp dân nghèo ven thành thị cho nên ông ấy cũng có những nhu cầu rất trần tục đời thường của tầng lớp ấy. Trong mấy cái vụ làm ăn vừa qua của Quang Tà, ông ấy cũng không phải người đứng ngoài cuộc đâu! Họ dây dắt, bó bện với nhau như thế, các anh đấu tranh với lại đối thoại làm ǵ cho hoài hơi!

Phạm Ngọc Anh và Đỗ Phú Thuận ngớ người ra. Họ bắt tay Đinh Thành Tháp ra về mà ḷng ngổn ngang trăm mối. Họ nghĩ, một môi trường xă hội mà họ đang sống có ǵ đó thật bất an, nguy hiểm!

Mấy ngày sau, Lữ Nam Phương nhận được giấy mời sang Uỷ ban nhân dân tỉnh để gặp lănh đạo. Trên đường đi bụng Lữ Nam Phương phấp phỏng lo âu. Khi nhận được cái giấy mời ấy những đồng nghiệp của ông xúm lại đoán già đoán non và họ cũng lo lắng không kém ǵ ông. Họ đă mất hết niềm tin. Họ chỉ c̣n trông chờ vào một phép màu nhiệm. Người chờ gặp Lũ Nam Phương ở pḥng khách Uỷ ban tỉnh chẳng phải là bà tiên ông bụt ban phát phép nhiệm màu mà lại là Nguyễn Văn Tất Tuất. Con người này trong đầu lúc nào cũng chỉ có các phép tính cộng trừ nhân chia; là khắc tinh của những phép nhiệm màu cổ tích và tiềm năng biết mơ mộng, khải huyền của giống người. Lữ Nam Phương bước vào bắt tay y, chào hỏi niềm nở mà cái mặt mom cày của y vẫn lạnh như kem, mắt y như hai miếng thép không một chút sinh khí. Nguyễn Văn Tất Tuất buông ra mấy câu thăm hỏi xă giao nhạt nhẽo, rồi y nói vào việc chính:

 - Sau một thời gian nghiên cứu, xem xét nhiều mặt, lănh đạo tỉnh đă quyết định điều đồng chí sang làm việc ở một cơ quan khác!

 Tuất ngừng lại ở đó nh́n Phương vẻ thăm ḍ. Lữ Nam Phương hỏi:

 - Đồng chí có thể cho biết, nơi tôi sắp đến làm việc là cơ quan nào không?

Nguyễn Văn Tất Tuất mở ca táp rút ra một tờ giấy đưa cho Lữ Nam Phương. Tờ quyết định điều động này ghi rơ: “Theo nhu cầu công tác, Uỷ ban nhân dân tỉnh quyết định điều ông Lữ Nam Phương, phó ngành văn học nghệ thuật, tổng biên tập tạp chí Tao Đàn sang làm việc ở hội chăm sóc người tàn tật, kể từ ngày…tháng…..năm 2006”. Lại một tờ quyết định gây bất ngờ với Lữ Nam Phương. Ông ngoắc kính soi đi soi lại những ḍng chữ ghi trong tờ quyết định, cuối cùng ông tự nhủ, tờ giấy này hoàn toàn là có thật; rồi mới hỏi Tuất:

 - Thưa đồng chí lănh đạo, tôi không hề biết một chút chuyên môn về y khoa, dược khoa, hộ lí, bảo mẫu… Tôi e rằng ḿnh sang hội chăm sóc người tàn tật làm việc sẽ không có hiệu quả!

 - Đồng chí chưa biết về chuyên môn th́ sang đó người ta sẽ có trách nhiệm đào tạo đồng chí - Tất Tuất nói - Các lớp tại chức về y dược ở thành phố ta không thiếu. Đồng chí có thể theo học một lớp ban đêm! Cán bộ ở tỉnh này từ cấp tỉnh xuống cấp sở, ban, ngành cũng nhiều người học tại chức đấy chứ. Có sao đâu! Không thiếu ǵ người mới ngày nào c̣n lặn ng̣i ngoi nước ngoài đồng gánh phân, phun thuốc trừ sâu, bẫy chuột… Đi học tại chức mấy năm là vào nguồn, tiến nhanh vùn vụt, thành giám đốc sở này, trưởng ban ngành kia. Đồng chí đừng ngại!

 - Tôi đă sang tuổi ngũ thập tri thiên mệnh rồi - Lữ Nam Phương nói - Mắt tôi lại dị ứng với ban đêm, chẳng hiểu tôi có ḷ ḍ đến lớp học tại chức được nữa không!

 - Đồng chí đi học chứ có phải đi quai đê lấn biển đâu mà ngại - Tất Tuất nói - Lê nin chẳng đă dạy: học, học nữa, học măi… đó sao?

 - Nhưng mà, tôi thấy chuyện này nó cứ thế nào ấy!

 - Thế nào là thế nào?

 - Tôi được nhà nước đào tạo chính quy tốt nghiệp cử nhân ngành văn - Lữ Nam Phương nói - Tôi làm việc ở ngành văn đă hơn hai chục năm. Hiệu quả và thành quả đều không đến nỗi tồi. Tôi không hề mắc những sai phạm lớn. Tuổi tôi bây giờ làm ở ngành văn là đang ở độ chín, đang có sự thăng hoa rất cao về nghề nghiệp. Phải từ bỏ nơi ấy mà đi, tôi cảm thấy ḿnh như một con cá bị vớt khỏi nước!

 - Đồng chí có biết đồng chí nói thế là rất sai quan điểm chính trị không? Đồng chí sang cơ quan mới th́ có ai bẻ bút không cho đồng chí viết đâu! Sang đó đồng chí có cơ hội tiếp xúc với nhiều người tàn tật, viết về những người đó, văn vẻ của đồng chí chỉ có đậm đà thêm tính đảng, tính giai cấp, tính dân tộc, tính…

 - Nhưng nếu bây giờ tôi nói rằng tôi không muốn sang th́ sao? - Lữ Nam Phương buộc phải ngắt lời Tất Tuất v́ ông rất khó chịu khi nghe Tuất nói tính nọ tính kia.

 - Thế th́ đảng ra lệnh cho đồng chí phải sang! - Tất Tuất sẵng giọng - Thôi th́ chẳng úp mở ǵ nữa, tôi nói thẳng để đồng chí biết: Theo quy định của nhà nước, ngành văn học nghệ thuật cứ năm năm đại hội một lần. Đến nhiệm ḱ này chỉ v́ vụ đấu đá của đồng chí với Quang Tà mà thời hạn đă kéo tới hơn sáu năm vẫn chưa đại hội được!

 - Xin đồng chí nói lại đi - Lữ Nam Phương nói - Tôi không hề đấu đá. Đang tự dưng tự lành Quang Tà moi chuyện quá khứ của tôi để toan tính hại tôi, những người bạn đồng nghiệp của tôi họ không đang tâm ngồi yên nh́n tôi bị đẩy xuống vực, họ phải đỡ đ̣n cho tôi bằng cách vạch trần bộ mặt bẩn thỉu của Quang Tà cho công luận biết!

 - Phải trái thế nào ta tính sau - Tất Tuất nói - Nhưng trước mắt nếu tỉnh không điều động đồng chí sang cơ quan khác th́ ngành văn học nghệ thuật chưa thể tổ chức đại hội được!

 - Tôi là một kẻ nguy hiểm đến thế sao?

 - Đồng chí không nguy hiểm nhưng đội quân của Quang Tà th́ vô cùng nguy hiểm - Tất Tuất nói - Chẳng hiểu sao Quang Tà lôi kéo được nhiều vây cánh thế, lại toàn là những kẻ nh́n mặt đă biết đó là hạng bất hảo, đâm thuê chém mướn, len lỏi được vào hàng ngũ văn nghệ! Tôi nhận được thông tin, khá là chính xác, họ đă bàn nhau nếu đồng chí không chịu chuyển sang cơ quan khác, họ sẽ chơi luật rừng với đồng chí đấy. Mà tôi nh́n những cái mặt của đám ấy, tôi tin chúng dám hành động như thế lắm! Những cái mặt trông rất kinh tởm!

Nghe giọng nói của Nguyễn Văn Tất Tuất đến đây có vẻ thành thật, Lữ Nam Phương bỗng chạnh ḷng trắc ẩn. Ông nhận thấy cái tờ quyết định mà ông đang có trong tay khó mà thay đổi được nữa. Thôi th́ hăy coi đây là một bước ngoặt đáng buồn của cuộc đời. Lữ Nam Phương xiêu xiêu ḷng. Ông gấp tờ quyết định bỏ và cặp, bắt tay Nguyễn Văn Tất Tuất ra về.

Khoảng mười phút sau đó, Quang Tà và Trần Đắc Tun thập tḥ trước cửa pḥng Nguyễn Văn Tất Tuất.

 - Có chuyện ǵ mời hai ông vào trong này! - Tất Tuất gọi.

Được cấp trên mời, Quang Tà và Trần Đắc Tun ngó trước ngó sau, lẻn vào rồi đóng nhanh cửa lại. Hai ông vừa ngồi xuống ghế, Nguyễn Văn Tất Tuất đă hỏi:

 - Đề án nhân sự đại hội chuẩn bị xong chưa?

 - Báo cáo… Đă xong - Quang Tà nói - Hôm nay chúng tôi xin tŕnh bày với anh đây. Khi được biết lănh đạo tỉnh giao cho anh chỉ đạo đại hội văn học nghệ thuật, chúng tôi rất phấn khởi ạ!

 - Thôi không nói ḷng ṿng nữa - Nguyễn Văn Tất Tuất nói - Sắp đến giờ tôi phải đi họp Hà Nội rồi!

 - Vâng, dạ thưa anh, nếu thế chỉ xin anh ba mươi phút thôi - Quang Tà nói - Để làm nhân sự được thuận lợi, chúng tôi muốn bàn với anh cần phải giải quyết dứt điểm trường hợp Lữ Nam Phương. Lúc năy anh trao quyết định thuyên chuyển công tác, hắn có phản ứng ǵ không?

 - Có đấy - Tất Tuất nói - Nhưng tôi “điểm huyệt” cho một ngón là chịu một phép rồi!

 - Anh có tuyên bố, kể từ nay hắn không dính dáng ǵ đến ngành văn học nghệ thuật nữa không? - Trần Đắc Tun hỏi xen vào.

 - Đấy là việc của các anh chứ sao lại để tôi phải làm? - Tất Tuất nói.

 - Vâng, vâng - Quang Tà vội cướp lời - Vậy cho nên chúng tôi muốn xin ư kiến anh. Chiều ngày kia họp chấp hành, chúng tôi sẽ biểu quyết khai trừ Lữ Nam Phương ra khỏi ngành văn học nghệ thuật tỉnh!

 - Có cần thiết phải làm thế không? - Nguyễn Văn Tất Tuất nói - Anh ta là một nhà văn được hội nhà văn Việt Nam cấp thẻ mà dưới tỉnh lại khai trừ ra khỏi ngành văn học nghệ thuật, liệu dư luận có lên án các anh không?

 - Chúng tôi cũng đă tính toán hết mọi nhẽ rồi - Quang Tà nói - Làm thế chúng tôi có bị mang tiếng một tí nhưng vẫn c̣n hơn để hắn ở trong ngành, hắn sẽ lái nền văn học nghệ thuật ở đất này đi theo hướng dân chủ tư sản là cái chắc. Nghe cái giọng của hắn nói cũng đă sặc mùi tư sản rồi! Vả lại, phải khai trừ hắn ra khỏi ngành th́ hắn mới không thể đến dự đại hội được!

 - Th́ cứ mời hắn đến dự đại hội, xem sao! - Tất Tuất nói.

 - Không được đâu anh - Quang Tà nói - Hắn mà có mặt ở đại hội, khắc sẽ có một đám người đứng lên đấu tranh giữ cái ghế cho hắn. Rồi sẽ có một phái khác muốn loại trừ hắn. Hai phái đánh nhau. Vỡ đại hội. Mang tiếng lắm anh ạ.

 - Nghe anh nói thế và qua dư luận nữa - Tất Tuất nói - Th́ Lữ Nam Phương vẫn rất có uy tín với anh em trong ngành đấy. Cho nên, nếu các anh cương quyết loại anh ta, tôi cũng thấy tiêng tiếc…

 - Vâng, tôi có nghe một vài người cũng nói như anh - Quang Tà nói - Nhưng đấy là anh và họ chưa hiểu thật sâu về Lữ Nam Phương. Tôi đưa danh dự ra mà khẳng định với anh: Lữ Nam Phương là một nhân vật vô cùng nguy hiểm! Chỉ đơn cử việc hắn đứng đằng sau để giật dây cho mấy kẻ công thần viết đơn kiện cáo, viết bài đăng báo tố cáo tôi tham nhũng cái vụ làm cuốn sách “Hân hoan chào đón sự kiện thể thao quốc tế” cũng đủ thấy hắn là nhân vật nguy hiểm đến thế nào! C̣n may, người được giao xử lí vụ này là Đỗ Văn Chĩnh, bạn thân của tôi, chứ nếu là một kẻ khác nó làm đến nơi đến chốn th́ đâu chỉ có bốn mươi triệu tôi quên không nhập vào tài khoản! Và như thế th́ không chỉ ḿnh tôi mà anh cũng dính đ̣n với nó!

Nghe Quang Tà phân tích đến đây th́ Nguyễn Văn Tất Tuất cũng cảm thấy ghét Lữ Nam Phương, bởi khi làm cuốn sách ấy, Quang Tà đă “lại quả” cho Tất Tuất mộ khoản kha khá. Lữ Nam Phương định móc họng cả ta nữa ư? Hừ, thế th́ cho nghỉ khoẻ nhé!

 - Thôi, tôi kết luận thế này - Nguyễn Văn Tất Tuất nói - Việc tỉnh ra quyết định điều Lữ Nam Phương sang cơ quan khác coi như đă xong. C̣n lại các anh xử lí thế nào là quyền của các anh. Bây giờ th́ anh Quang Tà báo cáo nhân sự tôi nghe nào. Trước nhất, tôi xin nói luôn: các thành viên trong ban chấp hành cụ thể là những ai, chúng tôi giao quyền cho các anh chuẩn bị rồi định hướng cho đại hội bầu. Chúng tôi chỉ quan tâm tới hai vị trí chủ chốt là trưởng ngành và phó ngành thôi!

 - Nếu anh đă cho phép thế - Quang Tà nói - Th́ tôi xin tŕnh bày ngay bây giờ: Trưởng ngành là tôi, phó ngành là đồng chí Trần Đắc Tun đây!

Nguyễn Văn Tất Tuất nh́n chăm chăm vào cái mặt h́nh trụ có cặp mắt rắn ráo nheo nheo của Quang Tà. Rồi ông lại nh́n sang cái mặt h́nh củ ấu, đầu bằng, rụng gần hết tóc, miệng rộng, môi thâm x́ vêu ra của Trần Đắc Tun. Tất Tuất gơ gơ tay lên trán như trăn trở suy tư một điều ǵ đó, rồi nói:

 - Anh Quang Tà năm nay đă sáu mươi sáu tuổi. Đáng lẽ, b́nh thường ra, anh phải về hưu sáu năm rồi; nhưng v́ anh là một kịch tác gia kiêm đạo diễn nổi tiếng; là một trí thức tầm cỡ của tỉnh nhà nên chúng tôi đồng ư giữ anh ở lại làm tiếp khoá nữa. Anh phải tự thân vận động để đại hội người ta bầu cho ḿnh. Trúng hay trượt là hoàn toàn ở anh!

 - Vâng, tôi vô cùng biết ơn và tuân theo lời dạy chí lí của anh! - Giọng Quang Tà tỏ rơ sự xu nịnh trơ tráo mặc dù gă c̣n hơn Tất Tuất tới mười bốn tuổi.

 - Thế c̣n anh Trần Đắc Tun th́ sẽ khó khăn lắm đấy - Tất Tuất nói - Năm nay anh cũng đă năm mươi chín tuổi rồi. Nếu anh không trở thành người có danh tiếng như anh Quang Tà th́ dù trúng cử anh cũng chỉ làm việc được một năm là phải về hưu. Anh lại chưa từng học qua trường đại học nào. Thơ phú anh viết chưa có mấy người biết đến. Tôi nghe anh em phản ánh những chuyện không hay về anh cũng nhiều. Đáng lưu ư nhất là chuyện anh vay mượn thơ của người khác làm thơ của ḿnh. Người ta nói rằng có mấy bài thơ sạch nước cản của anh th́ anh lại vay mượn của ông nhà thơ ǵ ấy nhỉ? A, đây, khi nghe anh em phản ánh tôi có ghi tên nhà thơ ấy vào cuốn sổ này. Đây rồi! Anh vay mượn một số bài trong tập Rau Tần của nhà thơ Trần Huyền Trân! Đúng không?

 - Dạ thưa anh - Trần Đắc Tun tím mặt lại, miệng ngoác ra, môi run run, nói - Người ta biết tôi chuẩn bị tranh cử chức phó ngành vào đại hội tới nên họ ghen ghét mà xuyên tạc bậy bạ đó ạ!

 - Tôi cũng xác nhận - Quang Tà nói - Đó là một thông tin gây nhiễu!

 - Được anh Quang Tà xác nhận là tôi yên tâm hơn một chút rồi - Tất Tuất nói - Với lại cơ cấu anh Trần Đắc Tun làm phó cũng không đ̣i hỏi cao lắm. Bây giờ các anh c̣n ư kiến ǵ nữa không?

Trần Đắc Tun mở cặp lấy ra hai cái phong b́ khá dày, run run bưng hai tay trao cho Nguyễn Văn Tất Tuất, nói:

 - Thưa anh, đây là chút quà mọn của hai chúng tôi, mong được anh đón nhận…

 - Các anh vẽ chuyện! - Tất Tuất nói - Anh em với nhau mà làm thế này lại thành ra khách khí… Thôi thế nhé, cho tổ chức đại hội càng nhanh càng tốt!

 

Chương XII

 

Quang Tà và Trần Đắc Tun về đến cơ quan là kéo nhau vào pḥng khách đóng chặt cửa lại. Quang Tà có một kiểu ăn mừng rất lạ, gă cứ cười khè khè trong cổ, cặp mắt rắn ráo nhắm tít lại hồi lâu. C̣n Trần Đắc Tun th́ nghệt cái mặt thâm x́ ra như không tin vào hiệu quả mỹ măn của cuộc “duyệt đề án nhân sự” vừa diễn ra. Tuy thế gă vẫn c̣n phân vân một chút mà gă không thể không nói với Quang Tà:

 - Ông Nguyễn Văn Tất Tuất lưu ư chúng ta không thừa đâu. Dù cuộc họp chấp hành vào chiều ngày kia chúng ta có gạt (mà chắc chắn phải gạt bằng mọi giá) Lữ Nam Phương ra khỏi ngành th́ số phiếu tín nhiệm của anh và của tôi chưa chắc tập trung, anh có nhận thấy điều ấy không?

 - Anh cũng thấy rơ lắm - Quang Tà nói - Những đứa ghét anh không phải là ít. Chúng nó ghen tài ghen sắc với anh. C̣n chú, anh cũng biết nhiều đứa sẽ không bỏ phiếu cho chú, v́ chúng nó khinh chú. Chúng nó nói thẳng cho anh biết và c̣n sang tỉnh nói vào tai các vị lănh đạo nữa, rằng chú chẳng có một tí tài cán nào ngoài cái tài hăm hại đồng nghiệp theo kiểu ném đá giấu tay!

Lại một lần nữa cái mặt thầm ś của Trần Đắc Tun xám ngoét lại; gă tức lộn ruột về cách nói sỗ sàng của Quang Tà; nhưng gă cố nín nhịn để đạt được mục đích lớn. Trần Đắc Tun hiểu rằng, trong t́nh thế hiện nay, chỉ Quang Tà mới là nguời có vai tṛ giúp gă thực hiện niềm khát khao quyền lực đang cháy bỏng trong tâm can gă.

 - Em nghĩ ra một kế hay - Trần Đắc Tun đổi cách xưng “em” cho t́nh cảm giữa gă và Quang Tà thêm mật thiết, ruột rà hơn - Cả anh và em coi như đă mua được cấp trên, nhưng chưa xong, cần phải mua anh em văn nghệ sĩ nữa…

­ - Nhưng hiện tại ngân quỹ của cơ quan đă vơi cạn v́ những vụ “đi lại” cho anh và chú vừa rồi - Quang Tà nói - Lấy khoản nào mà chi bây giờ?

 - Ô, ông anh của em tinh xảo là thế mà cũng có lúc rối trí không nghĩ ra - Trần Đắc Tun nói - Hai trăm năm mươi triệu mà Liên hiệp văn học nghệ thuật trung ương vừa tài trợ cho ngành ta để đầu tư sáng tác, ta sẽ dùng chính khoản tiền ấy để mua phiếu. Nếu “đầu tư chiều sâu” như trung ương quy định, mỗi văn nghệ sĩ được khoảng dăm triệu chẳng hạn, th́ chỉ vài chục người được đầu tư, v́ c̣n phải trừ tiền họp hành, thẩm định bản thảo này nọ cũng phải mất non một nửa. Chi bằng bây giờ ta dùng toàn bộ số hai trăm năm mươi triệu đó để mua phiếu dưới h́nh thức đầu tư sáng tác theo chiều rộng. Nghĩa là trừ những kẻ chúng ta không mua được th́ kiên quyết không xí cho chúng nó một hào; c̣n lại ai cũng được đầu tư! Rồi đại hội xong ta sẽ t́m cách hợp lí hoá thủ tục với liên hiệp. Ngành ta, những người c̣n khả năng sáng tác đâu có nhiều, chỉ khoảng mười phần trăm là cao. Cho nên cái số đông không c̣n sáng tác được ấy, nếu chúng ta tặng cho họ mỗi người một vài triệu thôi là họ phải mang ơn chúng ta ngay. Họ sẽ bỏ phiếu cho chúng ta mà không c̣n lăn tăn bất cứ điều ǵ? Ở cái tỉnh có mặt bằng thu nhập thấp này, có khi chỉ cần một trăm ngàn cũng có thể sai khiến người ta gọi đen là trắng, gọi trắng là đen. Huống hồ chúng ta tặng họ những một triệu!

Nghe Trần Đắc Tun thuyết tŕnh đến đó th́ Quang Tà vỡ nhẽ, vỗ tay đen đét; gă lại biểu lộ ăn mừng bằng cách cười khè khè, mắt nhắm tít lại hồi lâu.

 - Chú em hiến kế rất hay - Quang Tà thốt lên - Đến tổng thống Mỹ muốn trúng cử, ông ta c̣n phải tung ra rất nhiều tiền để vận động tranh cử nữa là chúng ta! Đúng, phải tung tiền ra mà vận động, mà mua phiếu cho anh và chú. Tuyệt!

­ - Chúng ta khác tổng thống Mỹ ở chỗ, ông ta phải bỏ tiền của cá nhân ra để vận động tranh cử, c̣n chúng ta đă có tiền chùa! Bây giờ th́ ông anh c̣n khinh thằng em là bất tài nữa không? - Trần Đắc Tun tỏ vẻ đắc chí.

 - Người ta nói chứ anh đâu có nói - Quang Tà nguỵ biện, trong những trường hợp hớ hênh gă xập xí xập ngầu, bao biện rất cùn - Mà người ta cũng chỉ nói chú bất tài trong sáng tác văn học thôi, c̣n thủ đoạn việc đời th́ nhiều kẻ tinh tướng c̣n phải sợ chú đến văi đái ra quần ấy chứ! Như anh đây nhiều phen cũng phải kiêng dè mặt chú. Chẳng hạn như cái vụ chú gian lận phiếu bầu ở đại hội trước mà không siêu à?

­ - Nhưng ông anh c̣n siêu gấp bội thằng em đây - Trần Đắc Tun cười nhơn nhơn nói - Anh cũng gài người của ḿnh vào tổ kiểm phiếu. Thế mà em th́ bị quân của anh moi ra tố cáo. C̣n anh, tay nhúng chàm để trúng cử mà vẫn được tiếng sạch sẽ. Anh mới là hạng siêu của siêu!

 - Thế th́ anh mới đáng mặt làm anh chú! Khè khè - Quang Tà lại cười tít mắt - Có thế, chú giết anh không nổi chú mới quay lại sám hối với anh!

 - Thôi ta trở lại chuyện công việc đi anh - Trần Đắc Tun không hề muốn gợi lại cái quá khứ không mấy đẹp đẽ trong mối quan hệ của hai người; gă “chuyển gam” rất khéo léo - Anh có biết trong số anh em văn nghệ sĩ ngành ta th́ “mua” những ai là quan trọng nhất không?

 - Anh chưa kịp nghĩ ra đâu - Quang Tà thừa nhận - Chú nói xem nào?

 - Các uỷ viên ban chấp hành ngành - Trần Đắc Tun nói - Riêng những người này phải mua trước phiên họp khai trừ Lữ Nam Phương!

 - Đúng, đúng!

 - Trong ban chấp hành sẽ có hai nhân vật không mua được là Trọng Thăng và Huy Thập - Trần Đắc Tun nói - Hai người này từng đi bộ đội cùng thời với Lữ Nam Phương. Chúng nó cậy là đồng đội đồng rả với nhau nên chúng bao che cho nhau. Đúng là cái bọn công thần!

 - Đúng, rất đúng! - Quang Tà xác nhận - Nhưng hai thằng ấy chỉ là hạng muỗi tép. Cánh ta di chúng chết bất cứ lúc nào!

 - Vâng, em cũng nghĩ cho hai tên đó nốc ao là chuyện vặt so với việc hạ bệ Lữ Nam Phương - Trần Đắc Tun nói - Nhưng trong ban chấp hành c̣n hai người em chưa rơ thái độ, nó cứ nửa nạc nửa mỡ thế nào ấy!

 - Là hai vị nào thế? - Quang Tà hỏi.

 - Ông tiến sĩ giấy Hoàng Ngọc Truỳ và ông tiến sĩ không cần bảo vệ luận văn Nguyễn Lăng!

 - Ô, đến cái đoạn này th́ chú em lại lộ ra cái nh́n không có tầm xa rồi! - Quang Tà nói - Cái cậu Nguyễn Lăng làm phó ngành văn hoá cho anh măi. Vừa rồi hắn lên cấp trưởng thay anh, để anh rảnh tay sang lănh đạo chuyên về văn nghệ, là cũng do bàn tay anh dựng giă cho hắn. Đấy là chưa kể tay hắn cũng nhúng chàm khối vụ. Cái vụ tượng Địa Mẫu mà chú giật dây cho Phạm Điền Viên viết bài lên báo phê phán ấy, Nguyễn Lăng đâu phải đứng ngoài cuộc; nhưng hắn khéo léo nên hắn không bị phơi mặt như anh. Hay là cái vụ hắn vừa được chia quả thực một suất đất thanh lí giá hữu nghị cuối đường Phan Đ́nh Phùng. Rồi vụ hắn trở thành tiến sĩ sử học mà hắn chẳng biết một chữ Hán - Nôm nào. Anh biết tỏng hết! Anh chỉ khẩy nhẹ vào vài ba cái vụ ấy là hắn đủ khốn khổ khốn nạn rồi. Bởi thế bây giờ anh chỉ đâu, hắn phải theo đấy. Bố bảo hắn dám làm khác ư anh!

 - Thế c̣n Hoàng Ngọc Truỳ, anh có nắm được hắn không? - Tun hỏi.

 - Thằng này th́ nó chẳng ưa ǵ anh - Quang Tà nói - Thậm chí đi đâu nó cũng thẽ thọt nói xấu anh như hát hay. Nó nhận xét về anh một câu mà khá nhiều người nghe được, chú biết không?

 - Hắn từng nói với em rằng “Mỗi khi bắt tay Quang Tà xong, rút tay lại tôi phải kiểm tra xem bàn tay của ḿnh c̣n hay đă mất!”. Có phải câu ấy không?

 - Đúng - Quang Tà xác nhận - Nhưng mà ông tiến sĩ giấy này lại có một điểm yếu mà cánh ta phải lợi dụng; đó là hắn cũng chưa bao giờ biết từ chối tiền!

 - Thế th́ hay lắm - Trần Đắc Tun nói - Chỉ cần mua được hai ông tiến sĩ là coi như xong việc. Anh em ḿnh c̣n chần chừ ǵ nữa mà không bắt tay vào việc ngay từ hôm nay?

Ngày hôm sau, nhận được thông báo của Quang Tà và Trần Đắc Tun qua điện thoại, từng đoàn từng tốp văn nghệ sĩ, kể cả những người đă giă biệt với văn học nghệ thuật, chuyển sang nghề bán rau, bán nước mắm x́ dầu ngoài chợ, ùn ùn kéo đến văn pḥng ngành lĩnh tiền “đầu tư sáng tác”. Quang Tà và Trần Đắc Tun đứng trước cửa pḥng tài vụ cơ quan bắt tay cười bả lả với từng người. Các văn nghệ sĩ sau khi lĩnh tiền th́ ai nấy mắt sáng rực lên như ánh thép. Từ ngày tham gia văn học nghệ thuật đến giờ chưa khi nào họ được lĩnh một khoản tiền to đến thế: những một triệu! Được cái lộc to thế, họ không thể không tính công lao cho Quang Tà và Trần Đắc Tun. Chứ sao nữa! Từ ngày thành lập ngành đến nay đă ông bà lănh đạo nào lo được tiền cho các thành viên của ḿnh như hai lănh đạo Quang Tà và Trần Đắc Tun! Nghe được lời anh em văn nghệ sĩ tâng bốc, Trần Đắc Tun ghé vào Quang Tà bảo: “Ông anh thấy nhất cử lưỡng tiện chưa? Tiền đầu tư sáng tác của Liên hiệp văn học nghệ thuật trung ương ta biến báo thành tiền mua phiếu đại hội cho riêng hai anh em ḿnh! Ông anh không chê mưu của thằng em thấp chứ?”. Quang Tà bắt chặt tay Trần Đắc Tun: “Chú giỏi lắm. Cho nên chú làm phó cho anh là rất ăn ư. Cái thằng Lữ Nam Phương mà bàn với nó việc này nó gạt phắt đi ngay! Đúng là cái loại hâm hâm!”.

Những văn nghệ sĩ già yếu hoặc ở xa bận việc không đến văn pḥng ngành lĩnh tiền được th́ Quang Tà và Trần Đắc Tun đánh xe đến từng nhà, trao tiền tận tay. Riêng các thành viên trong ban chấp hành th́ mỗi vị được phong bao 5 triệu.

Tại làng Cường Hải, trong số những nông dân tham gia đào được bộ xương cá voi ngày trước, chẳng hiểu thế nào mà lại nảy ṇi ra một ông “văn nghệ sĩ” có tên là Hải Thế. Công bằng mà nói, chính v́ chứng kiến cảnh Quang Tà lừa họ để lấy bộ xương cá voi mà người nông dân này bắt đầu nảy ra ư đồ trở thành người viết văn viết báo. Hải Thế phải mất dăm bảy năm thắt lưng buộc bụng, dùi mài sách vở mới có bài đăng báo tỉnh. Sau khi in được một tập thơ, Hải Thế t́m mọi cách để trở thành hội viên của ngành văn học nghệ thuật. Khi vào được ngành rồi, Hải Thế bắt đầu chờ thời cơ rửa hận cho những người nông dân khốn khổ, trong đó có ông, đă phơi ḿnh chài chăi dưới nắng mấy ngày đào được bộ xương cá voi lại bị “chó sói” nó tha trắng trợn. Giờ đây, thời cơ ấy đă cận kề. Biết tin sắp đại hội văn học nghệ thuật tỉnh mà Quang Tà đang là tái ứng cử viên số một chức trưởng ngành, Hải Thế ngồi mấy đêm huy động “chất xám” để viết một tham luận. Hải Thế có nghe khối chuyện chẳng hay hớm ǵ về Quang Tà, nhưng v́ ông sống ở xa thành phố, nghe người ta nói thế th́ biết thế, viết vào tham luận mà sai một tí tẹo thôi th́ người ma quỷ như Quang Tà nó sẽ cho ḿnh chết mất ngáp, chẳng dại! Nhưng cái vụ Quang Tà lừa đảo để cuỗm bộ xương cá voi th́ nó rành rành ra đấy, Quang Tà khó mà chối căi được! Hải Thế viết xong rất lấy làm hài ḷng, bụng bảo dạ: Ḿnh mà đọc bản tham luận này trong đại hội tới th́ Quang Tà chỉ c̣n nước lấy mo đeo vào mặt hoặc là t́m lỗ nẻ mà chui xuống đất chứ c̣n ứng cử với đề cử ǵ nữa!

Nhưng bản tham luận Hải Thế vừa viết xong, Quang Tà đă đánh hơi thấy, gă liền sai Kiều Chen phóng xe máy về tận nhà Hải Thế trao cho ông cái phong b́ đựng một triệu, kèm theo một lá thư. Ngoài hai thứ đó, Quang Tà c̣n bắt Kiều Chen lấy tiền cơ quan mua biếu Hải Thế một ki lô gam gị lụa thuộc hăng ngon bậc nhất thành phố. Bức thư của Quang Tà gửi Hải Thế được viết bằng những lời rất thống thiết. Quang Tà gọi Hải Thế là “nhà thơ” khiến Hải Thế xúc động trào nước mắt. Từ bé đến giờ Hải Thế chưa được một ai tôn kính, sủng ái ḿnh đến vậy.

Kính gửi nhà thơ Hải Thế vô cùng thân quư!

Món tiền một triệu Quang Tà tôi đầu tư cho nhà thơ, nó chẳng đáng là ǵ về giá trị vật chất, nhưng tôi hy vọng nó sẽ có tác dụng kích thích niềm cảm hứng của nhà thơ để nhà thơ viết ra những trang thơ xuất sắc. Tôi chúc nhà thơ sẽ trở thành một người nổi tiếng, là danh nhân của vùng biển quê ta!

Bạn đồng nghiệp của nhà thơ.

                        Kịch tác gia.

                                         Quang Tà.

Chà, thư của trưởng ngành văn học nghệ thuật có khác, lời lẽ như có cánh! Thư thế mới là thư chứ! Mà ông ấy mới khiêm nhường làm sao! Ông ấy coi ḿnh là đồng nghiệp nghĩa là ông ấy coi tài năng của ḿnh có thể “ngồi cùng chiếu” với ông ấy. Con người đáng quư đến thế mà bấy nay, chỉ v́ bộ xương cá voi ông ấy lấy của tập thể (phải, của tập thể chứ đâu phải của riêng ǵ ḿnh) mà có lúc ḿnh đă coi ông ấy như kẻ thù! Tệ cho cái thằng ḿnh quá! Sau khi đọc xong thư của Quang Tà, Hải Thế cứ tự sám hối như vậy. Nhưng cái bước quyết định nhất để Hải Thế coi Quang Tà là ân nhân là khi gia đ́nh ông cắt gị lụa ra ăn. Ăn xong, Hải Thế đi khoe khắp nơi. Ông nói rằng, trong đời, ông chưa bao giờ được ăn một thứ ǵ ngon đến thế …

Tất cả những chuyện mua bán “xôi thịt” ấy đều không qua được cặp mắt và đôi tai của Đinh Thành Tháp. Cũng chỉ v́ ông thương bạn là Lữ Nam Phương mà ông buộc phải dương cái “ăng ten” của ḿnh lên để thu nhận và phân tích.

Thuở nhỏ, Tháp hay đọc văn học dân gian Việt Nam. Qua những chuyện thần thoại, cổ tích, ngụ ngôn; những tục ngữ, ca dao, thành ngữ, ngạn ngữ… Tháp nhận thấy người Việt Nam rất coi trọng miếng ăn. Mỗi lần Tháp ăn cơm để rơi văi, bố Tháp thường nhíu mày lại tỏ vẻ không hài ḷng. Nhất là nh́n thấy ai dẫm lên trốc hạt cơm rơi là ông cụ nổi giận đùng đùng. Bố Tháp gọi hạt cơm là ngọc thực.

Những cái tết tuổi thơ của Tháp trôi qua trong chiến tranh, nhưng vẫn có đầy đủ những thứ để nâng đỡ tinh thần vui tết dù nó rất thô giản, b́nh dị; nhưng thứ mà Tháp mong chờ nhất, mong chờ hàng tháng trước tết, lại là được ăn một cái đuôi lợn buộc bằng cái dây lạt nhúng vào nồi nước xít sôi sùng sục và cái bánh cóc vớt từ nồi bánh chưng ra c̣n bốc khói vào cái đêm giao thừa, đêm trừ tịch.

                      Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ

                      Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh.

Đây là câu đối phổ biến nhất nói về ngày tết của người Việt. Trong sáu thứ được đưa vào câu đối th́ ba thứ thuộc lĩnh vực vật chất, ba thứ thuộc lĩnh vực tinh thần. Các cụ làm câu đối như thế có dụng ư tạo ra hai vế: ăn tết và chơi tết cho chỉnh thể, đối xứng, hài hoà. Nhưng trong thực tế, kể về tết người Việt vẫn coi trọng cái ăn hơn. Người Việt gọi ăn tết chứ không gọi chơi tết, đón tết như sau này các phương tiện thông tin hay dùng.

Chẳng thế mà trong ngôn ngữ hàng ngày của người Việt, có những phạm trù chẳng liên quan ǵ đến ăn uống nhưng vẫn có từ ăn: cô ấy ăn mặc thật đẹp (nói việc mặc chứ đâu phải việc ăn), chị này đă ăn nằm với anh kia (nói về chuyện t́nh tang chứ đâu phải việc ăn), ông chờ tôi ăn xong một điếu thuốc lào đă (ơ hay, phải gọi là hút thuốc lào chứ)… cái miếng ăn nó quan trọng thế nên khi chửi bới nhau cũng phải đưa miếng ăn ra mà rủa xả, ăn cái này cái kia thật bẩn thỉu dơ dáy mới đủ độ sỉ nhục.

Kể đến chuyện Thằng Bờm trong dân gian Việt Nam: Thằng Bờm chỉ có một cái quạt mo thôi mà Phú Ông gạ gẫm đổi toàn những thứ to tát, rất có giá trị về vật chất: nào ba ḅ chín trâu, nào ao sâu cá mè, nào bè gỗ lim... Bờm ta đều lắc, không thèm đổi. Nhưng đến lúc Phú Ông vừa giở ra một nắm xôi th́ Bờm gật, đồng ư đổi liền. So với ba ḅ chín trâu, ao sâu cá mè, bè gỗ lim th́ cái nắm xôi chẳng đáng kể ǵ, nhưng nó là cái miếng chín, cái để ăn liền, thoả măn cái bụng đang đói. Khi người ta đang đói (hay lúc nào cũng đói) th́ cái miếng chín ăn liền quan trọng gấp ngàn vạn lần những thứ mang giá trị vật chất to tát và lâu bền khác.

Tâm lí “cần miếng chín ăn liền” âu cũng là sản phẩm của một dân tộc mà cái đói ŕnh rập, đe doạ, hành hạ triền miên. Tâm lí ấy nó ngấm trong máu người ta, “di truyền” từ thế hệ này sang thế hệ khác. Nó chi phối con người ta làm việc ǵ cũng toan tính cái lợi trước mắt hơn là chuyện lâu dài, dùng thói khôn vặt cá thể hơn dùng sức mạnh cộng đồng.

Khi được làm quan (thời phong kiến), làm cán bộ (thời cộng hoà) th́ cái miếng ăn nó vẫn ám ảnh hàng đầu. Làm việc ǵ cũng phải tính xem có ăn được không. Việc nhỏ như đi mua một cái bóng điện cho cơ quan cũng phải t́m cách bớt xén để ăn. Việc to như xây một khu chung cư vài ba chục tầng th́ t́m cách rút vợi sắt thép, xi măng… để ăn. Cái tâm lí háo ăn nó h́nh thành nên một cách sống khá nguy hiểm:sống chết mặc bay tiền thầy bỏ túi!

Đinh Thành Tháp nhận thấy cái tâm lí quá coi trọng miếng ăn của một số văn nghệ sĩ tỉnh này đă bị Quang Tà và Trần Đắc Tun lợi dụng triệt để. Chẳng hạn như cái ông nông dân cầm bút Hải Thế, sau khi được Quang Tà gắn cho một cái danh hăo “nhà thơ”, đầu tư sáng tác một triệu đồng và cho ăn một cái gị lụa, không những ông ta đi khoe khoang khắp nơi mà c̣n có một việc làm hết sức thiết thực: vào một buổi tối ông xé cái bản tham luận cũ mà ông viết chỉ trích Quang Tà về vụ lừa đảo lấy bộ xương cá voi; thay vào đó, ông viết bản tham luận mới, ngược với bản tham luận cũ tới 180 độ, ca ngợi, tâng bốc Quang Tà như một siêu nhân, một đấng cứu tinh cho nền văn học nghệ thuật tỉnh Hải Thành.

Đinh Thành Tháp thừa hiểu rằng Quang Tà và Trần Đắc Tun lôi kéo phe cánh càng đông th́ bạn ông, nhà văn Lữ Nam Phương càng phải gánh những hậu quả trái ngang nặng nề.

 

 

 

Chương XIII

Cuộc họp ban chấp hành văn học nghệ thuật có mặt đầy đủ, trừ Lữ Nam Phương không được triệu tập. Tuy không có mặt trong cuộc họp nhưng Lữ Nam Phương vẫn h́nh dung được nó diễn ra như thế nào.

An Thuỳ không phải là uỷ viên ban chấp hành, nhưng cô phải làm tṛn bổn phận của một cán bộ văn pḥng, vừa pha trà rót nước vừa ghi những nội dung chính trong cuộc họp để viết thành bài tường thuật in tạp chí.

Sau khi pha một tuần trà, An Thuỳ chọn ngồi một góc trong cùng pḥng họp, nhưng lại là chỗ rất tiện lợi cho cô quan sát gương mặt và cử chỉ của từng thành viên dự họp. Trong lúc chờ ông Nguyễn Văn Tất Tuất và nhóm chuyên viên của tỉnh tới dự, An Thuỳ tranh thủ quan sát những sắc thái biểu hiện trên gương mặt từng người.

Quang Tà, Trần Đắc Tun, Đỗ Lươn th́ đă rơ. Lữ Nam Phương không mời đến cuộc họp này khiến ba bộ mặt ấy nham nhở cười cười nói nói đầy đắc ư. Nhà thơ Trọng Thăng và nhạc sĩ Huy Thập trông có vẻ căng thẳng. Họ căng thẳng là phải, bởi họ biết trong cuộc họp này họ sẽ phải đối đầu với những tṛ hèn hạ và hiểm độc của cánh Quang Tà. Vài ba thành viên khác th́ mặt không bộc lộ sắc thái ǵ rơ nét. Đấy là những kẻ gió chiều nào che chiều ấy. Rất có thể trong cuộc họp này họ chơi tṛ ngậm miệng ăn tiền mà họ đă giao ước với Quang Tà. Riêng hai bộ mặt của hai ông tiến sĩ th́ bộc lộ những nét tâm lí hao hao giống nhau: dư thừa tính tự phụ! Hai ông đều như đang nhấp nhổm chờ đợi đến cái giờ khắc để được đứng lên rao giảng, dạy dỗ một điều ǵ đó thật hệ trọng có liên quan đến sự hưng vong của đại sự quốc gia cho mọi người.

Ông tiến sĩ ngữ văn Hoàng Ngọc Truỳ th́ An Thuỳ không c̣n lạ lẫm ǵ. Ông ta bảo vệ luận văn phó tiến sĩ tại Liên Xô từ cái thời c̣n liên bang Xô Viết. Luận văn của ông là phân tích diễn giải một câu nói của một vị lănh tụ Xô Viết bàn về văn học. Cái câu nói ấy mà từ miệng một người b́nh thường nói ra th́ nó sáo rỗng, nhàm tẻ; nhưng khi nó được phát ra từ cái miệng có gang có thép của vị lănh tụ Xô Viết th́ nó hóa thành cao siêu, nó khiến vô khối người trở thành tiến sĩ, thạc sĩ khi làm luận văn về nó. Hẳn là v́ cái luận văn dư thừa lập phẩm chất chính trị như thế nên khi về nước Hoàng Ngọc Trùy được tiếp nhận làm giảng viên của một trường đại học danh tiếng ở Hà Nội. Nhưng đáng buồn thay, sinh viên nào cũng tỏ ra không thích ngay từ những tiết đầu tiên ông giảng dậy. Người ông đă thấp, chân lại đi vạt tép, đầu cứ cúi gằm xuống như đang suy nghĩ về một điều ǵ đó mệnh hệ lắm, cặp mắt chó giấy hay gườm gườm nh́n trộm. Toàn bộ con người ông toát ra một cái vẻ nhí nhách, dân tiểu xă mọn.

Làm giảng viên trường đại học được vài ba năm ǵ đó, trước sức ép tẩy chay của sinh viên, Hoàng Ngọc Truỳ buộc phải xin về tỉnh lẻ quê hương với một tham vọng: không phát về đường chuyên môn th́ phải phát về đường quan chức. Mẫu người như ḿnh về tỉnh lẻ sẽ rất phát đạt về đường quan chức. Ḿnh đă từng chứng kiến có kẻ văn hoá lớp bốn, từng làm thợ đóng cối; trong lúc quẩy quang gánh đồ lề đi kiếm cơm, thấy có chỗ tuyển diễn viên chèo, gă nhảy vào tuyển thử, không ngờ trúng tuyển, vào đoàn chèo làm diễn viên. Vào đoàn một thời gian gă mới nhận ra gă diễn xuất kém nhất đoàn, gă xoay ra tập tọng làm chính trị. Gă trở thành một trưởng đoàn, lên phó giám đốc, rồi giám đốc sở văn hoá thông tin hẳn hoi. Ngồi duyệt kịch do những diễn viên giỏi hơn gă biểu diễn, gă phán bảo dạy dỗ họ như ông thánh ông tướng. Tỉnh lẻ là thế.

Mưu sự của Hoàng Ngọc Truỳ quả là không hề lầm lỡ: y về tỉnh là gặp ngay một ông bạn học thời phổ thông, hiện đang là một trong những cán bộ chủ chốt của tỉnh. Ông này chỉ đạo xuống sở văn hoá thông tin sắp xếp cho Hoàng Ngọc Truỳ một chân trưởng pḥng. Truỳ làm việc ở cương vị này một thời gian th́ bị lộ chân tướng: kiến thức văn học của y cũ mèm, cũ đến nỗi mỗi khi y nói, người ta cảm giác ngửi thấy mùi mốc từ giọng điệu đến hơi thở của y. Dường như cái pḥng mà y đang phụ trách nó chẳng cần một tí ti nào trong cái mớ kiến thức cùn quằn đầy tính giáo điều của y. Thế là y bị anh em trong pḥng khinh nhờn, rẻ rúng. Mỗi khi họp hành mà Truỳ đả động đến văn học là họ lại chơi tṛ chọc ghẹo nhau, pha tṛ cười nói ầm ào cho át lời y.

“Tiếng là cơ quan văn hoá nhưng cái pḥng này rặt một lũ túi cơm giá áo. Chúng nghe ḿnh nói văn chương mà như vịt nghe sấm. Ḿnh nhầm chỗ rồi!”. Hoàng Ngọc Truỳ nghĩ thế. Y lại phải nhờ đến ông bạn bên tỉnh uỷ xếp cho chân thư kí toà soạn báo tỉnh, cái chân mà y cho rằng vốn văn học của y sẽ có đất đắc dụng. Nhưng Truỳ mới sang báo được hơn một năm, y đă ngă ngửa nhận ra ḿnh tiếp tục chọn nhầm chỗ. Cơ quan báo hàng ngày phải tiếp thu, xử lí rất nhiều thông tin cập nhật nóng bỏng tươi rói để phản ảnh trong các bài viết tức thời. Nếu có nói truyền thống, quá khứ cũng phải bằng cái nh́n mới mẻ, uyển chuyển nhằm đáp ứng với nhịp sống đương đại. Trong khi đó Hoàng Ngọc Truỳ vẫn ôm khư khư cái mớ kiến thức học bên Liên Xô từ thời chế độ Xô Viết. Khi về nước y lại có máu thích dạy dỗ hơn là thích học hỏi - Y coi văn học Việt Nam là thứ văn chương c̣i cọc, bệnh hoạn nên y rất ít đọc - Bởi thế, ngồi ch́nh ́nh giữa toà soạn báo mà y vẫn thấy ḿnh lạc lơng. Không phản đối bỗ bă như bên sở văn hoá thông tin, các phóng viên báo có cách phản ứng rất chi là thâm thuư: khi họp phân công công việc họ đồng loạt phát biểu, đại khái, Hoàng Ngọc Truỳ kiến thức văn học, chữ nghĩa “đầy ḿnh” th́ hăy để ông ấy thường trực ở cơ quan, “làm sang” cho toà soạn. C̣n các phóng viên học ít, kiến văn nông cạn th́ chịu khó đi xuống cơ sở mà tích luỹ, học hỏi. Thế là hàng ngày đến toà soạn báo, người ta chỉ thấy một ḿnh ông phó tiến sĩ (danh hiệu lúc bấy giờ) ngồi thu lu đọc báo hoặc ngả lưng ngáp vặt. Họ đă cho ông ta “ngồi chơi xơi nước” một cách nhẹ nhàng, hợp lẽ. Đúng dịp ấy, thần may mắn lại hạ cánh xuống với Hoàng Ngọc Truỳ: nhà nước bỏ học hàm phó tiến sĩ, thế là nghiễm nhiên trong nháy mắt y trở thành ông tiến sĩ. Viên quan chức bạn của Hoàng Ngọc Truỳ bên tỉnh uỷ cũng bắt đầu ngao ngán về cái gọi là “kiến văn tiến sĩ” của Truỳ; song le, v́ những nguyên do vô cùng tế nhị mà ông này không nỡ bỏ bạn giữa đường. Vậy là nhân dịp Hoàng Ngọc Truỳ đùng một cái trở thành tiến sĩ, viên quan chức nọ đề xuất với thường trực tỉnh uỷ điều Truỳ sang cơ quan khác, bổ nhiệm chức phó giám đốc sở, phụ trách một mảng công việc nhẹ nhàng, vô thưởng vô phạt. Thực chất là ông bạn tỉnh uỷ tặng cho Truỳ một cái danh hăo, ngồi trà lá vài năm, rồi hưu.

Nhận quyết định hưu rồi, ông tiến sĩ này vẫn chưa yên phận. Ông xoay mục tiêu tiến thân sang lĩnh vực viết lách. Cuốn sách ông viết dưới dạng phê b́nh - Tiểu luận nó cũng sặc mùi giáo điều, ẩm mốc, hệt như khi ông nói. Nhưng Quang Tà lại ban cho ông một cái giải thưởng năm năm của tỉnh. Quang Tà có một phẩm chất vô cùng quư giá là khi chấm giải, gă không cần đọc tác phẩm. Gă chấm người! Được cái ân sủng giải thưởng, Hoàng Ngọc Truỳ lây nhiễm luôn cái máu khao khát trở thành danh nhân từ Quang Tà, nó lây nhiễm nặng đến mức ông ta bắt đầu ngộ nhận ḿnh là một nhân vật quan trọng bậc nhất của nền văn học nghệ thuật tỉnh này.

Thoạt đầu, Hoàng Ngọc Truỳ định nhằm cái ghế trưởng ngành mà Quang Tà đang nắm giữ. Nhưng quan sát và nhớ lại đường đi nước bước của Quang Tà, Hoàng Ngọc Truỳ nhận thấy “so găng” với nhân vật có tư chất của Lă Bất Vi này, Truỳ sẽ bị đốn ngă như bỡn. Thôi không tranh giành nổi với Quang Tà th́ thượng sách là bắt tay với gă. Không được cả cái áo th́ cũng phải được mấy cái cúc! (Bài học này Truỳ thấy Trần Đắc Tun áp dụng và xem ra rất hiệu quả). Vậy là Hoàng Ngọc Truỳ và Quang Tà đă không hẹn mà gặp, cả hai đều chủ động t́m đến bắt tay liên kết với nhau.

Bước chân vào cuộc họp này, không hiểu Hoàng Ngọc Truỳ đă biết trong đề án nhân sự Quang Tà tŕnh sang tỉnh không có tên ông ta chưa? - An Thuỳ tự hỏi - Nếu đă biết th́ ông ta sẽ phản ứng ra sao nhỉ?

Người thứ hai trong cuộc họp này có học hàm phó tiến sĩ (nay cũng đă nháy mắt một cái trở thành tiến sĩ) là Nguyễn Lăng, người mà cách đây mấy năm được kế nhiệm chức trưởng ngành văn hoá do Quang Tà uỷ thác lại. Không được làm luận văn phó tiến sĩ chính quy như Hoàng Ngọc Truỳ; luận văn sử học của Nguyễn Lăng làm tại “tỉnh nhà”. Nguyễn Lăng vào ngành văn học nghệ thuật chỉ bằng vài ba bài viết về lĩnh vực bảo tàng chẳng có ǵ đáng gọi là học vấn cho nên Lăng có chút mặc cảm tự ti. Nếu như trong các hội nghị hay bầu bạn nhóm họp, Hoàng Ngọc Truỳ hay lên giọng dạy dỗ, khoe khoang kiến thức và thường phải tự chuốc lấy sự khinh ghét vào thân th́ Nguyễn Lăng khôn ngoan hơn; ông rất biết cách dùng cái mác tiến sĩ để mưu cầu tiến thân trên con đường danh lợi. Ông biết lúc nào th́ cần lên giọng dạy dỗ, quảng bá cho ḿnh; lúc nào th́ cần phải biết ngậm miệng hoặc nhũn như con chi chi.

Tỉnh Hải Thành này có một tệ rất nặng nề là tệ cục bộ địa phương. Không chỉ cục bộ giữa miền bắc với miền nam tỉnh, huyện nọ với huyện kia, xă - làng này với xă - làng khác mà cục bộ tới tận những người cùng mang họ (cùng mang họ chứ không phải cùng ḍng họ gần gặn về huyết thống). Đă có những toan tính sắp xếp guồng máy cán bộ theo kiểu cùng một họ khép kín từa tựa các vương triều phong kiến xưa. Dù chẳng có chút máu mủ ruột rà, nhưng cứ cùng một họ là đă có chút gần gũi, thân thiện, có thể liên minh liên kết, lôi bè kéo cánh mà không cần phải quá giữ ǵn hay cảnh giác với nhau.

Nguyễn Lăng nắm được hiện tượng tâm lư ấy và ông đă lợi dụng triệt để nhằm mang lại lợi ích cho ḿnh. Khi ngồi với một quan trên mang họ Trần, Nguyễn Lăng liền huy động vốn liếng sử học của ḿnh để ca ngợi họ Trần hết lời; rằng chỉ những ông vua Trần mới là những hoàng đế vĩ đại nhất trong lịch sử nước Nam. Thậm chí các ông vua thời hậu Trần để đất nước suy vong, rơi vào tay giặc Minh cũng cần phải đúc tượng cho dân thờ! Khi biết vị quan trên này không thích họ Lê th́ Nguyễn Lăng liền gọi Lê Văn Hưu là con cừu già lẩm cẩm (mặc dù Lê Văn Hưu là một sử gia lớn nhất thời Trần, tác giả bộ “Đại Việt sử kư”, là thầy dạy Thái sư Trần Quang Khải). Ngồi với quan trên mang họ Chu th́ Nguyễn Lăng lại nói Chu Văn An mới là một v́ tinh tú sáng chói nhất trên bầu trời vương triều Trần. Nếu Nguyễn Lăng là ông trời ông sẵn sàng đánh đổi tất cả vua quan thời vua Trần Dụ Tông để giữ một ḿnh Chu Văn An …

Nguyễn Lăng quan hệ với Quang Tà bằng cách sống hai mặt. Một mặt ông vuốt ve, chiều nịnh; từng viết lời bạt cho cuốn sách sao chép vay mượn hổ lốn của Quang Tà, tâng bốc gă như một danh sĩ tầm cỡ vùng châu thổ sông Hồng! Môt mặt Nguyễn Lăng căm hận Quang Tà bầm gan tím ruột, lúc nào cũng chỉ muốn cầm xẻng mà xúc gă đi. Bởi lẽ Quang Tà có cái thói, bất cứ việc ǵ có tính phức tạp, hóc hiểm, gă cũng lôi Nguyễn Lăng vào cuộc, có chân trong ban bệ hẳn hoi, mượn danh tiến sĩ của Nguyễn Lăng làm sợi dây an toàn về chuyên môn, che mắt thiên hạ, như cái vụ dựng tượng Địa Mẫu truyền đạo trái phép, vụ xây mộ nhà thơ Hoàng Xuyên, vụ ra cuốn sách bôi nhọ, lăng nhục danh nhân văn hoá – thi hào Nguyễn Tam… nhưng bổng lộc sinh ra từ các vụ ấy th́ Quang Tà xơi một ḿnh. Nếu có chia chác th́ Quang Tà chia cho cấp trên chứ cấp dưới như Nguyễn Lăng, Quang Tà chỉ cho xơi tí “đầu thừa đuôi thẹo”, những thứ xương xẩu. Có điều, những vuốt ve, chiều nịnh th́ Nguyễn Lăng thể hiện công khai, c̣n nỗi phẫn uất th́ ông giấu kín trong ḷng, bởi dù sao ông vẫn c̣n đang lệ thuộc vào Quang Tà. Nguyễn Lăng phải học cho kỹ chữ nhẫn, đợi khi Quang Tà măn nhiệm chức trưởng ngành văn hoá, ông c̣n ngồi vào cái ghế đó. Và phải đến khi Nguyễn Lăng ngồi được vào cái ghế ấy rồi th́ đôi lúc ông mới dám hó hé bộc lộ mối oán thù thành hành động, nhưng cũng chỉ dám hành động sau lưng Quang Tà thôi.

Chẳng hạn như vào thời khắc trước cuộc họp ban chấp hành văn học nghệt thuật cuối nhiệm ḱ này một ngày, Lữ Nam Phương có đến chơi với Nguyễn Lăng vào buổi chiều. Nhiều người trong thành phố biết Lữ Nam Phương chơi khá thân với Nguyễn Lăng. Bởi lẽ hai ông đều yêu thích sử học. Họ có thể ngồi với nhau cả buổi để nói những chuyện dâu bể của lịch sử nước nhà. Họ gặp nhau ở một sự đồng điệu nhất định về văn hoá nên vài ba thói xấu nào đó trong tính cách, họ cho là tẹp nhẹp đời thường, không mất nhiều thời giờ để mắt tới. Có chuyện ǵ khúc mắc liên quan tới công tác, viết lách, Lữ Nam Phương hay t́m gặp Nguyễn Lăng để giăi bày, chia sẻ. Lần này th́ Lữ Nam Phương đă linh cảm, trong cuộc họp chấp hành, Quang Tà cùng phe cánh sẽ gây ra một điều ǵ đó thật tệ hại với ông. Ông muốn Nguyễn Lăng, với tư cách của một tiến sĩ sử học, một trưởng ngành văn hoá, hăy có tiếng nói khách quan, công tâm nhất để giữ cho cuộc họp không nhuốm mùi tục luỵ, xôi thịt. Nguyễn Lăng bảo:

 - Cái lăo Quang Tà nó ép tỉnh điều anh sang cơ quan khác, làm việc trái nghề là để nó được rảnh tay biến cái cơ quan văn học nghệ thuật thành cái sân sau, cái chiếu riêng cho nó ngồi độc diễn, múa may, mua danh bán tước, nhặt nhạnh kiếm ăn và chơi trống bỏi… tôi có lạ ǵ nó đâu!

 - Anh nghĩ sao về việc tôi không được mời dự họp ngày mai? - Lữ Nam Phương hỏi.

 - Chúng nó không mời anh là chúng nó rất bậy! - Nguyễn Lăng nói - Dù anh đă nhận quyết định điều động sang cơ quan khác, nhưng cái chức phó ngành của anh là do ban chấp hành bầu, chức uỷ viên ban chấp hành của anh là do đại hội toàn thể bầu… Đă ai lấy mất hai chức danh ấy của anh? Phải đến đại hội th́ anh mới măn nhiệm chứ. Được rồi, anh yên tâm đi. Chúng nó không mời mà anh tự đến cũng bất tiện. Nhưng tôi sẽ thay mặt anh chỉ rơ cho mọi người dự họp biết những việc làm tầm bậy của Quang Tà và những kẻ ăn theo ông ta!

Lữ Nam Phương cảm động không nói được ǵ thêm. Nhưng ông vừa bắt tay Nguyễn Lăng bước ra khỏi pḥng th́ Nguyễn Lăng đă nhấc máy gọi cho Quang Tà:

 - A lô, anh Quang Tà đấy à? Tôi Nguyễn Lăng đây! Tôi nhận được giấy mời họp ban chấp hành văn học nghệ thuật rồi. Nhưng ngày mai tôi bận quá anh ạ.

 - Tôi thừa biết chú đang viện lí do để trốn họp - Quang Tà nói - Cứ cuộc họp nào có vấn đề nan giải là chú lại t́m cớ lẩn như chạch ấy! Thôi, nói chuyện trên điện thoại không tiện. Tôi đến chú bây giờ!

Chỉ mười phút sau đă thấy Quang Tà xộc vào pḥng Nguyễn Lăng.

 - Tôi bận thật mà! - Nguyễn Lăng nói, lắc đầu lắc cổ ra vẻ rất hoàn cảnh.

 - Nếu là ngày khác, chú bận thật hay bận giả, tôi không quan tâm - Quang Tà nói - Nhưng ngày mai là phiên họp cuối cùng của một nhiệm ḱ, giải quyết bao nhiêu vấn đề c̣n tồn đọng để c̣n tổ chức đại hội. Nếu chú cố t́nh vắng mặt là anh em nó chĩa mũi dùi vào chú đấy!

Nguyễn Lăng rất ngán ba từ “chĩa mũi dùi” từ miệng Quang Tà phát ra; ông nói:

 - Họ chĩa vào tôi hay không cũng là ở anh cả! Thôi, anh đă nói thế th́ mai tôi sẽ bỏ hết mọi việc đến dự họp. Nhưng tôi xin ra điều kiện là anh phải giữ thể diện cho tôi; có những việc tôi phát biểu không tiện!

 - Tôi hiểu rồi, chú vẫn c̣n giữ ư với thằng Lữ Nam Phương chứ ǵ? - Quang Tà nói - Chú phát biểu hay không, tôi không quan tâm. Tôi chỉ cần cái lá phiếu của chú!

 - Ngày mai anh định làm ǵ Lữ Nam Phương? - Nguyễn Lăng hỏi.

 - Làm ǵ th́ chú cứ đi họp sẽ biết. Đại khái tôi yêu cầu chú như sau: Tôi kết luận cuộc họp thế nào th́ chú nắm bắt ư tôi mà bỏ phiếu. Chú theo tôi th́ chỉ có ngày càng phất lên chứ không bao giờ tàn lụi đi - Quang Tà hạ giọng cho có tính thuyết phục - Đại hội này chú ủng hộ tôi làm trưởng ngành văn học nghệ thuật thêm một khoá nữa. Khoá sau chú cũng nghỉ hưu bên ngành văn hoá sang văn học nghệ thuật thay tôi là vừa. Hội văn học nghệ thuật là cái thứ ǵ ở đất này? Chẳng qua nó chỉ như một cái chiếu cho cánh ta khi về hưu c̣n có chỗ tiếp tục tụ bạ, du hư! Dại ǵ chúng ta nhường chỗ cho đám nhà văn nhà thơ rách việc, nhiễu sự! Nói nhỏ cho chú biết, nghỉ hưu rồi mà vẫn c̣n ngồi vào được cái ghế này là phúc đức dày hơn núi đấy chú ạ. Cái ghế này, bổng lộc tuy ít hơn cái ghế trưởng ngành văn hoá nhưng lại có những lợi thế khác để chú lo cho ḿnh thêm những việc khác nữa!

 - Tôi nghe nói anh đă vun vén cho Trần Đắc Tun nối gót chân anh rồi kia mà? - Nguyễn Lăng nghiêm mặt lại nói.

 - Cái thằng Trần Đắc Tun là giống chuột chù hôi hám, bất tài! - Quang Tà nói - Nó đă từng làm tôi điêu đứng, mất mặt mấy phen, chú c̣n lạ ǵ! Chẳng qua đợt này nó trở giáo ôm chân tôi, cung cấp tài liệu để tôi đánh chết thằng Lữ Nam Phương, cho nên tôi có ư vun vén cho nó cái chức phó, chứ nó làm cấp trưởng thế đếch nào được! Năm năm nữa làm trưởng ngành văn học nghệ thuật tỉnh này phải là chú! Chúng ta di chết thằng Lữ Nam Phương, thằng Trọng Thăng th́ trong giới văn nghệ tỉnh này không c̣n thằng nào qua được mặt tôi, mặt chú! Thế nào, chú mở mắt ra chưa?

 - Vâng, Nguyễn Lăng em ngộ ra rồi! Nếu được như thế th́ thằng em đây sống tết chết giỗ ông anh Quang Tà!

Họ bắt tay nhau rất chặt. Cái đầu tṛn như đầu con lật đật của Nguyễn Lăng cũng đu đưa như con lật đật. Cái đầu h́nh trụ của Quang Tà th́ như dài thêm ra, chảy xuống, đôi mắt rắn ráo tít lại trông rất gian giảo.

Trở lại câu chuyện về cuộc gặp gỡ của Nguyễn Lăng và Lữ Nam Phương. Sau cuộc gặp, Lữ Nam Phương rất yên tâm Nguyễn Lăng sẽ có cách bảo vệ ông trong cuộc họp bất b́nh thường sắp tới. Chiều hôm ấy Lữ Nam Phương nói chuyện này với An Thuỳ. Bởi thế mà giờ đây An Thuỳ ngồi ở góc pḥng họp hết quan sát cái mặt hay nh́n xuống, đôi mắt chó giấy lừ lừ của Hoàng Ngọc Trùy lại quan sát cái đầu tṛn, gương mặt nhẵn nhụi với điệu cười không bao giờ bật thành tiếng của Nguyễn Lăng. Chịu! An Thuỳ không sao đoán định được tâm lí của hai ông tiến sĩ lúc này!

Phái đoàn của Tỉnh uỷ và Uỷ ban nhân dân tỉnh đă sang. Phải tới năm sáu người ǵ đó. Dẫn đầu là Nguyễn Văn Tất Tuất. Khoá đuôi là Đinh Thành Tháp.

Quang Tà và Trần Đắc Tun ra tận cửa khom khom lưng bắt tay từng người. An Thuỳ ghé vào tai Trọng Thăng nói:

 - Trần Đắc Tun chỉ có cái chức phó ngành do Quang Tà phong chui mà cứ theo Quang Tà ra bắt tay bắt chân cấp trên, miệng cười nịnh bợ, thật là không biết dơ!

 - Gă ta rất tự tin ḿnh sẽ lên cấp phó trong đại hội tới - Trọng Thăng nói - Nên gă cứ le ve, săm sắn tự quảng bá cho ḿnh. Thế mới là tư cách của một thằng mơ!

Đoàn khách của Tỉnh uỷ và Uỷ ban tỉnh đă vào chỗ ngồi. Đinh Thành Tháp đến bắt tay Huy Thập, Trọng Thăng, An Thuỳ, rồi Tháp ngồi xuống cạnh An Thuỳ.

An Thuỳ không có điều kiện để tiếp xúc nhiều với Đinh Thành Tháp nhưng cô biết Tháp là đồng đội của Lữ Nam Phương ở chiến trường.

Nguyễn Văn Tất Tuất ngồi cạnh Quang Tà trên bàn chủ toạ. Dăy bàn phía hữu là Trần Đắc Tun, Đỗ Lươn và mấy người nữa. Dăy bàn phía tả là tiến sĩ Hoàng Ngọc Truỳ, tiến sĩ Nguyễn Lăng và ba người nữa. Sau khi nêu nội dung cuộc họp, giới thiệu rất kêu tên tuổi, chức danh của từng vị khách, Quang Tà nói:

 - Hôm này là cuộc họp cuối cùng của một nhiệm ḱ, có những việc vô cùng quan trọng chúng ta phải giải quyết triệt để; có như thế chúng ta mới ung dung, đường hoàng bước vào đại hội. Xưa nay tôi bị mang tiếng là người độc đoán chuyên quyền, cho nên tôi mời đồng chí Nguyễn Văn Tất Tuất, được lănh đạo phân công trực tiếp chỉ đạo đại hội văn học nghệ thuật của chúng ta sắp tới, cùng một số chuyên viên để các đồng chí chứng giám cho. Nếu như hôm nay có quyết việc ǵ là do tập thể ban chấp hành chứ không phải quyết định của cá nhân tôi. Riêng đồng chí Đinh Thành Tháp th́ đang gấp rút giúp chúng ta lo thủ tục đề nghị nhà nước tặng ngành ta một tấm huân chương lao động hạng hai. Tấm huân chương này sẽ được trao long trọng vào đại hội tới. Tôi có nghe nói vừa rồi hội đồng thi đua họp xét huân chương cho ngành chúng tôi th́ đồng chí Tháp c̣n có ư kiến băn khoăn điều này điều nọ, cho nên hôm nay chúng tôi mời đồng chí dự họp để đồng chí chứng kiến mọi sự công khai minh bạch của chúng tôi, với hy vọng, sau cuộc họp này những băn khoăn của đồng chí sẽ được giải toả!

Thực ra Tháp sang dự họp v́ muốn biết người ta xử sự với người bạn của ḿnh là Lữ Nam Phương như thế nào, nếu giúp được bạn điều ǵ ông sẽ cố gắng trong phạm vi rất hữu hạn của ḿnh. C̣n chuyện huân chương đă có cấp trên của ông quyết, ông chỉ có nhiệm vụ làm thủ tục theo chỉ thị của họ.

 - Bây giờ chúng ta đi vào việc thứ nhất và cũng là việc chính yếu nhất - Quang Tà nói tiếp - Như chúng ta đă biết, đồng chí Lữ Nam Phương, phó ngành của chúng ta, vừa rồi nhờ quần chúng phát giác mà chúng ta mới biết đồng chí này đă phạm một trọng tội. Tỉnh uỷ đă xử lư kỷ luật cảnh cáo về đảng. C̣n hôm nay chúng ta xét kỷ luật trong phạm vi ngành - Rồi Quang Tà quay sang hỏi Nguyễn Văn Tất Tuất - Anh Tuất, anh thấy chúng tôi làm thế là đúng quy tŕnh chứ?

 - Việc của tỉnh xử lí Lữ Nam Phương coi như đă xong. C̣n bây giờ ngành xử lí thế nào là tuỳ nội bộ các đồng chí - Nói đến đó, Nguyễn Văn Tất Tuất xem đồng hồ rồi cắp cặp đứng lên bắt tay từng người và nói thêm - Xin lỗi các đồng chí, hôm nay tôi chỉ dự với các đồng chí một lát vậy thôi. Bây giờ tôi phải đi giải quyết công việc cấp thiết của tỉnh!

Thấy Nguyễn Văn Tất Tuất cắp cặp ra xe, những chuyên viên của Tỉnh uỷ, Uỷ ban cũng cắp cặp đứng dạy bước theo. Chỉ c̣n một ḿnh Đinh Thành Tháp ngồi lại.

Dường như Quang Tà chỉ cần Nguyễn Văn Tất Tuất có mặt trong cuộc họp này để tuyên bố được cái câu “tuỳ nội bộ các đồng chí” là đủ. Bởi thế, Nguyễn Văn Tất Tuất và nhóm chuyên viên vừa bước ra khỏi pḥng họp, Quang Tà đă cười khè khè trong cổ nói:

 - Các đồng chí nghe rơ ư kiến chỉ đạo của lănh đạo tỉnh rồi chứ? Như thế là lănh đạo đă bật đèn xanh cho chúng ta xử lí Lữ Nam Phương; xử thế nào là toàn quyền ở chúng ta. Bây giờ xin ư kiến của các đồng chí!

Đỗ Lươn đứng dậy “nổ phát súng” đầu tiên:

 - Theo tôi, riêng tội Lữ Nam Phương đảo ngũ cũng đáng phải truy tố trước pháp luật rồi. Tội khai man lí lịch cũng phải truy tố lần nữa. Như thế là hai lần phải truy tố. E hèm! Nhưng trước khi tôi nói cần phải xử lí hắn như thế nào, tôi xin phân tích về tính chất nguy hiểm của con người này. Chúng ta ngồi đây, đa số đă có bề dày kinh nghiệm và thành tích đóng góp xây dựng nền văn hiến của tỉnh nhà. Thế mà từ ngày Lữ Nam Phương chuyển ngành từ bộ đội về, hắn công thần, lật tung mọi thứ lên. Tôi viết nghiên cứu sưu tầm có vay mượn câu văn của người này người khác th́ cũng là chuyện b́nh thường. Thế mà đă ba lần hắn xử lí tôi ăn cắp văn - Đỗ Lươn vuốt vuốt tay lên cái đầu bạc nhưng đă nhuộm đen bóng nhẫy như đầu lươn, nói tiếp - Đầu tôi hai thứ tóc thế này mà hắn dám kết luận tôi là thằng ăn cắp! Láo toét! Lại c̣n chuyện tôi viết bài về nhà thơ Nguyễn Tam, nhà thơ Hoàng Xuyên, hắn cũng phê phán tôi là xuyên tạc, vu khống, bôi nhọ danh nhân. Danh nhân danh nhiếc ǵ hai cái ông nhà thơ đó! Một ông th́ theo giặc, tính t́nh th́ lẳng lơ, lấy ba bốn bà vợ! Giọng thơ th́ kiêu ngạo vênh váo! Một ông tuy chỉ có một vợ, nhưng chui vào cao lâu nhà thổ đều đều, mở miệng ra là chửi bới quan chức, chính quyền! Nói tóm lại, các ông ấy cũng đời thường và tầm thường như bao nhiêu người dân khác. Chẳng qua các ông ấy có tí năng khiếu sáng tác thơ nên người ta phải xây nhà lưu niệm, xây mộ cho các ông ấy mà thôi. Tôi viết là viết về cái đời sống tầm thường, bệ rạc của các ông ấy. Thế mà tay Lữ Nam Phương nó viết bài in báo phê phán tôi thậm tệ. Sao mà nó ác thế? Sao mà nó chó má thế?

Đinh Thành Tháp nói nhỏ với An Thuỳ:

 - Cái ông Đỗ Lươn này ăn mặc tươm tất, lúc nào cũng com - plê, cà vạt, kính trắng, đầu chải bóng mượt, trông rất học giả mà sao ông ta ăn nói như thể hàng tôm hàng cá ấy nhỉ!

 - Thế cho nên nhiều người mới bị cái mẽ bề ngoài nó đánh lừa con mắt - An Thuỳ nói - Nếu Lữ Nam Phương không kiên quyết xử lí vụ Đỗ Lươn trộm đề tài, trộm văn, trộm tiền của tiến sĩ Trần Việt Ngôn th́ những người lănh đạo tỉnh c̣n ngộ nhận Đỗ Lươn là trí thức lớn của đất này. Cũng như họ đang ngộ nhận về Quang Tà vậy!

 - Cho nên tôi đề nghị - Đỗ Lươn nói tiếp - Cuộc họp hôm nay, chúng ta phải bỏ phiếu loại nhân vật nguy hiểm này ra khỏi ngành văn học nghệ thuật của tỉnh ta, chuyển hồ sơ sang bên an ninh để truy tố nó trước pháp luật!

 - Tôi ư kiến - Tiến sĩ Hoàng Ngọc Truỳ vừa nói vừa đứng lên - Tội đảo ngũ và tội khai man lí lịch của Lữ Nam Phương th́ đă rơ. Tôi c̣n phát hiện thêm một tội nữa, cũng tày đ́nh không kém ǵ hai tội trên. V́ phải có ư thức giữ ǵn cho nền văn hiến tỉnh ta trong sạch, lành mạnh nên thời gian gần đây tôi dành thời gian đọc cả tám cuốn sách của Lữ Nam Phương. Xin nói luôn rằng cuốn nào của hắn cũng có vấn đề. Cuốn th́ sai phạm về tính đảng, cuốn lệch lạc về tính nhân dân, cuốn mơ hồ về đấu tranh giai cấp. Lại có cuốn nhuốm màu văn học hiện sinh phương tây! C̣n bốn bộ phim truyện do hắn viết kịch bản, mỗi lần chiếu trên truyền h́nh là chi nhánh điện tỉnh ta lại phải cúp điện, không muốn cho nhân dân xem, v́ sợ nhiễm độc!!!

 - Tôi có ư kiến - Trần Đắc Tun đứng lên, trên tay đă cầm sẵn một cuốn sách của Lữ Nam Phương - Tôi xin dẫn chứng, chứng minh cho lời của tiến sĩ Hoàng Ngọc Truỳ: Đây! Trong cuốn sách này, Lữ Nam Phương viết về một cái đảng ở nước ngoài, nhưng đọc kĩ th́ thấy hắn mượn cái đảng nước ngoài ấy để chửi đảng cộng sản của ta. Tôi đọc nguyên xi câu văn để các đồng chí nghe và phán xét: “Đảng nào mà không chịu soi xét nh́n ra điểm yếu mà chỉ thích tự khen ḿnh là một đảng lùn về văn hoá”!!!

An Thuỳ lại quay sang ghé vào tai Đinh Thành Tháp, nói:

 - Em đọc kĩ những tác phẩm của Lữ Nam Phương rồi. Xem cả bốn bộ phim nữa. Nó không như mấy ông này đang ngậm máu phun người đâu!

 - Anh cũng đă đọc - Tháp nói - Anh có cùng ư nghĩ với em!

 - Theo anh, mấy người này v́ dốt nát hay v́ họ biết nhưng cố t́nh gian dối, ác ư, đánh tráo khái niệm? - An Thuỳ hỏi.

 - Có lẽ là cả hai - Tháp nói - Dốt nát th́ đáng thương hơn là đáng ghét. C̣n gian dối th́ thật đáng sợ. Suy cho cùng th́ bệnh gian dối cũng là sản phẩm của một dân tộc bị áp bức bóc lột, đè đầu cưỡi cổ và nghèo đói kinh niên. Người ta phải nghĩ ra mọi kiểu gian dối để đối phó với cường quyền hắc ám, để bươn trải, moi móc, lừa gạt trong bóng tối mới kiếm được miếng cơm manh áo… để sống. Thói gian dối truyền từ đời này sang đời khác, nó ngấm vào máu thịt như một tố chất, một bản năng tồn sinh. Trong anh, trong em đều có cái tố chất đó. Chẳng thế mà có những người đă thoát khỏi cái nghèo, trở nên rất giàu có, rất danh giá mà trong một khoảnh khắc nào đó, máu gian dối nó bừng thức, vẫn tḥ tay lấy trộm của người khác một cái ǵ đó dù rất nhỏ như cái bút, lọ nước hoa… Tuy nhiên, những ai ư thức được điều đó th́ sẽ biết ḱm nén, hạn chế hoặc từ bỏ thói gian dối của ḿnh!

Trong lúc An Thuỳ và Đinh Thành Tháp nói chuyện, họ không nghe thật rành rẽ ư kiến Trần Đắc Tun nói thêm những ǵ mà chỉ thấy gă “chốt” lại:

 - Lâu nay chúng ta có cách đánh giá quá đơn giản về Lữ Nam Phương. Các nhà văn cả nước cũng rất quan liêu, mù mờ về anh ta. Đă đến lúc chính ban chấp hành của chúng ta chứ không phải ai khác vạch mặt chỉ tên cho cả nước biết anh ta là một nhà văn thối tha đến mức nào!

Nhạc sĩ Huy Thập giơ tay xin phát biểu. Rồi đứng lên:

 - Tôi không thể đồng t́nh với cách suy diễn, quy nạp, chụp mũ của ông Trần Đắc Tun. Trong tác phẩm đó nhà văn Lữ Nam Phương viết về một cái đảng có khiếm khuyết vô h́nh x, y nào đó cho các đảng khác nh́n vào cái khiếm khuyết ấy mà tự xem lại ḿnh, nếu ḿnh mắc căn bệnh như thế th́ nên sửa. Xin hỏi ông Tun, ông cho rằng đảng cộng sản đang mắc căn bệnh trầm trọng ấy nên ông đổ vấy cho Lữ Nam Phương nói xấu đảng cộng sản, đúng vậy không? Nếu đúng như vậy th́ tác phẩm của Lữ Nam Phương càng có ư nghĩa xă hội chứ sao?

 - Với tư cách chủ toạ cuộc họp - Quang Tà nói - Tôi đề nghị đồng chí Huy Thập phát biểu nên khiêm tốn, chứ không nên ngoa ngôn, gay gắt, ngạo mạn như thế! Nào mời đồng chí khác! Xin mời tiến sĩ Nguyễn Lăng!

Nguyễn Lăng ngúc ngắc cái đầu tṛn, đôi mắt khô và lạnh nh́n về phía Quang Tà như ngầm bảo: “Chiều qua tôi đă nói với anh rằng, tôi đồng t́nh với anh tất cả, nhưng tôi không phát biểu mà chỉ thể hiện bằng lá phiếu, anh quên rồi sao”. Quang Tà dường như cũng hiểu đôi mắt khô lạnh của Nguyễn Lăng đang nói với gă điều ǵ. Gă đứng lên nói:

 - Thôi, đồng chí tiến sĩ không muốn phát biểu cũng không sao. Bây giờ ta thể hiện quan điểm của từng người bằng lá phiếu!

Chẳng hiểu xấp lá phiếu Quang Tà đă cho in sẵn từ khi nào, trên một mặt giấy chỉ có một ḍng chữ: “Khai trừ Lữ Nam Phương ra khỏi ngành văn học nghệ thuật”. Quang Tà giở xấp phiếu ấy lên cho mọi người nh́n thấy rồi gă nói tiếp:

 - Bây giờ đồng chí nào đồng ư khai trừ Lữ Nam Phương ra khỏi ngành văn học nghệ thuật tỉnh ta th́ giữ nguyên ḍng chữ in trên lá phiếu này, ai không đồng ư th́ lấy bút gạch ḍng chữ.

­ - Tôi xin phát biểu - Nhà thơ Trọng Thăng đứng lên - Tôi đề nghị các đồng chí hăy b́nh tĩnh suy nghĩ cho thật kĩ, trước khi bỏ lá phiếu quyết định danh dự và sinh mệnh chính trị của đồng chí ḿnh. Ngay cái tập lá phiếu mà đồng chí Quang Tà cho in sẵn tên Lữ Nam Phương ở đó nó đă nói lên việc xét kỷ luật Lữ Nam Phương đang bị áp đặt theo một thế lực nào đó chứ không theo tinh thần dân chủ trong ban chấp hành. Tôi thấy cần thiết phải nói ngay rằng, hiện tại Lữ Nam Phương vẫn đang là đảng viên đảng cộng sản, là hội viên của Hội nhà văn Việt Nam, vẫn nguyên là một thượng uư quân đội nhân dân Việt Nam. Số hiệu sĩ quan của anh ấy hiện nay vẫn đang lưu ở bộ quốc pḥng. Giả sử như lúc này đây có giặc ngoại xâm tràn vào xâm lược nước ta, chỉ cần một tờ giấy gọi, Lữ Nam Phương lại ra chiến trận chỉ huy đơn vị. Vừa rồi Tỉnh uỷ kỷ luật anh ấy mức cảnh cáo về đảng, chúng ta đều đă rơ. Bây giờ nếu ban chấp hành chúng ta đưa ra mức kỷ luật như đă in sẵn trên lá phiếu là chúng ta đă vô t́nh phủ quyết quyết định kỷ luật của tỉnh uỷ. Đây là điều thứ nhất tôi muốn nói - Trọng Thăng dừng lại đưa tay nhắc kính ra khỏi mắt, nói tiếp - Điều thứ hai tôi muốn nói: Trong pḥng họp lúc này, tôi và một số đồng chí khác cũng từng là bộ đội. Và chúng ta chỉ mới là hạ sĩ quan chiến sĩ thôi. Nghĩa là nếu bây giờ trở lại quân đội, chúng ta đều là lính dưới quyền chỉ huy của Lữ Nam Phương. Vậy chúng ta nỡ nào để cho ba vị: Quang Tà, Trần Đắc Tun, Đỗ Lươn chưa từng có mặt trong quân đội ngày nào đè ngửa người sĩ quan chỉ huy của chúng ta mà “làm thịt”, v́ một chuyện nhỏ đă thuộc về quá khứ xa xưa, đă được đơn vị quân đội thể tất, vi tha? Chúng ta nghĩ sao về những lời vu cáo trắng trợn của ông Đỗ Lươn, ông Trần Đắc Tun, ông Hoàng Ngọc Truỳ vừa mới diễn ra? Thiết tưởng lúc này buộc tôi phải nói thẳng một điều hết sức bức bối, là nguyên nhân của mọi nguyên nhân rằng, việc ám hại Lữ Nam Phương là nằm trong kế hoạch, bài bản của một số người đang ngồi đây chứ không phải ngẫu nhiên. Tôi chứng kiến khi Lữ Nam Phương chuyển ngành từ quân đội về cơ quan này, hôm văn pḥng tiếp nhận hồ sơ th́ anh ấy có hai cuốn lí lịch, một lí lịch quân nhân thời chống Mỹ, một cuốn lí lịch sau này khi anh ấy đă trở thành sĩ quan. Vậy ai là người vất cuốn lí lịch thời chống Mỹ của Lữ Nam Phương đi? C̣n cuốn lí lịch sĩ quan th́ bị giấu vào phong b́ hồ sơ lưu trữ của một nhà văn đă mất? Ai? Anh Trần Đắc Tun, anh trả lời đi?

 - A, a, đồng chí Trọng Thăng! - Trần Đắc Tun tím mặt lại vội đứng lên - Đồng chí nói thế là có ư ám chỉ tôi làm cái việc ấy phải không? Nếu đúng như thế, ngay bây giờ tôi sẽ viết đơn tố cáo đồng chí về tội vu khống đấy!

 - Thế c̣n cái tội đồng chí giấu con dấu phó ngành, con dấu tổng biên tập của Lữ Nam Phương đi khi anh ấy c̣n đương chức th́ đồng chí có đến tự thú trước cơ quan pháp luật không? - Trọng Thăng chĩa cái nh́n như tia phóng xạ về phía Trần Đắc Tun làm gă cúi gằm mặt xuống.

 - Với tư cách chủ toạ điều hành cuộc họp - Quang Tà đập tay xuống bàn nói, nhằm gỡ bí cho Trần Đắc Tun - Tôi đề nghị không tranh luận nhiều nữa. Nào chúng ta hăy thể hiện quan điểm của ḿnh bằng lá phiếu!

An Thuỳ lại ghé vào tai Đinh Thành Tháp:

 - Bước sang thế kỷ hai mươi mốt rồi mà em có cảm giác cuộc họp chấp hành văn nghệ tỉnh ta vẫn nhuốm cái hơi hướng hồng vệ binh của cuộc cách mạng văn hoá ở Trung Quốc cách đây hơn bốn mươi năm!

 - Anh cũng có cảm giác như thế - Tháp nói.

 - Cho đến lúc này th́ em hoài nghi rất nhiều điều về người Việt của chúng ta - An Thuỳ nói - Dường như người Việt không có nhiều những phẩm giá hay ho như xưa nay chúng ta vẫn tự tâng bốc nhau lên!

 - Kể cũng lạ! Có lẽ anh phải có một ư kiến - Tháp nói với An Thuỳ rồi đứng dậy - Kính thưa các đồng chí. Tôi được mời sang đây không phải với tư cách phát biểu chỉ đạo này nọ. Tôi chỉ là một chuyên viên của ban thi đua. Nhưng tôi lại có thời ḱ chiến đấu cùng mặt trận với Lữ Nam Phương. Chúng tôi chuyển ngành về tỉnh cùng một năm. Tôi hiểu về anh ấy khá kĩ. Anh ấy không đến nỗi xấu xa như vài ba đồng chí vừa phát biểu. Tôi chính thức đề nghị với các đồng chí không nên đối xử cạn t́nh cạn nghĩa với đồng chí ḿnh như thế…

 - Lại lộ mặt một ông cán bộ tỉnh theo quan điểm diễn biến hoà b́nh! - Đỗ Lươn ngắt lời và liếc xéo cặp mắt lươn về phía Đinh Thành Tháp.

 - Này ông Tháp, ông ăn hối lộ của Lữ Nam Phương bao nhiêu? - Trần Đắc Tun đứng lên vêu cái miệng rộng ra hỏi sỗ sàng.

 - Nếu anh Trần Đắc Tun có cách hiểu thô lậu đến thế - Tháp nói - Tôi xin phép các đồng chí không thể ở đây dự họp được nữa. Chào các đồng chí!

Tháp lách bàn bước ra khỏi cửa. Quang Tà cười khè khè trong cổ, hé mắt nh́n theo Tháp, nói:

 - Đúng là cái loại bị vợ bỏ! Loại vô sinh!

Nghe thấy thế, Huy Thập đứng bật dậy, bởi ông cũng là người lính từng chiến đấu ở vùng chất độc hoá học như Tháp:

 - Đồng chí Quang Tà đă trót nói những lời ấy ra th́ tôi đề nghị nên có cách rút lại. Anh Tháp cho vợ đi lấy chống chứ không phải bị vợ bỏ. Anh ấy có con hẳn hoi chứ không vô sinh như đồng chí Quang Tà nói. Chỉ hiềm một nỗi là đứa con của anh ấy cằn non chết yểu v́ gánh cái hậu hoạ chiến tranh.

Trọng Thăng đứng lên nói:

 - Nếu các đồng chí c̣n để tập lá phiếu mang ḍng chữ tai quái kia nhằm gạt Lữ Nam Phương ra khỏi ngành, tôi xin bỏ cuộc họp này kể từ đây!

 - Không sao! Xin mời đồng chí cứ ra về - Quang Tà nói.

 - Tôi cũng không dự tiếp kiểu họp hành này được nữa - Huy Thập nói - Tôi không thể chứng kiến một việc làm quá hèn hạ, bỉ ổi của cái gọi là ban chấp hành chấp tỏi của chúng ta!

Huy Thập đứng dậy cùng với Trọng Thăng bước ra khỏi pḥng họp. Trần Đắc Tun dơi cặp mắt đỏ ngầu nh́n theo hai người rồi ghé miệng vào tai Quang Tà, nói:

 - Diệt xong Lữ Nam Phương, cánh ta sẽ cho hai thằng này nốc ao!

An Thuỳ buộc phải ngồi lại v́ nếu cô đứng dậy đi cùng Trọng Thăng và Huy Thập, ngày mai cô sẽ nếm đ̣n của Quang Tà là cái cầm chắc. An Thuỳ kiên nhẫn ngồi theo dơi tiếp cuộc họp bỉ ổi.

 - Nào, mời các đồng chí bỏ phiếu - Quang Tà nói - Chỉ có những lá phiếu mới nói lên Lữ Nam Phương là cái thá ǵ!

Những người c̣n lại hớn hở đứng lên nhận phiếu từ tay Quang Tà. Chẳng một ai gạch ḍng chữ ác nghiệp; họ bỏ luôn vào cái mũ mềm trên tay Trần Đắc Tun. Ông này kiểm phiếu xong đưa kết quả cho Quang Tà. Quang Tà tuyên bố:

 - Một trăm phần trăm phiếu thuận! Thế là kể từ giờ phút này chúng ta đă loại ra khỏi ngành văn học nghệ thuật tỉnh nhà một con quái vật của văn chương! Khè khè! Bây giờ th́ mời các đồng chí nghỉ. Chúng ta ra nhà hàng dự bữa tiệc mừng thắng lợi!

Tối hôm ấy, An Thuỳ điện cho Đinh Thành Tháp nói:

 - Sau khi anh bỏ về được mấy phút th́ Trọng Thăng và Huy Thập cũng bỏ về v́ họ không chịu được không khí cuộc họp sặc mùi xôi thịt và đao búa!

 - Cuối cùng th́ sao? - Tháp nói.

 - Một trăm phần trăm số người c̣n ngồi lại bỏ phiếu loại Lữ Nam Phương ra khỏi ngành văn học nghệ thuật. Nhưng cái làm em băn khoăn day dứt nhất là lá phiếu của ông tiến sĩ Nguyễn Lăng. Ông ấy vốn có quan hệ thân thiết với Lữ Nam Phương, lẽ nào…?

 - Từ cuối thế kỷ mười chín, văn hào Sêkhôp đă phát hiện ra loại người này - Tháp nói - Trong một truyện ngắn, ông gọi loại người ấy là “Con hoạt đầu”. Em ạ.

 

 

Chưong XIV

 

Đại hội ngành văn học nghệ thuật tỉnh Hải Thành diễn ra vào những ngày cuối xuân đầu hạ, rét đă qua, nắng chưa tới; tiết trời thật đẹp. Loại được Lữ Nam Phương ra khỏi danh sách dự đại hội, Quang Tà, Trần Đắc Tun, Đỗ Lươn tỏ ra hỉ hả v́ không c̣n cây đa che mất ánh mặt trời của họ. Nguyễn Lăng khôn ngoan hơn, ḷng cũng vui chộn rộn, nhưng ông vẫn giữ bộ mặt lạnh như kem. Chỉ ông tiến sĩ Hoàng Ngọc Truỳ là vác bộ mặt buồn như đưa đám. Y mới nhận ra ḿnh bị Quang Tà cho ăn một quả lừa khá ngoạn mục. Cứ tưởng mấy tháng trời nay khom ḿnh cung phụng, phụ hoạ theo Quang Tà, trở cờ chĩa mũi giáo về phía Lữ Nam Phương th́ Quang Tà sẽ bố trí một suất ǵ đó trong đại hội, không ngồi ghế đoàn chủ tịch th́ cũng phải ghế đoàn thư kư. Nhưng vào đại hội Truỳ mới nhận ra các chỗ ấy đều không c̣n xuất cho y. Hoàng Ngọc Truỳ biết ở tỉnh này có lệ, đại hội ǵ cũng thế, cứ ai được xếp ngồi vào ghế đoàn chủ tịch là coi như định hướng của trên, người đó khắc sẽ trúng cử vào chấp hành, và cũng trong số ấy chắc chắn phải có những người giữ vai tṛ trưởng - phó ngành. Bị cho ra ŕa, Hoàng Ngọc Truỳ cay cú với Quang Tà bầm tím ruột gan. Sắp đến giờ khai mạc đại hội mà y vẫn chắp tay sau lưng đi đi lại lại ngoài hiên, đầu cúi gằm, miệng lẩm bẩm: “Đ. Mẹ thằng chó sói Quang Tà! Đểu đến thế là cùng! Đểu đến thế là cùng!”…

Trên hàng ghế đoàn chủ tịch có bảy người. Quang Tà ngồi ghế giữa, mặt phừng phừng hân hoan. Cái miệng có cặp môi mỏng thường trực một điệu cười thu hoạch, mua chuộc ḷng người, tuy có hơi gượng gạo. Ngồi sát bên phải Quang Tà là Nguyễn Lăng, sát phía trái là Trần Đắc Tun. Hai ông này trong bụng cũng khấp khởi mở cờ, v́ trước khi họ bước lên ngồi ghế đoàn chủ tịch đă có rất đông đại biểu gặp họ bắt tay chúc tụng.

Nhưng đại hội vừa bước vào phần đầu tiên, biểu quyết thông qua danh sách đoàn chủ tịch và đoàn thư kư th́ đă gặp sự cố: mười lăm thành viên, gồm toàn những cây bút sáng tác lâu năm và có uy tín, đă lần lượt đứng lên phát biểu yêu cầu Quang Tà phải rút khỏi đoàn chủ tịch. Đây là một t́nh huống Quang Tà đă lường trước nhưng gă không ngờ nó lại diễn ra dữ dội đến thế. Người ta vừa phát biểu vừa xua đuổi như xua tà vậy. Có người c̣n chỉ tay vào mặt gă mà nói. Nhưng hạng người như Quang Tà đâu dễ vội vàng hạ vũ khí! Quang Tà chỉ bị choáng khi nghe vài ba ư kiến ban đầu. Sau đó th́ tai gă vẫn nghe người ta phát biểu, nhưng trong đầu gă th́ sắp xếp một phương án đối phó. Quang Tà xác định đây là những khoảnh khắc vô cùng quan trọng đối với sự nghiệp làm lănh đạo văn hoá - văn nghệ của gă. Nếu gă trụ lại được trên chiếc ghế trưởng ngành văn học nghệ thuật ở đại hội này th́ sau đó gă muốn kéo dài nhiệm kỳ đến bao giờ là quyền ở gă. Và như thế, gă dễ dàng thực hiện được mọi ư đồ tham vọng: Gă sẽ dựng thêm mấy vở kịch để trở thành một kịch tác gia nổi tiếng không chỉ trong nước mà cả thế giới! Gă sẽ trở thành một danh nhân không chỉ mang tầm cỡ hàng tỉnh mà mang tầm cỡ quốc gia đất Việt, không sánh với Nguyễn Trăi, Nguyễn Du th́ cũng phải ngang cơ với Lương Thế Vinh, Văn Cao, Trần Huy Liệu! Các cuốn từ điển văn hoá, văn học nghệ thuật của đất nước h́nh chữ S bao giờ cũng phải dành một vị trí trang trọng cho gă. Khi gă chết người ta sẽ xây lăng mộ cho gă, c̣n đường hoàng, khang trang hơn lăng mộ của nhà thơ Hoàng Xuyên, nhà thơ Nguyễn Quê gấp bội. Gă mời thợ đá tạc tượng gă để khi gă chết, pho tượng sẽ đặt lên mộ. Khu mộ chí của gă hiển nhiên là một địa chỉ văn hoá cho khách trong ngoài nước tới viếng thăm. Thành phố này sẽ không thể không có một đường phố mang tên Quang Tà! Đấy, bao nhiêu điều tốt lành giành cho gă nếu gă trúng cử đại hội này!

Vậy th́ không c̣n cơ hội nào khác, chính lúc này gă phải tung ra những chiêu độc nhất để thoát hiểm! Sau đó bằng mọi giá phải thắng lợi!

Tất cả mọi ư kiến trong hội trường đang phát biểu xoay quanh việc: Quang Tà và Lữ Nam Phương cùng là hai vị lănh đạo chủ chốt của ngành, cùng bị Tỉnh uỷ xử lư kỷ luật mức cảnh cáo trong cùng một ngày, tại sao Lữ Nam Phương bị loại khỏi danh sách dự đại hội, trong khi Quang Tà lại được cái quyền ngồi ghế đoàn chủ tịch điều hành đại hội, không những thế gă c̣n lên giọng cao đạo phán xét Lữ Nam Phương? Như vậy khác nào các quan tỉnh trói Lữ Nam Phương lại cho Quang Tà đánh? Tại sao Quang Tà chưa bồi hoàn số tiền bốn mươi triệu mà gă đă tham nhũng, như trong quyết định kỷ luật đă yêu cầu? Nếu gă không phải nộp nữa th́ những ai sẽ được chia quả thực ở số tiền ấy? Và cuối cùng th́ ai là người cho phép Quang Tà và ban chấp hành ngành văn học nghệ thuật lộng hành đến mức ngồi lên trên cả luật pháp của nhà nước?

Quang Tà ngồi thu ḿnh lại tỏ ra lắng nghe tất cả mọi ư kiến. Khi nghe đến ư kiến thứ chín thứ mười th́ gă nhận thấy các văn nghệ sĩ phát biểu đă ngàn ngàn, lời lẽ bắt đầu trùng lặp; gă đứng lên nói lời tiếp thu. Gă tỏ ra khiêm nhường, nhũn nhặn, tội nghiệp, nhằm thu phục ḷng trắc ẩn của mọi người. Nhưng đến phần “kết luận” th́ gă lại nói mọi việc gă làm đều đúng nguyên tắc v́ có sự “bật đèn xanh” của cấp trên và được tập thể ban chấp hành nhất trí cao!

 - Trước sau tôi vẫn coi Lữ Nam Phương là một nhà văn có tài - Quang Tà nói - Nhưng anh ta phạm tội th́ phải xử! Tập thể xử mà tôi chỉ là người thừa hành! Xử Lữ Nam Phương là xử đồng chí ḿnh, tôi đau ḷng lắm các đồng chí ạ. Các đồng chí thông cảm với tôi rồi chứ! Phải loại Lữ Nam Phương ra khỏi ngành th́ người đau đớn nhất phải là tôi, có phải không, thưa đại hội?

 - Đạo đức giả! Nước mắt cá sấu! Đóng kịch như thế quá đủ rồi! Phía dưới hội trường có những tiếng nói to.

 - Ông Quang Tà coi thường chúng tôi quá đấy! Ông tưởng chúng tôi đui mù cả sao? - Lại một tiếng người từ bên dưới vọng lên.

 - Chúng tôi yêu cầu ông Quang Tà cho đại hội biết, ông cấp trên nào đă “bật đèn xanh” cho ông làm những việc vô lối, vi phạm pháp luật, truy bức, xỉ nhục một nhà văn tàn ác đến thế? - Đồng Hỷ, một cây bút thơ, nguyên thượng tá quân đội đứng lên chất vấn.

Quang Tà chưa kịp trả lời th́ Kim Sa Lũng, một cây bút văn xuôi sắc sảo đứng lên tiếp lời:

 - Qua những việc làm ấy, chúng tôi thấy cái ban chấp hành nhiệm kỳ vừa qua đa số thành viên đă thoái hoá biến chất, thối nát; nó đă mang dáng dấp của một băng nhóm lưu manh, tội phạm, mặc dù trong số này có cả những người có bằng cấp tiến sĩ này nọ. Thế mà bây giờ cái băng nhóm đó vẫn đang được ngang nhiên ngồi trên ghế đoàn chủ tịch. Tôi thiết nghĩ, quá hai phần ba số người đang trong đoàn chủ tịch lúc này không c̣n xứng đáng ngồi đó mà điều hành đại hội !

 - Việc khai trừ nhà văn Lữ Nam Phương và nhà văn trẻ Khôi Nguyên ra khỏi ngành văn học nghệ thuật, không được đến dự đại hội này - Phạm Ngọc Anh đứng lên - việc kỷ luật nhà thơ Trọng Thăng mà không hề có cơ quan kiểm tra xem xét kết luận mà chỉ một ḿnh ban chấp hành vừa đá bóng vừa thổi c̣i … là không thể chấp nhận được! Có thể coi đó là hành động trùm chăn đánh người. Chúng tôi yêu cầu ban tổ chức mời nhà văn Lữ Nam Phương và Khôi Nguyên về dự đại hội !

 - Ông Quang Tà không c̣n xứng đáng ngồi ghế đoàn chủ tịch nữa - Một người khác đứng lên nói - Tôi đề nghị ông tự giác rút cho!

Đă đến lúc Quang Tà tung ra “chiêu độc” là lấy biểu quyết của đại hội. Trước đại hội, gă và Trần Đắc Tun đă tung ra 250 triệu do Liên hiệp văn học nghệ thuật Việt Nam đầu tư sáng tác để mua phiếu dưới h́nh thức vô cùng hợp lí hợp lẽ: “tài trợ sáng tác”. Bây giờ Quang Tà cầm chắc nếu biểu quyết gă sẽ được đa số phiếu. Gă đứng lên nói:

 - Kính thưa đại hội! Tôi đă giải tŕnh mọi nhẽ nhưng các đồng chí vẫn cứ gây căng thẳng. Để đảm bảo tính dân chủ, khách quan của đại hội, tôi xin đề nghị tiến sĩ Nguyễn Lăng lên điều hành lấy biểu quyêt đại hội!

Nguyễn Lăng đứng lên nói mấy câu đưa đẩy có tính mị dân, rồi ông nói:

 - Bây giờ xin đại hội biểu quyết cho hai vấn đề. Vấn đề thứ nhất, đại biểu nào đồng ư mời nhà văn Lữ Nam Phương về dự đại hội?

Nguyễn Lăng vừa dứt lời th́ từ bốn khu vực trong hội trường có bốn người đứng lên. Người ta nhận ra đó chính là bốn tên chuyên viết đơn kiện cáo thuê, thường ṃ đến các cơ quan, doanh nghiệp tống tiền mà người dân tỉnh Hải Thành gọi bọn này là “đầu mặn văn nghệ”. Trong bốn tên này th́ có hai tên được Quang Tà và Trần Đắc Tun thuê viết đơn tố cáo Lữ Nam Phương bữa trước. Bốn tên đứng lên đều đeo kính, có tên đeo kính đen kịt như bọn khủng bố. Chúng soi kính lướt khắp khu vực hội trường dưới tầm kiểm soát của chúng. Rất nhiều đại biểu cứ giơ tay lên, khi bắt gặp đôi mắt kính của chúng, lại rụt tay xuống. Một tên đứng phía phải, trông mặt hắn như mặt con bọ muỗm nói giọng vừa đủ cho những hàng ghế gần gă nghe: “Mẹ đứa nào giơ tay biểu quyết mời Lữ Nam Phương về dự đại hội, chúng tao sẽ xin tí tiết về pha rượu uống!”. C̣n cái gă đứng phía trái hội trường có cái mặt tṛn và đỏ găng giống như mặt chú tễu th́ cũng nói cho những người ngồi gần đó nghe rơ: “Ai muốn đây cắt lưỡi th́ cứ giơ tay !”. Tuy thế vẫn có những người giơ thẳng cánh tay mà không sợ. Nhưng dẫu sao họ cũng chỉ là thiểu số.

Đồng Hỷ quay sang bảo Phạm Ngọc Anh:

 - Ḿnh để cho họ biểu quyết thế này là không thể đưa Lữ Nam Phương về dự đại hội được nữa rồi. Đă trót việc này th́ việc sau ta phải tỉnh táo t́m cách phá bỏ cái lối biểu quyết theo kiểu “hội đồng chuột” thôi !

Không thể để Lữ Nam Phương bị đối xử như thế được, Trọng Thăng giơ tay xin phát biểu:

 - Tôi xin có ư kiến!

Từ trên ghế đoàn chủ tịch, Nguyễn Lăng nh́n xuống thấy Trọng Thăng không phải người cùng phe cánh, ông xua xua tay như đuổi ruồi:

-       Mời đồng chí Trọng Thăng ngồi xuống khi chúng tôi chưa cho phép!

Cái tay có bộ mặt giống chú tễu ngồi gần đấy hướng cặp kính đen về phía Trọng Thăng, nói:

 - Nhà thơ hăy cứ để từ từ lấy sức, lát nữa phát biểu. Ông sẽ phải giải tŕnh toàn bộ vụ tham nhũng của ông khi ông làm tuyển tập thơ năm năm đấy! Hăy biết lo cho ḿnh đă rồi hăy đi lo cho Lữ Nam Phương!

 - Thế là đă rơ - Trên đoàn chủ tịch Nguyễn Lăng nói to - Đa số đại biểu không đồng ư mời nhà văn Lữ Nam Phương về dự đại hội. Bây giờ chúng ta biểu quyết sang vấn đề thứ hai: Đại biểu nào đồng ư để kịch tác gia Quang Tà tiếp tục ngồi ghế đoàn chủ tịch?

Mới có mấy cánh tay giơ lên th́ Đồng Hỷ đă đứng dậy:

 - Chưa thể biểu quyết được! Đoàn chủ tịch phải để chúng tôi phân tích tiếp về ông Quang Tà đă. Chúng tôi đă ứng xử với ông ta đủ lịch sự, những mong ông ta rút khỏi ghế đoàn chủ tịch trong tư thế c̣n đẹp mặt. Nhưng đoàn chủ tịch lại không chấp nhận giải pháp ấy của chúng tôi th́ chúng tôi buộc phải phân tích sâu vào những vấn đề khác. Và như thế, chắc chắn sẽ chiếm nhiều thời gian của đại hội …

 - Thậm chí đại hội phải dừng lại để điều tra, xem xet - Phạm Ngọc Anh đứng lên tiếp lời - Chúng tôi sẽ công bố “sách trắng” về ông Quang Tà, với những vụ việc có thể gây cú sốc lớn cho các đại biểu. Và một số người hiện đang ngồi ghế đoàn chủ tịch cũng có liên quan!

 - Đúng thế - Đỗ Phú Thuận đứng lên tiếp lời Phạm Ngọc Anh

 - Để không quá phiền phức cho đại hội, tôi kêu gọi ông Quang Tà, nếu ông c̣n một chút liêm sỉ th́ nên rút khỏi ghế đoàn chủ tịch. Kẻo khi chúng tôi đă công bố “sách trằng” th́ không chỉ ông Quang Tà mà cả một số các đồng chí lănh đạo cấp trên ngồi dự dưới này cũng khó xử!

Nguyễn Văn Tất Tuất ngồi ngay ở hàng ghế đầu. Ông được thường vụ Tỉnh uỷ giao đặc trách chỉ đạo đại hội văn học nghệ thuật lần thứ sáu này. Nghe các đại biểu phát biểu ông cứ nhấp nhổm không yên. Khi Đỗ Phú Thuận nói đến đoạn “các đồng chí lănh đạo cấp trên ngồi dưới này cũng khó xử” th́ Nguyễn Văn Tất Tuất giật thột như bị chạm bỏng. Tất Tuất vội ra hiệu cho Quang Tà và Nguyễn Lăng cho đại hội nghỉ ít phút để hội ư lănh đạo.

Trước khi bước vào pḥng cánh gà sân khấu hội ư, Quang Tà tranh thủ đi t́m những người thân tín kêu cứu. Quang Tà chộp được Hải Thế đang đứng ngoài hành lang, gă nói:

 - Này nhà thơ, sao lúc năy người ta đấu tôi như thế mà anh không đứng lên nói đỡ tôi mấy câu?

 - Tôi ở xa thành phố - Hải Thế nói - Những chuyện họ nêu ra tôi chẳng biết đầu cua tai nheo thế nào. C̣n bài tham luận ca ngợi anh th́ phải đến phần đại hội tham luận th́ tôi mới đọc chứ!

 - Chờ đến lúc ấy có khi tôi bị nốc ao rồi th́ anh c̣n đọc cho con cẩu nó nghe à - Quang Tà nói sẵng, rồi gă quay đi. Gă đi mấy bước Hải Thế c̣n nghe thấy gă chửi ông - Đúng là cái đồ thi sĩ rởm nhà quê!

 - Rất có thể Quang Tà không thể ngồi tiếp cái ghế trưởng ngành văn học nghệ thuật nhiệm ḱ này! Vậy th́ ai? - Nguyễn Lăng vừa rời ghế đoàn chủ tịch bước xuống vừa nghĩ - Ḿnh nhảy vào rất ngon lành nếu như ḿnh không dính với Quang Tà vụ bán bộ xương cá voi, vụ dựng tượng Địa Mẫu, vụ cấp giấy phép cho in cuốn sách xuyên tạc danh nhân Nguyễn Tam. Về tiền nong Quang Tà ăn bẩn, gă thí cho ḿnh bằng nào ḿnh biết bằng ấy. Nhưng rơ ràng ḿnh mang tiếng ăn theo Quang Tà. Quang Tà buộc phải rút lui mà ḿnh c̣n tḥ đầu lên, có khi vỡ gáo! Cái chức trưởng ngành văn hoá mà ḿnh đang có liệu có lung lay theo? Có khi mất cả ch́ lẫn chài cũng nên! Thôi chẳng dại! Ḿnh c̣n trẻ, không vội ǵ. Đợi năm năm nữa các vụ việc ḿnh dính với Quang Tà nhạt nhoà đi, ḿnh có thời gian củng cố ê kíp. Lúc ấy ḿnh nghỉ hưu bên ngành văn hoá th́ sang làm trưởng ngành văn học nghệ thuật là vừa khéo! Hờ hờ, nghỉ hưu nhưng lại không hưu! Đời ḿnh như thế mới xứng ngồi lên đầu lên cổ thiên hạ chứ! Ḿnh sẽ ngồi toạ hưởng kỳ thành cho đến lúc già khọm, ăn hết lộc giời mới thôi! Vậy th́ ḿnh phải dứt khoát rút lui ở cái đại hội xương xẩu này. Như thế là lùi một bước để tiến ba bước!”.

Nguyễn Văn Tất Tuất cho gọi Nguyễn Lăng, trưởng ngành văn hoá và Quang Tà, trưởng ngành văn học nghệ thuật vào hội ư. Sau cái nh́n hàm chứa vẻ quan trọng, Nguyễn Văn Tất Tuất nói:

 - Tôi vừa bấm điện thoại xin ư kiến Tỉnh uỷ. Đồng chí bí thư Tỉnh uỷ và tôi đă thống nhất, trước t́nh h́nh gay go này, anh Quang Tà buộc phải rút khỏi ghế đoàn chủ tịch và không thể ứng cử hay đề cử khoá tới nữa. Anh Nguyễn Lăng th́ vẫn ngồi đoàn chủ tịch điều hành tiếp đại hội. Phương án nhân sự đột ngột thay đổi. Chắc các anh chưa hề chuẩn bị ǵ cho anh Nguyễn Lăng thay thế anh Quang Tà! Vậy cho nên bây giờ, việc anh Nguyễn Lăng có trúng cử trưởng ngành hay không hoàn toàn phụ thuộc vào đại hội…

 - Báo cáo anh, tôi xin rút khỏi danh sách ứng cử, đề cử - Nguyễn Lăng nói - Tôi sẽ không tham gia bất cứ chân ǵ ở ngành văn học nghệ thuật khoá này!

Dường như Nguyễn Văn Tất Tuất cũng chỉ chờ Nguyễn Lăng nói ra những câu ấy, bởi Tuất thừa biết nếu Lăng cố t́nh tham gia tranh cử, rất có thể sẽ có những ư kiến phản đối gay gắt, gây khó dễ cho lănh đạo. Tuất nói:

 - Nếu anh Nguyễn Lăng kiên quyết rút th́ tổ chức cũng đành phải chịu. Nhưng vai tṛ trưởng đoàn chủ tịch th́ anh phải đảm trách thật tốt cho đến lúc bế mạc đại hội!

 - Vâng, tôi sẽ cố gắng - Nguyễn Lăng đáp.

 - Vậy th́ bây giờ tôi đề nghị hai đồng chí giới thiẹu cho một người thay đồng chí Quang Tà gách vác vị trí trưởng ngành văn học nghệ thuật nhiệm kỳ tới. Chúng ta phải dự kiến trước, mà đă dự kiến th́ phải t́m mọi cách định hướng để đại hội và ban chấp hành mới tập trung phiếu cho người đó, không thể trượt!

 - Lúc này chỉ có ba chúng ta, các anh cho phép tôi được nói thật - Nguyễn Lăng nói - Mặc dù tôi cũng bỏ phiếu loại trừ Lữ Nam Phương ra khỏi ngành, biểu quyết không cho anh ta đến dự đại hội. Nhưng lúc này tôi lại thấy tiếc anh ta. Thực ra anh ta làm trưởng ngành văn học nghệ thuật là xứng đáng nhất!

 - Tôi hiểu v́ sao đồng chí tiến sĩ lại nuối tiếc Lữ Nam Phương rồi - Quang Tà ngắt lời - Nhưng lúc này không có nhiều thời gian để chúng ta chen cái t́nh cảm cá nhân vào. Tôi đề nghị Nguyễn Lăng hăy đặt lợi ích của nền văn hiến đất này lên trên cái t́nh bạn nhỏ bé của đồng chí với cái tay nhà văn vô chính trị ấy!

 - Vậy th́ đồng chí Quang Tà giới thiệu ai? Tất Tuất hỏi.

 - Tôi giới thiệu Trần Đắc Tun! - Quang Tà đáp.

 - Trần Đắc Tun học hành ít - Tất Tuất nói – Thơ phú th́ vay mượn của người này người kia. Lại hay có những mánh lới, thủ đoạn vặt vănh. Hồi chiến tranh h́nh như Trần Đăc Tun c̣n có chuyện anh ta nhịn ăn cho người bé lại để khỏi phải đi bộ đội.

Đúng thế không anh Quang Tà?

 - Thực ra người ta nói về Trần Đắc Tun như thế không hề sai đâu - Quang Tà thừa nhận - Nhưng trong t́nh thế hiện tại chúng ta lại rất cần phải dùng loại người như hắn làm trưởng ngành văn học nghệ thuật!

 - Đề nghị anh Quang Tà giải thích rơ v́ sao lại như thế? - Nguyễn Lăng nói.

 - Một là v́ Trần Đắc Tun nó hèn hạ, bẩn thỉu, bất tài thế th́ nó mới coi chúng ta như những ông giời. Chúng ta xúi nó vào bụi rậm nó cũng phải rúc đầu vào - Quang Tà nói - Hai là thằng này chỉ thơ phú lăng nhăng thôi chứ nó không biết viết văn xuôi, viết báo. Chúng ta hoàn toàn yên tâm dù những chuyện chia xôi chia thịt của nội bộ chúng ta có phơi bày ra đấy th́ nó cũng không biết cách viết báo bêu rếu chúng ta! Ngược lại, bọn viết lách nào toan tính chọc ngoáy, chúng ta chỉ khẽ liếc mắt, xua tay một cái là Trần Đắc Tun phải xông vào ngăn chặn, bưng bít, tháo gỡ, nếu cần chơi luật rừng nó cũng sẵn sàng. C̣n loại người như Lữ Nam Phương mà lúc này chúng ta tin dùng th́ chẳng khác nuôi ong tay áo, rất nguy hiểm! Nó thật thà, ngay thẳng, viết được đủ mọi loại h́nh văn học, đặc biệt nó viết rất mả cái loại phóng sự báo chí. Nó nh́n thấy chúng ta chia đất chia nhà, ăn miếng tươi miếng chín là nó chọc bút vào. Đấy, cứ xem nó giật dây cho tay Khôi Nguyên bêu cái vụ chúng ta làm cuốn “Hân hoan chào đón sự kiện thể thao quốc tế” lên báo Tiền phong, nếu tôi không giỏi lấp cửa th́ các anh lănh đạo tỉnh này cũng bị dính đ̣n gần hết lượt! Tŕnh độ viết báo của thằng Khôi Nguyên c̣n hạn chế mà đă thế. Vụ ấy mà phải tay thằng Lữ Nam Phương nó viết th́ thôi rồi, chúng ta không ngă ngựa th́ cũng lấy mo đeo vào mặt! Nguyễn Lăng, đồng chí hăy phải dè chừng với Lữ Nam Phương đấy. Vừa rồi đồng chí cũng bỏ phiếu loại nó ra khỏi ngành văn học nghệ thuật, giơ tay biểu quyết không cho nó đến dự đại hội, đừng tưởng nó cho qua mối hận đó. Nếu chúng ta không vô hiệu hoá nó triệt để, làm nó thân tàn ma dại, không cất đầu lên nổi, th́ sẽ có ngày nó cho chúng ta nếm đ̣n báo chí đấy! Sao, đồng chí đă sáng mắt ra chưa?

Nguyễn Lăng đă bị Quang Tà thuyết phục hoàn toàn. Ông nói:

 - Bác Quang Tà rất xứng danh đại ca của chúng tôi. Xin ngả mũ cúi đầu kính phục bác!

 - Tôi th́ hăy c̣n băn khoăn về cái ông Trần Đắc Tun này - Nguyễn Văn Tất Tuất nói - Nhận định như anh Quang Tà th́ cũng chỉ là một mặt của vấn đề thôi. Khi anh Trần Đắc Tun c̣n chưa có chức vụ ǵ mà hắn đă dám vất lư lịch quân nhân, giấu con dấu phó chủ tịch và tổng biên tập của Lữ Nam Phương đi nhằm triệt hạ Lữ Nam Phương, người đă từng làm thủ tục lấy hắn từ dưới huyện Hoà Hưng về cơ quan văn học nghệ thuật. C̣n chúng ta, chúng ta vun vén cho hắn đợt này, khi hắn ngồi yên vị vào cái ghế trưởng ngành văn học nghệ thuật rồi, ai dám khẳng định rằng hắn không dám phản thùng chúng ta? Người đă có máu phản thùng th́ ngồi ở vị trí nào nó cũng có thể giở cái tṛ ấy. Tôi đă từng chứng kiến có những kẻ nó coi hành động phản thùng như là một giải pháp để tiến thân. Biết đâu cái tổ con chuồn chuồn hả các vị?

 - Anh đă có suy nghĩ như thế - Quang Tà nói - Th́ tôi cũng phải phơi ruột gan ra để nói lời bảo lănh cho Trần Đắc Tun. Nếu các anh yêu cầu tôi viết lời bảo lănh đó ra giấy, tôi cũng sẽ viết. Đại hội này chúng ta chỉ đạo để Trần Đắc Tun ngồi vào cái ghế trưởng ngành thay tôi, th́ ngay sau đại hội tôi sẽ bắt hắn đến tận nhà tạ ơn các anh. C̣n trong quá tŕnh hắn làm việc nếu có trật trưỡng hay hắn giở tṛ vè ǵ không tốt với các anh, th́ tôi vẫn ngồi đằng sau hắn, làm thái thượng hoàng của hắn, tôi sẽ uốn nắn, cần thiết th́ trị tội. Với hắn bây giờ, tôi nhổ vào mặt hắn, hắn cũng không dám ho he! Các anh yên trí chưa nào?

 - Thôi được, tôi nhất trí - Nguyễn Lăng nói - v́ thực ra cũng không c̣n thời gian để bàn nữa!

 - Hai đồng chí đă nhất trí như thế - Nguyễn Văn Tất Tuất nói – Th́ tôi không thể làm khác được nữa. Vậy th́ coi như đă thành nghị quyết, tôi xin thông qua. Bây giờ trở lại đại hội! Đồng chí Quang Tà phải đọc diễn văn xin rút khỏi đoàn chủ tịch cho thật đàng hoàng. Đồng chí Nguyễn Lăng th́ điều hành đại hội phải triệt để tuân theo những định hướng chúng ta đă bàn!

Quang Tà bước ra hiên hội trường, nh́n thấy Trần Đắc Tun đứng thập tḥ, vẻ mặt như nôn nóng chờ đợi. Quang Tà sấn đến đặt một bàn tay lên vai Trần Đắc Tun, ghé miệng sát vào tai Tun, nói:

 - Anh thuyết phục măi, Nguyễn Văn Tất Tuất mới đồng ư cho chú em làm trưởng ngành. Nhưng ông ấy chưa thoải mái đâu. Tối nay chú em phải đến nhà ông ấy. Phong b́ nặng vào. Phong b́ càng nặng th́ ngày mai ông ấy chỉ đạo, chèo lái đại hội bầu bán càng thuận!

 - Dạ dạ dạ dạ - Trần Đắc Tun dạ liền bốn tiếng, miệng loe ra như cái miệng lỗ chuột đồng, rồi tiếp - tối nay bằng giá nào em cũng sẽ gặp ông ấy! Biết ơn anh Quang Tà lắm lắm!

 - Anh đếch cần cái biết ơn ngoài lỗ miệng của chú - Quang Tà sỗ sàng - Chú có trúng trưởng ngành th́ anh cũng c̣n vất vả với chú lắm đấy! Dặt dẹo như chú ngồi cái ghế đó một ḿnh chưa ổn đâu. Anh sẽ c̣n phải ngồi đằng sau làm thái thượng hoàng cho chú!!!

 - Vâng vâng vâng vâng - Trần Đắc Tun lại vâng tới bốn lần - Anh là người cha thứ hai của em th́ anh làm thái thượng hoàng cho em là phải lắm! Phải lắm ạ!

Đại hội lại tiếp tục.

Quang Tà được Nguyễn Lăng giới thiệu lên đọc diễn văn xin rút khỏi đoàn chủ tịch và danh sách đề cử. Trong diễn văn, Quang Tà không quên kể công lao, thành tích của gă cống hiến cho nền văn học nghệ thuật tỉnh nhà. Nào là các vở kịch của gă đă gây được tiếng vang khắp toàn quốc. Các quan chức ở Liên hiệp văn học nghệ thuật Việt Nam đă nói về các vở kịch của gă hay hớm ra sao. Rồi gă khoe đă đóng góp cho nền văn hiến tỉnh nhà hai việc cực ḱ to lớn mà không tỉnh nào làm được, đó là việc gă biên soạn cuốn “Tác gia văn hoá - nghệ thuật tỉnh Hải Thành” và việc gă xây được một cái nhà hát to nhất nước! Cố nhiên, gă giấu nhẹm cái vụ xây xướng, nâng cấp ngôi mộ nhà thơ Hoàng Xuyên, vụ dựng tượng Địa Mẫu, vụ làm cuốn sách tai tiếng “Hân hoan chào đón sự kiện thể thao quốc tế” đi. Tuy nhiên, những vụ ấy mà đại biểu nào “ngứa miệng” chất vấn, gă vẫn c̣n cái để nguỵ biện. Chứ nếu ai hỏi bộ xương cá voi của tỉnh ta bây giờ con cáo con quạ nào nó tha mất hay phiêu bạt chốn nào th́ không hiểu gă sẽ nguỵ biện kiểu ǵ?

Thật là may cho gă, chẳng một ai chất vấn ǵ những vụ đó. Không những thế, khi Quang Tà phát biểu xong, gă c̣n nhận được những tiếng vỗ tay râm ran phía dưới hội trường. Rồi Nguyễn Lăng và Trần Đắc Tun thay mặt cho đoàn chủ tịch bước xuống tặng hoa cho Quang Tà. Họ c̣n ôm hôn thắm thiết nữa. Nhưng họ vừa buông nhau ra, Quang Tà chưa kịp bước xuống chỗ ngồi th́ một đại biểu giơ tay xin phát biểu:

 - Tôi đề nghị kịch tác gia Quang Tà trả lời đại hội một câu thôi: số tiền bốn mươi triệu ông biển thủ đă bồi hoàn lại cho nhà nước chưa?

Cả hội trường lặng phắc đi hồi lâu. Quang Tà chĩa cặp mắt rắn ráo nh́n khắp lượt hội trường, t́m đến những gương mặt đại biểu mà gă đă từng chi tiền thuê khui tài liệu quá khứ rồi viết đơn kiện Lữ Nam Phương; những gương mặt mà gă đă từng lần ṃ tới từng nhà mua phiếu (dưới h́nh thức tài trợ sáng tác); những bộ mặt mà gă từng mời họ đi khu du lịch Bảo Long, Tam Đảo ăn chơi, chén chú chén anh, gái gú. Gă trông chờ ở họ những lời bênh vực, biện hộ, che chở cho gă, dù chỉ một câu thôi, để gă bớt bẽ mặt. Nhưng tịnh không có một ai đứng dậy. Hải Thế ngồi trơ mắt ếch ra nh́n vào một điểm cố định. Nguyễn Lăng và Trần Đắc Tun th́ thà hi sinh ông Quang Tà chứ quyết không hé miệng “đối đầu” với bất cứ một ai trong đại hội lúc này. Họ nh́n lơ đăng tránh cặp mặt ḍ xét của Quang Tà, im ĺm như những bóng ma. Mấy tay cánh hẩu “đâm thuê chém mướn” đánh hơi thấy Quang Tà khó có khả năng giữ được ghế, chúng cũng có những dấu hiệu trở giáo, chẳng có ai hó hé lên tiếng.

Lúc này, Quang Tà mới thấm thía đến tận cùng nhân t́nh thế thái. Hoá ra tất cả những kẻ từ trước tới nay cứ xúm xít quanh gă, tâng bốc gă, chẳng v́ họ trân trọng yêu mến ǵ gă. Họ biết gă mù mờ về văn chương, nghệ thuật, nhưng lại rất hám danh tiếng và thích ban phát hư danh, ban phát “bánh vẽ” cho cánh hẩu theo cảm tính chứ không phải theo tài năng hay đức độ của họ, nên họ triệt để khai thác cái gót chân Asin ấy của gă. Vậy cho nên gă mới làm trưởng ngành văn học nghệ thuật có một khoá mà tất cả những người c̣n chút khả năng viết được một cái ǵ đó cho ra hồn, nổi trội hơn gă, th́ gă chèn ép, truy kích họ đến đường cùng, như săn chuột. Tập hợp xung quanh gă rặt một lũ cặn bă văn chương, rất ít học và không c̣n một tí liêm sỉ nào. Bọn này hàng ngày xun xoe nịnh bợ gă ồn ào sôi nổi là thế nhưng giờ đây chúng lặng câm như những con hến ngâm trong chậu.

 - Kính thưa đại hội – Quang Tà nói bằng cái giọng thảng thốt - Bây giờ tôi mới nhận ra anh em trong ngành ăn ở với tôi tốt xấu thế nào! Xin kiếu!

Quang Tà bỏ micơrô bước nhanh về phía trái hội trường. Một đại biểu khác vẫn chưa chịu buông tha. Anh ta đứng lên nói:

 - Lúc này, thiết nghĩ, kịch tác gia Quang Tà đang lúng túng xúc động nên chưa trả lời được, chúng ta thông cảm thôi. Nhưng chúng tôi xin cảnh báo rằng: nếu chưa bồi hoàn lại số tiền bốn mươi triệu cho công quỹ th́ kịch tác gia chưa thể hạ cánh an toàn được đâu!

Trong hội trường lác đác có tiếng vỗ tay.

Linh tính báo cho Đinh Thành Tháp biết, cái ngày đầu tiên của đại hội, Quang Tà và phe cánh sẽ mượn biểu quyết của số đông mà họ đă mua được để hoàn tất bước cuối cùng xoá tên Lữ Nam Phương khỏi danh sách những người viết văn ở tỉnh Hải Thành, Tháp buộc phải đến dự. Không ngồi trên các hàng ghế dành cho khách, Tháp xuống dăy ghế cuối hội trường ngồi bên cạnh An Thuỳ. Lúc này An Thuỳ quay sang hỏi Tháp:

 - Anh thử đoán xem Quang Tà có phải hoàn trả lại công quỹ bốn mươi triệu ấy không?

 - Có thể ông ta vẫn phải hoàn trả - Tháp nói - Nhưng nó sẽ không trở về túi nhà nước mà chảy vào túi một số người nào đó!

 - V́ sao anh dám chắc như thế?

 - Ở tỉnh ta, chuyện tương tự vẫn thường xảy ra như thế! - Tháp nói.

Nguyễn Lăng khéo léo lái đại hội sang một nội dung khác, dễ chịu, cởi mở hơn. Các đại biểu v́ quá bận tâm đến việc Lữ Nam Phương được hay không được dự đại hội và chuyện “hạ cánh” của Quang Tà nên chẳng c̣n để ư đến chuyện ai nắm ngọn cờ văn học nghệ thuật tới đây. Ai cũng nghĩ, thôi th́ ta cứ bầu lấy một cái ban chấp hành coi đường được, rồi cái ban chấp hành ấy, bó đũa chọn cột cờ, họ sẽ đủ sáng suốt chọn ra người đứng đầu!

Bởi thế cho nên Nguyễn Văn Tất Tuất, Nguyễn Lăng và Quang Tà đă làm được cái điều họ muốn: dựng Trần Đắc Tun, một kẻ ít khả năng văn học nhất, trái tim ít tính nhân bản nhất, thù hận văn học nhất, làm trưởng ngành văn học nghệ thuật của tỉnh.

Lữ Nam Phương sang cơ quan mới: hội những người tàn tật của thành phố. Ông Nguyễn Minh Kha, chủ tịch hội từng có mười lăm năm trong quân ngũ, là một người từng trải và nhân hậu. Khi tiếp nhận Lữ Nam Phương, Nguyễn Minh Kha cứ băn khoăn: Trong quyết định điều động do chủ tịch Uỷ ban nhân dân tỉnh kí th́ vẫn ghi Lữ Nam Phương là phó ngành, nhưng sang đến hội những người tàn tật th́ chẳng có cái chức danh nào tương đương để xếp cho Lữ Nam Phương. Lữ Nam Phương bảo:

 - Anh khỏi phải băn khoăn về chuyện ấy. Anh có thể giao cho tôi bất cứ công việc ǵ, miễn là công việc ấy không quá khó đối với tôi!

­ - Như thế nghĩa là anh chấp nhận tụt xuống làm chuyên viên - Nguyễn Minh Kha nói - Vậy th́ tiền phụ cấp trách nhiệm và tiền điện thoại di động của anh sẽ bị cắt. So với trước th́ bây giờ số tiền mỗi tháng anh được lĩnh sẽ mất đi khoảng sáu trăm ngàn đồng.

 - Tôi buộc phải chấp nhận chứ c̣n biết làm sao! - Lữ Nam Phương nói.

 - Anh xác định được như vậy th́ chúng tôi cũng dễ cư xử - Nguyễn Minh Kha nói.

 - Tôi thấy ḿnh đang hoài nghi nhiều điều, đă nguội lạnh với tất cả, không c̣n một tham vọng nào - Lữ Nam Phương thành thật nói về tâm trạng của ḿnh - Có lẽ để sống được, tôi chỉ c̣n một con đường duy nhất là gắng giữ cho ng̣i bút viết được…

 - Vậy th́ sang cơ quan này, anh làm cán bộ tuyên truyền là phù hợp hơn cả - Nguyễn Minh Kha nói - Đại để là bằng các h́nh thức, phương tiện, anh tuyên truyền cho nhân dân biết đến cái hội người tàn tật này; rằng ở đây có những số phận bất hạnh đang cần được sự giúp đỡ của cộng đồng.

 - Vâng, anh cứ giao việc đó cho tôi - Lữ Nam Phương nói - tôi sẽ cố gắng học hỏi để làm!

Giải toả được cái khoản “chức tước”, Nguyễn Minh Kha ngước mắt nh́n khắp bốn bề toà trụ sở nhỏ bé và xinh xắn của cơ quan, nói:

 - Điều tôi băn khoăn nữa là chưa biết xếp chỗ ngồi làm việc cho anh thế nào đây! Cơ quan chật chội quá. Các pḥng đều đă đủ người. Chỉ c̣n cái pḥng của người bảo vệ. Ông này ban đêm mới đến ngủ. Ban ngày pḥng này dùng để tiếp khách văng lai. Kia, cái pḥng ấy kia!

Căn pḥng ấy ngay cạnh cổng ra vào cơ quan. Nó nhỏ nhưng trông sạch sẽ, thoáng mát. Trong đó kê sẵn một cái bàn viết, thứ mà Lữ Nam Phương cần nhất. Chỉ hiềm nỗi, ai ngồi làm việc ở cái pḥng ấy, khách lạ đến cứ tưởng là ông bảo vệ lại hỏi han, xin phép này nọ; và đương nhiên người ngồi đó phải đáp lễ người ta.

Nhưng Lữ Nam Phương không lấy đó làm điều! Ông nói với ông Nguyễn Minh Kha:

 - Anh cứ cho tôi ngồi làm việc ở cái pḥng ấy. Tôi rất hài ḷng!

Ngay sau đấy Lữ Nam Phương dọn đồ đạc vào pḥng. Ông lau qua cái bàn cái ghế rồi ngồi vào. Đúng là vị khách nào xa lạ đến cơ quan này cũng coi ông là một người bảo vệ thật! Khi họ hỏi, ông trả lời, đáp lễ với tất cả, chẳng nề hà ǵ.

Lữ Nam Phương làm việc ở hội những người tàn tật được khoảng nửa tháng th́ ba tờ báo lớn từ Hà Nội nhận dược thông tin của một số văn nghệ sĩ dưới tỉnh Hải Thành phản ánh về vụ việc “Khai trừ nhà văn Lữ Nam Phương ra khỏi ngành văn học nghệ thuật”. Một tờ cử ngay phóng viên về phỏng vấn Lữ Nam Phương. Một tờ phỏng vấn ông qua điện thoại. Sau khi hai tờ báo đăng hai bài đó th́ đăng liên tiếp một loạt bài của các nhà văn, nhà thơ, nhà lí luận, độc giả… lên án Quang Tà cùng vây cánh của gă, kể cả các quan chức của tỉnh đă chơi tṛ “trùm chăn đánh người” man rợ này. Người ta đặc biệt chú ư tới bài của cựu đại tá Đinh Văn Cầm, cán bộ cũ của tiểu đoàn bảo vệ miền biển, là thủ trưởng trực tiếp của Lữ Nam Phương cái thởi xảy ra vụ “đảo ngũ” của Phương. Ông cựu đại tá coi những việc làm của Quang Tà và các quan chức tỉnh Hải Thành là “đá nhầm sân”. Ông yêu cầu bí thư Tỉnh uỷ và chủ tịch Uỷ ban nhân dân tỉnh phải trả lời trước công luận.

Sau bài báo ấy, công chúng tỉnh Hải Thành và giới văn chương cả nước hồi hộp đón chờ bài trả lời của các quan chức tỉnh Hải Thành. Họ chờ một tuần, hai tuần, ba tuần, một tháng, rồi ba tháng… Các quan chức tỉnh Hải Thành vẫn im hơi lặng tiếng. Không những thế, các quan chức tỉnh Hải Thành c̣n lặng lẽ cử người đi lùng sục khắp thành thị đến nông thôn, nếu thấy có tờ báo nào viết về vụ này th́ thu hồi, đốt đi.

Dù đă tự răn ḿnh rằng, cần phải biết quên đi những điều không nên nhớ, nhưng đến nước này th́ Lữ Nam Phương không thể không làm một việc ǵ đó. Ông nhấc máy gọi cho Nhân Vật Quyền Năng:

 - A lô, chào anh! Tôi là Lữ Nam Phương đây!

 - Vâng, chào anh Lữ Nam Phương! - Nhân Vật Quyền Năng nói.

 - Anh khoẻ không!

 - Tôi khoẻ!

 - Anh ạ, theo tôi th́ anh không nên im lặng trước yêu cầu của các toà báo!

 - Khạch khạch khạch…

 - Tại sao anh lại cười? Anh ngại điều ǵ mà không trả lời người ta nhỉ?

 - Khạch khạch khạch…

Nhân Vật Quyền Năng lại cười. Cái tiếng cười nó khiến Lữ Nam Phương úp máy một cách quyết đoán, và tự nhủ, trong cuộc đời ông, dù có bi đát đến nhường nào th́ ông cũng không bao giờ gọi điện cho Nhân Vật Quyền Năng nữa.

Đinh Thành Tháp sau khi làm khách dự đại hội văn học nghệ thuật về, ông trưởng ban thi đua Vũ Văn Điều gọi Tháp lên pḥng khách của ban; Điều nói:

 - Nếu tính tuổi th́ chín năm nữa cậu mới được nghỉ hưu. C̣n tính năm công tác, cộng thâm niên bộ đội chiến trường th́ cũng phải năm năm nữa. Nhưng cấp trên xét thấy cậu có hoàn cảnh đặc biệt nên muốn ưu ái cho cậu về hưu trước tuổi để c̣n có thời gian lo cho cá nhân cậu một cuộc sống riêng tư. Cậu thấy thế nào?

 - Tôi sẵn sàng, nếu cấp trên muốn thế - Đinh Thành Tháp nói - Nhưng ngoài lí do như anh nói c̣n lí do nào khác nữa không?

 - A, cũng có đấy - Vũ Văn Điều nói - nhưng là những lí do phụ thôi. Chẳng hạn như cái tay Lữ Nam Phương ấy, lănh đạo tỉnh đă không muốn dùng anh ta nữa th́ cậu lại cứ bênh anh ta chằm chặp. Cái hôm cậu dự cuộc họp chấp hành ngành văn học nghệ thuật phiên cuối nhiệm ḱ, cậu phát biểu những ǵ đều đến tai cấp trên cả!

 - Nhưng muốn loại trừ người ta th́ cũng phải loại cho đàng hoàng chứ! - Tháp nói - Chỉ cần chúng ta nói với Lữ Nam Phương một câu thôi, rằng tỉnh không muốn dùng anh nữa, tôi tin một nhà văn như Lữ Nam Phương đủ ḷng tự trọng để ra đi vui vẻ. Đằng này chúng ta đă để cho một nhóm người giở những tṛ thấp hèn hạ nhục anh ta. Nếu là người không có trái tim th́ mới ngồi yên nh́n cảnh ấy!

 - Quan điểm của cậu thế là đă rơ - Vũ Văn Điều nói - Nếu cậu đă sẵn sàng th́ chỉ vào đầu tháng tới, sẽ có quyết định nghỉ hưu cho cậu thôi!

 - Anh có thể đưa ngay cho tôi lúc này cũng được! - Tháp nói - Và chỉ mười phút sau khi nhận quyết định, tôi sẽ rời khỏi toà trụ sở to cao đồ sộ mà lạnh lẽo như một khu nhà mồ này!

Tháp chủ động đứng dậy bắt tay ông trưởng ban của ḿnh. Bất chợt Tháp thấy đôi mắt ông loé lên như mắt người máy.

 

Chương XV

 

    Đinh Thành Tháp giơ tay xem đồng hồ, rồi nói với Hài Lan:

     - Sáu giờ rồi em ạ. Vậy là anh đă kể với em bốn tiếng đồng hồ liền. Em có mệt không?

    Hài Lan vẫn c̣n ngả lưng trên ghế xôpha, cặp mắt mơ màng hướng về phía biển.

     - Cùng một buổi chiều mà tiếp nhận quá nhiều thông tin - Hài Lan nói - Cái đầu của em như bị quá tải. Nhưng mà những chuyện anh kể, chuyện nào cũng đáng nghe!

     - Bây giờ tính ngủ qua đêm ở đây hay về thành phố? - Tháp hỏi .

     - Kể ra có một đêm nữa ở lại khu nghỉ mát Quần Lâm này cũng thích v́ thời tiết hôm nay rất đẹp - Hài Lan nói - Nhưng em lại muốn về thành phố hơn. Sáng mai em t́m cách tiếp xúc với cái ông Trần Đắc Tun, tân trưởng ngành văn học nghệ thuật xem tương lai văn chương tỉnh nhà đang đặt lên vai một con người như thế nào?

    Đinh Thành Tháp thấy ư kiến của Hài Lan hợp lư; ông chuẩn bị xe, Hài Lan thu gom tư trang bỏ vào túi du lịch. Một lát sau hai người đă rời khỏi thị trấn Quần Lâm. Suốt chặng đường về thành phố Hài Lan cứ ngả đầu vào lưng Tháp mà ngủ. Thỉnh thoảng Tháp lại quờ tay về đằng sau nắm lấy cánh tay Hài Lan v́ sợ nàng ngủ say quá sẽ không an toàn.

    Họ về đến thành phố th́ màn đêm đă buông xuống.

    Đêm ấy Hài Lan và Đinh Thành Tháp đều có một giấc ngủ rất sâu, không mộng mị.

    Sáng hôm sau, Hài Lan đeo túi phóng viên, phóng xe máy đến cơ quan văn học nghệ thuật. Nàng t́m tới căn pḥng của trưởng ngành. Cửa mở, trong pḥng có hai người. Ngồi ở bộ bàn ghế kê thấp là một người có dáng ngũ đoản, mặt hơi giống h́nh lưỡi cày, đầu bằng và hói, trán dô, miệng rộng, da thâm màu cứt sắt, mắt vảy ốc đục ngầu. Ông ta đang đọc một tập tài liệu ǵ đấy. Cứ theo cách mô tả của Đinh Thành Tháp th́ Hài Lan cho rằng người này chính là Trần Đắc Tun. Phía sau lưng ông ta kê một cái bàn và một cái ghế cao hơn. Cái ghế trạm trổ rồng phượng trông giống cái ghế của vua quan ngày xưa. Ngồi ở cái ghế ấy là một người dáng cao, mặt dài h́nh trụ, da thiết b́ nhiều tàn nhang. Ông này ngồi ngả đầu trên ghế, mắt lim dim như ngủ. Không khó khăn lắm khi Hài Lan nhận ra con người này là lăo Quang Tà, kẻ đă ra lệnh phá ngôi miếu thờ Thủy thần ở thị trấn Triều Lạng quê nàng. Chính ông ta đă bê bát nhang và đôi hạc hồng của ngôi miếu ném xuống sông Cái trong cái ngày “giải toả hành lang giao thông” đáng nhớ đến khủng khiếp ấy.

Hài Lan toan quay ra th́ cái ông có tướng ngũ đoản trông thấy nàng. Ông ta chạy ra cửa gọi nhỏ:

 - Này cô em, cần gặp ai?

 - Chú là Trần Đắc Tun phải không ạ?

 - Phải, tôi đây - Người có tướng ngũ đoản đáp - Cô em từ đâu tới?

 - Cháu là phóng viên báo “Nhịp sống đương đại” –Hài Lan đưa thẻ phóng viên cho Trần Đắc Tun xem - Cháu muốn gặp chú để t́m hiểu một số vấn đề về văn học nghệ thuật tỉnh ta, được không ạ?

Trần Đắc Tun nh́n Hài Lan với vẻ thăm ḍ, cảnh giác cao độ; rồi dường như gă nhận thấy người nữ phóng viên xinh đẹp này có thể tin cẩn, nhờ cậy được, gă dang tay nói:

 - Được, mời cô sang pḥng khách - Trần Đắc Tun dẫn Hài Lan sang một căn pḥng bên cạnh. Pḥng này rộng. Ba mặt tường kê những chiếc sa lông mới, đóng theo kiểu cổ - Mời cô ngồi xuống đây!

    Lúc này ngồi đối diện, Hài Lan mới có dịp ngắm kĩ dung nhan ông tân trưởng ngành văn học nghệ thuật của tỉnh. Toàn bộ con người ông toả sang cho Hài Lan một cảm giác rờn rợn. H́nh như bên trong cái h́nh hài ngắn ngủn, chân tay khùng khoằng, gương mặt thâm ś ẩn chứa nỗi khát thèm sôi sục một cái ǵ đó ám muội.

    Hài Lan rất ngại ngồi lâu với ông ta, nhưng v́ muốn thâu tóm xác đáng thêm chân dung cái người đang cầm chịch cả một giới cầm bút ở tỉnh này nên nàng buộc phải miễn cưỡng ngồi lại.

     - Cháu nh́n thấy bên pḥng chú có một ông khách - Hài Lan nói - Hay chú cứ về tiếp ông ấy cho xong đă, rồi chú hăy sang đây tiếp chuyện với cháu?

     - A, ông ta không phải là khách - Trần Đắc Tun nói - Ông ta là Quang Tà, nguyên trưởng ngành văn học nghệ thuật tỉnh ta. Bây giờ chú thay ông ta nhưng ông ta vẫn đến đấy sắm vai thái thượng hoàng cố vấn cố viếc cho chú!

     - Nghĩa là hàng ngày bác ấy vẫn chỉ bảo, sai phái, phủ dụ cho chú việc này việc kia, điều này điều nọ?

     - Đúng vậy! - Trần Đắc Tun thừa nhận - Không những thế, lúc nào ông ta cần xe đưa gia đ́nh đi nghỉ mát, ăn giỗ ăn cưới, chú cũng phải hầu hạ. Ăn chơi trác táng quen mui rồi, có lúc ông ta c̣n ép chú cho xe đi xuống Quần Lâm bao gái ca ve nữa. Hôm qua chú phải thuê một người đến xem bói để đuổi khéo ông ta! Bà bói bảo tướng mạo của ông ta là tướng của kẻ ăn hết phần cơm của con cháu, thế mà ông ta không hề chột dạ, vẫn c̣n ham làm thái thượng hoàng cho chú để tiếp tục ăn lộc.

     - Nhưng thực sự cái chân thái thượng hoàng của ông ấy có giúp ích ǵ cho chú không?

     - Ích lợi cái chết tiệt ǵ đâu! Chú nói cháu biết vậy, đừng đưa lên báo đấy nhé! Ông ta là cái loại thùng rỗng kêu to ấy mà. Nghe ông ta nói th́ ai cũng ngỡ ông ta là con người thao lược, tài cao đức trọng lắm! Kền kền đội lốt công thôi!

     - Chú sẽ tiếp tục t́m cách giăn ông ấy ra?

     - Rồi sẽ đến lúc chú phải hót ông ta đi để khỏi bị ngáng chỗ - Trần Đắc Tun nói - Nhưng không phải là lúc này. Vừa đại hội xong chú chưa đủ thời gian để chấn chỉnh, tập hợp lực lượng.

    Động vào ông ta lúc này ông ta sẽ phá rối, chọc ngoáy, nát việc ngay. Thôi th́ cơ quan chịu lấp miệng ông ta mỗi tháng một tí bổng lộc để đổi lấy sự an toàn cái đă!

    Vừa lúc ấy có một người tướng cũng ngũ đoản như Trần Đắc Tun, chân đi vạt tép, mặt ngắn, khuyết hậu, cằm nhọn, mắt chó giấy bước vào pḥng. Hài Lan toan đứng lên th́ Trần Đắc Tun xua xua tay nói:

     - Cháu cứ ngồi! Đây là tiến sĩ ngữ văn Hoàng Ngọc Truỳ , người nhà cả - rồi Tun quay sang Truỳ, nói - C̣n đây là Hài Lan, phóng viên báo “Nhịp sống đương đại” về t́m hiểu viết bài cho ngành ta!

     - Nhà báo trông xinh đẹp lắm - Hoàng Ngọc Truỳ khen Hài Lan - chuyện chúng tôi nói đâu bỏ đó đừng đưa lên báo nhé! Này ông Trần Đắc Tun, ông c̣n nhớ ông hứa với tôi cái lúc biểu quyết đoàn chủ tịch trong đại hội vừa rồi không?

    Trần Đắc Tun vẫn nhớ: lúc ấy đại hội giơ tay biểu quyết nhất trí cho Quang Tà rút khỏi đoàn chủ tịch, Hoàng Ngọc Truỳ cứ đinh ninh Quang Tà sẽ “sửa sai” với Truỳ bằng cách giới thiệu Truỳ ngồi thay vào cái ghế bị khuyết ấy, không ngờ Quang Tà lại giới thiệu Phạm Trường Thu. Đại hội biểu quyết xong cho Phạm Trường Thu, Hoàng Ngọc Truỳ mới nhảy bổ đến chửi Quang Tà: “Anh lôi kéo tôi đứng về phe anh để diệt Lữ Nam Phương, Trọng Thăng, Khôi Nguyên. Bây giờ diệt họ xong rồi anh vất tôi đi như vất cái giẻ rách!”. Quang Tà lừ lừ mắt, bảo: “Anh hăy để tôi yên! Lúc này tôi chẳng c̣n đầu óc đâu mà nhớ nhung ơn huệ ai!”. “Đồ đểu!”. Hoàng Ngọc Truỳ ném vào mặt Quang Tà hai tiếng đó, rồi gă cà cuống nhào lên đoàn chủ tịch, rỉ vào tai Trần Đắc Tun: “Lăo Quang Tà nó lừa tôi th́ cậu phải t́m mọi cách đưa tôi lên ghế đoàn chủ tịch! Nếu không tôi sẽ phanh phui cái vụ cậu vi phạm pháp luật, huỷ lí lịch quân nhân, giấu con dấu phó chủ tịch của Lữ Nam Phương và một số vụ mờ ám khác nữa ngay bây giờ cho cả đại hội biết!”. Trần Đắc Tun liền kéo Hoàng Ngọc Truỳ ra một chỗ vắng gần hố tiểu tiện, giở tṛ khổ nhục kế của Hàn Tín. Trần Đắc Tun quỳ sụp xuống chắp tay lạy Hoàng Ngọc Truỳ như lạy tà ma: “Em van lạy bác vạn lạy! Lúc này em đâu có quyền hành ǵ. Vả lại Quang Tà nó đă đưa Phạm Trường Thu vào, đại hội biểu quyết rồi. Không thay đổi được nữa đâu! Em cắn cỏ em lạy bác! Bác thương em. Đại hội xong mà em ngồi được vào cái ghế trưởng ngành, em sẽ mời bác đến cơ quan làm cố vấn đặc biệt cho em. Chấp hành chấp tỏi mà ở ngoài cơ quan th́ cũng không thể bằng bác làm cố vấn cho em ở tại cơ quan. Em sẽ đối xử với bác rất hậu hĩ. Em hứa mà!”.

    Hoàng Ngọc Truỳ biết không thể thay đổi t́nh thế, nghe Tun nói đến đó th́ y nghĩ: Thôi, không được cả cái áo Truỳ này cũng phải được vài ba cái cúc! Y dang tay đỡ Trần Đắc Tun đứng lên rồi tḥ một ngón ngoặc tay với Tun, nói: “ Cậu mà không giữ lời hứa th́ đừng trách tôi!”. Trần Đắc Tun trở lại đoàn chủ tịch tiếp tục điều hành đại hội.

    Từ hôm ngồi ghế trưởng ngành đến nay, Trần Đắc Tun chưa biết nên dùng Hoàng Ngọc Truỳ làm cố vấn theo kiểu ǵ. Dù kiến văn của Tun c̣n nhiều hạn hẹp, hao khuyết, nhưng kiến thức của Truỳ, tiếng là tiến sĩ ngữ văn nhưng nào có hơn được gă? Mà lạ một điều rằng Truỳ cứ nói chuyện văn học là những người có chút kiến văn lại bịt mũi không muốn tiếp nhận là nghĩa làm sao?

     - Bác hăy cứ từ từ cho em ít hôm nữa, rồi em sẽ có giấy mời bác thật long trọng! Trần Đắc Tun nói.

     - Tốt! Nhưng để cậu biết thêm năng lực của tớ, ngay hôm nay tớ cố vấn cho cậu một việc đầu tiên, coi như vạn sự khởi đầu nan … Hèm! cậu lên chức trưởng ngành may mắn th́ rơ rồi. Nhưng cũng mang tiếng là người chưa hề biết cái cổng trường đại học là ǵ, thơ phú cũng c̣n lôm côm, chắp vá, vay mượn. Bởi vậy, việc đầu tiên cần làm ngay bây giờ là phải mông má, đánh bóng cho cậu, để con người cậu cũng như căn pḥng làm việc của cậu toát ra cái vẻ học thức, trí tuệ! Hôm nay tôi tặng cậu một câu nói nổi tiếng của nhà văn Pháp Jăng Jac Ruxô. Tôi đọc để cậu và nữ nhà báo nghe nhé - Hoàng Ngọc Truỳ rút ra từ túi ngực một cuốn sổ điện thoại nhỏ, đọc - “ Có thể đánh giá t́nh trạng một xă hội thông qua văn học, cũng như đánh giá sức vóc của một con người khoẻ hay yếu thông qua đôi tay của họ”.

     - Hay! Hay tuyệt tác! - Trần Đắc Tun khen. Chẳng hiểu gă khen thực hay khen lấy ḷng Hoàng Ngọc Truỳ.

     - Hay à? Vậy th́ cậu chép đi - Hoàng Ngọc Truỳ đưa cuốn sổ điện thoại cho Tun - và hăy thuê người kẻ chữ to lồng trong khung kính , treo ngay trong pḥng khách này để ai vào cũng phải đọc!

     - Vâng vâng vâng vâng, em sẽ bảo cô văn thư nó thực hiện ngay ngày mai - Trần Đắc Tun vừa nói vừa cắm cúi chép câu nói của Jăng Jắc Ruxô ra một tờ giấy.

    Chờ cho Trần Đắc Tun chép xong, Hoàng Ngọc Truỳ nói:

     - Xem ra, cậu là thằng biết lắng nghe ư kiến của cố vấn. Vậy th́ tớ cố vấn luôn một việc thứ hai. Cậu đứng dậy vào góc pḥng kia tớ nói nhỏ thôi. Xin lỗi nữ nhà báo!

    Hoàng Ngọc Truỳ kéo Trần Đắc Tun vào một góc pḥng, gọi là nói nhỏ, nhưng Hài Lan vẫn nghe thấy:

     - Tớ nghe nói Đỗ Lươn nó đang đe doạ, nếu đợt xét giải thưởng năm năm sắp tới, cuốn sưu tầm - nghiên cứu của nó, chỉ v́ có bài xuyên tạc danh nhân văn hoá Nguyễn Tam mà bị bật ra ngoài th́ nó sẽ phanh phui tập thơ “ Chim cuốc đi hội chợ” của cậu lên báo!

     - Nó đưa lên báo v́ nỗi ǵ?

     - Cậu lại c̣n giả vờ giả vịt nữa - Hoàng Ngọc Truỳ nói - Cái lỗi cậu biến hoá một số bài trong tập “Rau Tần” của Trần Huyền Trân thành thơ của cậu!

     - Tiên sư bố thằng chó dái Đỗ Lươn! - Trần Đắc Tun văng tục.

     - Tớ khuyên cậu phải tính toán cho thật kĩ, sao cho có lợi cho ḿnh. Thôi tớ về đây. Khi nào có giấy mời tớ xuống làm cố vấn, tớ sẽ nói kĩ hơn!

    Hoàng Ngọc Truỳ chào Hài Lan rồi bước ra khỏi pḥng. Lúc này cái mặt thâm x́ của Trần Đắc Tun càng như xám ngoét lại. Vẻ mặt ấy nó gợi cho Hài Lan máu ṭ ṃ nghề nghiệp. Muốn khai thác chuyện Tun, Hài Lan thấy cần phải làm cho gă thật tin nàng.

     - Chú à, cái ông tiến sĩ ngữ văn Hoàng Ngọc Truỳ cứ nói bô bô những chuyện thâm cung bí sử trong quan hệ của chú với ông ấy ngay trước mặt cháu, như thế th́ có tốt không? Ông ấy lại c̣n cố vấn cho chú một câu văn mà theo cháu, không phải là của Jăng Jắc Ruxô như ông ta nói. Câu ấy của Côrôlenkô, một nhà văn cổ điển Nga. Nguyên xi câu đó như thế này cơ: “Có thể đánh giá được t́nh trạng một xă hội thông qua văn học, cũng như đánh giá sức vóc của một con người khoẻ hay yếu thông qua dáng đi của họ”. Nếu chú không tin, cháu sẽ có tài liệu cung cấp cho chú!

     - Nghe câu cháu cung cấp chú thấy có lí hơn đấy - Trần Đắc Tun nói - Hoá ra lâu nay người ta gọi cái lăo Hoàng Ngọc Truỳ này là tiến sĩ giấy, đâu có sai! Xạo đến thế là cùng!

     - Cháu ṭ ṃ một chút, lúc năy cháu nghe loáng thoáng các chú nói chuyện h́nh như ở đây đang xét một cái giải thưởng ǵ đó, phải không ạ?

     - Đúng thế, chú đang chỉ đạo xét sơ khảo giải thưởng văn học nghệ thuật năm năm của tỉnh - Trần Đắc Tun nói - Nhưng chú đang gặp những điều rất hóc búa. Quan sát th́ chú thấy cháu là người tin được. Chú cứ nói cháu nghe, nếu cháu tư vấn cho chú được điều ǵ tháo gỡ cái thế hóc hiểm này th́ rất tốt. Bằng không th́ cháu cứ biết vậy, chớ viết lách ǵ, càng không nên nói với ai nhé!

     - Vâng, cháu hứa!

     - Chú đang bị sức ép rất lớn để phải xét sơ khảo giải cao nhất cho một kịch bản sân khấu và một cuốn sưu tầm - nghiên cứu văn chương dởm!

     - Tại sao chú lại gọi là văn chương dởm? – Hài Lan hỏi - Nó nhạt nhẽo, giả dối, rẻ tiền hay vay mượn của người khác?

     - Kịch bản sân khấu là của Quang Tà - Trần Đắc Tun nói - Cái lăo đang ngồi làm thái thượng hoàng bên pḥng chú kia ḱa. Kịch bản này Quang Tà thuê tác giả Hà Nội viết và đạo diễn thành vở. Cuốn sưu tầm - nghiên cứu th́ của lăo Đỗ Lươn. Trong cuốn này có một phần ba số bài Đỗ Lươn tí táu tí mẹt vay mượn của các tác giả khác. Bài th́ vay mượn đề tài. Bài th́ thuổng nguyên xi từng trang. Có bài lại chỉ thuổng từng câu. Nhưng ngán ngẩm nhất là bài Đỗ Lươn xuyên tạc, lăng mạ, muốn chôn vùi danh tiếng hai thi hào Nguyễn Tam và Hoàng Xuyên. Chẳng nói dấu ǵ cháu, Quang Tà và Đỗ Lươn đều có chút công lao dựng dă cho chú ngồi vào cái ghế lănh đạo này. Nếu chú không xét giải cho họ, họ sẽ trả thù. Hai kẻ này mà đă trả thù th́ ngón đ̣n của chúng đểu giả lắm. Cái ghế chú đang ngồi nó lấy mất như chơi. Nhưng nếu chú cứ xét giải cho họ, tuy an toàn cái ghế, th́ chú lại bị muối mặt với công chúng, đồng bào. Họ sẽ chửi chú là ngu dốt, không hiểu ǵ về văn học nghệ thuật mà cũng lên lănh đạo văn học nghệ thuật!

     - Theo như chú nói th́ chú chỉ đạo chấm sơ khảo - Hài Lan nói - C̣n chung khảo th́ ở đâu chấm?

     - Giải thưởng năm năm là giải thưởng của tỉnh nên hội đồng chung khảo phải là hội đồng của tỉnh - Trần Đắc Tun nói - Nhưng cơ cấu các vị lănh đạo tỉnh ngồi hội đồng cho nó oai, chứ các vị có hiểu văn học nghệ thuật là cái chi chi đâu. Quyết định vẫn là ư kiến của chú!

     - Lúc năy cháu có nghe ông tiến sĩ Hoàng Ngọc Truỳ nói, nếu chú không xét giải cho ông Đỗ Lươn th́ ông ta định gây chuyện ǵ với chú?

     - A, cái lăo đầu lươn, mắt lươn ấy nó định vu cho chú thuổng thơ Trần Huyền Trân. Lăo định lấy việc đó ra điều kiện để chú phải xét giải cho lăo! Đúng là đồ đểu!

     - Người ta đă đặt chú vào một t́nh thế mà buộc chú phải lựa chọn một trong hai điều: hoặc là chú kiên quyết loại hai tác phẩm dởm ấy và khỏi giải thưởng và rất vất và để giữ cái ghế trưởng ngành; hoặc là chú giữ được an toàn cái ghế nhưng công chúng th́ bị ăn quả lừa? Chú định chọn giải pháp nào?

    Không cần đắn đo, Trần Đắc Tun trả lời ngay:

     - Có thể chú vẫn phải xét trao giải cho hai tác phẩm dởm đó!

     - Coi như một hành động trả ơn cho Quang Tà và Đỗ Lươn, đồng thời lại giữ được an toàn cho chú? - Hài Lan hỏi.

     - Cháu hiểu thế nào cũng được - Trần Đắc Tun đáp - Chú khó mà làm khác!

     - Quan sát phong cách của chú, cháu cũng đoán trước, chú sẽ chọn giải pháp ấy! - Hài Lan nói mà thấy có cái ǵ lờm lợm ở cổ. Có lẽ nàng quá kinh tởm cái con người mà nàng đang đối thoại - Thôi cháu về đây, chào chú!

     - Ấy, khoan đă! Cháu bảo đến đây lấy tài liệu viết bài kia mà - Trần Đắc Tun nói - Cháu đă nói ǵ đến việc viết lách cho chú đâu!

     - Theo chú – Hài Lan đă toan bước đi c̣n quay lại hỏi – Cháu nên viết ǵ về ngành chú?

     - Đây, cháu xem - Trần Đắc Tun dẫn Hài Lan ra sân chỉ tay lên hai toà nhà hai tầng nói - Cơ quan chú khang trang thế này không đáng để cháu viết một bài ca ngợi trên báo “Nhịp sống đương đại” sao?

     - Nhưng trụ sở này trông cũ rồi, do những người lănh đạo tiền nhiệm xây chứ đâu phải công lao của chú?

     - Hay là cháu phỏng vấn, chú trả lời, nói về thành tựu của ngành văn học nghệ thuật tỉnh Hải Thành mấy năm qua?

     - Có lẽ hôm nay chú cháu ḿnh dừng công việc ở đây đă –Hài Lan nói - Chú mới lên trưởng ngành, chú phải bắt tay vào làm một vài việc thật hữu ích, thật ấn tượng, rồi cháu sẽ quay lại phỏng vấn, vậy chú nhé!

    Hài Lan bắt tay, bàn tay vừa khô vừa lạnh của Trần Đắc Tun. Rồi như thấy cần phải mau mau chạy trốn khỏi con người mà nàng thường trực một cảm giác ghê ghê, ớn lạnh từ lúc gặp tới giờ, Hài Lan bước thật nhanh. Ra đến cổng, nàng c̣n nghe Trần Đắc Tun chửi đổng phía sau:

-       Sẽo con! Tưởng nó đến viết báo, hoá ra nó đến lỡm ḿnh!

Đêm ấy, Hài Lan gối đầu lên cánh tay Đinh Thành Tháp ngủ, nhưng không ngon giấc như đêm trước. Gần sáng nàng thiếp đi th́ lại gặp giấc mơ. Nàng mơ thấy thằng Nguyễn An B́nh, con trai của nàng hiện về. Nó cao lớn, ăn vận chỉnh diện, đeo kính trắng, y như một sinh viên đại học. Nó hiện về trong lúc Hài Lan đang đánh răng bên bể nước. Hài Lan nh́n thấy nó mà cứ nhịu miệng lại không sao cất tiếng nói được. Con trai nàng có vẻ tủi thân, nó hỏi:

 - Mẹ không nhận ra con ư? Con là Nguyễn An B́nh, con trai mẹ đây mà!

Hài Lan ngừng đánh răng, cầm cốc nước súc miệng rồi trả lời con:

 - Mẹ nhận ra con rồi, dù con đă lớn bổng lên, trở thành một chàng trai cao ráo, đẹp đẽ. Bằng linh cảm của một người mẹ, mẹ nhận ra con ngay từ lúc con xuất hiện !

 - Cám ơn mẹ! Mà mẹ ơi, tại sao mẹ lại phải đánh răng buổi trưa thế này?

 - A, mẹ vừa gặp phải một con người rất đáng sợ! Cái ông Trần Đắc Tun, trưởng ngành văn học nghệ thuật của tỉnh ta ấy. Mẹ nói chuyện với ông ta có một lúc mà cứ thấy buồn nôn. Mẹ về đến nhà là phải đánh răng luôn!

 - Cảm giác của mẹ đúng lắm đấy! Ông ta là một kẻ rất kinh tởm! Mẹ đang chuẩn bị cầm bút viết văn. Con biết mẹ đă cầm bút th́ văn chương của mẹ không đến nỗi xoàng xĩnh. Chính v́ thế mà mẹ không nên để lộ việc ấy cho ông Trần Đắc Tun biết, càng không bao giờ mẹ gửi bài vở ǵ đến chỗ ông ta.Ông ta không chịu được những người tài năng như mẹ. Ḷng đố kị, thói tiểu nhân của ông ta sẽ chỉ gây hại cho mẹ. Mẹ cũng đừng ngồi ở thành phố này mà viết. Những kẻ như ông Quang Tà đă có những việc làm gây kinh động chốn tâm linh, phá đứt long mạch văn chương của đất này. Kể từ nay, ở thành phố này khó có thể xuất hiện một tác phẩm văn chương cho ra hồn. Sách th́ họ vẫn in ra chất từng đống đấy, nhưng nó chỉ là những mặt hàng thứ phẩm của văn chương; bởi nó cũ kĩ, hủ lậu, nhạt thếch! Hoặc sao chép của người khác! Công chúng hoàn toàn ghẻ lạnh với nó. Những người viết ra loại văn chương hàng mă ấy chỉ nhắm mắt đuổi theo một cái danh hăo như mèo bắt bóng mà thôi!

 - Vậy th́ con hăy chỉ dẫn giúp mẹ, rằng mẹ phải ngồi ở đâu để viết?

 - Mẹ và bác Đinh Thành Tháp hăy trở về thị trấn Triều Lạng xây lại ngôi miếu Thuỷ thần, sửa chữa lại toà biệt thự mà ông bà đă giao quyền thừa kế cho mẹ, khôi phục lại tủ sách, sắm lại cây đàn ghi ta và cây đàn ocgan, sửa sang lại khuôn viên nhà ḿnh cho đẹp đẽ, sang trọng như cái thời ngôi biệt thự chưa bị chém chặt. Rồi mẹ sẽ ngồi tại toà biệt thự đó mà viết. Ḍng họ Phan Huy nhà ta có gien văn chương. Mẹ nhớ lập một bàn thờ để thờ các quan văn ḍng họ nhà ta. Các cụ sẽ phù trợ cho mẹ, thổi linh khí của đất trời, sông nước vào những trang văn của mẹ. Bác Đinh Thành Tháp chính là người nuôi dưỡng nguồn cảm xúc bất tận cho mẹ…

 - Tại sao con lại biết rơ rằng mẹ đang chuẩn bị cầm bút viết văn?

 - Mẹ làm ǵ con cũng biết. Con yêu mẹ nên con luôn ở bên mẹ. Con c̣n biết hiện nay mẹ đang băn khoăn nên chọn lối viết như thế nào. Mẹ đừng quá câu nệ về h́nh thức. Một số nhà văn trẻ của nước ta v́ quá chạy theo h́nh thức mà đánh mất độc giả. Điều quan trọng nhất là nội dung hiện thực nó có độ đậm đặc đến đâu. Hiện thực càng đậm đặc th́ càng cuốn hút người ta. Phải có những t́nh tiết ấn tượng. Phải có những nhân vật ám ảnh. Văn phải như có keo có mật hút lấy tâm hồn người ta…

 - Và điều này nữa, hệ trọng lắm đấy - Nguyễn An B́nh nói tiếp - Mẹ nhờ thợ lặn, lặn xuống sông Cái ṃ đôi hạc hồng mà ngày xưa lăo Quang Tà đă lấy trong miếu Thủy thần ở thị trấn Triều Lạng ném xuống …

 - Nhưng con trai ơi. Chuyện ấy xảy ra đă mười năm rồi. Đôi hạc hồng ấy rất có thể đă bị trôi mất…?

 - Không, đôi hạc hồng ấy bằng sứ, nặng lắm, vẫn c̣n ch́m dưới đáy sông, bị một tầng bùn phù sa phủ lên. Chỗ ấy ngay đằng sau ngôi biệt thự nhà ta.

 - Nếu thế mẹ sẽ gắng t́m!

 - Mẹ làm được việc ấy th́ chính mẹ sẽ thiêng liêng như một con hạc hồng. Mẹ c̣n ở lại thị trấn Triều Lạng viết văn ngày nào là ngày ấy c̣n vớt vát được chút linh khí cho văn chương quê ḿnh!

 - Cảm ơn con - Mẹ sẽ nghe con!

Hài Lan mới nói đến đó, chưa kịp hỏi thăm Nguyễn Hiếu Nghĩa, chồng nàng, bố của thằng bé ở dưới suối vàng có được b́nh yên không th́ Nguyễn An B́nh đă co cẳng chạy. Hài Lan càng gọi nó càng chạy nhanh. Nàng phải hét lên:

-       Nguyễn An B́nh! Con hăy ở lại đây với mẹ!

Hài Lan hét to quá làm Đinh Thành Tháp tỉnh giấc. Tháp đặt tay lên ngực Hài Lan thấy ngực nàng phập phồng, tức tưởi. Tháp gọi:

 - Hài Lan! Hài Lan! Em hét to quá! Em mơ thấy ǵ vậy?

Lúc ấy Hài Lan mới bắt đầu tỉnh dần. Khi đă tỉnh táo hẳn, Hài Lan kể lại toàn bộ những t́nh tiết nàng gặp lại con trai trong giấc mơ. Tháp hôn nhẹ vào má nàng, rồi nói:

 - Giấc mơ ấy có thể là một linh báo rất hệ trọng đối với cuộc sống của anh và em trong những ngày tháng sắp tới đây! Em yêu ạ.

 

Trại sáng tác Hội Nhà văn Việt Nam tại Tam Đảo: Tháng 10/9/2006

Thị trấn Liễu Đề, Nghĩa Hưng, Nam Định: Tháng 11/2006

Sửa chữa lần cuối tại thị trấn Liễu Đề dịp khai bút tết 2008

                                                    Lê Hoài Nam